| <1 D><S 1><L 1> | |
| -CONCORDIA | |
| DISCORDANTIUM CANONUM | |
| AC PRIMUM | |
| DE IURE | |
| NATURAE ET CONSTITUTIONIS+ | |
| <2 1> -DISTINCTIO PRIMA.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Humanum genus duobus regitur, naturali uidelicet iure et | |
| moribus. Ius naturae est, quod in lege et euangelio continetur, | |
| quo quisque iubetur alii facere, quod sibi uult fieri, et prohibetur | |
| alii inferre, quod sibi nolit fieri. Unde Christus in euangelio: | |
| "Omnia quecunque uultis ut faciant uobis homines, et uos eadem | |
| facite illis. Haec est enim lex et prophetae." | |
| Hinc Ysidorus in V. libro Ethimologiarum -[c. 2.]+ ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Diuinae leges natura, humanae moribus constant. | |
| <T T> Omnes leges aut diuinae sunt, aut humanae. Diuinae | |
| natura, humanae moribus constant, ideoque he discrepant, | |
| quoniam aliae aliis gentibus placent. -@. 1.+ Fas lex diuina | |
| est: ius lex humana. Transire per agrum alienum, fas est, | |
| ius non est. | |
| <T P> -Gratianus.+ Ex uerbis huius auctoritatis euidenter datur | |
| intelligi, in quo differant inter se lex diuina et humana, cum | |
| omne quod fas est, nomine diuinae uel naturalis legis accipiatur, | |
| nomine uero legis humanae mores iure conscripti et traditi | |
| intelligantur. -@. 1.+ Est autem ius generale nomen, multas sub | |
| se continens species. | |
| Unde in eodem libro -[Etymolog. c. 3.]+ Ysidorus ait: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Ius genus, lex species eius est. | |
| <T T> Ius generale nomen est; lex autem iuris est species. | |
| Ius autem est dictum, quia iustum est. Omne autem ius | |
| legibus et moribus constat. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quid sit lex. | |
| -[Isidor. eod. cap. 3.]+ | |
| <T T> Lex est constitutio scripta. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Quid sit mos. | |
| -[Isidor. eod. cap. 3. et lib. II. c. 10.]+ | |
| <T T> Mos autem est longa consuetudo, de moribus tracta | |
| tantumdem. | |
| <S 2><L 1> -2+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Quid sit consuetudo. | |
| -[Isidor. eod. cap. 3. et lib. II. c. 10.]+ | |
| <T T> Consuetudo autem est ius quoddam moribus institutum, | |
| quod pro lege suscipitur, cum deficit lex. -@. 1.+ Nec | |
| differt, an scriptura, an ratione consistat, quoniam et | |
| legem ratio commendat. -@. 2.+ Porro si ratione lex constat, | |
| lex erit omne, iam quod ratione constiterit, dumtaxat quod | |
| religioni congruat, quod disciplinae conueniat, quod | |
| saluti proficiat. -@. 3.+ Vocatur autem consuetudo, quia in | |
| communi est usu. | |
| <T P> -Gratianus.+ Cum itaque dicitur: "non differt, utrum consuetudo | |
| scriptura, uel ratione consistat," apparet, quod consuetudo | |
| partim est redacta in scriptis, partim moribus tantum | |
| utentium est reseruata. Quae in scriptis redacta est, constitutio | |
| siue ius uocatur; quae uero in scriptis redacta non est, generali | |
| nomine, consuetudo uidelicet, appellatur. | |
| -@. 1.+ Est et alia diuisio iuris, ut in eodem libro -[V. c. 4.]+ | |
| testatur Ysidorus ita dicens: | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Que sint species iuris. | |
| -[Isidor. eod. c. 4.]+ | |
| <T T> Ius aut naturale est, aut ciuile, aut gentium. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Quid sit ius naturale. | |
| -[Isidor. eod. c. 4.]+ | |
| <T T> Ius naturale est commune omnium nationum, eo quod | |
| ubique instinctu naturae, non constitutione aliqua habetur, | |
| ut uiri et feminae coniunctio, liberorum successio et | |
| educatio, communis omnium possessio et omnium una libertas, | |
| acquisitio eorum, quae celo, terra marique capiuntur; | |
| item depositae rei uel commendatae pecuniae restitutio, | |
| uiolentiae per uim repulsio. -@. 1.+ Nam hoc, aut si quid | |
| huic simile est, numquam iniustum, sed naturale equumque | |
| habetur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Quid sit ius ciuile. | |
| -[Isidor. eod. c. 5.]+ | |
| <T T> Ius ciuile est, quod quisque populus uel ciuitas | |
| sibi proprium diuina humanaque causa constituit. | |
| <S 3><L 1> -3+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Quid sit ius gentium. | |
| -[Isidor. eod. c. 6.]+ | |
| <T T> Ius gentium est sedium occupatio, edificatio, munitio, | |
| bella, captiuitates, seruitutes, postliminia, federa pacis, | |
| induciae, legatorum non uiolandorum religio, conubia inter | |
| alienigenas prohibita. -@. 1.+ Hoc inde ius gentium | |
| appellatur, quia eo iure omnes fere gentes utuntur. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Quid sit ius militare. | |
| -[Isidor. eod. c. 7.]+ | |
| <T T> Ius militare est belli inferendi solempnitates, federis | |
| faciendi nexus, signo dato egressio in hostem uel commissio; | |
| item signo dato receptio; item flagitii militaris disciplina, | |
| si locus deseratur; item stipendiorum modus, dignitatum | |
| gradus, premiorum honor, ueluti cum corona uel | |
| torques donantur; item predae decisio, et pro personarum | |
| qualitatibus et laboribus iusta diuisio, ac principis porcio. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Quid sit ius publicum. | |
| -[Isidor. eod. c. 8.]+ | |
| <T T> Ius publicum est in sacris et sacerdotibus et magistratibus. | |
| -+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Quid sit ius Quiritum. | |
| -[Isidor. eod. c. 9.]+ | |
| <T T> Ius Quiritum est proprie Romanorum, quod nulli tenent, | |
| nisi Quirites, id est Romani. -@. 1.+ In quo agitur de legitimis | |
| hereditatibus, de curationibus, de tutelis, de usucapionibus, | |
| quae iura apud nullum alium populum repperiuntur, | |
| sed propria sunt Romanorum, et in eos solos constituta. | |
| <1 D><S 3><L 28> | |
| <2 2> -DISTINCTIO II.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Constat autem ius Quiritum ex legibus et plebisscitis | |
| et senatusconsultis et constitutionibus principum et | |
| edictis siue prudentum responsis. | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quid sit lex. | |
| -[Isidor. Etym. lib. V. c. 10. et l. II. c. 10.]+ | |
| <T T> Lex est constitutio populi, qua maiores natu simul cum | |
| plebibus aliquid sanxerunt. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Quid plebisscitum. | |
| -[Isidor. eod. c. 11.]+ | |
| <T T> Plebisscita sunt, quae plebes tantum constituunt: et | |
| uocantur plebisscita, quod ea plebs sciat, uel quod sciscitatur | |
| et rogat, ut fiat. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quid senatusconsultum. | |
| -[Isidor. eod. c. 12.]+ | |
| <T T> Senatusconsultum est, quod tantum senatores populis | |
| consulendo decernunt. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Quid constitutio uel edictum. | |
| -[Isidor. eod. c. 13.]+ | |
| <T T> Constitutio uel edictum est, quod rex uel imperator | |
| constituit uel edidit. | |
| <S 4><L 1> -4+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Que sint responsa prudentum. | |
| -[Isidor. eod. c. 14.]+ | |
| <T T> Responsa prudentum sunt que iurisconsulti respondere | |
| dicuntur consulentibus: unde responsa Pauli dicta sunt. | |
| Fuerunt enim quidam prudentes et arbitri equitatis, qui | |
| institutiones ciuilis iuris compositas ediderunt, quibus | |
| dissidentium lites contentionesque sopirent. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Que sint tribuniciae leges uel consulares. | |
| -[Isidor. eod. c. 15.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Quedam etiam leges dicuntur ab his, qui | |
| condiderunt, ut consulares, tribuniciae, Iuliae, Corneliae. | |
| Nam et sub Octauiano Cesare suffecti consules Papius | |
| et Pompeius legem tulerunt, que a nominibus eorum | |
| appellatur Papia Pompeia, continens patrum premia pro | |
| suscipiendis liberis. Sub eodem quoque imperatore Falcidius | |
| tribunus plebis legem fecit, ne quis plus extraneis | |
| testamento legaret, quam ut quarta pars superesset heredibus, | |
| ex cuius nomine lex Falcidia nominata est. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Quid sit lex satyra. | |
| -[Isidor. eod. c. 16.]+ | |
| <T T> Satyra uero lex est, que de pluribus simul rebus | |
| eloquitur, dicta a copia rerum et quasi a saturitate: | |
| unde et satyram scribere est poemata uaria condere, ut | |
| Oratii, Iuuenalis et Persii. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Que sint Rodiae leges. | |
| -[Isidor. eod. c. 17.]+ | |
| <T T> Rodiae leges naualium commerciorum sunt, ab insula | |
| Rodo cognominatae, in qua antiquitus mercatorum usus | |
| fuit. | |
| <1 D><S 4><L 30> | |
| <2 3> -DISTINCTIO III.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Omnes he species secularium legum partes sunt. | |
| Sed quia constitutio alia est ciuilis, alia ecclesiastica: ciuilis | |
| uero forense uel ciuile ius appellatur, quo nomine ecclesiastica | |
| constitutio appellatur, uideamus. -@. 1.+ Ecclesiastica constitutio | |
| nomine canonis censetur. Quid autem canon sit Ysidorus in | |
| libro VI. Ethimologiarum -[c. 16.]+ declarat dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quid sit canon. | |
| <T T> Canon grece, latine regula nuncupatur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Unde regula dicatur. | |
| -[Isidor. eod. c. 16.]+ | |
| <T T> Regula dicta est eo quod recte ducit, nec aliquando | |
| aliorsum trahit. Alii dixerunt regulam dictam, uel quod | |
| regat, uel normam recte uiuendi prebeat, uel quod distortum | |
| prauumque est corrigat. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Porro canonum alii sunt decreta | |
| Pontificum, alii statuta conciliorum. Conciliorum uero alia sunt | |
| uniuersalia, alia prouincialia. Prouincialium alia celebrantur | |
| auctoritate Romani Pontificis, presente uidelicet legato sanctae | |
| Romanae ecclesiae; alia uero auctoritate patriarcharum, uel | |
| <S 5><L 1> -5+ | |
| primatum, uel metropolitanorum eiusdem prouinciae. Hec | |
| quidem de generalibus regulis intelligenda sunt. | |
| -@. 1.+ Sunt autem quedam priuatae leges, tam ecclesiasticae | |
| quam seculares, que priuilegia appellantur. De quibus | |
| in V. libro Ethimologiarum -[cap. 18.]+ Ysidorus ait: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quid sit priuilegium. | |
| <T T> Priuilegia sunt leges priuatorum, quasi priuatae leges. | |
| Nam priuilegium inde dictum est, quod in priuato feratur. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Officium uero secularium siue | |
| ecclesiasticarum legum est, precipere quod necesse est fieri, | |
| prohibere quod malum est fieri; permittere uel licita, ut premium | |
| petere, uel quedam illicita, ut dare libellum repudii, ne | |
| fiant grauiora. Unde in eodem libro -[C. 19.]+ Ysidorus scribit dicens: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Quid sit officium legum. | |
| <T T> Omnis autem lex aut permittit aliquid, ut: uir fortis | |
| petat premium; aut uetat, ut: sacrarum uirginum nuptias | |
| nulli petere liceat: aut punit, ut: qui cedem fecerit, capite | |
| plectatur; eius enim premio aut pena uita moderatur | |
| humana; aut precipit, ut: "Dilige Dominum Deum | |
| tuum." | |
| <1 D><S 5><L 21> | |
| <2 4> -DISTINCTIO IV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Causa uero constitutionis legum est humanam | |
| cohercere audaciam et nocendi facultatem refrenare, sicut in eodem | |
| libro -[V. c. 20.]+ Ysidorus testatur dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quare leges sint factae. | |
| <T T> Factae sunt autem leges, ut earum metu humana coherceatur | |
| audacia, tutaque sit inter improbos inocentia, et | |
| in ipsis improbis formidato supplicio refrenetur nocendi | |
| facultas. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Preterea in ipsa constitutione legum | |
| maxime qualitas constituendarum est obseruanda, ut contineant | |
| in se honestatem, iustitiam, possibilitatem, conuenientiam et | |
| cetera, quae in eodem libro Ysidorus -[c. 21.]+ enumerat dicens: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Qualis debeat esse lex. | |
| <T T> Erit autem lex honesta, iusta, possibilis, secundum naturam, | |
| secundum consuetudinem patriae, loco temporique | |
| conueniens, necessaria, utilis, manifesta quoque, ne aliquid | |
| per obscuritatem inconueniens contineat, nullo priuato | |
| commodo, sed pro communi utilitate ciuium conscripta. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ideo autem in ipsa constitutione ista | |
| consideranda sunt, quia cum leges institutae fuerint, non erit | |
| liberum iudicare de ipsis, sed oportebit iudicare secundum ipsas. | |
| Unde Augustinus ait in libro de uera religione: -[C. 31.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De legibus tunc est iudicandum, cum instituuntur, | |
| non cum institutae fuerint. | |
| <T T> In istis temporalibus legibus, quamquam de his homines | |
| iudicent, cum eas instituunt, tamen cum fuerint institutae | |
| <S 6><L 1> -6+ | |
| et firmatae, non licebit iudici de ipsis iudicare, sed | |
| secundum ipsas. | |
| <T P> -Gratianus.+ Leges instituuntur, cum promulgantur, firmantur, | |
| cum moribus utentium approbantur. Sicut enim moribus | |
| utentium in contrarium nonnullae leges hodie abrogatae sunt, | |
| ita moribus utentium ipsae leges confirmantur. Unde illud Thelesphori | |
| Papae (quo decreuit, ut clerici generaliter a quinquagesima | |
| a carnibus et deliciis ieiunent) quia moribus utentium | |
| approbatum non est, aliter agentes transgressionis reos non arguit. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Septem ebdomadibus a carne et deliciis ante | |
| pascha clerici abstineant. | |
| <T I> Thelesphorus Romae urbis Archiepiscopus omnibus | |
| Episcopis. -[epist. un.]+ | |
| <T T> Statuimus, ut septem ebdomadas ante sanctum | |
| pascha omnes clerici in sortem Domini uocati a carne | |
| ieiunent: quia sicut discreta debet esse uita clericorum a | |
| laicorum conuersatione, ita et in ieiunio debet fieri discretio. | |
| Has ergo septem ebdomadas omnes clerici a | |
| carne et deliciis ieiunent, et ymnis et uigiliis atque orationibus | |
| inherere die noctuque studeant. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Septimam ebdomadam Thelesphorus quadragesimae | |
| addit. | |
| <T I> Item Ambrosius in libro sermonum. | |
| <T T> Quadragesima sex septimanas habet, cui addidit Thelesphorus | |
| Pontifex septimam ebdomadam, et uocatum est | |
| hoc tempus quinquagesima. | |
| <T P> -Gratian.+ Quod similiter de eo capitulo est intelligendum, | |
| quod B. Gregorius -[I.]+ Augustino Anglorum Episcopo | |
| scribit dicens: | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> A quinquagesima ieiunandi propositum sumant, | |
| quos ecclesiastici gradus dignitas exornat. | |
| <T T> Denique sacerdotes et diaconi et reliqui, quos dignitas | |
| ecclesiastici gradus exornat, a quinquagesima propositum | |
| ieiunandi suscipiant, quo et aliquid ad pensum sanctae | |
| institutionis adiiciant, et eorum, qui in laicali ordine consistunt, | |
| obseruantiam sicut loco, ita religione precellant. | |
| -@. 1.+ De ipsa uero die dominica hesitamus, quidnam dicendum | |
| sit, cum omnes laici et seculares illa die plus solito | |
| ceteris diebus accuratius cibos carnium appetant, et nisi noua | |
| quadam auiditate usque ad medias noctes se ingurgitent, | |
| non aliter se huius sacri temporis obseruationem suscipere | |
| putant; quod utique non rationi, sed uoluptati, imo cuidam | |
| mentis cecitati asscribendum est, unde nec a tali consuetudine | |
| auerti possunt; et ideo cum uenia suo ingenio relinquendi | |
| sunt, ne forte peiores existant, si a tali consuetudine | |
| prohibeantur. Ut enim ait Salomon: "Qui multum emungit, | |
| elicit sanguinem." <T I> Et post pauca. <T T> -@. 2.+ Par autem est, ut | |
| quibus diebus a carne animalium abstinemus, ab omnibus | |
| quoque, quae sementiuam trahunt originem carnis, ieiunemus, | |
| a lacte uidelicet, caseo et ouis. <T I> Et post pauca. <T T> -@. 3.+ Ceterum | |
| piscium esus ita Christiano relinquitur, ut ei infirmitatis | |
| <S 7><L 1> -7+ | |
| solatium, non luxuriae pariat incendium. Denique | |
| qui a carne abstinet, nequaquam sumptuosiora marinarum | |
| beluarum conuiuia preparet. -@. 4.+ Vinum quoque | |
| ita bibere permittimur, ut ebrietates omnino fugiamus; | |
| alioquin restat, ut omnia, quae corpori libent, similiter | |
| faciamus. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Hec etsi legibus constituta sunt, | |
| tamen quia communi usu approbata non sunt, se non obseruantes | |
| transgressionis reos non arguunt; alioquin his non obedientes | |
| proprio priuarentur honore, cum illi, qui sacris nesciunt | |
| obedire canonibus, penitus officio iubeantur carere suscepto; | |
| nisi forte quis dicat, hec non decernendo esse statuta, | |
| sed exhortando conscripta. Decretum uero necessitatem facit, | |
| exhortatio autem liberam uoluntatem excitat. | |
| <1 D><S 7><L 15> | |
| <2 5> -DISTINCTIO V.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Hec, que de priuilegiis et ceteris infra positis | |
| scripta sunt, tam secularibus quam ecclesiasticis legibus | |
| conueniunt. Nunc ad differentiam naturalis iuris et ceterorum | |
| reuertamur. -@. 1.+ Naturale ius inter omnia primatum obtinet | |
| et tempore et dignitate. Cepit enim ab exordio rationalis | |
| creaturae, nec uariatur tempore, sed immutabile permanet. | |
| -@. 2.+ Sed cum naturale ius lege et euangelio supra dicatur | |
| esse comprehensum, quedam autem contraria his, que in lege | |
| statuta sunt, nunc inueniantur concessa, non uidetur ius naturale | |
| immutabile permanere. In lege namque precipiebatur: | |
| "ut mulier si masculum pareret, quadraginta, si uero feminam, | |
| octuaginta diebus a templi cessaret ingressu;" nunc autem statim | |
| post partum ecclesiam ingredi non prohibetur. Item mulier, que | |
| menstrua patitur, ex lege immunda reputabatur; nunc autem | |
| nec, ecclesiam intrare nec sacrae communionis misteria percipere, | |
| sicut illa, que parit, uel illud, quod gignitur, nec | |
| statim post partum baptizari prohibetur. | |
| Unde eidem Augustino Gregorius -[I.]+ | |
| scribit, dicens: | |
| <4 1> -[C. I.+ <P 1> -PALEA.+ | |
| <T T> Cum enixa fuerit mulier, post quot dies intrare ecclesiam | |
| debeat, testamenti ueteris preceptione didicisti: quia | |
| pro masculo XXXIII., pro femina uero LXVI. diebus debet | |
| abstinere; quod tamen sciendum, quia in misterio accipitur. -]+ <P 0> | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Mulier in ipsa qua genuerit hora gratias actura | |
| ecclesiam intrare non prohibetur. | |
| -[Gregorius ibidem continenter.]+ | |
| <T T> Si mulier eadem hora, qua genuerit, actura gratias | |
| intrat ecclesiam, nullo pondere peccati grauatur; uoluptas | |
| <S 8><L 1> -8+ | |
| etenim carnis, non dolor in culpa est. In carnis autem commixtione | |
| uoluptas est, in partu uero prolis gemitus. | |
| Unde ipsi primae mulieri dicitur: "In doloribus paries." | |
| Si itaque enixam mulierem prohibemus intrare ecclesiam, | |
| ipsam ei penam in culpam uertimus. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Mulierem enixam, uel quod ab ea genitum | |
| fuerit, eadem hora nihil prohibet baptizari. | |
| <T I> Item. -[Idem ad eundem.]+ | |
| <T T> Baptizari autem uel enixam mulierem, uel hoc, quod | |
| genuerit, si periculo mortis urgetur, uel ipsa hora eadem, | |
| qua gignit uel, eadem, qua natum est id quod gignitur, | |
| nullo modo prohibetur: ne, dum adhuc tempus ad prebendum | |
| redemtionis misterium queritur, interueniente | |
| paululum mora, inueniri non ualeat, qui redimatur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Antequam puer ablactetur, uel mater purificetur, | |
| ad eius concubitum uir non accedat. | |
| <T I> Item. -[Gregor. ibid. continenter.]+ | |
| <T T> Ad eius uero concubitum uir suus accedere non debet, | |
| quousque qui gignitur ablactetur. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> Praua autem in coniugatorum moribus consuetudo | |
| surrexit, ut mulieres filios quos gignunt, nutrire contemnant, | |
| eosque aliis mulieribus ad nutriendum tradant; quod uidelicet | |
| ex sola causa incontinentiae uidetur inuentum, quia | |
| dum se continere nolunt, despiciunt lactare quos gignunt. -]+ <P 0> | |
| <T T> Si autem filios suos ex praua consuetudine aliis ad | |
| nutriendum tradunt, nisi purgationis tempus transierit, | |
| uiris suis non debent admisceri: quippe et sine partus | |
| causa cum in menstruis consuetis detinentur, uiris suis | |
| misceri prohibentur, ita ut morte lex sacra feriat, si quis | |
| uir ad menstruam mulierem accedat. -@. 1.+ Que tamen | |
| mulier, dum consuetudinem menstruam patitur, prohiberi | |
| ecclesiam intrare non ualet, quia ei naturae superfluitas in | |
| culpam non debet reputari, et per hoc, quod inuita | |
| patitur, iniustum est, ut ecclesiae priuetur ingressu. | |
| Nouimus namque, quod mulier, que fluxum patiebatur, | |
| sanguinis post tergum Domini humiliter ueniens uestimenti | |
| eius fimbriam tetigit, atque ab ea statim infirmitas sua | |
| recessit. Si ergo in fluxu sanguinis posita laudabiliter potuit | |
| Domini uestimentum tangere, cur, que menstruam patitur | |
| sanguinis, ei non liceat ecclesiam intrare? Si | |
| enim ea bene presumsit, que uestimentum Domini in | |
| languore posita tetigit, quod uni personae infirmanti conceditur, | |
| cur non concedatur cunctis mulieribus, que naturae | |
| suae uitio infirmantur? -@. 2.+ Sanctae autem communionis | |
| <S 9><L 1> -9+ | |
| misterium in eisdem diebus percipere non debet | |
| prohiberi. Si autem ex ueneratione magna percipere non | |
| presumit, laudanda est; sed si perceperit, non est | |
| iudicanda. Bonarum quippe mentium est, etiam ibi culpas | |
| suas agnoscere, ubi culpa non est; quia sepe sine culpa | |
| agitur, quod uenit ex culpa. Unde etiam cum esurimus, | |
| sine culpa comedimus, quibus ex culpa primi hominis factum | |
| est, ut esuriamus. | |
| <1 D><S 9><L 9> | |
| <2 6> -DISTINCTIO VI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Quia uero de naturae superfluitate sermo cepit haberi, queritur, | |
| an post illusionem, que per somnium accidere solet, corpus | |
| Domini quilibet accipere ualeat, uel si sacerdos sit, sacra | |
| misteria celebrare. | |
| <T A> De his ita scribit B. Gregorius -[I.]+ Augustino Anglorum | |
| Episcopo: -[resp. 11.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De multiplici genere illusionis. | |
| <T T> Testamentum ueteris legis hunc pollutum dicit, | |
| nisi aqua lotus fuerit, eique usque ad uesperam intrare | |
| ecclesiam non conceditur. Quod tamen aliter populus | |
| spiritualis intelligens quasi per somnium eum illudi | |
| reputat, qui temptatus immundicia ueris imaginibus in | |
| cogitatione inquinatur. Sed lauandus est aqua, ut culpam | |
| cogitationis lacrimis abluat, et nisi prius ignis tentationis | |
| recesserit, reum se quasi usque ad uesperum cognoscat. | |
| -@. 1.+ Sed est in eidem illusione necessaria ualde discretio, | |
| qua subtiliter pensare debeat, ex qua re accidat menti | |
| dormientis. Aliquando enim ex crapula, aliquando ex | |
| naturae suae superfluitate aut infirmitate, aliquando ex | |
| cogitatione contingit pollutio. -@. 2.+ Et quidem cum ex | |
| naturae superfluitate uel infirmitate euenerit, omnimodo | |
| hec illusio non est timenda, quia hanc animus nesciens | |
| pertulisse magis dolendus est, quam fecisse. -@. 3.+ Cum | |
| uero ultra modum appetitus gulae in sumendis alimentis | |
| rapitur, atque idcirco humorum receptacula grauantur, | |
| <S 10><L 1> -10+ | |
| habet exinde animus aliquem reatum, non tamen usque ad | |
| prohibitionem sacri misterii percipiendi, uel missarum | |
| sollempnia celebrandi, cum fortasse aut dies festus exigit, aut | |
| exhibere ministerium pro eo, quod sacerdos alius | |
| deest, ipsa necessitas compellit. Nam si adsunt alii, | |
| qui implere ministerium ualeant, illusio per crapulam | |
| facta a perceptione sacri misterii prohibere non debet, sed | |
| ab immolatione sacri misterii, ut arbitror, abstinere debet | |
| humiliter, si tamen dormientem turpi imaginatione | |
| non concusserit. Nam sunt, quibus ita plerumque illusio | |
| nascitur, ut eorum animus etiam in somno corporis positus | |
| turpibus imaginationibus non fedetur. Qua in re unum ibi | |
| ostenditur, ipsa mens rea non tunc, uel in suo iudicio | |
| libera cum se etsi in dormientis corpore nihil meminit | |
| uidisse, tamen in uigiliis corporis meminit se in ingluuiem | |
| cecidisse. -@. 4.+ Sin uero ex turpi cogitatione uigilantis oritur | |
| illusio in mente dormientis, patet animo reatus suus. | |
| Videt enim, a qua radice inquinatio illa processerit, quia | |
| quod cogitauit sciens, hoc pertulit nesciens. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Peccatum non dicitur perpetratum cogitatione | |
| solum, sed delectatione et consensu. | |
| <T T> Sed pensandum est, ipsa cogitatio utrum in suggestione, | |
| in delectatione, uel (quod maius est) peccati consensu | |
| acciderit. Tribus enim modis impletur omne peccatum, | |
| uidelicet suggestione, delectatione, consensu: suggestio | |
| quippe fit per diabolum, delectatio per carnem, consensus | |
| per spiritum; quia et primo culpam serpens suggessit, Eua | |
| uelut caro delectata est, Adam uelut spiritus consensit. | |
| -@. 1.+ Et necessaria est magna discretio, ut inter suggestionem | |
| delectationem et consensum iudex sui animus presideat. | |
| Cum enim malignus spiritus peccatum suggerit in | |
| mente, si nulla peccati delectatio sequatur, peccatum | |
| omnimodo perpetratum non est; cum uero caro delectari | |
| ceperit, tunc peccatum incipit nasci; si autem etiam ad | |
| consensionem ex deliberatione descendit, tunc peccatum | |
| cognoscitur perfici. In suggestione igitur peccati semen | |
| <S 11><L 1> -11+ | |
| est, in delectatione fit nutrimentum, in consensu perfectio. | |
| -@. 2.+ Et sepe contingit, ut hoc, quod malignus spiritus seminat | |
| in cogitatione, caro in delectationem trahat, nec tamen | |
| animus eidem delectationi consentiat. Et cum caro sine | |
| anima delectari nequeat, ipse tamen animus carnis uoluptatibus | |
| reluctans in delectatione carnali aliquo modo ligatur | |
| inuitus, ut ei ex ratione contradicat, nec consentiat, et tamen | |
| delectatione ligatus sit, sed ligatum se uehementer | |
| ingemiscat. Unde et ille celestis exercitus precipuus | |
| miles gemebat dicens: "Video aliam legem in membris | |
| meis repugnantem legi mentis meae, et captiuum me ducentem | |
| in lege peccati que est in membris meis." Si autem | |
| captiuus erat, minime repugnabat: quapropter et | |
| captiuus erat, et repugnabat. Igitur legi mentis eius lex, | |
| que in membris est, repugnabat; si autem repugnabat, | |
| captiuus non erat. Ecce itaque homo est (ut ita dixerim) | |
| captiuus, et liber: liber ex iustitia, quam diligit; captiuus | |
| ex delectatione, quam portat inuitus. -]+ <P 0> | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quando sit peccatum nocturnis imaginibus illudi. | |
| <T I> Item Ysidorus Sententiarum libro. -[Lib. III. Sent. | |
| de summo bono, cap. 6. (no. 13. 14.)]+ | |
| <T T> Non est peccatum, quando nolentes imaginibus nocturnis | |
| illudimur; sed tunc est peccatum, si, antequam illudamur, | |
| cogitationis affectibus preuenimur. Luxuriae | |
| quippe imagines, quas in ueritate gessimus, sepe dormientibus | |
| in animo apparent, sed innoxiae, si non concupiscendo | |
| occurrunt. -@. 1.+ <T I> Item: <T T> Qui nocturna illusione polluitur, | |
| quamuis extra memoriam turpium cogitationum sese persentiat | |
| inquinatum, tamen hoc, ut tentaretur, culpae suae tribuat, | |
| suamque immunditiam statim fletibus tergat. | |
| <T P> -Gratian.+ His ita respondetur. In lege et euangelio | |
| naturale ius continetur; non tamen quecunque in lege et euangelio | |
| inueniuntur, naturali iuri coherere probantur. Sunt enim | |
| in lege quedam moralia, ut: non occides et cetera, | |
| quedam mistica, utpote sacrifitiorum precepta, et alia his | |
| similia. Moralia mandata ad naturale ius spectant atque ideo | |
| nullam mutabilitatem recepisse monstrantur. Mistica uero, quantum | |
| ad superficiem, a naturali iure probantur aliena, quantam ad | |
| moralem intelligentiam, inueniuntur sibi annexa; ac per hoc, etsi | |
| secundum superficiem uideantur esse mutata, tamen secundum | |
| moralem intelligentium mutabilitatem nescire probantur. -@. 1.+ Naturale | |
| ergo ius ab exordio rationalis creaturae incipiens, ut supra | |
| dictum est, manet immobile. Ius uero consuetudinis post naturalem | |
| legem exordium habuit, ex quo homines conuenientes in unum | |
| ceperunt simul habitare; quod ex eo tempore factum creditur, ex | |
| quo Cain ciuitatem edificasse legitur, quod cum diluuio | |
| propter hominum raritatem fere uideatur exstinctum, postea | |
| postmodum a tempore Nemroth reparatum siue potius immutatum | |
| existimatur, cum ipse simul cum aliis alios cepit opprimere; | |
| alii sua imbecillitate eorum ditioni ceperunt esse subiecti, | |
| unde legitur de eo: "Cepit Nemroth esse robustus | |
| uenator coram Domino," id est hominum oppressor et exstinctor; | |
| quos ad turrim edificandam allexit. | |
| <S 12><L 1> -12+ | |
| <1 D><S 12><L 1> | |
| <2 7> -DISTINCTIO VII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Ius autem constitutionis cepit a iustificationibus, | |
| quas Dominus tradidit Moisi dicens: "Si emeris seruum | |
| ebreum etc." | |
| Unde Ysidorus in libro V. Ethimologiarum -[c. 1.]+ ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De conditoribus legum. | |
| <T T> Moises gentis Hebreae primus omnium diuinas leges | |
| sacris literis explicauit. Foroneus rex Grecis primus leges | |
| iudiciaque constituit. Mercurius Trismegistus primus leges | |
| Egiptiis tradidit. Solon primus leges Atheniensibus edidit. | |
| Licurgus primus Lacedemoniis iura ex Apollinis | |
| auctoritate confinxit. Numa Pompilius, qui Romulo successit | |
| in regno, primus leges Romanis edidit. Deinde cum populus | |
| seditiosos magistratus ferre non posset, decemuiros | |
| legibus scribendis creauit, qui leges ex libris Solonis in latinum | |
| sermonem translatas XII. tabulis exposuerunt. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Nomina eorum, qui leges XII. tabularum exposuerunt. | |
| -[Isidor. ibidem continenter.]+ | |
| <T T> Fuerunt autem hi App. Claudius, Genutius, Sextius, | |
| Veturius, Iulius, Manlius, Sulpitius, Curiatius, Romilius, | |
| Posthumius. Hi decemuiri legum conscribendarum electi | |
| sunt. Leges autem redigere in libris primus consul Pompeius | |
| instituere uoluit, sed non perseuerauit obtrectatorum | |
| metu. Deinde Cesar cepit id facere, sed ante interfectus | |
| est. Paulatim autem antiquae leges uetustate atque incuria | |
| obsoleuerunt, quarum etsi iam nullus est usus, notitia tamen | |
| necessaria uidetur. Nouae a Constantino Cesare | |
| ceperunt et reliquis succedentibus, erantque permixtae et | |
| inordinatae. Postea Theodosius minor Augustus ad similitudinem | |
| Gregoriani et Ermogeniani codicem factum constitutionum | |
| a Constantini temporibus sub proprio cuiusque | |
| imperatoris titulo disposuit, quem a suo nomine Theodosianum | |
| uocauit. | |
| <1 D><S 12><L 35> | |
| <2 8> -DISTINCTIO VIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Differt etiam ius naturae a consuetudine et | |
| constitutione. Nam iure naturae sunt omnia communia omnibus, | |
| quod non solum inter eos seruatum creditur, de quibus legitur: | |
| "Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una, etc." | |
| uerum etiam ex precedenti tempore a philosophis traditum | |
| inuenitur. Unde apud Platonem illa ciuitas iustissime ordinata | |
| traditur, in quia quisque proprios nescit affectus. Iure uero consuetudinis | |
| uel constitutionis hoc meum est, illud uero alterius. | |
| Unde Augustinus ait supra Iohannem: -[tract. VI. ad c. 1. | |
| @. 25. Ioannis]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Iure diuino omnia sunt communia omnibus: iure | |
| uero constitutionis hoc meum, illud alterius est. | |
| <T T> Quo iure defendis uillas ecclesiae, diuino, an humano? | |
| <S 13><L 1> -13+ | |
| Diuinum ius in scripturis diuinis habemus, humanum | |
| in legibus regum. Unde quisque possidet, quod | |
| possidet? Nonne iure humano? Nam iure diuino "Domini | |
| est terra et plenitudo eius." Pauperes et diuites | |
| Deus de uno limo fecit, et pauperes et diuites una terra | |
| supportat. Iure ergo humano dicitur: hec uilla mea est, | |
| hec domus mea est, hic seruus meus est. Iura autem | |
| humana iura imperatorum sunt: quare? Quia ipsa iura humana | |
| per imperatores et reges seculi Deus distribuit generi | |
| humano. <T I> Item. <T T> -@. 1.+ Tolle iura imperatoris, et quis | |
| audet dicere: hec uilla mea est, meus est iste seruus, | |
| hec domus mea est? Si autem, teneantur ista ab | |
| hominibus, regum iura fecerunt, uultis reticeamus leges, | |
| ut gaudeatis? etc. <T I> Item. <T T> -@. 2.+ Relegantur leges, | |
| ubi manifeste preceperunt imperatores, eos, qui preter | |
| ecclesiae catholicae communionem usurpant sibi nomen | |
| Christianum, nec uolunt in pace colere pacis auctorem, | |
| nihil nomine ecclesiae audeant possidere. -@. 3.+ Sed dicitis | |
| quid nobis et imperatori? Sed ut iam dixi, de iure | |
| humano agitur. Apostolus uoluit seruiri regibus, uoluit | |
| honorari reges, et dixit: "Regem reueremini." Noli | |
| dicere, quid mihi et regi? Quid tibi ergo et possessioni? | |
| Per iura regum possidentur possessiones. Dixisti, quid mihi | |
| et regi? Noli dicere possessiones tuas, quia ipsa iura renuntiasti | |
| humana, quibus possidentur possessiones. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Dignitate uero ius naturale simpliciter | |
| preualet consuetudini et constitutioni. Quecunque enim | |
| uel moribus recepta sunt, uel scriptis comprehensa, si naturali | |
| iuri fuerint aduersa, uana et irrita sunt habenda. | |
| Unde Augustinus ait, libro II.: -[lib. III. Confessionum c.8]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Aduersus naturale ius nulli quicquam agere licet. | |
| <T T> Que contra mores hominum sunt flagitia, pro morum | |
| diuersitate sunt uitanda, ut pactum gentis inter se aut | |
| consuetudine ciuitatis, uel lege firmatum, nulla ciuis aut | |
| peregrini libidine uioletur. Turpis est enim omnis pars suo | |
| uniuerso non congruens. -@. 1.+ Cum autem Deus aliquid | |
| contra morem aut pactum quorumlibet iubet, etsi numquam | |
| ibi factum est, faciendum est; et si omissum, instaurandum; | |
| et si statutum non erat, instituendum est. | |
| -@. 2.+ Si enim regi licet in ciuitate, cui regnat, iubere aliquid, | |
| quod neque ante ipsum quisquam, nec ipse umquam | |
| <S 14><L 1> -14+ | |
| iusserat, et non contra societatem ciuitatis eius obtemperatur, | |
| immo contra societatem si non obtemperatur: | |
| (generale quippe pactum est societatis humanae, obtemperare | |
| regibus suis,) quanto magis Deo regnatori uniuersae | |
| creaturae suae, ad ea, que iusserit, sine dubitatione | |
| seruiendum est? Sicut enim in potestatibus societatis humanae | |
| maior potestas minori ad obediendum preponitur, | |
| ita Deus omnibus. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Mala consuetudo radicitus est euellenda. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa Hincmaro Remensi Archiepiscopo. | |
| -+ | |
| <T T> Mala consuetudo, non minus quam pernitiosa corruptela | |
| uitanda est, que nisi citius radicitus euellatur, | |
| in priuilegiorum ius ab impiis assumitur, et incipiunt | |
| preuaricationes et uariae presumtiones, celerrime non | |
| compressae, pro legibus uenerari et priuilegiorum more | |
| perpetuo celebrari. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Veritati et rationi consuetudo est postponenda. | |
| <T I> Item Augustinus de unico baptismo libro II. -[lib. III. | |
| de Baptismo, contra Donatistas, c. 6.]+ | |
| <T T> "Veritate manifestata cedat consuetudo ueritati": | |
| plane quis dubitet ueritati manifestatae consuetudinem | |
| cedere? <T I> Item: <T T> "Nemo consuetudinem rationi et ueritati | |
| preponat, quia consuetudinem ratio et ueritas semper | |
| excludit". | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Quelibet consuetudo ueritati est postponenda. | |
| <T I> Item Gregorius VII. Wimundo Auersano Episcopo. | |
| <T T> Si consuetudinem fortassis opponas, aduertendum est, | |
| quod Dominus dicit: "Ego sum ueritas." Non dixit: | |
| ego sum consuetudo, sed "ueritas." -@. 1.+ Et certe (ut | |
| B. Cipriani utamur sententia) quelibet consuetudo, quantumuis | |
| uetusta, quantumuis uulgata, ueritati est omnino postponenda, | |
| et usus, qui ueritati est contrarius, abolendus | |
| est. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Veritate reuelata, consuetudinem sibi cedere oportet. | |
| <T I> Item Augustinus in libro de baptismo paruulorum. | |
| -[lib. III. de Baptismo, contra Donatistas, cap. 5.]+ | |
| <T T> Qui contempta ueritate presumit consuetudinem sequi, | |
| <S 15><L 1> -15+ | |
| aut circa fratres inuidus est et malignus, quibus ueritas reuelatur, | |
| aut circa Deum ingratus est, inspiratione cuius ecclesia | |
| eius instruitur. Nam Dominus in euangelio: | |
| "Ego sum," inquit, "ueritas": non dixit: ego sum consuetudo. | |
| Itaque ueritate manifestata ueritati cedat, consuetudo. | |
| Reuelatione ergo facta ueritatis cedat consuetudo | |
| ueritati, quia et Petrus, qui circumcidebat cessit Paulo | |
| ueritatem predicanti. Igitur cum Christus ueritas | |
| sit, magis ueritatem quam consuetudinem sequi debemus, | |
| quia consuetudinem ratio et ueritas semper excludit. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Consuetudo rationi frustra opponitur. | |
| <T I> Idem in libro IV. de Baptismo. -[contra Donatistas, cap. 5.]+ | |
| <T T> "Frustra", inquit, "quidam, qui ratione uincuntur, | |
| consuetudinem nobis obiiciunt, quasi consuetudo maior sit | |
| ueritate, aut non sit in spiritualibus sequendum, quod | |
| melius est a Spiritu sancto reuelatum." Hoc plane | |
| uerum est, quia ratio et ueritas consuetudini preponenda | |
| est. Sed si consuetudini ueritas suffragatur, nihil oportet | |
| firmius retineri. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Rationem consuetudo impedire non debet. | |
| <T I> Item Ciprianus. -[in epistola ad Pompeium, contra | |
| epistolam Stephani.]+ | |
| <T T> Consuetudo, que apud quosdam irrepserat, impedire | |
| non debet, quo minus ueritas preualeat et uincat. Nam | |
| consuetudo sine ueritate uetustas erroris est: propter quod | |
| relicto errore sequamur ueritatem, scientes, quia et apud | |
| Esdram ueritas uicit, ut scriptum est: "Veritas ualet | |
| et inualescit in eternum, et uiuit et obtinet in secula | |
| seculorum." | |
| <T I> Idem. -[in epistola ad Iubaianum, circa med.]+ | |
| <T T> Ignosci potest simpliciter erranti, sicut de seipso dicit | |
| beatus apostolus Paulus: "Qui primo fui | |
| blasphemus, et persecutor et iniuriosus; sed misericordiam | |
| merui, quia ignorans feci." Post inspirationem uero et | |
| reuelationem factam, qui in eo, quod errauerat, perseuerat, | |
| prudens et sciens iam non in uenia ignorantiae | |
| peccat: presumtione enim atque obstinatione quadam nititur, | |
| cum ratione superetur. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Dei ueritatem, non hominum consuetudinem sequi | |
| oportet. | |
| <T I> Idem. -[lib. II. ep. 3. ad Caecilium]+ | |
| <T T> Si solus Christus audiendus est, non debemus attendere, | |
| quid aliquis ante nos faciendum putauerit, sed quid, qui | |
| ante omnes est, Christus prior fecerit. Neque enim hominis | |
| <S 16><L 1> -16+ | |
| consuetudinem sequi oportet, sed Dei ueritatem, cum per | |
| Ysaiam prophetam loquatur Deus et dicat: "Sine causa | |
| colunt me, mandata et doctrinas hominum docentes." | |
| <T P> -Gratianus.+ Liquido igitur apparet, quod consuetudo naturali | |
| iuri postponitur. | |
| <1 D><S 16><L 6> | |
| <2 9> -DISTINCTIO IX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod autem constitutio naturali iuri cedat | |
| multiplici auctoritate probatur. | |
| Ait enim Augustinus ad Bonifatium: -[Comitem, | |
| epist L.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Leges principum naturali iuri preualere non debent. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> Imperatores, quando pro falsitate contra ueritatem | |
| constituunt malas leges, probantur bene credentes et coronantur | |
| perseuerantes; quando autem pro ueritate contra | |
| falsitatem constituunt bonas leges terrentur seuientes et | |
| corriguntur intelligentes. -]+ <P 0> | |
| <T T> -@. 1.+ Quicumque legibus imperatorum, que pro | |
| Dei ueritate feruntur, obtemperare non uult, acquirit grande | |
| supplicium. Quicumque ergo legibus imperatorum, que | |
| contra uoluntatem Dei feruntur, obtemperare non uult, | |
| acquirit grande premium. | |
| <P 1> -[+ -@. 2.+ Nam et temporibus prophetarum omnes reges, qui | |
| in populo Dei non prohibuerunt, nec euerterunt, que contra | |
| Dei precepta fuerant instituta, culpantur, et qui prohibuerunt | |
| et euerterunt, super aliorum merita laudantur. | |
| Et rex Nabuchodonosor, cum seruus esset idolorum, constituit | |
| sacrilegam legem, ut simulacrum adoraretur; sed | |
| eius impiae constitutioni qui obedire noluerunt, pie fideliterque | |
| fecerunt. Idem tamen rex, diuino correctus miraculo, | |
| piam et laudabilem legem pro ueritate constituit, ut | |
| quicumque diceret blasphemiam in Deum Sidrac, Misac et | |
| Abdenago, cum domo sua penitus interiret. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Principes tenentur et ipsi uiuere legibus suis. | |
| <T I> Item ex uerbis Isidori libro III. Sententiarum, de summo | |
| bono, c. 53. | |
| <T T> Iustum est, principem legibus obtemperare suis. Tunc | |
| enim iura sua ab omnibus custodienda existimet, quando et | |
| ipse illis reuerentiam prebet. Principes legibus teneri suis, | |
| nec in se conuenit, posse damnare iura, que in subiectis | |
| constituunt. Iusta est enim uocis eorum auctoritas, si | |
| quod populis prohibent, sibi licere non patiantur. -]+ <P 0> | |
| <S 17><L 1> -17+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Scripturis canonicis tractatorum litterae deseruiunt. | |
| <T I> Idem in Prologo libri III. de Trinitate. | |
| <T T> -II. Pars.+ Noli meis litteris quasi canonicis scripturis | |
| inseruire. Sed in illis et quod non credebas cum inueneris, | |
| incunctanter crede: in istis autem, quod certum habebas, | |
| nisi certum intellexeris, noli firme tenere. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> In tractatorum opusculis multa corrigenda inueniuntur. | |
| <T I> Idem ad Vincentium, libro II. -[lib. IV de anima | |
| et eius origine, cap. I.]+ | |
| <T T> Negare non possum, nec debeo, sicut in ipsis maioribus, | |
| ita multa esse in tam multis opusculis meis, que possunt | |
| iusto iudicio et nulla temeritate culpari. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> In scripturis canonicis mendacia non admittuntur. | |
| <T I> Idem ad Ieronimum, epistola VIII. -[XIX.]+ | |
| <T T> Ego solis eis scriptorum, qui iam canonici appellantur, | |
| didici hunc timorem honoremque referre, ut nullum | |
| eorum scribendo errasse audeam credere, ac si aliquid in | |
| eis offendero, quod uideatur contrarium ueritati, nichil aliud | |
| quam uel mendosum esse codicem, uel non esse assecutum | |
| interpretem, quod dictum est, uel me minime intellexisse, | |
| non ambigam. Alios autem ita lego, ut quantalibet sanctitate | |
| doctrinaque polleant, non ideo uerum putem, quia | |
| ita ipsi senserunt, sed quia mihi per alios auctores, uel | |
| canonicas uel probabiles rationes, quod a uero non abhorreat, | |
| persuadere potuerunt. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Libris ueterum ebrea uolumina, nouis greca | |
| auctoritatem impendunt. | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> Ut ueterum librorum fides de ebreis uoluminibus | |
| examinanda est, ita nouorum greci sermonis normam | |
| desiderat. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Nichil auctoritatis canonicis remanebit scripturis, | |
| si ad eas mendacia fuerint admissa. | |
| <T I> Idem in Epistola I. ad Ieronimum. -[epist. IX.]+ | |
| <T T> Si ad scripturas sanctas admissa fuerint uel offitiosa | |
| mendacia, quid in eis remanebit auctoritatis? Que tandem | |
| de scripturis illis sententia proferetur, cuius pondere contentiosae | |
| falsitatis obteretur improbitas? | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Litteris omnium episcoporum sacra scriptura | |
| preponatur. | |
| <T I> Idem de unico baptismo libro II. -[Item de Baptismo | |
| contra Donatistas, lib. II. c. 3.]+ | |
| <T T> Quis nesciat sanctam scripturam canonicam, tam ueteris | |
| quam noui testamenti, certis terminis suis contineri, eamque | |
| posterioribus omnibus episcoporum litteris ita preponi, | |
| ut de illa omnino dubitari et disceptari non possit, utrum | |
| uerum uel utrum rectum sit, quicquid in ea scriptum constiterit | |
| <S 18><L 1> -18+ | |
| esse? Episcoporum autem litteras, que post confirmatum | |
| canonem uel scriptae sunt uel scribuntur, et per sermonem | |
| forte sapientiorem cuiuslibet in ea re peritioris, et | |
| per aliorum episcoporum grauiorem auctoritatem doctioremque | |
| prudentiam, et per concilia licere reprehendi, si | |
| quid in eis forte a ueritate deuiatum est? | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Contra diuina mandata calumpniae non colligantur | |
| ex quorumlibet dictis episcoporum. | |
| <T I> Idem ad Vincentium. -[epist. XLVIII. contra Donatistas]+ | |
| <T T> Noli frater contra diuina tam multa, tam preclara, | |
| tam indubitata testimonia colligere uelle calumpnias ex episcoporum | |
| scriptis, siue nostrorum, sicut Ylarii, siue (antequam | |
| pars Donati separetur,) Cipriani et Agrippini; | |
| primo, quia hoc genus litterarum ab auctoritate canonis | |
| distinguendum est: non enim sic leguntur, tamquam ita ex | |
| eis testimonium proferatur, ut contra sentire non liceat, sicubi | |
| forte aliter sapuerint, quam ueritas postulat. In eo | |
| quippe numero sumus, ut non dedignemur etiam nobis | |
| dictum ab Apostolo accipere: "Et si quid aliter sapitis, | |
| quoque uobis Deus reuelauit". | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Non debetur par reuerentia canonicis scripturis et | |
| expositionibus earum. | |
| <T I> Idem in Epistola ad Fortunatum. -[Item ad Fortunatianum, | |
| epist. III.]+ | |
| <T T> Neque quorumlibet disputationes, quamuis catholicorum | |
| et laudatorum hominum, uelut scripturas canonicas habere | |
| debemus, ut nobis non liceat salua honorificentia, que illis | |
| debetur hominibus, aliquid in eorum scriptis inprobare | |
| atque respuere, si forte inuenerimus, quod aliter senserint | |
| quam ueritas habet, diuino adiutorio uel ab aliis intellecta | |
| uel a nobis. Talis ego sum in scriptis aliorum, quales | |
| uolo esse intellectores meorum. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Exemplis ratio sana prefertur. | |
| <T I> Idem ad Casulanum. -[ad Marcellinum de ciuitate Dei | |
| lib. I. c. 22. @. 2.]+ | |
| <T T> Sana quippe ratio etiam exemplis anteponenda est: cui | |
| quidem et exempla concordant, sed illa, que tantum digniora | |
| sunt imitatione, quantum excellentiora pietate. | |
| <T P> -Gratianus.+ Cum ergo naturalis iure nichil aliud precipiatur, | |
| quam quod Deus uult fieri, nichilque uetetur, quam quod | |
| Deus prohibet fieri; denique cum in canonica scriptura nichil | |
| aliud, quam in diuinis legibus inueniatur, diuine uero leges | |
| natura consistant: patet, quod quecumque diuinae uoluntati, seu | |
| canonicae scripturae contraria probantur, eadem et naturali iuri | |
| inueniuntur aduersa. Unde quecumque diuinae uoluntati, seu | |
| canonice scripture, seu diuinis legibus postponenda censentur, | |
| eisdem naturale ius preferri oportet. Constitutiones ergo uel | |
| ecclesiasticae uel seculares, si naturali iuri contrariae probantur, | |
| penitus sunt excludendae. | |
| <S 19><L 1> -19+ | |
| <1 D><S 19><L 1> | |
| <2 10> -DISTINCTIO X.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Constitutiones uero principum ecclesiasticis constitutionibus | |
| non preminent, sed obsecuntur. | |
| Unde Nicolaus Papa scribit episcopis in Concilio apud | |
| Conuicinum congregatis: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Lex imperatorum ecclesiastica iura dissoluere non potest. | |
| <T T> Lege imperatorum non in omnibus ecclesiasticis controuersiis | |
| utendum est, presertim cum inueniantur euangelicae | |
| ac canonicae sanctioni aliquotiens obuiare. | |
| <T I> Idem: <T T> Lex imperatorum non est supra legem Dei, sed | |
| subtus. Imperiali iudicio non possunt iura ecclesiastica dissolui. | |
| -@. 1.+ Ad quod ostendendum, duorum horum, Innocentii | |
| scilicet et Gregorii, satis sufficiunt testimonia. | |
| Sanctus quidem Innocentius in decretali epistola sua ad | |
| Alexandrum Antiochenum episcopum ait: "Quod sciscitaris," | |
| inquiens, "utrum diuisis imperiali iudicio prouinciis, | |
| ut duae metropoles fiant, si duo metropolitani debeant | |
| nominari: non uisum est nobis ad mobilitatem necessitatum | |
| mundanarum Dei ecclesiam conmutari, honoresque | |
| aut diuisiones perpeti, quas pro suis faciendis causis | |
| duxerit imperator." Beatus Gregorius scribens ad | |
| Theotistam patriciam inter cetera: "Si", inquit, "religionis | |
| causa uincula matrimonii debere dissolui dicantur, | |
| sciendum est, quia etsi hoc lex humana concessit, lex tamen | |
| diuina prohibuit." Ecce quemadmodum imperiali | |
| iudicio non possunt ecclesiastica iura dissolui. Ecce qualiter, | |
| quod lex humana concessit, lex diuina prohibuit. -@. 2.+ Non | |
| quod imperatorum leges (quibus sepe ecclesia utitur contra | |
| hereticos, sepe contra tirannos atque contra prauos | |
| quosque defenditur) dicamus penitus rennuendas, sed quod | |
| eas euangelicis, apostolicis atque canonicis decretis (quibus | |
| postponendae sunt) non posse inferre preiudicium | |
| asseramus. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Nichil quod euangelicis regulis obuiet, imperatori | |
| agere licet. | |
| <T I> Item Simachus -[Papa]+ in sexta Sinodo. -[Romana tempore | |
| Theodorici Regis.]+ | |
| <T T> Non licet imperatori, uel cuiquam pietatem custodienti | |
| aliquid contra diuina mandata presumere, nec quicquam, | |
| <S 20><L 1> -20+ | |
| quod euangelicis, propheticis aut apostolicis regulis | |
| obuiet, agere. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> In ecclesiasticis causis regia uoluntas sacerdotibus | |
| non est preferenda. | |
| <T I> Item Felix -[III.]+ Papa. | |
| <T T> Certum est, hoc rebus uestris esse salutare, ut cum | |
| de causis agitur Dei, iuxta ipsius constitutum regiam | |
| uoluntatem sacerdotibus Christi studeatis subdere, non preferre, | |
| et sacrosancta per eorum presules potius discere | |
| quam docere; ecclesiae formam sequi, non huic humanitus | |
| sequenda iura prefigere, neque eius sanctionibus | |
| uelle dominari, cuius Deus uoluit clementiae tuae piae | |
| deuotionis colla submittere, ne, dum mensura celestis dispensationis | |
| exceditur, eatur in contumeliam disponentis. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Moribus et decretis Romanorum Pontificum | |
| constitutiones contraire non possunt. | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Constitutiones contra canones et decreta Presulum | |
| Romanorum, uel bonos mores, nullius sunt momenti. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Que sacerdotum sunt, regibus usurpare non licet. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. -[I. in epistola ad Michaelem Imperatorem, | |
| cuius initum est: "Proposueramus."]+ | |
| <T T> Imperium uestrum suis publicae rei cotidianis amministrationibus | |
| debet esse contentum, non usurpare que sacerdotibus | |
| Domini solum conueniant. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Tribunalia regum sacerdotali sunt potestati subiecta. | |
| <T I> Item Gregorius Naciancenus imperatoribus Constantinopolitanis. | |
| -[in oratione ad ciues Nazianzenos angoris plenos | |
| et magistratum iratum]+ | |
| <T T> Suscipitisne libertatem uerbi? libenter accipitis, quod | |
| lex Christi sacerdotali uos subiicit potestati atque istis tribunalibus | |
| subdit? Dedit enim et nobis potestatem, dedit | |
| principatum multo perfectiorem principatibus uestris. | |
| Aut numquid iustum uobis uidetur, si cedat spiritus carni, | |
| si a terrenis celestia superentur, si diuinis preferantur | |
| humana? | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Ecce quod constitutiones principum | |
| ecclesiasticis legibus postponendae sunt. Ubi autem euangelicis | |
| atque canonicis decretis non obuiauerint, omni reuerentia dignae | |
| habeantur. | |
| <S 21><L 1> -21+ | |
| Unde Augustinus ait in Dialogo contra Petilianum: -[id est | |
| lib. II. contra literas Petiliani, c. 58.]+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Leges imperatorum in adiutorium ecclesiae | |
| licet assumi. | |
| <T T> Si in adiutorium uestrum terreni imperii leges assumendas | |
| putatis, non reprehendimus. Fecit hoc Paulus | |
| cum aduersus iniuriosos Romanum ciuem se esse testatur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Reges pontificibus pro eterna uita, et pontifices | |
| regibus pro temporalibus indigent. | |
| <T I> Item Ciprianus Iuliano. -[Nicolaus Papa I. in epist. VII. | |
| ad Michaelem Imperatorem]+ | |
| <T T> Quoniam idem mediator Dei et hominum est, homo | |
| Iesus Christus, sic actibus propriis et dignitatibus distinctis | |
| offitia potestatis utriusque discreuit propria uolens medicinali | |
| humilitate sursum efferri, non humana superbia | |
| rursum in inferna demergi: ut etiam Christiani imperatores | |
| pro eterna uita pontificibus indigerent, et pontifices | |
| pro cursu temporalium tantummodo rerum imperialibus legibus | |
| uterentur, quatenus spiritualis actio a carnalibus distaret | |
| incursibus, et "Deo militans minime se negotiis secularibus | |
| implicaret;" ac uicissim non ille rebus diuinis | |
| presidere uideretur, qui esset negotiis secularibus implicatus. | |
| -+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Leges imperatorum custodiri oportet. | |
| <T I> Item Leo IV. Lothario Augusto. | |
| <T T> De capitulis uel preceptis imperialibus uestris uestrorumque | |
| pontificum predecessorum irrefragabiliter custodiendis | |
| et conseruandis, quanto ualuimus et ualemus Christo | |
| propitio et nunc et in euum conseruaturos modis | |
| omnibus profitemur. Et si fortasse quilibet uobis aliter | |
| dixerit uel dicturus fuerit, sciatis eum pro certo mendacem. | |
| <S 22><L 1> -22+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Legis auctoritate dissoluitur quod contra eam fit. | |
| <T I> Item Iohannes VIII. Lodouico Imperatori. | |
| <T T> Vides, fili carissime, quia quod contra leges accipitur, | |
| per leges dissolui meretur. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Leges principum, et regulas patrum contempni | |
| non decet. | |
| <T I> Item Gelasius Rufino et Aprili Episcopis. | |
| <T T> Quis autem leges principum, aut patrum regulas, aut | |
| ammonitiones paternas debere dicat contempni, nisi qui | |
| impunitum sibi tantum estimet transire commissum? | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Seruentur ab omnibus Romanorum principum leges. | |
| <T I> Item Theodorico Regi. | |
| <T T> Certum est magnificentiam uestram leges Romanorum | |
| principum, quas in negotiis hominum custodiendas esse | |
| precepit, multo magis circa reuerentiam beati Petri apostoli | |
| pro suae felicitatis augmento uelle seruari. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Romana lex nullius temeritate debet corrumpi. | |
| <T I> Item Leo IV. Lotario Augusto. | |
| <T T> Vestram flagitamus clementiam, ut sicut hactenus | |
| Romana lex uiguit absque uniuersis procellis, et quod pro | |
| nullius persona hominis reminiscitur esse corrupta, ita nunc | |
| suum robur proprium et uigorem obtineat. | |
| <1 D><S 22><L 23> | |
| <2 11> -DISTINCTIO XI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod uero legibus consuetudo cedat, Ysidorus | |
| testatur in Sinonimis, libro II.: -[c. 16.]+ | |
| <S 23><L 1> -23+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Prauus usus ratione superetur et lege. | |
| <T T> Usus auctoritati cedat; prauum usum lex et ratio uincat. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Statutis Pontificum consuetudo cuiusquam refragari | |
| non potest. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa I. Michaeli Imperatori. | |
| <T T> Consequens est, ut quod ab huius sedis rectoribus plena | |
| auctoritate sancitur, nullius consuetudinis prepediente occasione, | |
| proprias sequendo tantum uoluntates remoueatur | |
| sed firmius atque inconcusse teneatur. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> A consuetudine Romanae ecclesiae membris | |
| dissentire non licet. | |
| <T I> Item Iulius Papa. -[I. ad Episcopos orientales, epist. I.]+ | |
| <T T> Nolite errare, fratres mei, doctrinis uariis et | |
| extraneis nolite abduci. Et instituta apostolorum et | |
| apostolicorum uirorum canonesque habetis: his fruimini, | |
| ut freti, contra cuncta inimicorum iacula persistere | |
| ualeatis. Satis enim indignum est, quemquam uel | |
| pontificum uel ordinum subsequentium hanc regulam refutare, | |
| quam beati Petri sedem et sequi uiderit, et docere. | |
| Multum conuenit, ut totum corpus ecclesiae in hac sibi | |
| obseruatione concordet, que inde auctoritatem habet, ubi | |
| Dominus ecclesiae totius posuit principatum. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Usus et consuetudo legem et rationem uincere non potest. | |
| <T I> Item Codicis libro VII. titulo II. -[Imp. Constantinus A. ad | |
| Proculum, lib. VIII. Cod. tit. Quae sit longa consuetudo | |
| (t. 53. const. 2.)]+ | |
| <T T> Consuetudinis ususque longeui non uilis auctoritas | |
| <S 24><L 1> -24+ | |
| est: uerum non usque adeo sui ualitura momento, ut aut | |
| rationem uincat aut legem scriptam. | |
| -II. Pars. Gratianus.+ <T P> Cum uero nec sacris canonibus, | |
| nec humanis legibus consuetudo obuiare monstratur, inconcussa | |
| seruanda est. | |
| Unde Augustinus ait uel ex dictis Basilii: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Inuiolabilis est consuetudo, que nec humanis legibus nec | |
| sacris canonibus obuiare monstratur. | |
| <T T> Ecclesiasticarum institutionum quasdam scripturis, | |
| quasdam uero apostolica traditione per successores in | |
| ministerio confirmatas accipimus; quasdam uero | |
| consuetudine roborata approbauit usus, quibus par | |
| ritus et idem utriusque pietatis debetur affectus; unde | |
| quis uel aliquantulum sacrarum expertus scripturarum | |
| hesitauerit? Si enim attenderimus consuetudines ecclesiae | |
| non per scripturas a Patribus traditas nichil estimare, | |
| quantum religio detrimenti sit latura, intentiuum | |
| despicientibus liquido constabit. -@. 1.+ Que enim (ut inde | |
| ordiamur) scriptura salutiferae crucis signaculo fideles docuit | |
| insigniri? uel que trifariam digesta super panem et | |
| calicem prolixae orationis uel consecrationis uerba commendauit? | |
| Nam non modo, quod in euangelio continetur | |
| uel ab Apostolo insertum secretis dicimus, sed et alia | |
| plura adicimus magnam quasi uim commendantia misteriis. | |
| Que orientem uersus nos orare litterarum forma | |
| docuit? Benedicimus fontem baptismatis oleo unctionis. | |
| Huc accedit, quod ter oleo inungimus quos baptizamus, | |
| <S 25><L 1> -25+ | |
| uerbis abrenuntiare satanae angelis eius informamus. | |
| Unde hec et alia in hunc modum non pauca, nisi tacita | |
| ac mistica traditione a Patribus ecclesiastico more ac | |
| reuerentiori diligentia sunt in ministeriis obseruata magis | |
| silentio quam publicata scripto? | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Laudabilis est consuetudo, que nichil fidei contrarium | |
| usurpat. | |
| <T I> Idem ad Casulanum presbiterum. | |
| <T T> Consuetudinem laudamus, que tamen contra fidem | |
| catholicam nichil usurpare dignoscitur. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Ubi auctoritas deficit, mos populi et maiorum instituta | |
| pro lege seruentur. | |
| <T I> Item ad eundem. -[B. Augustinus ad Casulanum, | |
| epist. LXXXVI.]+ | |
| <T T> In his rebus, de quibus nihil certi statuit diuina scriptura, | |
| mos populi Dei et instituta maiorum pro lege tenenda | |
| sunt. Et sicut preuaricatores legum diuinarum, ita contemptores | |
| consuetudinum ecclesiasticarum cohercendi sunt. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Auctoritate et traditione generali uel speciali | |
| ecclesia regitur. | |
| <T I> Idem in libro de christiana fide. | |
| <T T> Catholica ecclesia, per orbem diffusa, tribus modis | |
| probatur existere. Quicquid in ea tenetur, aut auctoritas | |
| est scripturarum, aut traditio uniuersalis, aut certe propria | |
| et particularis instructio. Sed auctoritate tota constringitur, | |
| uniuersali traditione maiorum nichilominus tota; priuatis | |
| uero constitutionibus et propriis informationibus unaqueque | |
| pro locorum uarietate, prout cuique uisum est, subsistit | |
| et regitur. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Valet ad fidem catholicae auctoritas ecclesiae. | |
| <T I> Idem in libro contra Manicheos. | |
| <T T> Palam est, quod in re dubia ad fidem ualeat auctoritas | |
| ecclesiae catholicae, que ab ipsis fundatissimis sedibus | |
| apostolorum usque ad hodiernum diem succedentium sibimet | |
| episcoporum serie et tot populorum consensione firmatur. | |
| <S 26><L 1> -26+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Ab apostolicis institutis non licet recedere. | |
| <T I> Item Leo. -[Papa ad Episcopos per Siciliam constitutos, | |
| epist IV. c. 6.]+ | |
| <T T> Hoc uestrae indicimus caritati, ut ab apostolicis institutis | |
| nullo ulterius recedatis excessu, quia inultum post | |
| hec esse non poterit, si quisquam apostolicas regulas in | |
| aliquo crediderit negligendas. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Ab omnibus seruari debet, quod Romana seruat | |
| Ecclesia. | |
| <T I> Item Innocentius Decentio Episcopo. -[it. Inn. I. ad Decentium | |
| Episcopum Eugubinum, epist. I.]+ | |
| <T T> Quis nesciat aut non aduertat, id quod a principe | |
| apostolorum Petro Romanae ecclesiae traditum est, ac nunc | |
| usque custoditur, ab omnibus debere seruari? nec superduci | |
| aut introduci aliquid, quod auctoritatem debeat | |
| uel aliunde accipere exemplum? presertim cum sit | |
| manifestum, in omnem Italiam, Gallias, Ispanias, Africam | |
| atque Siciliam insulasque interiacentes nullum instituisse | |
| ecclesias, nisi eos, quos uenerabilis apostolus Petrus aut | |
| successores eius constituerunt sacerdotes; legant autem, | |
| si in istis prouinciis alius apostolus inuenitur, aut legitur | |
| docuisse. Quod si non legunt, quia nusquam inueniunt, | |
| oportet eos hoc sequi, quod ecclesia Romana custodit, a | |
| qua principium eos accepisse non dubium est: ne dum peregrinis | |
| sermonibus student, caput institutionum uideantur | |
| amittere. -@. 1.+ Sepe dilectionem tuam ad Urbem uenisse | |
| ac nobiscum in ecclesia conuenisse non dubium est, | |
| et quem morem uel in consecrandis misteriis, uel ceteris | |
| agendis arcanis teneat, agnouisse. Quod sufficere | |
| arbitrarer ad informationem ecclesiae tuae uel reformationem, | |
| si predecessores tui minus aliquid aut aliter tenuerint, | |
| satis certum haberem, nisi de aliquibus consulendos | |
| nos esse duxisset; quibus idcirco respondemus, | |
| non quod te ignorare credamus, sed ut maiori auctoritate | |
| uel tuos instituas, uel si qui a Romanae ecclesiae institutionibus | |
| errat, aut commoneas, aut indicare non differas, | |
| ut scire ualeamus, qui sint, qui aut nouitates inducunt, aut | |
| alterius ecclesiae quam Romanae existimant consuetudinem | |
| esse seruandam. | |
| <S 27><L 1> -27+ | |
| <1 D><S 27><L 1> | |
| <2 12> -DISTINCTIO XII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod absque discretione iustitiae nulli agere licet. | |
| Unde Calixtus Papa -[I.]+ omnibus Episcopis: -[ait in Epistola I. | |
| ad Benedictum Episcopum.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Sine discretione iustitiae contra disciplinam Romanae | |
| ecclesiae nulli agere licet. | |
| <T T> Non decet a capite membra dissidere, sed iuxta | |
| scripturae testimonium omnia membra caput sequantur. | |
| Nulli uero dubium est, quod apostolica ecclesia mater sit | |
| omnium ecclesiarum, a cuius uos regulis nullatenus conuenit | |
| deuiare. Et sicut filius uenit facere uoluntatem patris, | |
| sic et uos uoluntatem implete uestrae matris, que est ecclesia, | |
| cuius caput, ut predictum est, Romana existit ecclesia. | |
| Quicquid ergo sine discretione iustitiae contra huius disciplinam | |
| actum fuerit, ratum habere nulla ratio permittit. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Apostolicis preceptis nullus superbe resistat. | |
| <T I> Item Gregorius. -[Papa IV.]+ | |
| <T T> Preceptis apostolicis non dura superbia resistatur, sed | |
| per obedientiam, que a sancta Romana et apostolica | |
| auctoritate iussa sunt, salutifere impleantur, si eiusdem sanctae | |
| ecclesiae Dei, que est caput uestrum, communionem | |
| habere desideratis. -@. 1.+ Non nouum aliquid presenti | |
| iussione precipimus, sed illa, que olim uidentur indulta, | |
| firmamus: cum nulli dubium sit, quod non solum pontificalis | |
| causatio, sed omnis sanctae religionis relatio ad | |
| sedem apostolicam quasi ad caput ecclesiarum debeat | |
| referri, et inde normam sumere, unde sumpsit exordium, | |
| ne caput institutionis uideatur omitti. Cuius auctoritatis | |
| sanctionem omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab apostolicae | |
| petrae, super quam Christus uniuersalem ecclesiam | |
| fundauit, soliditate diuelli. Si quis hec apostolicae | |
| sedis precepta non obseruauerit, percepti honoris esse | |
| hostis non dubitetur. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non est resistendum consuetudini, cui canonica | |
| non obsistit auctoritas. | |
| <T I> Item Nicolaus Michaeli Imperatori. -[Leo IX. | |
| Michaeli Episcopo Constantinopolitano, epist. I. c. 29. et | |
| Nicolaus I. epist. II. ad Photium.]+ | |
| <T T> Scit sancta Romana ecclesia, quod nichil obsunt saluti | |
| <S 28><L 1> -28+ | |
| credentium diuersae pro loco et tempore consuetudines, | |
| si illis canonica non obsistit auctoritas, pro qua eis obuiare | |
| debeamus, unde nil iudicamus eis debere uel posse | |
| resisti. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Consuetudines, que fidei non offitiunt, ut a | |
| maioribus traditae sunt, obseruentur. | |
| <T I> Item Ieronimus ad Lucinum. -[epist. XXVIII.]+ | |
| <T T> Illud breuiter te admonendum puto, traditiones ecclesiasticas, | |
| presertim que fidei non offitiant, ita obseruandas, | |
| ut a maioribus traditae sunt, nec aliorum consuetudinem | |
| aliorum contrario more subuerti. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Traditiones a patribus institutae, non | |
| sunt infringendae. | |
| <T I> Item Nicolaus Incmaro Episcopo. | |
| <T T> Ridiculum est, et satis abominabile dedecus, ut traditiones, | |
| quas antiquitus a patribus suscepimus, infringi | |
| patiamur. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Mores diuturni pro lege sunt habendi. | |
| <T I> Item Iustinianus Constitutionum libro I. titulo I. -[Institutionum | |
| lib. I. tit. 2. de iure nat. @. 9.]+ | |
| <T T> Diuturni mores nisi legi sunt aduersi consensu utentium | |
| approbati legem imitantur. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Quicquid fit contra longam consuetudinem, | |
| reuocari oportet. | |
| <T I> Item Codicis libro VIII. c. 52. titulo 2. -[tit. 53. quae sit | |
| longa consuetudo l. 1.]+ | |
| <T T> Consuetudo precedens et ratio, que consuetudinem | |
| suasit, tenenda est. Et quicquid contra longam consuetudinem | |
| fiet, ad sollicitudinem suam reuocabit preses | |
| prouinciae. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Immota maneat consuetudo, que contra | |
| fidem catholicam nichil usurpare dignoscitur. | |
| <T I> Item Gregorius uniuersis Episcopis Numidiis. -[lib. I. | |
| epist. LXXV.]+ | |
| <T T> Nos consuetudinem, que contra fidem catholicam | |
| nichil usurpare dignoscitur, immotam permanere concedimus, | |
| siue de primatibus constituendis, siue de ceteris | |
| capitulis, exceptis iis, qui ex Donatistis ad episcopatum perueniunt, | |
| quos prouehi ad primatus dignitatem (etiam cum | |
| <S 29><L 1> -29+ | |
| ordo eos deferat ad locum eundem) modis omnibus prohibemus. | |
| Suffitiat autem illis commissae sibi plebis curam | |
| gerere, non autem illos antistites, quos catholica fides in | |
| ecclesiae sinu et edocuit et genuit, ad obtinendum culmen | |
| primatus anteire. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Non negentur que consuetudinis sunt. | |
| <T I> Item Gregorius. -[ad Maximum Salonitanum Episcopum | |
| lib. VII. Regest epist. 81.]+ | |
| <T T> Quemadmodum illicita perpetrare non patimur, sic | |
| que consuetudinis sunt non negamus. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Non locus consuetudinem, sed consuetudo locum | |
| commendat. | |
| <T I> Item ad Augustino Anglorum Episcopo. -[resp. ad | |
| interrog. 3.]+ | |
| <T T> Nouit fraternitas tua Romanae ecclesiae consuetudinem, | |
| in qua se meminit nutritam. Sed mihi placet, ut siue | |
| in Romana, siue in Gallicorum, siue in qualibet ecclesia | |
| inuenisti, quod plus omnipotenti Deo possit placere, | |
| sollicite eligas, et in Anglorum ecclesia, que adhuc in fide | |
| noua est, institutione precipua, que de multis ecclesiis | |
| colligere potueris, infundas. Non enim pro locis res, sed | |
| pro rebus loca amanda sunt. Ex singulis ergo quibusque | |
| ecclesiis que pia, que religiosa, que recta sunt, elige, et | |
| hec quasi in fasciculum collecta apud Anglorum mentes in | |
| consuetudinem depone. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Quod neque contra fidem, neque contra bonos | |
| mores esse conuincitur, indifferenter est habendum. | |
| <T I> Item Augustinus ad Ianuarium. -[epist. CXVIII. | |
| cap. 1. et 2]+ | |
| <T T> Illa autem, que non scripta, sed tradita custodimus, | |
| que quidem toto terrarum orbe obseruantur, datur intelligi | |
| uel ab ipsis apostolis, uel plenariis conciliis, (quorum est in | |
| ecclesia saluberrima auctoritas), commendata atque statuta | |
| retineri: sicuti id quod Domini passio et resurrectio et | |
| ascensio in celum, aduentus Spiritus sancti anniuersaria | |
| solennitate celebratur: et si quid aliud tale occurrerit, | |
| quod seruetur ab uniuersis, quacunque se diffundit | |
| ecclesia. -@. 1.+ Alia uero, que per loca terrarum regionesque | |
| uariantur, sicuti est quod alii ieiunant sabbatum, | |
| alii non: alii uero quotidie communicant corpori et | |
| sanguini domini, alii certis diebus accipiunt: et si quid | |
| aliud huiusmodi animaduerti potest, totum hoc genus rerum | |
| liberas habet obseruationes; quod enim neque contra | |
| fidem, neque contra bonos mores esse conuincitur, | |
| indifferenter habendum, et pro eorum, inter quos uiuitur, | |
| <S 30><L 1> -30+ | |
| societate seruandum est. Mater Mediolanum me secuta | |
| inuenit ecclesiam sabbato non ieiunantem; ceperat | |
| fluctuare quid ageret. Tunc ego consului de hac re beatissimae | |
| memoriae Ambrosium episcopum; at ille ait: cum | |
| Romam uenio, sabbato ieiuno, cum Mediolani sum, non | |
| ieiuno. Sic et tu, ad quam forte ecclesiam ueneris, eius | |
| morem serua, si cuiquam non uis esse scandalum, nec | |
| quemquam tibi. Hoc cum matri renuntiassem, libenter amplexa | |
| est. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Hoc autem de consuetudine illa | |
| intelligendum est, que uel uniuersalis ecclesiae usu, uel temporis | |
| prolixitate roboratur. Ceterum, si pro uarietate temporum | |
| uel animorum uariae consuetudines introducantur, inuenta | |
| opportunitate, resecandae sunt potius quam obseruandae. | |
| Unde Augustinus scribit ad inquisitiones Ianuarii: | |
| -[epist. CXIX. c. 19.]+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Resecanda sunt, que neque auctoritate, neque moribus | |
| uniuersitatis comprobantur. | |
| <T T> Omnia talia, que neque sanctarum scripturarum auctoritatibus | |
| continentur, nec in conciliis episcoporum statuta | |
| inueniuntur, nec consuetudine uniuersae ecclesiae roborata | |
| sunt, sed diuersorum locorum diuersis moribus innumerabiliter | |
| uariantur, ita ut uix aut numquam omnino | |
| inueniri possint causae, quas in eis constituendis homines | |
| secuti sunt, ubi facultas tribuitur, sine ulla dubitatione | |
| resecanda existimo. Quamuis enim neque hoc inueniri possit, | |
| quomodo contra fidem sint, ipsam tamen religionem, | |
| quam paucissimis et manifestissimis celebrationum sacramentis | |
| misericordia Dei esse uoluit liberam, ideo seruilibus | |
| oneribus premunt, ut tolerabilior sit conditio Iudeorum, | |
| qui etiamsi tempus libertatis non cognouerint, legalibus | |
| tamen sacramentis, non humanis presumtionibus subiciuntur. | |
| -+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Omnes prouinciales eundem in psallendo modum | |
| teneant, quem metropolitanam sedem habere cognouerint. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano. -[XI. c. 3.]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ De his, qui contra Apostoli uoluntatem | |
| circumferuntur omni uento doctrinae, placuit sancto concilio, | |
| ut metropolitanae sedis auctoritate coacti uniuscuiusque | |
| prouinciae ciues, rectoresque ecclesiarum unum eundemque | |
| in psallendo teneant modum, quem metropolitana in | |
| sede cognouerint institutum, nec aliqua diuersitate cuiusque | |
| ordinis uel offitii a metropolitana se patiantur sede disiungi. | |
| Sic enim iustum est, ut inde unusquisque sumat regulas | |
| magisterii, unde honoris consecrationem accipit, ut iuxta | |
| maiorum decreta sedes, que uniuscuiusque sacerdotalis | |
| <S 31><L 1> -31+ | |
| dignitatis est mater, sit ecclesiasticae magistra rationis. | |
| Abbatibus sane indultis offitiis, que iuxta uoluntatem sui | |
| episcopi regulariter illis implenda sunt, cetera offitia publica, | |
| id est uesperam, matutinum, siue missam, aliter | |
| quam in principali ecclesia celebrare non liceat. -@. 1.+ | |
| Quisquis autem horum decretorum uiolator exstiterit, sex | |
| mensibus communione priuatus apud metropolitanum sub | |
| penitentiae censura maneat corrigendus: quatenus apud | |
| illum et preteritae transgressionis culpam lacrimis diluat, | |
| et necessariam offitiorum doctrinam studiose addiscat. -@. 2.+ | |
| Sub ista ergo regula disciplinae non solum metropolitanus | |
| totius suae prouinciae pontifices uel sacerdotes adstringat, | |
| sed etiam ceteri episcopi subiectos sibi ecclesiarum rectores | |
| obtemperare institutionibus cogant. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Ordo seruetur in matutinis et uespertinis offitiis | |
| unus et idem. | |
| <T I> Item ex Concilio Bracarensi. -[I. cap. 1.]+ | |
| <T T> Placuit omnibus communi consensu, ut unus atque | |
| idem psallendi ordo in matutinis uel uespertinis offitiis teneatur, | |
| et non diuerse ac priuate, neque monasteriorum | |
| consuetudines cum ecclesiastica regula sint permixtae. | |
| <1 D><S 31><L 22> | |
| <2 13> -DISTINCTIO XIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Item aduersus naturale ius nulla dispensatio | |
| admittitur; nisi forte duo mala ita urgeant ut alterum eorum | |
| necesse sit eligi. | |
| Unde in Concilio Tolletano VIII. -[c. 2.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Minus malum de duobus est eligendum. | |
| <T T> Duo mala, licet cautissime sint precauenda tamen | |
| si periculi necessitas unum ex his temperare compulerit, | |
| id debemus resoluere, quod minori nexu noscitur obligari. | |
| Quid autem leuius ex his, quidue grauius sit, purae rationis | |
| acumine inuestigemus. Etenim dum peierare compellimur, | |
| creatorem quidem offendimus, sed nos tantummodo maculamus. | |
| Cum uero noxia promissa complemus et Dei iussa | |
| contempnimus et proximis impia crudelitate nocemus, et | |
| nos ipsos crudeliori mortis gladio trucidamus. Illic enim | |
| dupplici culparum telo perimimur, hic tripliciter iugulamur. | |
| -+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius in Moralibus parte VI. libro XXXV. c. XIV. | |
| -[in c. 40. Iob. I. XXXII. c. 17. 18. 19. et 20.]+ | |
| <T T> Nerui testiculorum Leuiathan perplexi sunt, quia suggestionum | |
| illius argumenta implicatis inuentis alligantur, | |
| ut plerosque ita peccare faciant, quatenus si fortasse fugere | |
| peccatum appetant, hoc sine alio peccati laqueo non | |
| <S 32><L 1> -32+ | |
| euadant, et culpam faciant dum uitant, atque nequaquam | |
| se ab una ualeant soluere, nisi in alia se consentiant | |
| ligare. Quod melius ostendimus, si qua ex conuersatione | |
| hominum alligationis huius exempla proferamus. | |
| -@. 1.+ Ecce quidam, dum mundi huius amicitias appetit, | |
| cuilibet alteri similem sibi uitam ducenti, quod secreta | |
| illius omni silentio contegat, se iureiurando constringit. Sed | |
| is, cui iuratum est, adulterium perpetrare cognoscitur, ita | |
| ut etiam maritum adulterae occidere conetur. Is autem, qui | |
| iusiurandum prebuit, ad mentem reuertitur et diuersis hinc | |
| inde cogitationibus impugnatur, atque hoc silere formidat, | |
| ne silentio adulterii simul et homicidii particeps fiat, prodere | |
| trepidat, ne reatu se periurii obstringat. Perplexis | |
| ergo neruis testiculorum ligatus est, qui in quamlibet partem | |
| declinet, metuit, ne a transgressionis contagione liber | |
| non sit. -@. 2.+ Alius cuncta, que mundi sunt, deserens, ac | |
| per omnia frangere proprias uoluntates querens, alieno se | |
| subdere regimini appetit, sed eum, qui sibi ad Deum | |
| preesse debeat, minus cauta inquisitione discernit: quia | |
| fortasse is, qui sine iudicio eligitur, cum preesse iam ceperit, | |
| agere que Dei sunt prohibet, que mundi sunt iubet. | |
| Pensans itaque subditus, uel que sit culpa inobedientiae, | |
| uel quod contagium secularis uitae, et obedire trepidat, et | |
| non obedire formidat, ne aut obediens Deum in suis preceptis | |
| deserat, aut rursus non obediens Deum in electo priore | |
| contempnat. -@. 3.+ Alius pensare pondus honoris ecclesiastici | |
| negligens id locum regiminis premiis ascendit. Sed | |
| quia omne, quod hic eminet, plus meroribus afficitur, quam | |
| honoribus gaudet, dum cor tribulatione premitur, ad | |
| memoriam culpa reuocatur, doletque se ad laborem cum | |
| culpa peruenisse, et quam sit iniquum, quod admiserit, ex | |
| ipsa fractus difficultate cognoscit. Reum se igitur cum | |
| impensis premiis agnoscens, uult adeptae sublimitatis | |
| locum deserere, sed timet, ne grauius delictum sit suscepti | |
| gregis custodiam reliquisse; uult suscepti gregis curam | |
| gerere, sed formidat, ne deterior culpa sit, regimina pastoralis | |
| gregis empta possidere. Per honoris ergo ambitum | |
| ligatum culpa hinc inde se conspicit. Esse quippe sine | |
| reatu criminis neutrum uidet, si aut susceptus semel grex | |
| relinquitur, aut rursum sacra actio seculariter empta teneatur. | |
| Undique metuit et suspectus latus omne pertimescit, | |
| ne aut stans in empto regimine non digne, lugeat quod non | |
| etiam deserens emendat, aut certe regimen deserens, dum | |
| aliud flere nititur, rursus aliud de ipsa gregis destitutione | |
| committat. | |
| -II. Pars.+ <T T> -@. 4.+ Est tamen, quod ad destruendas Behemot | |
| uersutias subtiliter fiat, ut cum mens inter minora | |
| et maxima peccata constringitur, si omnino nullus | |
| sine peccato aditus patet, minora semper eligantur; quia et | |
| qui murorum undique ambitu, ne fugiat, clauditur, ibi se in | |
| fugam precipitat, ubi breuior murus ingeritur. Hinc | |
| Paulus, cum quosdam in ecclesia incontinentes aspiceret, | |
| concessit minima, ut maiora declinarent, dicens: "Propter | |
| <S 33><L 1> -33+ | |
| fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat." | |
| Et quia tunc solum coniuges in admixtione sunt sine culpa, | |
| cum non pro explenda libidine, sed pro suscipienda prole | |
| miscentur, ut hoc etiam, quod concesserat sine culpa (quamuis | |
| minima) non esse monstraret, ilico adiunxit: "Hoc | |
| autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium." | |
| Non enim est sine uitio, quod ignoscitur, non precipitur. | |
| Peccatum profecto uidit, quod posse indulgeri | |
| preuidit. Sed cum in dubiis constringimur, utiliter minimis | |
| subdimur, ne in magnis sine uenia peccemus. -@. 5.+ Itaque | |
| plerumque neruorum Behemot istius perplexitas | |
| soluitur, dum ad uirtutes maximas per commissa minora | |
| transitur. | |
| <1 D><S 33><L 14> | |
| <2 14> -DISTINCTIO XIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Verum hoc in una eademque persona intelligitur. | |
| Ceterum an in diuersis eadem dispensatio locum habeat, uidelicet, | |
| ut committamus minora, ne alii grauioribus implicentur, merito | |
| queritur. | |
| De his ita scribit Augustinus libro Questionum super | |
| Genesim: -[cap. 42.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non sunt a nobis aliqua committenda delicta, ne alii | |
| grauiora committant. | |
| <T T> Quod ait Sodomitis Loth: "Sunt mihi duae filiae, que | |
| nondum nouerunt uiros; producam illas ad uos, utimini illis, | |
| sicut placuerit uobis: tantum in uiros istos ne faciatis iniquum:" | |
| quoniam prostituere uolebat filias suas hac compensatione, | |
| ut uiri hospites eius nichil a Sodomitis tale paterentur, | |
| utrum admittenda sit compensatio flagitiorum uel quorumcumque | |
| peccatorum, ut nos faciamus mali aliquid, ne | |
| alius grauius malum faciat; an potius perturbationi Loth | |
| non consilio tribuendum sit, qui hoc dixerit, merito queritur. | |
| Et nimirum periculosissime admittitur hec compensatio. | |
| Si autem perturbationi humanae tribuitur et menti | |
| tanto malo permotae, nullo modo imitanda est. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Consuetudinis autem uel constitutionis | |
| rigor nonnumquam relaxatur. | |
| Unde Leo Papa ait: -[ad Rusticum Narbonensem Episc. | |
| epist. XC. ante cap. 1.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Que constitutiones ualeant temperari, uel que non. | |
| <T T> Sicut quedam sunt, que nulla ratione conuelli possunt, | |
| ita multa sunt, que aut pro necessitate temporum, aut | |
| pro consideratione etatum oporteat temperari; illa semper | |
| conditione seruata, ut in his, que uel dubia fuerint | |
| aut obscura, id nouerimus sequendum, quod nec preceptis | |
| euangelicis contrarium, nec decretis sanctorum Patrum inueniatur | |
| aduersum. | |
| <S 34><L 1> -34+ | |
| <1 D><S 34><L 1> | |
| <2 15> -DISTINCTIO XV.+ | |
| -GRATIANUS+ | |
| -I. Pars.+ <T A> De naturali iure et constitutione uel consuetudine | |
| hactenus disseruimus, differentiam, qua ab inuicem | |
| discernuntur, assignantes: nunc ad ecclesiasticas constitutiones | |
| stilum uertamus, earumque originem et auctoritatem, prout ex | |
| libris sanctorum Patrum colligere possumus, breuiter assignantes. | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quo tempore ceperint canones generalium conciliorum. | |
| <T T> Canones generalium conciliorum <T I> (ut Ysidorus ait libro 6. | |
| Etimologiarum c. 16.) <T T> a temporibus Constantini ceperunt. In | |
| precedentibus namque annis persecutione feruente docendarum | |
| plebium minime dabatur facultas. Inde Christianitas | |
| in diuersas hereses scissa est, quia non erat episcopis | |
| licentia conueniendi in unum, nisi tempore supradicti imperatoris. | |
| Ipse enim dedit facultatem Christianis libere | |
| congregari. Sub hoc etiam sancti Patres in concilio Niceno | |
| de omni orbe terrarum conuenientes iuxta fidem | |
| euangelicam et apostolicam secundum post apostolos simbolum | |
| tradiderunt. -@. 1.+ Inter cetera autem concilia quatuor | |
| sunt uenerabiles sinodi, que totam principaliter | |
| fidem complectuntur, quasi quatuor euangelia, uel totidem | |
| paradisi flumina. -@. 2.+ Harum prior Nicena sinodus | |
| CCCXVIII. episcoporum Constantino Augusto imperante | |
| peracta est: in qua Arrianae perfidiae condempnata est | |
| blasphemia, quam de inequalitate sanctae Trinitatis idem | |
| Arrius asserebat, et consubstantialem Deo Patri Dei | |
| Filium eadem sancta sinodus per simbolum diffiniuit. | |
| -@. 3.+ Secunda sinodus CL. Patrum sub Theodosio seniore | |
| Constantinopolim congregata est, que Macedonium, Spiritum | |
| sanctum Deum esse negantem, condempnans, consubstantialem | |
| Patri et Filio Spiritum sanctum demonstrauit, dans | |
| simboli formam, quam tota Grecorum et Latinorum confessio | |
| in ecclesiis predicat. -@. 4.+ Tertia sinodus Ephesina | |
| prima CC. episcoporum sub iuniore Theodosio Augusto | |
| edita est, que Nestorium, duas personas asserentem in | |
| Christo, iusto anathemate condempnauit, ostendens manere | |
| in duas naturas unam Domini Iesu Christi personam. | |
| -@. 5.+ Quarta sinodus Calcedonensis DCXXX. | |
| sacerdotum sub Martiano principe habita est, in qua Euticem | |
| Constantinopolitanum abbatem uerbi Dei et carnis | |
| unam naturam pronuntiantem, et eius Dioscorum defensorem, | |
| quondam Alexandrinum episcopum, et ipsum rursum | |
| Nestorium episcopum cum reliquis hereticis, una Patrum | |
| sententia dampnauit; predicans eadem sinodus Christum | |
| Dominum sic natum de Virgine, ut in eum substantiam | |
| et diuinae et humanae confiteamur naturae. -@. 6.+ He | |
| sunt quatuor sinodi principales, fidei naturam plenissime | |
| predicantes. Sed et si qua sunt concilia, que sancti Patres | |
| spiritu Dei pleni sanxerunt, post istorum quatuor auctoritates | |
| omni manent stabilita uigore: quorum gesta in hoc | |
| opere condita continentur. | |
| -@. 7.+ Sinodus autem ex greco interpretatur comitatus | |
| uel cetus. Concilii uero nomen tractum est ex more | |
| <S 35><L 1> -35+ | |
| Romano. Tempore enim, quo causa agebatur, conueniebant | |
| omnes in unum, communique intentione tractabant. | |
| Unde et concilium a communi intentione dictum quasi | |
| consilium; consilium quasi considium, d in l literam transeunte; | |
| uel concilium dictum est ex communi intentione, | |
| eo quod in unum dirigant omnem mentis obtutum: supercilia | |
| enim oculorum sunt; unde qui sibimet dissentiunt, | |
| non agunt concilium, quia non sentiunt in unum. Cetus | |
| uero conuentus est uel congregatio, a coeundo, id est a conueniendo | |
| in unum. Hinc et conuentus est nuncupatus, | |
| quod ibi homines conueniunt; sicut conuentus cetus | |
| sic et concilium a societate multorum in unum appellatur. | |
| -+ | |
| <T P> De quatuor quoque conciliis scribit B. Gregorius, ita | |
| dicens: -[lib. I. Regesti Epist. 24.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De auctoritate quatuor conciliorum. | |
| <T T> Sicut sancti euangelii quatuor libros, sic quatuor concilia | |
| suscipere et uenerari me fateor. Nicenum scilicet, in | |
| quo peruersum Arrii dogma destruitur: Constantinopolitanum | |
| quoque, in quo Eunomii et Macedonii error conuincitur: | |
| Ephesinum etiam primum, in quo Nestorii impietas | |
| iudicatur: Calcedonense uero, in quo Euticetis Dioscorique | |
| prauitas est reprobata; hec tota deuotione amplector, | |
| integerrima approbatione custodio, quia in his | |
| uelut in quadrato lapide sanctae fidei structura consurgit, | |
| et cuiuslibet uitae atque actionis norma existit. -@. 1.+ | |
| Quintum concilium quoque ueneror, in quo epistola, que | |
| Ibae dicitur, erroris plena reprobatur; Theodorus | |
| personam mediatoris Dei et hominum in duabus substantiis | |
| separans, ad impietatis perfidiam cecidisse conuincitur, | |
| scripta quoque Theodori, per que beati Cirilli fides | |
| reprehenditur, ausu dementiae prolata, refutatur. Cunctas | |
| uero quas prefata ueneranda concilia personas respuunt, | |
| <S 36><L 1> -36+ | |
| respuo, quas uenerantur, amplector: quia dum uniuersali | |
| sunt consensu constituta, se et non illa destruit, quisquis | |
| presumit aut absoluere quos religant, aut ligare | |
| quos absoluunt. | |
| <T P> De eisdem scribit etiam Gelasius Papa -[in concilio habito | |
| Romae cum LXX. Episcopis]+ dicens: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Que concilia sancta Romana ecclesia suscipiat. | |
| <T T> Sancta Romana ecclesia post illas ueteris et noui testamenti | |
| scripturas, quas regulariter suscipimus, etiam has suscipi | |
| non prohibet: Sanctam sinodum Nicenam CCCXVIII. | |
| Patrum, mediante Maximo Constantino Augusto, in qua | |
| Arrius hereticus condempnatus est; sanctam sinodum Constantinopolitanam, | |
| mediante Theodosio seniore Augusto, in | |
| qua Macedonius hereticus debitam dampnationem excepit; | |
| sanctam sinodum Ephesinam primam, in qua Nestorius | |
| dampnatus est consensu beatissimi Papae Celestini, mediante | |
| Cirillo Alexandrinae sedis antistite, et Arcadio | |
| episcopo ab Italia destinato; sanctam sinodum Calcedonensem, | |
| mediante Martiano Augusto et Anatolio Constantinopolitano | |
| episcopo, in qua Nestoriana et Euticiana heresis | |
| simul cum Dioscoro eiusque complicibus dampnatae | |
| sunt; sed et si qua sunt concilia a sanctis Patribus hactenus | |
| instituta, post istorum quatuor auctoritatem et custodienda, | |
| et recipienda decernimus. | |
| -@. 1.+ Iam nunc subiciendum est de opusculis sanctorum | |
| Patrum, que in ecclesia catholica recipiuntur. -@. 2.+ Opuscula | |
| B. Cipriani martiris et Cartaginensis episcopi. -@. 3.+ | |
| Item opuscula B. Gregorii Nacianceni episcopi. -@. 4.+ Item | |
| opuscula B. Athanasii Alexandrini episcopi. -@. 6.+ Item opuscula | |
| B. Iohannis Constantinopolitani episcopi. -@. 9.+ Item | |
| opuscula B. Ylarii Pictauiensis episcopi. -@. 10.+ Item opuscula | |
| B. Ambrosii Mediolanensis episcopi. -@. 11.+ Item opuscula | |
| <S 37><L 1> -37+ | |
| B. Augustini episcopi Ipponensis. -@. 12.+ Item opuscula B. | |
| Ieronimi presbiteri. -@. 13.+ Item opuscula beati Prosperi | |
| uiri religiosissimi. -@. 14.+ Item epistolam B. Leonis | |
| Papae ad Flauianum episcopum destinatam, cuius textum | |
| si quisquam usque ad unum iota disputauerit, et | |
| non eam in omnibus uenerabiliter receperit, anathema sit. | |
| -@. 15.+ Item opuscula atque tractatus omnium Patrum orthodoxorum, | |
| qui in nullo a sanctae Romanae ecclesiae consortio | |
| deuiauerunt, nec ab eius fideli predicatione seiuncti sunt, | |
| sed communionis ipsius gratia Dei usque ad ultimum diem | |
| uitae suae participes fuerunt, legenda decernimus. -@. 16.+ | |
| Item decretales epistolae, quas beatissimi Papae diuersis | |
| temporibus ab urbe Romana pro diuersorum Patrum consolatione | |
| dederunt, uenerabiliter suscipiendae sunt. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> -@. 17.+ Item gesta sanctorum martirum, qui multiplicibus | |
| tormentorum cruciatibus et mirabilibus confessionum | |
| triumphis irradiant. Quis ita esse catholicorum | |
| dubitet, et maiora eos in agonibus fuisse perpessos, nec | |
| suis uiribus, sed gratia Dei et adiutorio uniuersa tolerasse? | |
| Sed ideo secundum antiquam consuetudinem singulari | |
| cautela in sancta Romana ecclesia non leguntur, quia et | |
| eorum, qui conscripsere, nomina penitus ignorantur, et ab | |
| infidelibus aut idiotis superflua, aut minus apta, quam | |
| rei ordo fuerit, scripta esse putantur: sicut cuiusdam | |
| Quirici et Iulitae, sicut Gregorii aliorumque huiusmodi | |
| passiones, que ab hereticis perhibentur conscriptae. | |
| Propter quod, ut dictum est, ne uel leuis subsannandi | |
| oriretur occasio, in sancta Romana ecclesia non | |
| leguntur. Nos tamen cum predicta ecclesia omnes martires | |
| et eorum gloriosos agones, qui Deo magis quam hominibus | |
| noti sunt, omni deuotione ueneramur. -@. 18.+ Item | |
| uitas Patrum, Pauli, Antonii, Ilarionis et omnium eremitarum, | |
| quas tamen uir beatissimus scripsit Ieronimus, | |
| cum omni honore suscipimus. -@. 19.+ Item actus B. Siluestri, | |
| apostolicae sedis presulis, licet eius, qui conscripsit, | |
| nomen ignoremus, a multis tamen in urbe Roma catholicis | |
| legi cognouimus, et pro antiquo usu multae hoc imitantur | |
| ecclesiae. -@. 20.+ Item scripta de inuentione S. crucis dominicae, | |
| et alia scripta de inuentione capitis B. Iohannis | |
| Baptistae, nouellae quidem reuelationes sunt, et nonnulli | |
| eas catholici legunt, sed cum hec ad catholicorum | |
| manus peruenerint, B. Pauli apostoli sententia precedat: | |
| "Omnia probate, quod bonum est tenete." -@. 21.+ Item | |
| Rufinus uir religiosus plurimos ecclesiastici operis edidit | |
| libros, nonnullas etiam scripturas interpretatus est; sed | |
| quoniam B. Ieronimus in aliquibus eum de arbitrii libertate | |
| notauit, illa sentimus, que predictum B. Ieronimum | |
| sentire cognoscimus: et non solum de Rufino, sed etiam de | |
| uniuersis quos uir sepius memoratus zelo Dei et fidei | |
| <S 38><L 1> -38+ | |
| religione reprehendit. -@. 22.+ Item Origenis nonnulla opuscula, | |
| que uir beatissimus Ieronimus non repudiat, legenda | |
| suscipimus, reliqua autem omnia cum auctore suo dicimus | |
| esse renuenda. -@. 23.+ Item chronicon Eusebii Cesariensis, | |
| atque eiusdem historiae ecclesiasticae libros, quamuis in | |
| primo narrationis suae libro tepuerit, et postea in laudibus | |
| atque excusatione Origenis scismatici unum conscripserit | |
| librum: propter rerum tamen notitiam singularem, | |
| que ad instructionem pertinent, usquequaque | |
| non dicimus renuendos. -@. 24.+ Item Orosium uirum eruditissimum | |
| collaudamus, quia ualde nobis necessariam aduersus | |
| paganorum calumpnias ordinauit historiam, miraque | |
| breuitate contexuit. -@. 25.+ Item uenerabilis uiri Sedulii | |
| pascale opus, quod heroicis descripsit uersibus, insigni | |
| laude proferimus. -@. 26.+ Item Iuuenci nichilominus | |
| laboriosum opus non spernimus, sed miramur. | |
| -@. 27.+ Ceterum, que ab hereticis, siue scismaticis | |
| conscripta uel predicata sunt, nullatenus recipit catholica | |
| et apostolica ecclesia Romana. E quibus pauca, | |
| que ad memoriam uenerunt, et a catholicis uitanda sunt, | |
| credimus esse subdenda. -@. 28.+ Imprimis Arriminensem | |
| sinodum, a Constantio Cesare Constantini filio congregatam | |
| mediante Tauro prefecto, ex tunc et nunc et usque | |
| in eternum confitemur esse dampnatam. -@. 29.+ Item | |
| itinerarium nomine Petri apostoli, quod appellatur sancti | |
| Clementis liber VIII., apocrifum. -@. 30.+ Actus nomine | |
| Andreae apostoli, apocrifi. -@. 31.+ Actus nomine Philippi | |
| apostoli, apocrifi. -@. 32.+ Actus nomine Petri apostoli, | |
| apocrifi. -@. 33.+ Actus nomine Thomae apostoli, apocrifi. | |
| -@. 34.+ Euangelium nomine Thaddei, apocrifum. | |
| -@. 35.+ Euangelium nomine Thomae apostoli, quo utuntur | |
| Manichei, apocrifum. -@. 36.+ Euangelium nomine Barnabae, | |
| apocrifum. -@. 37.+ Euangelium nomine Bartholomei | |
| apostoli, apocrifum. -@. 35.+ Euangelium nomine Andreae | |
| apostoli, apocrifum. -@. 39.+ Euangelia, que falsauit Lucianus, | |
| apocrifa. -@. 40.+ Euangelia, que falsauit Ircius, | |
| apocrifa. -@. 41.+ Liber de infantia Saluatoris, apocrifus. | |
| -@. 42.+ Liber de natiuitate Saluatoris, et de S. Maria, | |
| et de obstetrice Saluatoris, apocrifus. -@. 43.+ | |
| Liber, qui appellatur Pastoris, apocrifus. -@. 44.+ Libri omnes, | |
| quos fecit Lenticius, discipulus diaboli, apocrifi. -@. 45.+ | |
| Liber, qui appellatur Fundamentum, apocrifus. -@. 46.+ Liber, | |
| qui appellatur Thesaurus, apocrifus. -@. 47.+ Liber, qui appellatur | |
| de filiabus Adae, uel Geneseos, apocrifus -@. 48.+ | |
| Centimetrum de Christo Virgilianis compaginatum uersibus, | |
| apocrifum. -@. 49.+ Liber, qui appellatur Actus Teclae | |
| et Pauli apostoli, apocrifus. -@. 50.+ Liber, qui appellatur | |
| Nepotis, apocrifus. -@. 51.+ Liber prouerbiorum, qui | |
| ab hereticis conscriptus et S. Xisti nomine signatus est, | |
| apocrifus. -@. 52.+ Reuelatio, que appellatur Pauli apostoli | |
| <S 39><L 1> -39+ | |
| apocrifa. -@. 53.+ Reuelatio, que appellatur Thomae Apostoli, | |
| apocrifa. -@. 54.+ Reuelatio, que appellatur Stephani, | |
| apocrifa. -@. 55.+ Liber, qui appellatur Transitus S. Mariae, | |
| apocrifus. -@. 56.+ Liber, qui appellatur Penitentia Adae, | |
| apocrifus. -@. 57.+ Liber Ogiae nomine Gigantis, qui ab | |
| hereticis cum dracone post diluuium pugnasse perhibetur, | |
| apocrifus. -@. 58.+ Liber, qui appellatur Testamentum Iacob, | |
| apocrifus. -@. 59.+ Liber, qui appellatur Penitentia Origenis, | |
| apocrifus. -@. 60.+ Liber, qui appellatur Penitentia S. Cipriani, | |
| apocrifus. -@. 61.+ Liber, qui appellatur Penitentia Iamnis | |
| et Mambrae, apocrifus. -@. 62.+ Liber, qui appellatur Sortes | |
| apostolorum, apocrifus. -@. 63.+ Liber Lusanae, apocrifus. | |
| -@. 64.+ Liber canonum Apostolorum, apocrifus. -@. 65.+ | |
| Liber Phisiologus, qui ab hereticis conscriptus est et B. | |
| Ambrosii nomine presignatus, apocrifus. -@. 66.+ Historia | |
| Eusebii Pamphili, apocrifa. -@. 67.+ Opuscula Tertulliani | |
| siue Africani, apocrifa -@. 68.+ Opuscula Postumiani | |
| et Galli, apocrifa. -@. 69.+ Opuscula Montani, Priscillae et | |
| Maximillae, apocrifa. -@. 70.+ Opuscula omnia Fausti | |
| Manichei, apocrifa. -@. 71.+ Opuscula alterius Clementis | |
| Alexandrini, apocrifa. -@. 72.+ Opuscula Cassiani presbiteri | |
| Galliarum, apocrifa. -@. 73.+ Opuscula Victorini Pictauiensis, | |
| apocrifa. -@. 74.+ Opuscula Fausti Regiensis | |
| Galliarum, apocrifa. -@. 75.+ Opuscula Frumentii, apocrifa. | |
| -@. 76.+ Epistola Iesu ad Agbarum, regem, apocrifa. -@. 77.+ | |
| Passio Georgii, apocrifa. -@. 78.+ Passio Cirici et Iulitae, | |
| apocrifa. -@. 79.+ Scriptura, que appellatur Contradictio | |
| Salomonis, apocrifa. -@. 80.+ Philacteria omnia, | |
| que non angelorum, ut illi confingunt, sed demonum | |
| magis arte conscripta sunt, apocrifa. -@. 81.+ Hec et omnia | |
| his similia, que Simon Magus, Nicolaus, Cerinthus, | |
| Marcion, Basilides, Ebion, Paulus etiam Samosatenus, Fotinus | |
| et Bonosus et qui simili errore defecerunt, Montanus | |
| quoque cum suis obscenissimis sequacibus, Apollinaris, | |
| Valentinus siue Manicheus, Faustus, Sabellius, | |
| Arrius, Macedonius, Eunomius, Nouatus, Sabbatius, Celestius, | |
| Donatus, Eustathius, Iouinianus, Pelagius, | |
| Iulianus et Latiensis, Celestinus, Maximinus, Priscianus | |
| ab Hispania, Lampedius, Dioscorus, Eutices, | |
| Petrus, et alius Petrus, e quibus unus Alexandriam, alius | |
| Antiociam maculauit, Acatius Constantinopolitanus, cum | |
| <S 40><L 1> -40+ | |
| consortibus suis, nec non et omnes hereses, quas ipsi | |
| eorumque discipuli, siue schismatici docuerunt uel conscripserunt, | |
| quorum nomina minime retinentur, non solum | |
| repudiata, uerum etiam ab omni Romana et apostolica | |
| ecclesia eliminata, atque cum suis auctoribus auctorumque | |
| sequacibus sub anathematis indissolubili uinculo, in eternum | |
| confitemur esse dampnata. | |
| -@. 82.+ Ceterum, qui libri in ecclesiasticis offitiis | |
| per anni circulum a nonnullis legantur (quod ritum illum | |
| apostolica non reprobat, sed sequitur ecclesia) pro fidelium | |
| edificatione adnotandum censuimus. | |
| Quidam, quod in septuagesima ponunt pentateuchum | |
| usque in XV. diem ante Pascha, XV. die | |
| ponunt Ieremiam usque in cenam Domini. In cena Domini | |
| legunt tres lectiones de lamentatione Ieremiae: | |
| "Quomodo sedet sola ciuitas, etc." et tres de tractatu S. | |
| Augustini in psalmum LIV.: "Exaudi Deus orationem | |
| meam et ne despexeris," et tres de Apostolo, ubi ait in | |
| epistola ad Corinthios: "Conuenientibus uobis in unum." | |
| Secunda lectio sic incipit: "Similiter et calicem postquam | |
| cenauit, etc." Tertia: "De spiritualibus autem | |
| nolumus uos ignorare, fratres." In parasceue tres lectiones | |
| de lamentatione Ieremiae, et tres de tractatu S. | |
| Augustini in psalmum LXIII: "Exaudi Deus orationem | |
| meam, cum deprecor," et tres de Apostolo, ubi ait in | |
| epistola ad Ebreos: "Festinemus ingredi in illam requiem, | |
| etc." Secunda lectio: "Omnis namque pontifex." | |
| Tertia: "De quo grandis nobis sermo." In sabbato sancto | |
| tres lectiones de lamentatione Ieremiae prophetae, et | |
| tres de tractatu S. Augustini in eumdem psalmum LXIII.: | |
| "Exaudi Deus orationem meam, cum deprecor," et tres | |
| de Apostolo, ubi ait in epistola ad Ebreos: "Christus | |
| assistens pontifex futurorum bonorum." Secunda lectio: | |
| "Ubi enim testamentum est." Tertia: "Umbram enim | |
| habens lex futurorum bonorum." In pascha Domini homilias | |
| ad ipsum diem pertinentes, infra hebdomadam homilias. | |
| In octauis paschae ponunt actus apostolorum et | |
| epistolas canonicas et apocalipsin, usque in ocatauas pentecostes. | |
| In octauis pentecostes ponunt libros regum et | |
| paralipomenon usque in calendas augusti. In dominica prima | |
| mensis augusti ponunt Salomonem usque in calendas septembris. | |
| <S 41><L 1> -41+ | |
| In dominica prima septembris ponunt Iob Tobiam, | |
| Hester, Esdram usque in calendas octobris. In dominica | |
| prima mensis octobris ponunt librum Machabeorum usque | |
| in calendas nouembris. In dominica prima mensis | |
| nouembris ponunt Ezechielem et Danielem et minores prophetas | |
| usque in calendas decembris. In dominica prima | |
| mensis decembris ponunt Esaiam prophetam usque ad | |
| natiuitatem Domini. In natali Domini legunt primum | |
| de Esaia tres lectiones. Prima lectio: "Primo tempore | |
| alleuiata est terra Zabulon, etc." Secunda: "Consolamini, | |
| consolamini." Tertia: "Consurge, consurge". | |
| Deinde leguntur sermones uel homiliae ad ipsum diem | |
| pertinentes. In natali S. Stephani homilia de ipso die. In | |
| natali S. Ioannis similiter. In natali innocentium similiter. | |
| In natali S. Siluestri similiter. In octaua natalis Domini | |
| homilia de ipso die. In dominica prima post natiuitatem | |
| Domini ponunt epistolas Pauli usque in septuagesimam. | |
| In epiphania lectiones tres de Esaia. Prima lectio incipit: | |
| "Omnes sitientes." Secunda: "Surge, illuminare Ierusalem." | |
| Tertia: "Gaudens gaudebo in Domino." Deinde | |
| leguntur sermones uel homiliae ad ipsum diem pertinentes. -]+ <P 0> | |
| <1 D><S 41><L 22> | |
| <2 16> -DISTINCTIO XVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Apostolorum canones, qui per Clementem | |
| Romanum Pontificem, sicut quidam asserunt, dicuntur esse translati, | |
| sunt quinquaginta. | |
| Hos non recipiendos, sed inter apocrifa deputatos, Ysidorus | |
| scribit dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Apostolorum canones apostolica reiciuntur auctoritate. | |
| <T T> Canones, qui dicuntur apostolorum, seu quia eosdem | |
| nec sedes apostolica recipit, nec sancti Patres illis consensum | |
| prebuerunt, pro eo quod ab hereticis sub nomine | |
| apostolorum compositi dignoscuntur, quamuis in eis inueniantur | |
| utilia, auctoritate tamen canonica atque apostolica | |
| eorum gesta constat esse remota atque inter apocrifa | |
| deputata. | |
| <S 42><L 1> -42+ | |
| <T P> Zepherinus autem e contra scribit Episcopis per Siciliam | |
| constitutis: -[epist. I.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Apostolorum canones sunt recipiendi. | |
| <T T> Sexaginta sententias apostoli prescripserunt cum | |
| aliis quam plurimis episcopis, et seruandas esse censuerunt. | |
| -+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Exceptis quinquaginta capitulis canones apostolorum | |
| inter apocrifa deputantur. | |
| <T I> Item Leo Papa IX. contra epistolam Nicetae | |
| Abbatis. | |
| <T T> Clementis librum, id est Petri apostoli itinerarium, et | |
| canones apostolorum numerant Patres inter apocrifa, | |
| exceptis quinquaginta capitulis, que decreuerunt orthodoxae | |
| fidei adiungenda. | |
| <4 4> -[C. IV. Item]+ <T I> VI. Sinodus, c. 2. | |
| <T T> Placuit huic sanctae sinodo, ut amodo confirmata et rata | |
| sint canonum apostolorum LXXXV. capitula. | |
| <T I> Epistola Ysidori in capite canonum. | |
| <T T> Ysidorus seruus Christi lectori suo conseruo. -@. 1.+ | |
| Propter eorum auctoritatem ceteris conciliis preponimus | |
| canones, qui dicuntur apostolorum, licet a quibusdam apocrifi | |
| dicantur, quoniam perplures eos recipiunt, et | |
| sancti Patres eorum sententias sinodali auctoritate roborauerunt | |
| et inter canonicas posuerunt constitutiones. <T I> Item. <T T> | |
| -@. 2.+ Primus ordo, ut predictum est, de celebrando | |
| concilio insertus habetur, et postmodum canonum apostolorum, | |
| ac primorum apostolicorum (id est, a S. Clemente | |
| usque ad S. Siluestrum) decretorum atque diuersorum conciliorum | |
| breuiarium est interpolatum, sequens ordinem | |
| suum. | |
| <T P> -Gratianus.+ Item cum Adrianus Papa sextam sinodum | |
| recipiat cum omnibus canonibus suis, cum etiam sancta octo | |
| uniuersalia concilia professione Romani Pontificis sint roborata, | |
| in septima autem sinodo, siue in sexto concilio, apostolorum | |
| canones sint recepti et approbati: patet, quod non sunt inter | |
| apocrifa deputandi. | |
| <S 43><L 1> -43+ | |
| Scribit Adrianus Papa Tharasio | |
| Patriarchae: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Sexta sinodus auctoritate Adriani corroboratur. | |
| <T T> Sextam sanctam sinodum recipio cum omnibus canonibus | |
| suis. | |
| <T P> -Gratianus.+ Sed dubitatur de ea, an canones conscripserit, | |
| quod ex quarta actione sextae sinodi facile absoluitur. | |
| Ait enim Petrus Episcopus Nicomediae: | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Sexta sinodus canones conscripsit. | |
| <T T> Habeo librum continentem canones sanctae sinodi sextae. | |
| Patriarcha dixit: -@. 1.+ Quidam per ignorantiam scandalizantur | |
| pro canonibus istis, dicentes: Numquid sexta | |
| sinodus canones fecit? Sciant ergo, quoniam sancta sinodus | |
| sexta sub Constantino congregata est contra eos, qui dicebant | |
| unam operationem esse et uoluntatem in Christo, in | |
| qua sancti Patres illos utpote hereticos anathematizauerunt, | |
| et orthodoxam fidem explanauerunt. | |
| -II. Pars.+ <T T> -@. 2.+ Soluta est hec sinodus Constantini | |
| XIV. anno. Post quatuor uero aut quinque annos iidem sancti | |
| Patres congregati sunt sub Iustiniano, filio Constantini, et | |
| predictos canones promulgauerunt, de quibus nullus dubitet. | |
| Qui enim sub Constantino in sinodo fuerunt, iidem | |
| ipsi sub Iustiniano istis canonibus subscripserunt. Oportebat | |
| enim, ut sinodus uniuersalis canones ecclesiasticos | |
| promulgaret. <T I> Item: <T T> -@. 3.+ Sancta sinodus sexta post | |
| promulgatam ab ea diffinitionem contra Monothelitas, Constantino | |
| imperatore, qui eam congregauerat, non post multo | |
| defuncto, Iustiniano filio eius regnante pro eo. -@. 4.+ Eadem | |
| <S 44><L 1> -44+ | |
| sancta sinodus diuinitus inspirata iterum Constantinopolim | |
| quarto aut quinto anno congregata est, et canones | |
| CII. numero ad correctionem ecclesiae promulgauit. | |
| <T P> -Gratian.+ Ex his ergo colligitur, quod sexta sinodus bis | |
| congregata est: primo sub Constantino et nullos canones constituit: | |
| secundo sub Iustiniano filio eius, et prefatos canones | |
| promulgauit. | |
| Unde sancti Patres in eadem Sinodo secundo congregati | |
| dixerunt: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Constitutiones sinodi sextae. | |
| <T T> Quoniam sanctae et uniuersales sinodi, quinta sub | |
| Iustiniano Augusto, sexta sub Constantino patre suo | |
| Augusto, de misterio fidei plenissime disputantes, canones | |
| non fecerunt, sicut ceterae quatuor uniuersales sinodi: | |
| propterea nos conuenientes in hanc imperialem urbem | |
| sacros canones conscripsimus. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Placuit huic | |
| sanctae sinodo, ut amodo confirmata et rata sint canonum | |
| apostolorum LXXXV. capitula. <T I> Item: <T T> -@. 2.+ Confirmamus | |
| et ceteros sanctorum canones et sinodos, id est, | |
| Nicenam, Anchiritanam, Neocesariensem, Gangrensem, | |
| Antiocenam, Laudicensem, Constantinopolitanam, Ephesinam | |
| primam, Calcedonensem, Sardicensem et Cartaginensem, | |
| et opuscula Theophili Alexandrini episcopi | |
| et martiris, Trismegisti Gregorii, Neocesariensis | |
| episcopi, Athanasii episcopi Alexandrini, Basilii Cesareae | |
| Capadociae episcopi, Gregorii Niseni episcopi, Gregorii | |
| Theologi, Amphilochii Iconiensis episcopi, Timothei Alexandrini | |
| episcopi, Germani Constantinopolitani episcopi, | |
| <S 45><L 1> -45+ | |
| Cirilli Alexandrini episcopi, Cipriani Cartaginensis episcopi, | |
| et sinodum suam. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Auctoritate Romani Pontificis sancta octo concilia | |
| roborantur. | |
| <T I> Item ex Libro Diurno professio Romani Pontificis. | |
| <T T> Sancta octo uniuersalia concilia, primum Nicenum, | |
| Constantinopolitanum, Ephesinum, Calcedonense | |
| quintum et sextum, Constantinopolitanum; | |
| item Nicenum; octauum quoque Constantinopolitanum | |
| usque ad unum apicem immutilata seruare, et pari honore | |
| et ueneratione digna habere, et que predicauerunt | |
| et statuerunt omnibus modis sequi et predicare, quecumque | |
| condempnauerunt ore et corde condempnare profiteor. | |
| -+ | |
| <T P> Quo autem tempore sexta sinodus et secunda et prima, et | |
| quarta et quinta congregatae sunt, Beda in libro | |
| de temporibus -[c. 65.]+ scribit, dicens: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> De temporibus conciliorum. | |
| <T T> Sexta sinodus uniuersalis Constantinopolim celebrata | |
| est, et greco sermone conscripta, temporibus Papae | |
| Agathonis, exequente piissimo principe Constantino intra | |
| palatium suum, simulque legatis Apostolicae sedis, et | |
| episcopis CL. residentibus. -@. 1.+ Prima uniuersalis | |
| sinodus in Nicea congregata est contra Arrium CCCXVIII. | |
| Patrum, temporibus Iulii Papae, sub Constantino principe. | |
| -@. 2.+ Secunda in Constantinopolim CL. Patrum, contra | |
| Macedonium et Eudoxium, temporibus Damasi Papae et | |
| Gratiani principis, quando Nectarius eiusdem urbis episcopus | |
| est ordinatus. -[@. 3. Deest.] @. 4.+ Quarta in Calcedone | |
| DCXXX. Patrum, sub Leone Papa, temporibus | |
| Martiani principis, contra Euticen nefandissimorum | |
| monachorum presulem. -@. 5.+ Quinta in Constantinopolim | |
| temporibus Iulii Papae, sub Iustiniano principe. | |
| contra Theodorum et omnes hereticos. | |
| <4 10> -[C. X.]+ | |
| <T T> Prima autem sinodus in Nicea, CCCXVIII. Patrum, | |
| contra Arrium Alexandrinum presbiterum, qui tres gradus | |
| <S 46><L 1> -46+ | |
| in trinitate asserebat, Patrem maiorem, Filium minorem, | |
| Spiritum sanctum creaturam, temporibus Constantini | |
| principis Siluestri Papae Romani, Macharii Ierosolimitani, | |
| Alexandri Alexandrini, qui condempnata eadem heresi | |
| statuerunt canones XX., quorum auctor maxime prefatus | |
| Alexander episcopus fuit. -@. 1.+ Secunda in Constantinopolim | |
| CL. patrum, contra Macedonium Constantinopolitanum | |
| episcopum, qui negabat Spiritum sanctum | |
| Deum esse, temporibus Gratiani Theodosii principum, | |
| Damasi Papae Romani, Cirilli Ierosolimitani, Nectarii | |
| Alexandrini, qui condempnata prefata heresi | |
| statuerunt canones III., quorum auctor maxime B. Nectarius | |
| Constantinopolitanus episcopus fuit. -@. 2.+ Tertia in | |
| Epheso CCC. Patrum, contra Nestorium Constantinopolitanum | |
| episcopum, qui dicebat, beatam Virginem Mariam | |
| non Dei, sed hominis tantummodo genitricem, ut aliam | |
| personam carnis, aliam faceret Deitatis, temporibus Theodosii | |
| principis imperatoris iunioris, Celestini Papae | |
| Romani, Iuuenalis Constantinopolitani episcopi, Cirilli | |
| Alexandrini; qui XV. capitula contra Nestorii blasphemias | |
| totidem capitula, auctore eodem sancto Cyrillo, | |
| anathematizando conscripserunt. -@. 3.+ Quarta in Calcedone | |
| DCXXX. Patrum, contra Euticen Constantinopolitanum abbatem, | |
| qui asserebat, Christum post humanam assumptionem | |
| non ex duabus naturis existere, sed solam in eo diuinam | |
| naturam permanere, temporibus Martiani principis, Leonis | |
| Papae Romani, Iuuenalis Ierosolimitani, Anatholii Constantinopolitani, | |
| qui condempnata prescripta heresi statuerunt | |
| canones XXVII., quorum auctor maxime idem sanctus | |
| Anatholius Constantinopolitanus episcopus fuit. -@. 4.+ | |
| Quinta in Constantinopolim, contra Theodorum Mosophenum | |
| et omnes hereticos, qui Theodorus dicebat | |
| alium esse Dei uerbum, et alium Christum, et sacram | |
| Mariam Virginem negabat genitricem Dei fuisse, temporibus | |
| Iustiniani principis, Vigilii Papae Romani, Domnini | |
| Antioceni, Eutichii Constantinopolitani; qui XIV. capitula | |
| anathematizando scripserunt contra Theodori et sociorum | |
| eius blasphemias. -@. 5.+ Sexta in Constantinopoli CL. | |
| Patrum, contra Macharium Antiocenum episcopum et socios | |
| eius, qui unam uoluntatem et operationem in Christo falsa | |
| <S 47><L 1> -47+ | |
| suspicione astruebant, temporibus Constantini principis, | |
| Agatonis Papae Romani Gregorii Constantinopolitani; | |
| qui condempnata prefata heresi anathematizando scripserunt | |
| nouem capitula interius annexa. | |
| <4 11> -[C. XI.]+ | |
| <T T> Prima annotatio Anquiritanae sinodi, que ante Nicenam | |
| fertur fuisse, sed propter auctoritatem maiorem postponitur; | |
| in qua Patres XVIII. statuerunt canones XXIV. | |
| quorum auctor maxime Vitalis Antiocenus episcopus extitit. | |
| -@. 1.+ Secunda Neocesariensis, que post Anquiritanam, | |
| et Antiocenam legitur fuisse; in qua Patres XVIII. | |
| statuerunt canones XIV. quorum auctor maxime Vitalis | |
| Salaminus extitit. -@. 2.+ Tertia Gangrensis, que post | |
| Nicenam legitur fuisse, in qua Patres XVII. statuerunt | |
| canones XX. propter quasdam necessitates ecclesiasticas, | |
| maxime contra Eustasium, qui dicebat, quod nullus in | |
| coniugali gradu positus, nec ullus fidelis, qui non omnibus | |
| renuntiaret que possideret, spem ad Dominum | |
| haberet, et multa alia uenenosa, que enumerare longum | |
| est. -@. 3.+ Quarta Sardicensis, in qua Patres LX. | |
| statuerunt canones XXI. quorum auctor maxime Osius Cordubensis | |
| episcopus, et Vincentius Capuanus episcopus, et | |
| Ianuarius Beneuentanus, et Calepodius Neapolitanus | |
| sanctae Romanae ecclesiae legati extiterunt. -@. 4.+ | |
| Quinta Antiocena, in qua Patres XXX. statuerunt canones | |
| XXV. quorum auctor maxime Eusebius Palestinensis | |
| episcopus extitit. -@. 5.+ Sexta Laudicensis, in qua Patres | |
| XXII. statuerunt canones LVIII., quorum auctor | |
| maxime Theodosius episcopus extitit. -@. 6.+ Septima | |
| Cartaginensis, in qua Patres CCVIII. statuerunt canones | |
| XXXIII., quorum auctor maxime Aurelius Cartaginensis | |
| episcopus extitit. Etiam S. Augustinus Yponensis | |
| episcopus in eadem sinodo legitur fuisse, temporibus Honorii | |
| Augusti. -@. 7.+ Octaua Africana sub Theodosio minore | |
| <S 48><L 1> -48+ | |
| Augusto, in qua Patres CCXXIV. recitauerunt et firmauerunt | |
| canones CV., qui per diuersa concilia Africanae | |
| prouinciae temporibus Aurelii Cartaginensis episcopi leguntur | |
| esse conscripti. -@. 8.+ Nona Arelatensis, in qua Patres | |
| DC. statuerunt canones, quorum auctores maxime | |
| Siluester urbis Romae episcopus, et S. Maurinus Arelatensis | |
| episcopus extiterunt, temporibus Constantini Augusti, | |
| sicut quidam asserunt. -@. 9.+ Decima item Arelatensis, in | |
| qua Patres XIX. statuerunt canones, quorum auctor | |
| maxime Cesarius Arelatensis episcopus extitit. -@. 10.+ | |
| Undecima item Arelatensis, in qua Patres XVIII. statuerunt | |
| canones. -@. 11.+ Duodecima item Arelatensis in Vico | |
| Ortensico, in qua Patres XI. constituerunt canones, | |
| quorum auctor maxime S. Cesarius episcopus extitit. | |
| -@. 12.+ Tertiadecima item Arelatensis, in qua Patres XIX. | |
| statuerunt canones, quorum auctor maxime Sarpidius | |
| Arelatensis episcopus extitit. -@. 13.+ Quartadecima Aurasicensis, | |
| in qua Patres XVI. statuerunt canones, quorum | |
| auctor maxime Ilarius episcopus extitit. -@. 14.+ Quintadecima | |
| Epaunensis, in qua Patres XXVI. statuerunt | |
| canones XL., quorum auctor maxime Cesarius Episcopus | |
| extitit. | |
| -@. 15.+ Sextadecima Agathensis, in qua Patres XXXIII. | |
| statuerunt canones, quorum auctor maxime Cesarius | |
| extitit. -@. 16.+ Septima decima Aurelianensis, in qua | |
| Patres LXXII. statuerunt canones, quorum maxime auctor | |
| Aurelianus Arelatensis episcopus extitit. -@. 17.+ | |
| Octauadecima item Aurelianensis, in qua Patres XXXI. | |
| statuerunt canones, quorum auctor maxime Melanius Rodonensis | |
| episcopus extitit. -@. 18.+ Nonadecima item | |
| Aurelianensis, in qua Patres XXV. statuerunt canones, | |
| quorum auctor maxime S. Albinus Andegauensis episcopus | |
| extitit. -@. 19.+ Vicesima Aruernensis, in qua Patres XV. | |
| statuerunt canones, quorum auctor maxime Honoratus | |
| Breutensis episcopus extitit. -@. 20.+ Vicesima prima | |
| <S 49><L 1> -49+ | |
| Maticensis, in qua Patres XXI. statuerunt canones, quorum | |
| auctor maxime Priscus Lugdunensis episcopus extitit. -@. 21.+ | |
| Vicesima secunda item Maticensis, in qua Patres LXVII. | |
| statuerunt canones, quorum auctor maxime idem Priscus | |
| Lugdunensis episcopus extitit. -@. 22.+ Vicesima tertia | |
| Lugdunensis, in qua Patres XVII. statuerunt canones, | |
| quorum auctor maxime Philippus Viennensis episcopus | |
| extitit. -@. 23.+ Vicesima quarta item Lugdunensis, in qua | |
| Patres XX. constituerunt canones, quorum auctor maxime | |
| Priscus Lugdunensis episcopus extitit. | |
| <T P> Sed quod Nicena sinodus XX. canones supra statuisse dicitur, | |
| contrarium uidetur ei, quod in epistola Athanasii inuenitur. | |
| Scribit enim Athanasius Alexandrinus Marco Papae, | |
| ita dicens: | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Epistola Athanasii postulantis capitula Niceni | |
| concilii. | |
| <T T> Septuaginta Niceni capitula, que de prefata | |
| sinodo, iubente domino meo Alexandro, decreta | |
| omnium episcoporum attuli que sunt igne combusta, | |
| optamus, ut a sede sanctae ecclesiae uestra auctoritate | |
| percipere per presentes legatos mereamur. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ | |
| Presentibus nobis septuaginta in memorata sinodo | |
| capitula tractata sunt: triginta a Grecis, greca | |
| edita lingua; et triginta a Latinis, similiter latina edita | |
| lingua. Sed uisum est CCCXVIII. episcopis Spiritu | |
| sancto repletis, et maxime iam dicto Alexandro, et apostolicae | |
| sedis apocrisiariis, ut decem capitula adunarentur, | |
| aliis atque congruis locis insererentur, et ad formam | |
| LXX. discipulorum, uel totius orbis terrae linguarum, septuaginta | |
| tanti et tam excellentis concilii fierent capitula, que | |
| omnem Christianorum informarent orbem. | |
| <T P> -Gratian.+ Quomodo ergo uiginti tantum capitula in Nicena | |
| sinodo statuta dicuntur, cum septuaginta capitula (ut Athanasius | |
| scribit) in ea statuta monstrentur? His ita respondetur: Capitula | |
| Nicenae sinodi quedam in desuetudinem abierunt: | |
| uiginti tantum in Romana ecclesia habentur. | |
| <S 50><L 1> -50+ | |
| Unde Stephanus Papa scribit, dicens Luitberto | |
| Episcopo Maguntino: | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Niceni concilii tantum capitula habentur. | |
| <T T> Viginti tantum capitula Nicenae sinodi in sancta | |
| Romana ecclesia habentur; sed quo neglectu alia defecerint, | |
| ambiguum est. Plurimi arbitrantur Antioceno | |
| ea esse concilio inserta. | |
| <T P> Sardicense quoque concilium auctoritate Nicolai Papae recipitur. | |
| Unde idem scribit clero Constantinopolitano: | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Auctoritate apostolica Sardicense concilium | |
| recipitur. | |
| <T T> Quod dicitis, neque Sardicense concilium, neque | |
| decretalia uos habere sanctorum Patrum uel recipere, | |
| non facile uobis facultas credendi tribuitur, | |
| maxime cum Sardicense concilium, quod penes uos in | |
| uestris regionibus actum est, et omnis ecclesia recipit, qua | |
| ratione conueniat, ut hec sancta Constantinopolitana | |
| ecclesia abiceret et ut dictum est non reciperet? | |
| <1 D><S 50><L 19> | |
| <2 17> -DISTINCTIO XVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Generalia concilia quorum tempore celebrata | |
| sint, uel quorum auctoritas ceteris premineat sanctorum auctoritatibus, | |
| supra monstratum est. Auctoritas uero congregandorum | |
| conciliorum penes apostolicam sedem est. | |
| Unde Marcellus Papa scribit Maxentio: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Absque Romani Pontificis auctoritate congregari | |
| sinodus non debet. | |
| <T T> Sinodum episcoporum absque huius sanctae sedis | |
| auctoritate (quamquam quosdam episcopos possitis congregare) | |
| non potestis regulariter facere. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> Neque ullum episcopum, qui hanc appellauerit apostolicam | |
| sedem, dampnare, antequam hinc sententia definitiua | |
| <S 51><L 1> -51+ | |
| procedat. Nam si seculares in publicis iudiciis libellis | |
| utuntur appellatoriis, quanto magis sacerdotibus hec eadem | |
| agere licet, qui super illos sunt? de quibus dictum | |
| est: "Ego dixi, Dii estis?" -]+ <P 0> | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Non est ratum concilium, quod auctoritate Romanae | |
| ecclesiae fultum non fuerit. | |
| <T I> Item Iulius Papa -[I.]+ orientalibus episcopis. | |
| <T T> Regula uestra nullas habet uires nec habere poterit, | |
| quoniam nec ab orthodoxis episcopis hoc concilium actum | |
| est, nec Romanae ecclesiae legatio interfuit; canonibus | |
| precipientibus, sine eius auctoritate concilia fieri non debere. | |
| Nec ullum ratum est, aut erit unquam concilium, | |
| quod fultum fuerit auctoritate eius. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Nullus usurpet concessa Romanae ecclesiae. | |
| <T I> Item Damasus Papa. -[I. ad Stephanum epist. IV.]+ | |
| <T T> Huic sedi concessa nullus usurpare sine eius consultu | |
| presumat, qui non uult honore ecclesiastico indignus aut | |
| contemptor iudicari. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Absque apostolicae sedis auctoritate sinodum | |
| aliquibus congregare non licet. | |
| <T I> Item Gregorius. | |
| <T T> Nec licuit aliquando nec licebit particularem sinodum | |
| congregari; sed quotiens aliqua de uniuersali | |
| sinodo aliquibus dubitatio nascitur, ad recipiendam de eo, | |
| quod non intelligunt, rationem, aut sponte hi, qui salutem | |
| animae suae desiderant, ad apostolicam sedem pro percipienda | |
| ratione conueniant, aut si forte (sicut de talibus | |
| scriptum est: "Peccator, cum uenerit in profundum malorum, | |
| contempnit)", ita obstinati et contumaces extiterint, | |
| ut doceri non uelint, eos ab eisdem sedibus apostolicis | |
| aut attrahi ad salutem quoquomodo necesse est, aut | |
| (ne aliorum perditio esse possint) secundum canones per | |
| seculares opprimi potestates. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non est concilium, sed conuenticulum, quod sine | |
| sedis apostolicae auctoritate celebratur. | |
| <T I> Item Pelagius -[Papa II.]+ Episcopis, qui conuenerunt ad | |
| illicitam uocationem Iohannis Constantinopolitani. | |
| -[epist. I. cap. 1.]+ | |
| <T T> Multis denuo apostolicis et canonicis atque ecclesiasticis | |
| instruimur regulis, non debere absque sententia | |
| <S 52><L 1> -52+ | |
| Romani Pontificis concilia celebrari. -@. 1.+ Quapropter, | |
| ut iam dictum est, recte non concilium, sed uestrum conuenticulum | |
| uel conciliabulum cassatur, et quicquid in eo actum | |
| est, irritum habetur et uacuum. Vos quoque deinceps | |
| uidete, ut nullius hortatu talia presumatis, si apostolicae | |
| sedis communione carere non uultis. -@. 2.+ Si uero in | |
| qualibet prouincia ortae fuerint questiones, et inter ipsius | |
| prouinciae episcopos discrepare ceperit ratio, atque inter | |
| ipsos dissidentes non conueniat, ad maiorem tunc sedem | |
| referantur. Et si illic facile et iuste non discernuntur, ubi | |
| fuerit sinodus regulariter congregata, canonice et iuste | |
| iudicentur. Maiores uero et difficiliores questiones | |
| (ut sancta sinodus statuit, et beata consuetudo exigit), ad | |
| sedem apostolicam semper deferantur. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Prouincialia concilia sine Romani Pontificis presentia | |
| pondere carebunt. | |
| <T I> Item Simachus Papa. | |
| <T T> Concilia sacerdotum ecclesiasticis legibus quotannis | |
| decreta per prouincias, quia presentiam Papae non habent, | |
| ualetudinem perdiderunt. Legite insanissimi, aliquando | |
| in illis preter apostolici apicis sanctionem aliquid constitutum, | |
| et non de maioribus negotiis ad consultationem, | |
| si quid occurrerit, prefatae sedis arbitrio fuisse seruatum? | |
| -+ | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Hinc etiam cum auctoritas Teodorici | |
| regis ex diuersis prouinciis ad urbem Romam sacerdotes | |
| conuenire precepisset, ut sanctum concilium iudicaret de his, que | |
| uenerabili Papae Simacho, presuli apostolicae sedis, ab aduersariis | |
| ipsius dicebantur impingi, Liguriae Emiliae episcopi, | |
| seu Venetiarum suggesserunt, ipsum, qui dicebatur impetitus, | |
| debere sinodum conuocare: scientes, quia eius sedi primum Petri | |
| apostoli meritum, deinde secuta iussione Domini conciliorum | |
| uenerandorum auctoritas singularem in ecclesiis tradidit potestatem, | |
| nec antedictae sedis antistitem minorum subiacuisse iudicio. | |
| -@. 1.+ Ad hec serenissimus rex Deo inspirante | |
| respondit: Sinodalis esse arbitrii in tanto negotio sequenda | |
| prescribere, nec aliquid ad se preter reuerentiam de ecclesiasticis | |
| negotiis pertinere, committens etiam potestati pontificum, ut siue | |
| propositum uellent audire negotium, siue nollent, quod magis | |
| putarent utile, deliberarent, dummodo uenerandi prouisione concilii | |
| pax in ciuitate Romana daretur. Episcopi uero in sinodo | |
| residentes congregata auctoritate eiusdem Simachi dixerunt: | |
| "Simachus Papa sedis apostolicae presul ab huiusmodi oppositionibus | |
| <S 53><L 1> -53+ | |
| impetitus quantum ad homines respicit, sit immunis | |
| et liber, cuius causam totam Dei iudicio reseruamus." -@. 2.+ | |
| "De clericis uero memorati papae, qui ab episcopo suo ante | |
| tempus contra regulas discesserunt, et scisma fecerunt, hoc fieri | |
| decreuimus, ut satisfacientes episcopo suo misericordiam | |
| consequantur et offitiis ecclesiasticis se gaudeant restitui." | |
| -@. 3.+ "Laurentius episcopus ecclesiae Mediolanensis huic statuto | |
| nostro, in quo totam causam Dei iudicio commisimus, subscripsit." | |
| Petrus Ecclesiae Rauennatis Episcopus sub eisdem | |
| uerbis subscripsit, et post eum LXV. episcopi. Illud de | |
| clericis pro pace in Urbe reformanda misericorditer et dispensatiue | |
| factum dignoscitur. -@. 4.+ Hoc quoque notandum est, | |
| quod in hoc concilio et in alia sinodo Simachi Papae ante | |
| Rauennatem episcopum Mediolanensis subscripsisse et respondisse | |
| legitur: ex quo et sedis prerogatiuam ante eum habere | |
| colligitur. | |
| <4 7> -[C. VII.]+ <T R> Ait enim Gregorius I., -[lib. VII. reg. epist. 112.]+ | |
| Siagrio Episcopo Augustodunensi: | |
| <T T> Episcopos secundum ordinationis suae tempus siue ad considendum | |
| in concilio, siue ad suscribendum, uel in qualibet alia | |
| re, sua attendere loca decernimus, et suorum sibi prerogatiuam | |
| ordinum uindicare. | |
| <T P> -Gratianus.+ Verum tempus ordinationis non ad ecclesias, | |
| sed ad personas refertur, sicut ex consuetudine Cardinalium | |
| sanctae Romanae ecclesiae, et episcoporum uniuscuiusque prouinciae | |
| euidenter apparet. | |
| <1 D><S 53><L 27> | |
| <2 18> -DISTINCTIO XVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Episcoporum igitur concilia, ut ex premissis | |
| apparet, sunt inualida ad diffiniendum et constituendum, non | |
| autem ad corrigendum. Sunt enim necessaria episcoporum concilia | |
| ad exortationem et correctionem, que etsi non habent uim | |
| constituendi, habent tamen auctoritatem imponendi et indicendi, | |
| quod alias statutum est et generaliter seu specialiter obseruari | |
| preceptum. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ex Cabilonensi Concilio, c. 6. | |
| <T T> Placuit, ut conseruato metropolitani primatu ceteri | |
| episcopi, secundum suae ordinationis tempus, alius alii | |
| deferat locum. -]+ <P 0> | |
| <S 54><L 1> -54+ | |
| <T P> Unde Leo I. -[epist. LXXXII. c. 7. Anastasio]+ Thessalonicensi | |
| Episcopo: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Bini conuentus per singulos annos ab episcopis | |
| celebrentur. | |
| <T T> De conciliis autem episcopalibus non aliud indicimus, | |
| quam sancti Patres salubriter ordinauerunt: scilicet bini | |
| conuentus per annos singulos habeantur, in quibus de omnibus | |
| querelis, que inter diuersos ecclesiae ordines nasci | |
| solent, iudicetur. Ac si forte inter ipsos, qui presunt, | |
| de maioribus peccatis nascitur (quod absit) causa, que | |
| prouinciali examine nequeat diffiniri, fraternitatem tuam | |
| de totius negotii qualitate metropolitanus curabit instruere, | |
| ut si coram positis partibus nec tuo fuerit res sopita | |
| iudicio, ad nostram cognitionem, quicquid illud est, transferatur. | |
| -+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quo tempore concilia episcoporum sunt celebranda. | |
| <T I> Item ex Niceno Concilio. -[cap. 5.]+ | |
| <T T> Habeatur semel concilium ante dies quadragesimae, | |
| ut omnibus, si que sunt, simultatibus amputatis, mundum | |
| solempne Deo possit offerri; secundum uero agatur | |
| circa tempus autumni. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Ad morum correctionem et controuersiarum dissolutionem | |
| bis in anno episcopale concilium fiat. | |
| <T I> Item ex Antioceno Concilio. -[cap. 20.]+ | |
| <T T> Propter ecclesiasticas causas et que existunt controuersias | |
| dissoluendas, sufficere uisum est, bis in anno per | |
| singulas prouincias episcoporum concilium fieri: semel | |
| quidem post tertiam ebdomadam pascalis solempnitatis, | |
| ita ut in quarta ebdomada, que consequitur, id est media | |
| pentecoste, concilium compleatur. Admoneant autem | |
| comprouinciales episcopos hi, qui in amplioribus, id est in | |
| metropolitanis ciuitatibus degunt. -@. 1.+ Secundum uero | |
| concilium Idib. octobris habeatur, qui dies apud Grecos | |
| yperberiti mensis decimus inuenitur. In ipsis autem | |
| conciliis et presbiteros et diaconos presentes esse oportet, | |
| et omnes, quoquot se lesos existimant, et sinodicam exspectare | |
| sententiam. Nec liceat aliquibus apud semetipsos | |
| concilia sine metropolitanorum episcoporum conscientia | |
| facere, quibus de omnibus causis constat esse permissum | |
| iudicium. | |
| <S 55><L 1> -55+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Se ipsos accusant, qui uocati ad sinodum uenire | |
| contempnunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[cap. 40.]+ | |
| <T T> Non oportet uocatos episcopos ad sinodum contempnere, | |
| sed adire debere, et aut docere, aut doceri, que | |
| sunt ad ecclesiae ceterorumque correctionem utilia; quod si | |
| contempserint, se ipsos uidentur accusare, nisi ire forte | |
| non possint. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Corripiantur episcopi, qui ad concilium uocati | |
| uenire recusant. | |
| <T I> Item ex Concilio Calcedonensi. -[cap. 19.]+ | |
| <T T> Peruenit ad nostras aures, quod in prouinciis constituta | |
| episcoporum concilia minime celebrentur. Hoc | |
| ex eo probatur, quod multae, que correctione opus habent, | |
| ecclesiasticae res negligantur. Statuit ergo hec sancta | |
| sinodus, secundum Patrum regulas bis in anno in unum | |
| conuenire per singulas prouincias episcopos, ubi singula, | |
| que emerserint, corrigantur. -@. 1.+ Qui uero noluerint conuenire | |
| episcopi constituti in suis ciuitatibus, et hoc maxime, | |
| cum sui corporis sanitate consistentes, cum etiam ab | |
| omnibus aliis urgentibus necessitatibus et inexcusabilibus | |
| negotiis liberi sint, licere eos fraternae caritatis admonitionibus | |
| corripi. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Canonicis subiaceat penis metropolitanus, qui | |
| saltem semel in anno celebrare concilium negligit. | |
| <T I> Item ex Septima Sinodo. -[cap. 6.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Quoniam quidem regula est, que dicit, bis | |
| in anno per singulas prouincias oportere fieri per conuentum | |
| episcoporum regulares inquisitiones, propter fatigationes | |
| et ut oportune habeantur ad iter agendum hi, | |
| qui congregandi sunt, diffinierunt sextae sinodi sancti | |
| Patres, omni excusatione remota, omnibus modis semel in | |
| anno fieri, et deprauata corrigi. Hunc ergo canonem et nos | |
| renouamus, et si quisquam princeps inuentus fuerit hoc | |
| prohibere, communione priuetur. Si quis uero metropolitanorum | |
| <S 56><L 1> -56+ | |
| hoc neglexerit agere absque necessitate uel ui seu | |
| aliqua rationabili occasione, canonicis penis subiaceat. | |
| Dum autem sinodus agitur super canonicis et euangelicis | |
| negotiis, oportet congregatos episcopos in meditatione et | |
| sollicitudine fieri custodiendorum diuinorum et uiuificorum | |
| Domini mandatorum. -@. 1.+ Porro non habeat metropolitanus | |
| licentiam ex his, que defert episcopus secum, siue | |
| iumentum siue aliquam speciem expetendi. Quod si | |
| hoc egisse conuictus fuerit, soluat quadruplum. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non cogantur presbiteri sacerdotalia eulogia | |
| ad concilium deferre. | |
| <T I> Item Leo IV. -[ad Episcopos Britanniae, c. 3.]+ | |
| <T T> De eulogiis ad sacra concilia deferendis nihil inuenimus | |
| a maioribus terminatum: sed sicut unicuique presbitero | |
| placuerit. Nam si constitutum fuerit, illo in tempore benedictiones | |
| afferre, forsitan minus libenter ad sinodos | |
| occurrent, et magis uenire obtrectabunt. Que, ut arbitror, | |
| non sunt rationabiliter requirendae, nec ultro delatae | |
| respuendae. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Sine graui necessitate episcopus ad sinodum | |
| ire non tardet. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 21.]+ | |
| <T T> Episcopus ad sinodum ire non tardet, si non | |
| satis graui necessitate inhibeatur: sic tamen, ut in persona | |
| sua legatum mittat, suscepturus salua fidei ueritate quicquid | |
| sinodus statuerit. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Excusatorias litteras dirigant, qui grauati ad | |
| sinodum ire non possunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi V. -[c. 10.]+ | |
| <T T> Placuit, ut quotienscumque congregandum est concilium, | |
| episcopi, qui neque etate, neque egritudine, neque | |
| alia grauiori necessitate impediuntur, competenter occurrant. | |
| -@. 1.+ Quod si non potuerint occurrere, excusationes suas | |
| litteratorie subscribant; nisi autem rationem impedimenti | |
| <S 57><L 1> -57+ | |
| sui apud primatem suum reddiderint, ecclesiae suae | |
| communione debent esse contenti. | |
| <P 1> -[ PALEA.+ | |
| <4 11> -C. XI+ <T I> Item ex Concilio Turonensi. -[cap. 2.]+ | |
| <T T> Episcopus non debet abbatem cogere ad sinodum ire, | |
| nisi aliqua rationabilis causa existat -]+ <P 0>. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> A communione sit alienus, qui contempsit | |
| sinodo adesse. | |
| <T I> Item ex Concilio Arelatensi II. -[c. 19]+ | |
| <T T> Si quis autem adesse neglexerit; uel cetum fratrum, | |
| antequam concilium dissoluatur, crediderit deserendum | |
| alienatum se a fratrum communione agnoscat; nec | |
| eum recipi liceat, nisi in sequenti sinodo fuerit absolutus. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Usque ad proximam sinodum a communione | |
| abstineat, qui a metropolitano uocatus absque graui | |
| necessitate sinodo adesse contempsit. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[cap. 35.]+ | |
| <T T> Si episcopus metropolitanus ad comprouinciales episcopos | |
| epistolas direxerit, in quibus eos aut ad ordinationem | |
| summi pontificis, ut ad sinodum inuitet, postpositis | |
| omnibus (excepta graui infirmitate corporis, ac preceptione | |
| regia) ad constitutum diem adesse non differant. | |
| Quod si defuerint (sicut prisca canonum precipit auctoritas) | |
| usque ad proximam sinodum a caritate fratrum | |
| et ecclesiae communione priuentur. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Communione priuetur episcopus, qui a metropolitano | |
| uocatus ad sinodum uenire contempnit. | |
| <T I> Item ex Concilio Tarragonensi. -[cap. 6.]+ | |
| <T T> Si quis episcoporum commonitus a metropolitano ad | |
| sinodum, nulla graui intercedente necessitate corporali, | |
| uenire contempserit, sicut statuta Patrum sanxerunt, usque | |
| ad futurum concilium cunctorum episcoporum caritatis communione | |
| priuetur. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Presbiteri et diaconi, et cuncti, qui se lesos | |
| existimant, ad metropolitanam sinodum conueniant. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Propter ecclesiasticas causas et altercationum solutiones | |
| bene placuit per singulas prouincias bis in anno concilium | |
| fieri, conuocante metropolitano episcopo omnes | |
| <S 58><L 1> -58+ | |
| prouinciales episcopos, ita ut ad concilium ueniant | |
| omnes presbiteri et diaconi, uel hi, qui se lesos | |
| existimant, ut in concilio causae examinatae ad iustum | |
| iudicium perducantur. Et si qui manifeste episcopi, uel | |
| presbiteri, aut diaconi inuenti fuerint in offensa, secundum | |
| rationem excommunicentur, quamdiu communi consensu | |
| de his placuerit dare sententiam. Nulli autem episcopo | |
| liceat propria apud semetipsum concilia facere, preter eos, | |
| quibus metropoles sunt creditae. | |
| <P 1> -[ PALEA.+ | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T I> Item ex Concilio Bylonensi. | |
| <T T> Annis singulis episcopus in sua diocesi sinodum faciat | |
| de suis clericis, nec non abbatibus, et discutiat alteros | |
| clericos et monachos. -]+ <P 0> | |
| <T P> -Gratian.+ Singuli uero episcoporum suis ecclesiis notificare | |
| studeant, que in conciliis statuuntur. | |
| Unde in concilio Tolletano: -[XVI., cap. 6.]+ | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Que in conciliis statuuntur, singuli episcoporum | |
| suis ecclesiis notificent. | |
| <T T> Decernimus, ut, dum in qualibet prouincia concilium | |
| agitatur, unusquisque episcoporum admonitionibus suis | |
| intra sex mensium spatia omnes abbates, presbiteros, | |
| diaconos atque clericos, seu etiam omnem conuentum ciuitatis | |
| ipsius, ubi preesse dignoscitur, nec non etiam | |
| cunctam diocesis suae plebem aggregare nequaquam | |
| moretur: quatenus coram eis plenissime omnia reseret, | |
| que eodem anno in concilio acta uel diffinita esse noscuntur. | |
| -@. 1.+ Quod si quispiam hec paruipendenda crediderit, | |
| sententia excommunicationis duorum mensium curriculo | |
| persistat usquequaque mulctatus. | |
| <1 D><S 58><L 31> | |
| <2 19> -DISTINCTIO XIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> De Epistolis uero decretalibus queritur, an uim | |
| auctoritatis obtineant, cum in corpore canonum non inueniantur. | |
| De his ita scribit Nicolaus Papa archiepiscopis et | |
| episcopis per Gallias constitutis. | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Decretales epistolae uim auctoritatis habent. | |
| <T T> Si Romanorum Pontificum decreto ceterorum opuscula | |
| tractatorum approbantur uel reprobantur, ita ut, quod uere | |
| <S 59><L 1> -59+ | |
| sedes apostolica probauit, hodie teneatur acceptum, et quod | |
| illa repulit, hactenus inefficax habeatur: quanto potius, | |
| que ipsa pro catholica fide, pro sanis dogmatibus, pro | |
| uariis et multifariis ecclesiae necessitatibus et fidelium moribus | |
| diuerso tempore scripsit, omni debent honore preferri, | |
| et ab omnibus prorsus in quibuslibet oportunitatibus | |
| discretione uel dispensatione magistra reuerenter assumi? | |
| Quamquam quidam uestrum scripserint, haud illa decretalia | |
| priscorum Pontificum in toto canonum codicis corpore esse | |
| descripta et ideo inter canones esse assumenda, cum | |
| ipsi, ubi suae intentioni hec suffragari conspiciunt, illis | |
| indifferenter utantur, et solum nunc ad imminutionem | |
| sedis apostolicae potestatis, et ad suorum argumentum | |
| priuilegiorum minus accepta esse perhibeant. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ | |
| Si ideo non esse decretales epistolas priscorum Pontificum | |
| Romanorum admittendas dicunt, quia in codice canonum | |
| non habentur adscriptae, ergo nec Gregorii S., nec ullius | |
| alterius, qui ante fuit uel post ipsum est, aliquod institutum | |
| uel scriptum est recipiendum, eo quod in codice | |
| canonum non habeatur adscriptum. Ergo doctrinam | |
| eorum et sanctiones, que ab omni lingua uenerantur, quia | |
| in codice canonum non habentur adscriptae, de codicibus | |
| suis eradant. Ut quid uel membranas occupant, postquam | |
| non habentur acceptae? Sed quare multum immoremur, | |
| cum nec ipsas diuinas scripturas ueteris et noui testamenti | |
| iam recipiemus, si istos dixerimus audiendos? | |
| Etenim neutrum horum in codice canonum ecclesiasticorum | |
| habetur insertum. Sed responsuri sunt isti, qui ad resistendum | |
| potius quam ad obediendum parati sunt, aientes | |
| quod inter canones inueniatur capitulum S. Papae | |
| Innocenti, cuius auctoritate doceatur, a nobis utrumque | |
| testamentum esse recipiendum, quamquam in ipsis paternis | |
| canonibus nullum eorum ex toto contineatur insertum. Quibus | |
| ad hec asserendum est, quoniam si uetus nouumque | |
| testamentum sunt recipienda, non quod codici canonum ex | |
| toto habeantur annexa, sed quod de his recipiendis S. Papae | |
| Innocentii prolata uideatur esse sententia, restat nimirum | |
| quod decretales epistolae Romanorum Pontificum sunt recipiendae, | |
| etiamsi non sint codici canonum compaginatae, | |
| quoniam inter ipsos canones unum B. Leonis capitulum | |
| constat esse permixtum, quo ita omnia decretalia constituta | |
| sedis apostolicae custodiri mandantur, ut si quis in illa commiserit, | |
| nouerit sibi ueniam denegari. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> Ait enim c. 10. suarum decretalium: "Ne quid uero | |
| sit, quod pretermissum a nobis forte credatur, omnia decretalia | |
| constituta, tam beatae recordationis Innocentii, quam | |
| omnium decessorum nostrorum, que de ecclesiasticis ordinibus | |
| et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a uestra | |
| dilectione custodiri mandamus, ut si quis in illa commiserit, | |
| ueniam sibi deinceps nouerit denegari." -]+ <P 0> | |
| <S 60><L 1> -60+ | |
| <T T> Dicendo uero: "omnia decretalia constituta," nullum | |
| de decretalibus constitutis pretermisit, quod non mandauerit | |
| esse custodiendum. Et rursus asserendo: "omnium | |
| predecessorum nostrorum," nullum Pontificum Romanorum, | |
| qui ante se fuerunt, excepit, cuius ita non preceperit | |
| decretalia constituta ab omnibus custodiri, ut si quis in illa | |
| commiserit ueniam sibi deinceps nouerit denegari. Itaque | |
| nihil interest, utrum sint omnia necne decretalia sedis | |
| apostolicae constituta inter canones conciliorum immixta, | |
| cum omnia in uno corpore compaginari non possint, et illa | |
| eis intersint, que firmitatem his, que desunt, et uigorem | |
| suum assignant, presertim cum sinodalia gesta inter | |
| que ipsi canones statuti sunt, in codice canonum non | |
| habeantur, sed a nobis omni cultu debito uenerentur. | |
| Consonat autem huic beatissimo Leoni Papae sanctus et | |
| facundissimus in decretis suis Papa Gelasius, ita inquiens: | |
| "Decretales epistolas, quas beatissimi Papae diuersis temporibus | |
| ab urbe Roma pro diuersorum Patrum consultatione | |
| dederunt, uenerabiliter suscipiendas decernimus." | |
| In quo notandum est, quod "Decretales," non dixit, "epistolas, | |
| que inter canones habentur," uel tantum: "quas | |
| moderni Pontifices ediderunt;" sed: "quas beatissimi Papae | |
| diuersis temporibus ab urbe Roma dederunt." Dicens | |
| autem: "diuersis temporibus" etiam illa tempora uir | |
| sanctus comprehendit, que crebrescentibus paganorum | |
| persecutionibus ad sedem apostolicam deferri causas episcoporum | |
| difficillime permittebant. His ita diuina fauente | |
| gratia prelibatis ostendimus, nullam differentiam esse inter | |
| illa decreta, que in corpore canonum habentur, sedis | |
| apostolicae presulum, et ea, que pre multitudine uix per | |
| singula uoluminum corpora reperiuntur; cum omnia et | |
| omnium decessorum suorum decretalia constituta atque decretales | |
| epistolas, quas beatissimi Papae diuersis temporibus | |
| ab urbe Roma dederunt, fore uenerabiliter suscipiendas et | |
| custodiendas, eximios presules, Leonem scilicet et Gelasium, | |
| mandasse probauimus. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Omnes sanctiones apostolicae sedis irrefragabiliter | |
| sunt obseruandae. | |
| <T I> Item Agato Papa omnibus Episcopis. | |
| <T T> Sic omnes apostolicae sedis sanctiones accipiendae sunt, | |
| tanquam ipsius uoce diuina Petri firmatae. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Tolerandum est iugum, quod a sancta sede | |
| imponitur, licet importabile uideatur. | |
| <T I> Item ex Capitulo Caroli Imperatoris. | |
| <T T> In memoriam B. Petri apostoli honoremus sanctam Romanam | |
| et apostolicam sedem, ut, que nobis sacerdotalis | |
| mater est dignitatis, esse debeat ecclesiasticae magistra | |
| rationis. Quare seruanda est cum mansuetudine humilitas, | |
| et licet uix ferendum ab illa sancta sede imponatur | |
| <S 61><L 1> -61+ | |
| iugum, tamen feramus et pia deuotione toleremus. -@. 1.+ | |
| Si uero (quod non decet) quilibet, siue sit presbiter siue | |
| diaconus aliquam perturbationem machinando et nostro ministerio | |
| insidiando redarguatur falsam ab apostolica sede | |
| detulisse epistolam, uel aliud quod inde non uenerit | |
| salua fide et integra erga Apostolicum humilitate | |
| penes episcopum sit potestas, utrum eum in carcerem, aut | |
| in aliam detrudat custodiam, usquequo per epistolam, aut | |
| per idoneos suae partis legatos apostolicam interpellet | |
| sublimitatem, ut potissimum sua sancta legatione dignetur | |
| decernere, et quod de talibus lex Romana statuat | |
| diffinire, ut et is corrigatur, et ceteris modus imponatur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Quicquid Romana ecclesia statuit uel ordinat, ab | |
| omnibus est obseruandum. | |
| <T I> Item Stephanus ait. -V.+ | |
| <T T> Enimuero, quia in speculum et exemplum sancta Romana | |
| ecclesia, cui nos Christus preesse uoluit, posita | |
| est, omnibus, quicquid statuit, quicquid ordinat, perpetuo | |
| irrefragabiliter obseruandum est. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> A pontificalibus sit alienus offitiis, qui apostolicis | |
| non uult obedire praeceptis. | |
| <T I> Item Gregorius. -[IV.]+ | |
| <T T> Nulli fas est uel uelle uel posse transgredi apostolicae | |
| sedis precepta nec nostrae dispositionis ministerium, | |
| quod uestram sequi oportet caritatem. | |
| -II. Pars.+ <T T> -@. 1.+ Sit ergo ruinae suae dolore prostratus, | |
| quisquis apostolicis uoluerit contraire decretis, nec locum | |
| deinceps inter sacerdotes habeat, sed extorris fiat a sancto | |
| ministerio, non de eius iudicio quisquam postea curam | |
| habeat, quoniam iam dampnatus a sancta et apostolica ecclesia | |
| sua inobedientia atque presumptione a quoquam | |
| esse non dubitatur: quia maioris excommunicationis | |
| deiectione est abiciendus, cui sanctae ecclesiae commissa | |
| fuerit disciplina, qui non solum prelatae sanctae | |
| ecclesiae iussionibus parere debuit, sed etiam aliis ne preterirent | |
| insinuare. Sitque alienus a diuinis et pontificalibus | |
| offitiis, qui noluit preceptis obtemperare apostolicis. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Inter canonicas scripturas decretales epistolae | |
| connumerantur. | |
| <T I> Item Augustinus de doctrina Christiana, libro II. | |
| -[cap. 8.]+ | |
| <T T> In canonicis scripturis ecclesiarum catholicarum | |
| quamplurimum diuinarum scripturarum sollertissimus indagator | |
| <S 62><L 1> -62+ | |
| auctoritatem sequatur, inter quas sane illae sint, | |
| quas apostolicas sedes habere et ab ea meruerunt | |
| accipere epistolas. -@. 1.+ Tenebit igitur hunc modum in | |
| scripturis canonicis, ut eas, que ab omnibus recipiuntur | |
| ecclesiis, preponat eis, quas quidam non accipiunt. | |
| In eis uero, que non accipiuntur ab omnibus, preponat | |
| eas, quas plures grauioresque accipiunt, eis, quas pauciores | |
| minorisque auctoritatis ecclesiae tenent. -@. 2.+ Si autem | |
| alias inuenerit a pluribus, alias a grauioribus haberi (quamquam | |
| hoc inueniri non possit) equalis tamen auctoritatis | |
| eas habendas puto. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Ministerii diuini se extorrem intelligat, qui a | |
| soliditate Petri recedit. | |
| <T I> Item Leo. -[Papa I. ad Episcopos Viennenses, | |
| epist. LXXXVII.]+ | |
| <T T> Ita Dominus noster Iesus Christus humani generis saluator | |
| instituit, ut ueritas, que antea legis et prophetarum | |
| preconio continebatur, per apostolicam tubam in salutem | |
| uniuersitatis exiret, sicut scriptum est: "In omnem terram | |
| exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrae uerba eorum." | |
| Sed huius muneris sacramentum ita Dominus ad omnium | |
| apostolorum offitium pertinere uoluit, ut in beatissimo Petro | |
| apostolorum omnium summo principaliter collocaret, ut | |
| ab ipso quasi quodam capite dona sua uelut in corpus omne | |
| diffunderet, ut extorrem se diuini misterii intelligeret | |
| esse, qui ausus fuisset a Petri soliditate recedere. | |
| Hunc enim in consortium indiuiduae unitatis assumptum, id | |
| quod ipse erat, uoluit nominari, dicendo: "Tu es Petrus, | |
| et super hanc petram edificabo ecclesiam meam" ut eterni | |
| templi edificatio mirabili munere gratiae Dei in Petri soliditate | |
| consisteret, hac ecclesiam suam firmitate corroborans, | |
| ut illam nec humana temeritas posset appetere, nec | |
| portae inferi contra illam preualerent. Verum hanc petrae | |
| istius sacratissimam firmitatem, Domino, ut diximus, edificante | |
| constructam, nimis impia uult presumptione uiolare, | |
| quisquis eius potestatem temptat infringere, fauendo cupiditatibus | |
| suis, et id, quod accepit a ueteribus, non sequendo. | |
| <T P> -Gratian.+ Hoc autem intelligendum est de illis sanctionibus | |
| uel decretalibus epistolis in quibus nec precedentium Patrum | |
| decretis, nec euangelicis preceptis aliquid contrarium inuenitur. | |
| Anastasius enim secundus fauore Anastasii imperatoris, quos | |
| Acatius post sententiam in se prolatam sacerdotes uel Leuitas | |
| ordinauerat, acceptis offitiis rite fungi debere decreuit, ita inquiens: | |
| -+ | |
| <S 63><L 1> -63+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Nulla lesionis portio attingat qui ab | |
| hereticis iam dampnatis ordinatur. | |
| -[Anastasius II. ad Anastasium Augustum, epist. I. | |
| c. 7. et 8.]+ | |
| <T T> Secundum ecclesiae catholicae consuetudinem | |
| sacratissimum serenitatis tuae pectus agnoscat, quod nullum | |
| de his, quos baptizauit Acatius, uel quos sacerdotes | |
| siue Leuitas secundum canones ordinauit aliqua ex | |
| nomine Acatii portio lesionis attingat, quo forsitan per | |
| iniquum tradita sacramenti gratia minus firma uideatur. | |
| -@. 1.+ Nam et baptisma (quod procul sit ab ecclesia) siue | |
| ab adultero siue a fure datum fuerit, ad percipientem | |
| munus peruenit illibatum, quia uox illa, que sonuit per | |
| columbam omnem maculam humanae pollutionis excludit | |
| quod declaratur cum dicitur: "Hic est, qui | |
| baptizat in Spiritu sancto et igne." Nam si uisibilis solis | |
| istius radii, cum per loca fedissima transeunt, nulla | |
| contactus inquinatione maculantur, multo magis illius, qui | |
| istum uisibilem fecit, uirtus nulla ministri indignitate | |
| constringitur. Nam et Iudas, cum fuerit sacrilegus | |
| atque fur, quicquid egit inter apostolos pro dignitate commissa, | |
| beneficia per indignum data nulla ex hoc detrimenta | |
| senserunt, declarante hoc ipsum Domino manifestissima | |
| uoce: "Scribae, inquit, et Pharisei super cathedra Moysi | |
| sedent; que dicunt, facite: que autem faciunt, nolite facere; | |
| dicunt enim et non faciunt." -@. 2.+ Quicquid ergo ad hominum | |
| profectum quilibet in ecclesia ministri pro offitio suo | |
| uidentur operari, hoc totum contineri implente diuinitatis | |
| effectu. Ita ille, per quem loquitur Christus, Paulus affirmat: | |
| "Ego plantaui, Apollo rigauit: sed Deus incrementum | |
| dedit. Itaque neque qui plantat, est aliquid neque qui | |
| rigat, sed qui incrementum dat, Deus." -@. 3.+ A Deo autem | |
| non queritur, quis, uel qualis predicet, sed que | |
| predicet, ut inuidos etiam bene Christum confirmet predicare, | |
| quo malo diabolus ipse deiectus est, et hoc | |
| ipse predicare non desinit. Ideo ergo et hic, cuius | |
| nomen dicimus reticendum, male bona ministrando | |
| sibi tantum nocuit. Nam inuiolabile sacramentum, quod | |
| <S 64><L 1> -64+ | |
| per illum datum est aliis, perfectionem suae uirtutis | |
| obtinuit. -@. 4.+ Quod quidem uerum est generaliter, | |
| aliquorum nisi tantum se extenderit curiosa suspicio, | |
| ut imaginetur, prolato a Papa Felice iudicio, postea inefficaciter | |
| in sacramentis, que Acatius usurpauit, egisse; | |
| ac proinde eos oportet metuere, qui uel in consecrationibus, | |
| uel in baptismate ministeria tradita susceperunt, | |
| ne irrita beneficia uideantur. | |
| <T P> -Gratian.+ Quia ergo illicite et non canonice, sed contra | |
| decreta Dei, predecessorum et successorum suorum | |
| hec rescripta dedit, (ut probat Felix et Gelasius, qui Acatium | |
| ante Anastasium excommunicauerunt, et Hormisda, qui ab | |
| ipso Anastasio tertius eundem Acatium postea dampnauit), ideo ab | |
| ecclesia Romana repudiatur, et a Deo percussus fuisse legitur | |
| hoc modo: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Anastasius a Deo reprobatus, nutu diuino | |
| percussus est. | |
| <T T> Anastasius II., natione Romanus, fuit temporibus | |
| Teoderici regis. Eodem tempore multi clerici se | |
| a communione ipsius abegerunt, eo quod communicasset | |
| sine concilio episcoporum uel presbiterorum et clericorum | |
| cunctae ecclesiae catholicae diacono Tessalonicensi, | |
| nomine Fotino, qui communicauerat Acatio; et quia | |
| occulte uoluit reuocare Acatium et non potuit, nutu | |
| diuino percussus est. | |
| <T P> Hinc etiam de Maximo Episcopo in Constantinopolitana | |
| Sinodo statutum est: -[c. 6.]+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Que circa indisciplinatos, uel ab eis geruntur, | |
| in irritum reuocentur. | |
| <T T> Propter totius indisciplinationis eius doctrinam, que | |
| Constantinopoli orta est, statutum est, ne Maximus | |
| fuisse aut esse iam putetur episcopus, neque hi, qui ab eo | |
| sunt ordinati, qualemcumque gradum clericatus obtineat; | |
| omnibus scilicet, que circa eum, uel ab eo gesta sunt, in | |
| irritum reuocatis. | |
| <S 65><L 1> -65+ | |
| <1 D><S 65><L 1> | |
| <2 20> -DISTINCTIO XX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Decretales itaque epistolae canonibus conciliorum | |
| pari iure exequantur. Nunc autem queritur de expositoribus | |
| sacrae scripturae, an exequentur, an subiciantur eis? Quo enim | |
| quisque magis ratione nititur, eo maioris auctoritatis eius uerba | |
| esse uidentur. Plurimi autem tractatorum, sicut pleniori gratia | |
| Spiritus sancti, ita ampliori scientia aliis precellentes, rationi | |
| magis adhesisse probantur. Unde nonnullorum Pontificum | |
| constitutis Augustini, Ieronimi atque aliorum tractatorum dicta | |
| eis uidentur esse preferenda. | |
| -II. Pars.+ -@. 1.+ Sed aliud est causis terminum imponere | |
| aliud scripturas sacras diligenter exponere. Negotiis diffiniendis | |
| non solum est necessaria scientia, sed etiam potestas. Unde | |
| Christus dicturus Petro: "Quodcumque ligaueris super terram, | |
| erit ligatum et in celis, etc." prius dedit sibi claues regni celorum: | |
| in altera dans ei scientiam discernendi inter lepram et | |
| lepram, in altera dans sibi potestatem eiciendi aliquos ab ecclesia, | |
| uel recipiendi. Cum ergo quelibet negotia finem accipiant | |
| uel in absolutione innocentium, uel in condempnatione delinquentium, | |
| absolutio uero uel condempnatio non scientiam tantum, sed | |
| etiam potestatem presidentium desiderant: aparet, quod diuinarum | |
| scripturarum tractatores, etsi scientia Pontificibus premineant, | |
| tamen, quia dignitatis eorum apicem non sunt adepti, in | |
| sacrarum scripturarum expositionibus eis preponuntur, in | |
| causis uero diffiniendis secundum post eos locum merentur. | |
| Unde Leo IV. scribit Brittanniae Episcopis: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Aliorum scripturae Romanorum Pontificum decretis | |
| non sunt preponendae. | |
| <T T> De libellis et commentariis aliorum non conuenit aliquos | |
| iudicare, et sanctorum conciliorum canones relinquere | |
| uel decretalium regulas, que habentur apud nos | |
| simul cum canonibus. Quibus in omnibus ecclesiasticis | |
| utimur iudiciis, id est apostolorum, Nicenorum, | |
| Anciranorum, Neocesariensium, Gangrensium, Sardicensium, | |
| Cartaginensium, Affricanensium, et cum illis | |
| regulae presulum Romanorum, Siluestri, Siricii, Innocentii, | |
| Zosimi, Celestini, Leonis, Ylarii, Gelasii, Ormisdae, | |
| et Gregorii iunioris. Isti omnino sunt, et per | |
| quos iudicat episcopi, et per quos episcopi simul et clerici | |
| iudicantur. Nam si tale emerserit uel contigerit inusitatum | |
| <S 66><L 1> -66+ | |
| negotium, quod minime possit per istos finiri tunc | |
| illorum quorum meministis dicta Ieronimi, Augustini, | |
| Ysidori uel ceterorum similiter sanctorum doctorum similium | |
| si reperta fuerint, magnanimiter sunt retinenda ac promulganda, | |
| uel ad apostolicam sedem referatur de talibus. | |
| -@. 1.+ Quam ob causam luculentius et magna uoce pronunciare | |
| non timeo: quia, qui illa, que diximus sanctorum | |
| patrum statuta, que apud nos canones pretitulantur | |
| (siue sit episcopus, siue clericus, siue laicus), non | |
| indifferenter recipere conuincitur, nec catholicam et apostolicam | |
| fidem, nec sancta quatuor euangelia utiliter et | |
| efficaciter ad effectum suum retinere uel credere probatur. | |
| -+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Corripiendi sunt, qui decreta Romanorum Pontificum | |
| uel non habent, uel non obseruant. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa clero Constantinopolitano. | |
| <T T> Si decreta Romanorum Pontificum non habetis, de neglectu | |
| atque incuria estis arguendi. Si uero habetis et non | |
| obseruatis, de temeritate estis corripiendi et increpandi. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Ad quos recurrendum sit, cum sacrae scripturae | |
| auctoritas non occurrit. | |
| <T I> Item Innocentius Papa. | |
| <T T> De quibus causis nulla soluendi ligandique auctoritas | |
| in libris ueteris testamenti, quatuor euangeliorum cum totis | |
| scriptis apostolorum apareat, non ad diuina recurratur | |
| scripta greca. Si nec in illis, ad catholicae | |
| ecclesiae historias catholicas, a doctoribus catholicis | |
| scriptas, manum mitte. Si nec in illis, sanctorum exempla | |
| perspicaciter recordare. Quod si in his omnibus inspectis | |
| huius questionis qualitas non lucide inuestigatur, seniores | |
| prouinciae congrega et eos interroga. Facilius namque | |
| inuenitur, quod a pluribus senioribus queritur. Verus | |
| etiam repromissor Dominus ait: "Si duo ex uobis uel | |
| tres conueniunt super terram in nomine meo, de omni re, | |
| quamcunque petierint, fiet illis a patre meo." | |
| <1 D><S 66><L 36> | |
| <2 21> -DISTINCTIO XXI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Decretis ergo Romanorum Pontificum et sacris | |
| canonibus conciliorum ecclesiastica negotia, et supra monstratum | |
| <S 67><L 1> -67+ | |
| est, terminantur. Ministri uero sacrorum canonum et decretorum | |
| Pontificum sunt summi Pontifices et infra presules atque reliqui | |
| sacerdotes, quorum institutio in ueteri testamento est inchoata, et | |
| in nouo plenius consummata. -@. 1.+ Summi enim Pontifices et | |
| minores sacerdotes a Deo sunt instituti per Moysen, qui ex | |
| precepto Domini Aaron in summum pontificem, filios uero eius | |
| unxit in minores sacerdotes. Postea Dauid, cum ministeria | |
| domus Domini ampliaret, ianitores et cantores instituit. Porro | |
| Salomon quendam modum exorzizandi inuenit, quo demones | |
| adiurati ex obsessis corporibus pellebantur; huic offitio mancipati | |
| exorcistae uocati sunt, de quibus Dominus in euangelio: | |
| "Si ego in Beelzebub eicio demonia, filii uestri (exorcistae | |
| uidelicet) in quo eiciunt?" Hec omnia in nouo testamento ecclesia | |
| imitata habet suos ianitores, quos hostiarios appellamus. | |
| Pro cantoribus lectores simul et cantores instituit. Exorcistas | |
| autem nomine antiquo et offitio permanente recepit. Pro filiis | |
| uero Aaron omnes infra summum pontificem sacerdotium administrantes | |
| sunt consecrati. -@. 2.+ Inter eos quedam discretio | |
| seruata est, ut alii appellentur simpliciter "sacerdotes," alii | |
| "archipresbiteri," alii "corepiscopi," alii "episcopi," alii | |
| "archiepiscopi" seu "metropolitae," alii "primates," alii "patriarchae," | |
| alii "summi Pontifices." -@. 3.+ Horum discretio a | |
| gentilibus maxime introducta est, qui suos flamines alios simpliciter | |
| flamines, alios archiflamines, alios protoflamines appellabant. | |
| Simpliciter uero maiorum et minorum sacerdotum discretio | |
| in nouo testamento ab ipso Christo sumpsit exordium, qui XII. | |
| apostolos tanquam maiores sacerdotes, et LXXII. discipulos quasi | |
| minores sacerdotes instituit. Petrum uero quasi in summum | |
| sacerdotem elegit, dum ei pre omnibus et pro omnibus claues | |
| regni celorum tribuit, et a se petra petri sibi nomen imposuit, | |
| atque pro eius fide se specialiter rogasse, testatus est, et ut ceteros | |
| confirmaret subiunxit dicens: "Ego pro te rogaui, Petre, ut | |
| non deficiat fides tua, et tu aliquando conuersus confirma fratres | |
| tuos." Hanc eandem formam apostoli secuti in singulis ciuitatibus | |
| episcopos et presbiteros ordinauerunt. Leuitas autem ab | |
| apostolis ordinatos legimus, quorum maximus fuit B. Stephanus: | |
| subdiaconos et acolithos procedente tempore ecclesia sibi constituit. | |
| -+ | |
| De his etiam scribit B. Ysidorus libro VII. Ethimologiarum c. 12. | |
| nomina illorum et nominum causas exponens, ita inquiens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Unde nomen ecclesiasticorum graduum sumatur. | |
| <T T> Cleros et clericos hinc appellatos credimus, quia | |
| Mathias sorte electus est, quem primum per apostolos | |
| legimus ordinatum. KLEROS enim grece, latine sors uel | |
| hereditas dicitur. Propterea ergo dicti sunt clerici, quia de | |
| sorte sunt Domini, uel quia Domini partem habent. Generaliter | |
| autem clerici nuncupantur omnes, qui in ecclesia | |
| Christi deseruiunt, quorum gradus et nomina sunt hec: | |
| Hostiarius, psalmista, lector, exorcista, acolithus, subdiaconus, | |
| diaconus, presbiter, episcopus. -@. 1.+ Ordo episcoporum | |
| quadripartitus est, id est in patriarchis, archiepiscopis, | |
| metropolitanis atque episcopis. -@. 2.+ Patriarcha | |
| summus Patrum greca lingua interpretatur: quia primum, | |
| id est apostolicum retinet locum, et ideo, quia summo | |
| <S 68><L 1> -68+ | |
| honore fungitur tali nomine censetur, sicut Romanus, Antiocenus, | |
| Alexandrinus. -@. 3.+ Archiepiscopus greco | |
| uocabulo quod sit summus episcoporum: tenet enim | |
| uicem apostolicam, et presidet tam metropolitanis quam | |
| ceteris episcopis. -@. 4.+ Metropolitani autem a mensura | |
| ciuitatum uocantur; singulis enim prouinciis preminent, | |
| quorum auctoritati et doctrinae ceteri sacerdotes subiecti | |
| sunt, sine quibus nihil reliquis episcopis agere licet; | |
| sollicitudo enim totius prouinciae ipsis commissa est. -@. 5.+ | |
| Omnes autem superius designati ordines uno eodemque | |
| uocabulo episcopi nominantur; sed ideo priuato nomine | |
| quidam utuntur, propter distinctionem potestatum quam | |
| singulariter acceperunt. -@. 6.+ Patriarcha Patrum princeps: | |
| ARCHON enim princeps: archiepiscopus princeps episcoporum, | |
| metropolitanus a mensura ciuitatum. -@. 7.+ Episcopatus | |
| autem uocabulum inde dictum est, quod ille, qui | |
| episcopus efficitur, superintendat, curam scilicet subditorum | |
| gerens: SKOPEIN enim grece, latine intendere | |
| dicitur. Episcopi autem grece, latine speculatores interpretantur; | |
| nam speculator est prepositus in ecclesia dictus, | |
| eo quod speculetur atque perspiciat populorum infra se | |
| positorum mores et uitam. -@. 8.+ Pontifex princeps sacerdotum | |
| est, quasi uia sequentium. Ipse et summus sacerdos, | |
| ipse et pontifex maximus nuncupatur. Ipse enim sacerdotes | |
| et Leuitis efficit: ipse omnes ordines ecclesiasticos | |
| disponit: ipse quid unusquisque facere debeat ostendit. | |
| Ante autem pontifices et reges erant. Nam maiorum | |
| hec erat consuetudo, ut rex esset et sacerdos et pontifex. | |
| Unde et Romani imperatores pontifices dicebantur. -@. 9.+ | |
| Vates a ui mentis appellatus cuius significatio multiplex | |
| est: nam modo sacerdotem, modo prophetam significat, | |
| modo, poetam. -@. 10.+ Antistes sacerdos dictus est ab | |
| eo, quod antestat: primus enim est in ordine ecclesiae; | |
| ut supra se nullum habeat. Siue latine sacerdos dux. | |
| -@. 11.+ Sacerdos autem nomen habet compositum ex greco | |
| et latino, quod est sacrum dans; sicut enim rex a regendo, | |
| ita sacerdos a sacrificando dictus est: consecrat enim | |
| et sacrificat. Sacerdotes autem gentilium flamines dicebantur. | |
| Hi in capite habebant pileum, in quo erat breuis uirga, | |
| desuper habens lanae aliquid quod cum propter estum | |
| ferre non possent filum tantum in capite religare ceperunt; | |
| nam nudis eos penitus capitibus incedere nefas erat. | |
| Unde et a filo quo utebantur flamines dicti sunt, quasi | |
| filamines. Verum festis diebus filo deposito pileum imponebant | |
| pro sacerdotii eminentia. -@. 12.+ Presbiter grece, | |
| latine senior interpretatur: non modo pro etate uel decrepita | |
| senectute, sed propter honorem et dignitatem, quam | |
| acceperunt presbiteri nominantur: ideo autem et presbiteri | |
| sacerdotes uocantur, quia sacrum dant, sicut episcopi; | |
| qui licet sint sacerdotes, tamen pontificatus | |
| apicem non habent quia nec crismate frontem signant, nec | |
| paraclitum spiritum dant, quod solis deberi episcopis, lectio | |
| actuum apostolorum demonstrat. Unde et apud ueteres | |
| idem episcopi et presbiteri fuerunt, quia illud nomen | |
| dignitatis est, et non etatis. -@. 13.+ Leuitate ex nomine | |
| <S 69><L 1> -69+ | |
| auctoris uocati. De Leui enim Leuitae exorti sunt, a quibus | |
| in templo Dei mistici sacramenti ministeria explebantur | |
| Hi grece diaconi, latine ministri dicuntur, quia sicut in | |
| sacerdote consecratio, ita in diacono ministerii dispensatio | |
| habetur. -@. 14.+ Ypodiacones grece, quos nos subdiaconos | |
| dicimus, qui ideo sic appellantur, quia subiacent preceptis | |
| et offitiis Leuitarum. Oblationes enim in templo Dei a | |
| fidelibus ipsi suscipiunt, et Leuitis altaribus superponendas | |
| deferunt; hi apud Ebreos Nathinei uocantur. -@. 15.+ | |
| Lectores a legendo, psalmistae a psalmis canendis uocati; | |
| illi enim predicant populis, quid sequantur; isti canunt, ut | |
| excitent ad compunctionem animos audientium; licet | |
| quidam lectores ita miserabiliter pronuntient, ut quosdam | |
| ad luctum lamentacionemque compellant. Idem etiam pronuntiatores | |
| uocantur, quod porro annuntient. Tanta | |
| enim et tam clara erit eorum uox, ut quamuis longe | |
| positorum aures adimpleant. -@. 16.+ Cantor autem uocatus | |
| qui uocem modulatur in cantu. Huius duo genera | |
| dicuntur in arte musica, sicut ea doctissimi homines latine | |
| dicere potuerunt, precentor et succentor: precentor scilicet, | |
| qui uocem premittit in cantu, succentor autem, qui | |
| subsequenter canendo respondet. Concentor autem dicitur, | |
| quia consonat; qui autem non consonat nec concinit, | |
| nec concentor erit. -@. 17.+ Acolithi grece, latine | |
| ceroferarii dicuntur a deportandis cereis, quando legendum | |
| est euangelium, aut sacrificium offerendum; tunc enim | |
| accenduntur luminaria ab eis, et deportantur, non ad effugandas | |
| tenebras, dum sol eodem tempore rutilat, sed ad | |
| signum leticiae demonstrandum, ut sub tipo luminis corporalis | |
| illa lux ostendatur, de qua legitur in euangelio: | |
| "Erat lux uera, que illuminat omnem hominem uenientem | |
| in hunc mundum." -@. 18.+ Exorcistae ex greco in latinum | |
| adiurantes siue increpantes uocantur, inuocant enim super | |
| cathecuminos, uel super eos, qui habent spiritum immundum, | |
| nomen Domini Iesu, adiurantes per eum, ut egrediatur | |
| ab eis. -@. 19.+ Hostiarii, idem et ianitores, qui in ueteri | |
| testamento electi sunt ad custodiam templi, ut non ingrederetur | |
| in illud immundus in omni re. Dicti autem | |
| hostiarii, quod presint hostiis templi. Ipsi enim tenentes | |
| clauem omnia intus, extraque custodiunt, atque inter bonos | |
| et malos habentes iudicium, fideles recipiunt et respuunt infideles. | |
| -+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Romana ecclesia a Christo primatum accepit. | |
| <T I> Item Anacletus. -[ad Episcopos Italiae epist. II.]+ | |
| <T T> In nouo testamento post Christum Dominum a Petro | |
| sacerdotalis cepit ordo, quia ipsi primo pontificatus in ecclesia | |
| Christi datus est, Domino dicente ad eum: "Tu es," | |
| inquit, "Petrus, et super hanc petram edificabo ecclesiam | |
| meam, et portae inferi non preualebunt aduersus eam: et | |
| tibi dabo claues regni celorum." Hic ergo ligandi atque | |
| soluendi potestatem primus accepit a Domino, primusque | |
| ad fidem populum uirtute suae predicationis adduxit. | |
| Ceteri uero apostoli cum eodem pari consortio honorem et | |
| potestatem acceperunt, ipsumque principem eorum esse | |
| <S 70><L 1> -70+ | |
| uoluerunt, qui etiam, iubente Domino, in toto orbe dispersi | |
| euangelium predicauerunt. -@. 1.+ Ipsis quoque decedentibus | |
| in locum eorum surrexerunt episcopi, quorum | |
| ordinatio pretaxato fieri debet ordine et modo, quos qui | |
| recipit et uerba eorum, Deum recipit; qui autem spernit | |
| eos, eum, a quo missi sunt et cuius funguntur legatione, | |
| spernit, et ipse indubitanter spernetur a Domino. -@. 2.+ | |
| Videntes autem ipsi apostoli messem esse multam et | |
| operarios paucos, rogauerunt dominum messis, ut mitteret | |
| operarios in messem suam: unde ab eis electi sunt | |
| LXXII. discipuli, quorum tipum gerunt presbiteri atque | |
| in eorum loco sunt constituti in ecclesia. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Primatum Romanae ecclesiae non aliqua sinodus, | |
| sed Christus instituit. | |
| <T I> Item Gelasius urbis Romae Episcopus omnibus orthodoxis. | |
| <T T> Quamuis uniuersae per orbem catholicae ecclesiae | |
| unus thalamus sit Christi, tamen sancta Romana ecclesia | |
| catholica et apostolica nullis sinodicis constitutis ceteris | |
| ecclesiis prelata est, sed euangelica uoce Domini et saluatoris | |
| nostri primatum obtinuit: "Tu es (inquiens dominus) | |
| Petrus et super hanc petram edificabo ecclesiam | |
| meam." Cui dati est societas etiam beatissimi Pauli | |
| uasis electionis, qui non diuerso (sicut heretici garriunt) sed | |
| uno tempore, uno eodemque die, gloriosa morte cum Petro | |
| in urbe Roma sub Cesare Nerone agonizans coronatus est, | |
| et supradictam Romanam ecclesiam pariter Christo | |
| Domino consecrarunt, eamque omnibus urbibus in uniuerso | |
| mundo sua presentia atque uenerando triumpho | |
| pretulerunt. Est ergo prima apostoli Petri sedes Romana | |
| ecclesia, non habens maculam neque rugam, nec aliquid | |
| huiusmodi. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ In his omnibus, quanto celsior gradus, | |
| tanto maior auctoritas inuenitur. In maioribus siquidem est | |
| regendi et iubendi potestas, in minoribus obsequendi necessitas. | |
| Unde Nicolaus Papa -[I.]+ scribit Constantinopolitano episcopo | |
| dicens: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Inferiores a superioribus iudicandi sunt. | |
| <T T> Inferior sedes potiorem absoluere non potest. | |
| Sola enim potior inferiorem conuenienter absoluit. Hinc | |
| liquido prouidetur, quia quem non potest absoluere, nec | |
| potest iudicio inferior potiorem ligare. Unde Propheta | |
| ait: "Numquid gloriabitur securis contra eum, qui secat | |
| in ea? aut exaltabitur serra contra eum, qui trahit eam?" | |
| His ita ex diuina scriptura commemoratis, sole clarius | |
| exhibuimus, non posse quemquam, qui minoris auctoritatis | |
| est, eum, qui maioris est potestatis, iudiciis suis addicere, | |
| aut propriis diffinitionibus subiugare. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem. -[eadem epistola.]+ | |
| <T T> Nolite nos existimare cuiuscumque proximorum | |
| nostrorum, ea que sunt digna reprehensione, uelle | |
| <S 71><L 1> -71+ | |
| defendere, sed quod ita uelim filios circa patrem spiritualem, | |
| et discipulos erga magistrum deuotos esse ac | |
| sobrios, ut nulla penitus temeritate ad eorum uitam, ut | |
| non dicamus diiudicandam, sed nec saltem tenuiter reprehendendam | |
| prosiliant. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Inferiores maioribus nec benedicere nec maledicere | |
| possunt. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. -[eadem epistola.]+ | |
| <T T> Denique si in epistola ad Ebreos legimus, quod minor | |
| a maiore benedicitur, restat profecto, ut exigente ratione | |
| etiam maledicatur. Siquidem prenoscentes hec periculosa | |
| tempora illi, qui ante nos fuerunt, prouidam in ecclesiis | |
| consuetudinem tradiderunt, hodieque in Romana | |
| ecclesia, que magistra est omnium ecclesiarum, impretermissa | |
| seruatur, ita ut nullus sacerdos, maiore suo | |
| non innuente consacerdote, cuiuslibet rei benedictionem | |
| dare nitatur; sed anterior stans ad pronuntiandam | |
| aliquam lectionem, benedictionem quidem postulat, | |
| sed ei quilibet inferior non audet benedicere. Cur | |
| hoc? numquid benedicere peccatum est? absit. De | |
| maledicis enim, non benedicis dicit Apostolus: "quia | |
| regnum Dei non possidebunt;" sed per hoc innuitur, quantae | |
| censurae freno inferiores quique a suis prepositis | |
| iudicandis cohercendi sunt, si hi nec etiam benedicendi | |
| ius ullum penitus obtineat. | |
| <4 7> -C. VII.+ | |
| <T I> Idem Michaeli Imperatori. | |
| <T T> Nunc autem diuina inspiratione non nos pigebit, nec | |
| nobis impossibile erit, ostendere uobis (si tamen audire | |
| uelitis), non posse quemquam rite ab his, qui inferioris | |
| dignitatis uel ordinis sunt, iudicialibus submitti diffinitionibus. | |
| Siquidem tempore Diocletiani et Maximiani Augustorum | |
| Marcellinus episcopus urbis Romae, qui postea insignis | |
| martir effectus est, adeo compulsus est a paganis, ut | |
| templum eorum ingressus grana thuris super prunas | |
| imponeret: cuius rei gratia collecto, numerosorum episcoporum | |
| concilio, et inquisitione facta hoc idem Pontifex se | |
| egisse confessus est. Nullus tamen eorum proferre sententiam | |
| in eum ausus est dum ei sepissime omnes dicerent: | |
| "Tuo ore iudica causam tuam, non nostro iudicio." Et | |
| iterum: "Noli, audiri in nostro iudicio, sed collige in sinu | |
| tuo causam tuam." Et rursum: "Quoniam ex te," inquiunt, | |
| "iustificaberis, aut ex ore tuo condempnaberis." Et iterum | |
| dicunt: "Prima sedes non iudicabitur a quoquam." | |
| <T I> Item in eadem: <T T> -@. 1.+ Sed et cum quidam tempore quodam | |
| contra Sixtum Papam temptassent quedam mali | |
| rumoris obicere, et in concilio, cui Valentinianus Augustus | |
| <S 72><L 1> -72+ | |
| intererat, dictum fuisset, non licere aduersus Pontificem | |
| sententiam dare, surrexit idem protinus imperator, et in | |
| arbitrio prefati Pontificis tribuit iudicare iudicium suum. | |
| Etenim nullus Pontificum minorum uel inferiorum urbium | |
| subactus iudiciis inuenitur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Maiores a minoribus iudicari non possunt. | |
| <T I> Item Nicolaus. -[eadem epistola.]+ | |
| <T T> Submittitur Ignatius minorum, inferiorum et subiectorum | |
| deliberationibus, sacris canonibus precipientibus et exemplis | |
| sanctorum Patrum, semper, ubi est maior auctoritas, | |
| eundum esse, et in omnibus controuersiis ad potioris | |
| sedis iudicia dirigatur. Quod non solum a catholicis, | |
| uerum etiam ab ipsis constat obseruatum hereticis. Alioquin | |
| acephalum liquet esse concilium, ubi de tanta persona | |
| agitur, et maiorum non expectatur sententia, cum nec in | |
| causa clericorum inferioris gradus solius episcopi sui iudicium | |
| tantummodo postulandum sit. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Minorum sentencia maiores dampnare | |
| non ualent. | |
| <T I> Idem Michaeli Imperatori. | |
| <T T> In tantum hac presumptionem sancti Patres apud | |
| Calcedonem detestati sunt, ut Dioscorum Alexandrinum | |
| antistitem inter cetera idcirco potissimum sine ulla restitutione | |
| dampnauerint, quia ponens in celum os | |
| suum, lingua eius transeunte super terram, excommunicationem | |
| in S. Leonem Papam dictauit; ita ut in | |
| sententia contra ipsum prolata hoc uideantur memorare | |
| precipue, dicentes: "Quoniam secundis excessionibus, | |
| priorem iniquitatem ualde transcendit: presumpsit enim | |
| et excommunicationem dictare aduersus sanctissimum et | |
| beatissimum archiepiscopum magnae Romae Leonem | |
| etc." Numquid ibi legitur inquisitionem factam fuisse, | |
| utrum iuste, Dioscorus ipsam excommunicationem | |
| dictasset? Non plane; sed absque omni controuersia hoc in | |
| eo ulti sunt, quia cum esset inferior, potiorem quibuslibet | |
| conatus est lacessere iniuriis, teste Anatolio Constantinopolitano | |
| presule, qui dicit: "Propter fidem non est dampnatus | |
| Dioscorus, sed quia excommunicationem fecit domino | |
| archiepiscopo Leoni." | |
| <1 D><S 72><L 40> | |
| <2 22> -DISTINCTIO XXII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quia ergo maior a minori iudicari non debet | |
| uidendum est, que inter ceteras ecclesias primum locum, que | |
| secundum, uel tertium obtineat. Romana ecclesia (sicut supra | |
| <S 73><L 1> -73+ | |
| dictum est) primum locum inter ceteras obtinet, Alexandrina ecclesia | |
| secundum, Antiocena ecclesia tercium ab ea locum | |
| accepit. | |
| Unde Nicolaus Papa -[II.]+ scribit Mediolanensibus: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Romana ecclesia ceterarum primatum obtinuit. | |
| <T T> Omnes siue patriarchae in cuiuslibet apicem | |
| siue metropoleon primatus, aut episcopatuum cathedras, | |
| uel ecclesiarum cuiuslibet ordinis dignitatem instituit | |
| Romana ecclesia. Illam uero solus ipse fundauit, et | |
| super petram fidei mox nascentis erexit, qui beato eternae | |
| uitae clauigero terreni simul et celestis imperii iura commisit. | |
| Non ergo quelibet terrena sententia, sed illud uerbum, | |
| quo constructum est celum et terra, per quod | |
| denique omnia condita sunt elementa, Romanam fundauit | |
| ecclesiam. Illius certe priuilegio fungitur, illius auctoritate | |
| fulcitur. Unde non dubium est, quia, quisquis cuilibet | |
| ecclesiae ius suum detrahit, iniusticiam facit. -@. 1.+ | |
| Qui autem Romanae ecclesiae priuilegium ab ipso summo | |
| omnium ecclesiarum capite traditum auferre conatur, hic | |
| proculdubio in heresim labitur; et cum ille notetur iniustus, | |
| hic est dicendus hereticus. Fidem quippe uiolat, | |
| qui aduersus illam agit, que est mater fidei: et illi contumax | |
| inuenitur, qui eam cunctis ecclesiis pretulisse | |
| cognoscitur. <T I> Et infra: <T T> -@. 2.+ Unde et ipse S. Ambrosius | |
| se in omnibus sequi magistram sanctam Romanam profitetur | |
| ecclesiam. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Non ab apostolis, sed ab ipso Domino Romana | |
| ecclesia primatum obtinuit. | |
| <T I> Item Anacletus Seruus Christi Iesu. -[ad omnes episcopos, | |
| epistola III. c. 3.]+ | |
| <T T> Sacrosancta Romana et apostolica ecclesia non ab | |
| apostolis, sed ab ipso Domino saluatore nostro primatum | |
| obtinuit, sicut B. Petro apostolo dixit: "Tu es Petrus," et | |
| <S 74><L 1> -74+ | |
| reliqua usque: "soluta in celo." -@. 1.+ Adhibita est societas | |
| in eadem Romana urbe beatissimi Pauli apostoli, | |
| uasis electionis, qui uno die eodemque tempore cum | |
| Petro gloriosa morte coronatus est, et ambo sanctam | |
| ecclesiam Romanam consecrauerunt, atque aliis urbibus | |
| omnibus in uniuerso mundo tam sua presentia quam | |
| uenerando triumpho pretulerunt. Et licet pro omnibus | |
| assidua apud Deum omnium sanctorum effundatur oratio, | |
| his tamen uerbis Paulus beatissimus Romanis proprio | |
| cirographo pollicetur, dicens: "Testis enim mihi est | |
| Deus, cui seruio in spiritu meo in euangelio Filii eius, | |
| quod sine intermissione memoriam uestri facio semper in | |
| orationibus meis." -@. 2.+ Prima ergo sedes est celesti | |
| beneficio Romana ecclesia, quam (ut memoratum est) | |
| beatissimi Petrus et Paulus suo martirio consecrarunt. | |
| -@. 3.+ Secunda autem sedes apud Alexandriam B. Petri | |
| nomine a Marco, eius discipulo atque euangelista, consecrata | |
| est. -@. 4.+ Tercia uero sedes apud Antiochiam eiusdem, | |
| B. Petri habetur honorabilis: quia illic, priusquam | |
| Romam ueniret, habuit, et Ignatium episcopum | |
| constituit; et illic primum nomen Christianorum exortum | |
| est. <T I> Et post pauca. <T T> -@. 5.+ Inter beatos apostolos quedam | |
| fuit discretio, et post licet omnes essent apostoli, | |
| Petro tamen a Domino concessum est (et ipsi inter se | |
| uoluerunt id ipsum), ut reliquis omnibus preesset apostolis, | |
| et Cephas, id est caput et principium teneret apostolatus; | |
| qui et eandem formam suis successoribus et reliquis | |
| episcopis tenendam tradiderunt. Et non solum | |
| hoc in nouo testamento est constitutum, sed etiam in ueteri | |
| fuit; unde scriptum est: "Moyses et Aron in sacerdotibus | |
| eius," id est primi inter eos fuerunt. <T I> Et post pauca: <T T> -@. 6.+ | |
| Hec uero apostolica sedes caput et cardo (ut prefatum | |
| est) a Domino, et non ab alio constituta est; et sicut | |
| cardine ostium regitur, sic huius sanctae apostolicae sedis | |
| auctoritate omnes ecclesie (Domino disponente) reguntur. | |
| <S 75><L 1> -75+ | |
| <T P> -Gratian.+ Hac auctoritate Alexandrina ecclesia secundum | |
| a prima locum habere censetur. Sed postea in Constantinopolitana | |
| sinodo ecclesia Constantinopolitana secundum a sede | |
| apostolica locum accepit. | |
| Unde in eadem Sinodo -[id est Constantinop. I. c. 5.]+ | |
| constitutum est ita: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Secundum a Romano Pontifice Constantinopolitanus | |
| obtinet locum. | |
| <T T> Constantinopolitanae ciuitatis episcopum habere oportet | |
| primatus honorem post Romanum episcopum, propter | |
| quod sit noua Roma. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Apostolicae sedi Constantinopolitanam constat | |
| esse subiectam. | |
| <T I> Item Gregorius Iohanni episcopo Siracusano. | |
| -[lib. VII. epist. 63.]+ | |
| <T T> De Constantinopolitana ecclesia quod dicunt, quis | |
| eam dubitet sedi apostolicae esse subiectam! Si tamen | |
| quid boni uel ipsa, uel altera ecclesia habet, ego et minores | |
| meos, quos ab illicitis prohibeo, in bono imitari paratus | |
| sum. Stultus est enim, qui in eo se primum existimat, ut | |
| bona, que uiderit, discere contempnat. <T I> Idem eidem: -[epist. | |
| 64.]+ <T T> Nam quod primas Bizanzenus sedi se apostolicae | |
| dicit subici si qua culpa in episcopis inuenitur nescio | |
| quis ei subiectus non sit; cum uero culpa non exigit, | |
| omnes secundum rationem humilitatis equales sumus. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Constantinopolitanus episcopus auctoritate deponitur. | |
| <T I> Item Gelasius. -[Papa I. ad Faustum magistrum | |
| legationis.]+ | |
| <T T> Qua traditione maiorum apostolicam sedem in iudicium | |
| uocant? An secundae sedis antistites et terciae, ceterique | |
| bene conscii sibi sacerdotes depelli debuerunt, et qui extitit | |
| religionis inimicus, depelli non debuit? Viderint ergo, | |
| si alios habent canones, quibus suas ineptias exequantur. | |
| Ceterum isti, qui sacri, qui ecclesiastici, qui legitimi celebrantur, | |
| sedem apostolicam ad iudicium uocare non possunt, | |
| Constantinopolitanae uero ciuitatis episcopus, | |
| <S 76><L 1> -76+ | |
| que utique per canones inter sedes nullum nomen accepit, | |
| in communionem recidens perfidorum non debuit submoueri? | |
| -+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Constantinopolitana ecclesia secundum a | |
| Romana obtinet locum. | |
| <T I> Item ex VI. Sinodo. -[cap. 36.]+ | |
| <T T> Renouantes sancti Constantinopolitani concilii decreta, | |
| petimus, ut Constantinopolitana sedes similia | |
| priuilegia, que superior Roma habet, accipiat, non | |
| tamen ecclesiasticis rebus magnificetur, ut illa; ut | |
| hec secunda post illam existens, prius quam Alexandrina | |
| sedes numeretur; deinde Antiocena, et post eam Ierosolimitana. | |
| -+ | |
| <T P> -Gratian.+ Hinc datur intelligi, quod Alexandrina ecclesia | |
| de secunda facta sit tercia, et Antiocena de tercia sit facta | |
| quarta: nisi forte quis duas contendat esse secundas, ut Constantinopolitanam | |
| et Alexandrinam parem suae dignitatis uelit | |
| locum obtinere. | |
| Unde in VIII. Sinodo legitur: -[can. 21.]+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Que patriarchalium sedium primum uel | |
| deinceps teneat locum. | |
| <T T> Diffinimus, neminem prorsus mundi potentum quemquam | |
| eorum, qui patriarchalibus sedibus presunt, inhonorare, | |
| aut mouere a proprio throno temptare; precipue quidem | |
| sanctissimum Papam senioris Romae, deinceps autem Constantinopoleos | |
| patriarcham, deinde uero Alexandriae, ac | |
| Antiociae, ac Ierosolimorum. | |
| <1 D><S 76><L 28> | |
| <2 23> -DISTINCTIO XXIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Breuiter que inter ecclesiastica offitia sit differentia | |
| monstrauimus. Nunc a summo incipientes, et iisque ad ultimum | |
| gradum descendentes, qualiter quisque eorum debeat ordinari, | |
| sanctorum auctoritatibus ostendamus. | |
| <S 77><L 1> -77+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Decretum Nicolai Papae de electione | |
| Romani Pontificis. | |
| <T T> In nomine Domini nostri et saluatoris Iesu Christi. Ab | |
| incarnatione eius anno MLIX. mense Aprili, indictione | |
| XII., propositis sacrosanctis euangeliis, presidente quoque | |
| reuerendissimo ac beatissimo Nicolao Papa, in basilica | |
| Lateranensis patriarchii, que cognominatur Constantiniana, | |
| considentibus etiam reuerendissimis episcopis, abbatibus, | |
| presbiteris, diaconibus, idem uenerabilis Pontifex apostolica | |
| auctoritate decernens de electione summi Pontificis, | |
| inquit: -@. 1.+ Nouit beatitudo uestra, dilectissimi fratres | |
| et coepiscopi, inferiora quoque membra non latuit, | |
| defuncto piae memoriae domino Stephano predecessore | |
| nostro hec apostolica sedes, cui auctore Deo deseruio, | |
| quot aduersa pertulerit, quot denique per simoniacae heresis | |
| trapezitas repetitis malleis crebrisque tunsionibus | |
| subiacuerit, adeo ut columna Dei uiuentis iam pene | |
| uideretur nutare, et sagena summi piscatoris procellis | |
| intumescentibus cogeretur in naufragii profunda submergi. | |
| Unde, si placet fraternitati uestrae, debemus auxiliante Deo | |
| futuris casibus prudenter occurrere, et ecclesiastico statui, | |
| ne rediuiua mala (quod absit) preualeant, in posterum | |
| prouidere. -@. 2.+ Quapropter instructi predecessorum | |
| nostrorum aliorumque sanctorum Patrum auctoritate, decernimus | |
| atque statuimus, ut, obeunte huius Romanae ecclesiae | |
| uniuersalis Pontifice, inprimis cardinales episcopi | |
| diligentissima simul consideratione tractantes, mox | |
| sibi clericos cardinales adhibeant: sicque reliquus clerus | |
| et populus ad consensum nouae electionis accedant, nimirum | |
| precauentes, ne uenalitatis morbus aliqua occasione | |
| subrepat. Religiosissimi uiri preduces sint in | |
| promouenda Pontificis electione, reliqui autem sequaces. | |
| -@. 3.+ Certus uero atque legitimus hic electionis ordo | |
| perpenditur, si, perspectis diuersorum Patrum regulis | |
| siue gestis, etiam illa B. predecessoris nostri Leonis sententia | |
| recolatur. "Nulla," inquit, "ratio sinit, ut inter | |
| episcopos habentur, qui nec a clericis sunt electi, nec a | |
| plebibus expetiti, nec a comprouincialibus episcopis cum | |
| metropolitani iudicio consecrati." Quia sedes apostolica | |
| cunctis in orbe terrarum prefertur ecclesiis atque ideo super | |
| se metropolitanum habere non potest, cardinales episcopi | |
| proculdubio metropolitani uice funguntur, qui uidelicet | |
| <S 78><L 1> -78+ | |
| electum antistitem ad apostolici culminis apicem prouehant. | |
| -@. 4.+ Eligatur autem de ipsius ecclesiae gremio, | |
| si reperitur idoneus; uel si de ipsa non inuenitur, ex | |
| alia assumatur; saluo debito honore et reuerentia dilecti | |
| filii Henrici, qui in presentiarum rex habetur, et futurus | |
| imperator Deo concedente speratur, sicut iam sibi concessimus | |
| et successoribus illius, qui ab hac apostolica sede hoc | |
| ius personaliter impetrauerint. -@. 5.+ Quod si prauorum atque | |
| iniquorum hominum ita peruersitas inualuerit, ut pura, | |
| sincera atque gratuita fieri in Urbe non possit electio, cardinales | |
| episcopi cum religiosis clericis catholicisque laicis, | |
| licet paucis, ius potestatis obtineat, eligere apostolicae | |
| sedis Pontificem, ubi congruerit. -@. 6.+ Plane, postquam | |
| electio fuerit facta, si bellica tempestas uel qualiscumque | |
| hominum conatus malignitatis studio restiterit, ut is, qui | |
| electus est, in apostolica sede iuxta consuetudinem inthronizari | |
| non ualeat, electus tamen, sicut uere Papa, auctoritatem | |
| obtineat regendi Romanam ecclesiam, et disponendi | |
| omnes facultas illius; quod beatum Gregorium ante consecrationem | |
| suam fecisse cognouimus. -@. 7.+ Quod si | |
| quis contra hoc nostrum decretum sinodali sententia promulgatum | |
| per seditionem, uel presumptionem, aut quolibet | |
| ingenio electus aut etiam ordinatus, seu inthronizatus | |
| fuerit, auctoritate diuina et sanctorum apostolorum Petri | |
| et Pauli, perpetuo anathemate cum suis auctoribus, fautoribus | |
| et sequacibus a liminibus sanctae Dei ecclesiae separatus | |
| abiciatur sicut antichristus, et inuasor et destructor | |
| totius Christianitatis; nec aliqua super hoc audientia | |
| aliquando reseruetur ei: sed ab omni ecclesiastico gradu, | |
| in quocumque fuerat prius, sine retractatione deponatur: | |
| cui quisquis adheserit, uel qualemcumque tamquam Pontifici | |
| reuerentiam exhibuerit, aut in aliquo eum defendere | |
| presumpserit, pari sententia sit mancipatus. -@. 8.+ Quisquis | |
| huius nostrae decretalis sententiae temerator extiterit, | |
| et Romanam ecclesiam sua presumptione confundere | |
| et perturbare contra hoc statutum temptauerit, perpetuo | |
| anathemate atque excommunicatione dampnetur, "et cum | |
| impiis, qui non resurgent in iudicio," deputetur, omnipotentis | |
| contra se sentiat iram, et sanctorum apostolorum | |
| Petri et Pauli (quorum presumit ecclesiam confundere), in | |
| hac uita et in futura furorem sentiat "fiat habitatio eius | |
| deserta, et non sit, qui inhabitet in tabernaculis eorum, | |
| fiant filii eius orphani et uxor eius uidua, commotus amoueatur | |
| <S 79><L 1> -79+ | |
| ipse et eius filii, et mendicent, et eiciantur de habitationibus | |
| suis, scrutetur fenerator omnem substantiam | |
| eius, et diripiant alieni labores eius, orbis terrarum pugnet | |
| contra eum, et cuncta elementa sint ei contraria," | |
| et omnium sanctorum quiescentium merita illum confundant, | |
| et in hac uita super eum apertam uindictam ostendant. | |
| -@. 9.+ Obseruatores autem huius nostri decreti | |
| omnipotentis gratia protegat, et auctoritas beatorum, | |
| apostolorum Petri et Pauli ab omnium uinculis peccatorum | |
| absoluat. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Episcopi uero et ceteri ordinem infra | |
| constituti qualiter ordinari debeant, ex auctoritate Cartaginensis | |
| concilii IV., -[cap. I.]+ cui interfuit Augustinus tempore | |
| Honorii Augusti, ostendamus, ab eorum examinatione incipientes: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Quomodo sit examinandus, qui in episcopum | |
| eligitur. | |
| <T T> Qui episcopus ordinandus est, antea examinetur, si | |
| natura sit prudens, si docibilis, si moribus temperatus | |
| si uita castus, si sobrius, si semper suis negociis cauens | |
| si humilis, si affabilis, si misericors, si litteratus, si in lege | |
| Domini instructus, si in scripturarum sensibus cautus, si | |
| in dogmatibus ecclesiasticis exercitatus; et ante omnia, | |
| si fidei documenta uerbis simplicibus asserat, id est Patrem | |
| et Filium et Spiritum sanctum unum Deum esse confirmans, | |
| totamque trinitatis deitatem coessentialem et | |
| consubstantialem et coeternalem et coomnipotentem | |
| predicans; si singulas quasque in trinitate personas plenum | |
| Deum, et totas tres personas unum Deum, si incarnationem | |
| diuinam non in Patre, neque in Spiritu sancto | |
| factam, sed in Filio tantum credat, ut, in diuinitate qui | |
| erat Dei Patris Filius, Deus uerus ex Patre esset et | |
| homo uerus ex matre, carnem ex matris uisceribus habens, | |
| et animam humanam rationabilem, simul in eo utriusque | |
| naturae, id est Deus et homo, una persona, | |
| unus Filius, unus Christus, unus Dominus, creator | |
| omnium que sunt et auctor, Dominus et rector cum | |
| Patre et Spiritu sancto omnium creaturarum; qui passus | |
| sit pro salute nostra uera carnis suae receptione | |
| et uera animae resumptione, in qua ueniat iudicare | |
| uiuos et mortuos. -@. 1.+ Querendum est etiam ab eo, si | |
| noui et ueteris testamenti, id est legis et prophetarum et | |
| apostolorum unum eundemque credat auctorem Deum, | |
| si diabolus non per conditionem, sed per arbitrium factus | |
| sit malus. -@. 2.+ Querendum etiam ab eo, si credat huius, | |
| <S 80><L 1> -80+ | |
| quam gestamus, et non alterius carnis resurrectionem, si | |
| credat iudicium futurum, et recepturos singulos pro his, que | |
| in hac carne gesserunt, uel penas, uel premia, si | |
| nuptias non prohibeat, si secunda matrimonia non | |
| dampnet, si carnium perceptionem non culpet, si penitentibus | |
| reconciliatis communicet, si in baptismo omnia | |
| peccata, id est tam illud originale peccatum contractum, | |
| quam illa, que uoluntarie admissa sunt, dimittantur, si extra | |
| ecclesiam catholicam nullus saluetur. -@. 3.+ Cum in his | |
| omnibus examinatus inuentus fuerit plene instructus, | |
| tunc cum consensu clericorum et laicorum et conuentu | |
| totius prouinciae episcoporum, maximeque metropolitani | |
| uel auctoritate, uel presentia ordinetur episcopus. | |
| Suscepto in nomine Christi episcopatu, non suae delectationi, | |
| nec suis moribus, sed his Patrum diffinitionibus acquiescat. | |
| -+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qualis esse debeat clericorum conuersatio. | |
| <T I> Item Ysidorus de uita clericorum. | |
| <T T> -III. Pars.+ His igitur lege Patrum cauetur, ut a uulgari | |
| uita seclusi a mundi uoluptatibus sese abstineant; non | |
| spectaculis, non pompis intersint; conuiuia publica fugiant, | |
| priuata non tantum pudica, sed et sobria colant; | |
| usuris nequaquam incumbant, neque turpium occupationibus | |
| lucrorum, non fraudibus cuiusquam studium | |
| appetant; amorem pecuniae quasi materiam cunctorum criminum | |
| fugiant, secularia offitia negotiaque abnuant; | |
| honoris gradus per ambitionem non suscipiant; pro | |
| beneficiis medicinae Dei munera non accipiant; dolos et | |
| coniurationes caueant; odium, emulationes, obtrectationem | |
| atque inuidiam fugiant; non uagis oculis, non | |
| effreni lingua, aut petulantia fluidoque gestu incedant, | |
| sed pudorem et uerecundiam mentis simplici habitu incessuque | |
| ostendant; obscenitatem etiam membrorum et | |
| uerborum, sicut et operum, penitus exsecrentur; uiduarum | |
| et uirginum frequentaciones fugiant; contubernia | |
| extranearum feminarum nullatenus appetant; castimoniam | |
| quoque inuiolati corporis perpetuo conseruare studeant, aut | |
| certe unius matrimonii uinculo federentur; senioribus quoque | |
| debitam prebeant obedientiam, neque ullo iactantiae | |
| studio semetipsos attollant; postremo doctrinae lectionibus, | |
| psalmis, imnis, canticis, exercitio iugi incumbant. Tales | |
| enim esse debent, qui diuinis cultibus sese mancipandos | |
| studeant, scilicet ut, dum scientiae operam dant, doctrinae | |
| gratiam populis administrent. | |
| <S 81><L 1> -81+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Qui digne sacramenta tractare non possunt, ad | |
| ministerium non eligantur diuinum. | |
| <T I> Item Clemens. -[ad Iacobum fratrem Domini, epist. II.]+ | |
| <T T> Tales ad ministerium eligantur clerici, qui digne possint | |
| dominica sacramenta tractare. Melius est enim Domini | |
| sacerdoti paucos habere ministros, qui possint digne | |
| opus Dei exercere, quam multos inutiles, qui onus graue | |
| ordinatori adducant. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Si electo in episcopum aliqua obiciuntur, quinque | |
| uel sex episcopi ad eius purgationem perueniant. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. | |
| <T T> Illud statuendum est, ut, quando ad eligendum | |
| episcopum conuenerimus, si qua contradictio oborta fuerit | |
| (quia talia sunt facta apud nos), non presumant ad | |
| purgandum eum, qui ordinandus est, tres tantum, sed | |
| postulentur ad numerum supradictorum duo uel tres, | |
| et in eadem plebe, cui ordinandus est, discutiantur primo | |
| personae contradicentium, postremo etiam illa, que obiciuntur, | |
| pertractentur, et, cum purgatus fuerit sub conspectu | |
| publico, ita demum ordinetur. Si hoc cum | |
| uestrae sanctitatis animo concordat, roboretur uestrae | |
| dignitatis responsione. Ab uniuersis episcopis dictum est: | |
| "Satis placet". | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Vota suae promissionis spondeant, quos ecclesiastica | |
| promouet disciplina. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano XI. -[c. 10.]+ | |
| <T T> Quamquam omnes, qui sacris mancipantur ordinibus, | |
| canonicis regulis teneantur astricti, expedibile tamen | |
| est, ut promissionis suae uota sub cautione spondeant, quos | |
| ad promotionis gradus ecclesiastica probat disciplina. | |
| Solet enim plus timeri, quod singulariter pollicetur, quam | |
| quod generali sponsione concluditur. -@. 1.+ Et ideo placuit | |
| huic sancto concilio, ut unusquisque, qui ad ecclesiasticos | |
| gradus est accessurus, non ante honoris consecrationem | |
| accipiat, quam placiti sui innotacione | |
| promittat, ut fidem catholicam sincera cordis deuotione | |
| custodiens iuste et pie uiuere debeat, et in nullis operibus | |
| suis canonicis regulis contradicat, atque ut debitum per | |
| omnia honorem atque obsequii reuerentiam preminenti | |
| sibi unusquisque dependat, iuxta illud Papae Leonis | |
| edictum: "Qui se scit aliquibus esse prepositum, non | |
| moleste ferat aliquem sibi esse prelatum, sed obedientiam, | |
| quam exigit, etiam ipse dependat." Pena tamen iuxta | |
| ecclesiasticae consuetudinis morem et placitis talium inferenda, | |
| et ab his, qui transgressores fuerint, persoluenda | |
| est. | |
| <S 82><L 1> -82+ | |
| <T P> Dehinc disponitur, qualiter ecclesiastica offitia ordinentur. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Qualiter ordinetur episcopus. | |
| <T T> Episcopus cum ordinatur, duo episcopi ponant et teneant | |
| euangeliorum codicem super caput et ceruicem eius, | |
| et uno super eum fundente benedictionem, reliqui omnes | |
| episcopi, qui adsunt, manibus suis caput eius tangant. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Qualiter ordinetur presbiter. -[Ex eodem c. 3.]+ | |
| <T T> Presbiter cum ordinatur, episcopo eum benedicente | |
| et manum super caput eius tenente, etiam omnes | |
| presbiteri, qui presentes sunt, manus suas iuxta manus | |
| episcopi super caput illius teneant. | |
| <T P> Sicut autem in die ordinationis suae sacerdos orario | |
| utroque humero ambitur, ita tempore consecrationis eodem orario | |
| instanter uti debet. | |
| Unde in Concilio Bracharensi -[III. c. 3.]+ legitur: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Quod quisque accepit tempore consecrationis, ferat | |
| tempore oblationis. | |
| <T T> Ecclesiastica institucione prefixum nouimus, ut | |
| omnis sacerdos, cum ordinatur, orario utroque humero | |
| ambiatur: scilicet, ut qui imperturbatus precipitur consistere | |
| inter prospera et aduersa uirtutum semper ornamento, | |
| utroque circumseptus apareat humero. Qua ergo | |
| ratione tempore sacrificii non assumit, quod se in sacramento | |
| accepisse non dubitat? Proinde modis omnibus conuenit, | |
| ut, quod quisque percepit in consecratione honoris, | |
| hoc retineat et in oblatione uel perceptione suae salutis; | |
| scilicet, ut, cum sacerdos ad solempnia missarum accedit, aut | |
| per se Deo sacrificium oblaturus, aut sacramentum corporis | |
| et sanguinis Domini nostri Iesu Christi sumpturus, non aliter, | |
| quam orario utroque humero circumseptus, sicut et | |
| tempore ordinationis suae dignoscitur consecratus, ita ut de | |
| uno eodemque orario ceruicem pariter et utrumque humerum | |
| premens signum in suo pectore preparet crucis. | |
| -@. 1.+ Si quis autem aliter egerit, debitae excommunicationi | |
| subiacebit | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Dalmaticis autem nec episcopis, | |
| nec diaconibus absque apostolica licentia uti permittitur. | |
| Unde Gregorius Aregio Episcopo Francorum: -[lib. VII. | |
| epist. 111.]+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Absque apostolica licentia dalmaticis neque episcopis | |
| neque diaconibus uti licet. | |
| <T T> Communis filius diaconus Petrus nobis innotuit, quod | |
| fraternitas uestra tempore, quo hic fuit, poposcerit, ut sibi | |
| et archidiacono suo utendi dalmaticis licentiam preberemus. | |
| Sed quia hominum suorum infirmitate compulsus | |
| festinanter abcessit, ut nec ipse meror incumbens diu | |
| (ut dignum erat et res desiderata poscebat) sineret manere, | |
| et nos in multis inplicatos, ut ecclesiasticae rationis | |
| <S 83><L 1> -83+ | |
| est consideratio, nouum hoc inconsulte et subito non | |
| permitteret indulgere, idcirco postulatae rei prolongatus | |
| effectus est. Nunc uero, caritatis tuae bona reuocantes ad | |
| animum, huius auctoritatis nostrae serie petita concedimus, | |
| atque te et archidiaconum tuum dalmaticarum | |
| usu decorandos esse concessimus, easdemque dalmaticas | |
| dilectissimo filio nostro Ciriaco abbate deferente transmisimus. | |
| -+ | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Qualiter ordinetur diaconus. -[Ex Conc. | |
| Carth. IV. c. 4.]+ | |
| <T T> Diaconus cum ordinatur, solus episcopus, qui eum | |
| benedicit, manus super caput illius ponat quia | |
| non ad sacerdotium, sed ad ministerium consecratur. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Queritur autem, an post benedictionem | |
| manus presbiterorum et diaconorum crismatis liquore | |
| debeant perungi. | |
| De his ita scribit Nicolaus Papa -[I.]+ Radulpho Bituricensi | |
| Archiepiscopo: | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Nec presbiteris, nec diaconibus in consecratione | |
| crismate manus perungantur. | |
| <T T> Preterea sciscitaris, utrum solis presbiteris, an et | |
| diaconibus debeant, cum ordinantur, manus crismatis liquore | |
| perungi. Quod in sancta Romana ecclesia, cui auctore | |
| Deo deseruimus, neutris agitur. Sed quia sit a nouae | |
| legis ministris actum, nusquam (nisi nos fallat obliuio) | |
| legimus. Ergo ad B. Innocentii Papae canonica decreta | |
| sanctitatem tuam transmittimus, et que sint tibi in consecrationibus | |
| et ordinibus obseruanda, principia paginae ad | |
| Decentium Eugubinum episcopum missae te affatim edocebunt. | |
| -+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T I> Ex Concilio Hispalensis II. c. 5. | |
| <T T> Ex epistola Simplicii Papae Seuero et Florentino Episcopis | |
| directa. Ad cognitionem nostri examinis Gabrenensis | |
| diaconi relatu peruenit de quibusdam ipsius ecclesiae | |
| clericis, quorum cum unus ad presbiterium, duo | |
| ad Leuitarum ministerium consecrarentur, episcopus | |
| eorum, oculorum dolore detentus, fertur manum suam super | |
| eos tantum posuisse, et presbiter quidam illis contra | |
| ecclesiasticum ordinem benedictionem dedisse; qui propter | |
| tantam presumptionis audaciam poterat accusatus iudicio | |
| presenti dampnari, si adhuc in corpore positus, non fuisset | |
| mortis uocatione preuentus. Sed quia iam ille examini | |
| diuino relictus humano iudicio accusari non potest, hi, qui | |
| supersunt, et ab eo non consecrationis titulum, sed ignominiae | |
| <S 84><L 1> -84+ | |
| potius elogium acceperunt, ne sibi licentiam | |
| talis ultra usurpatio faciat, decreuimus, ut a gradu sacerdotalis | |
| uel leuitici ordinis, quem peruerse adepti sunt, | |
| depositi equo iudicio abiciantur. Tales enim merito | |
| iudicati sunt remouendi, quia praue inuenti sunt constituti. -]+ <P 0> | |
| <T A> -Gratian.+ Item queritur, an eorum ordinatio sit rata habenda, | |
| quibus episcopus, oculorum languore impeditus manus, | |
| imponit, et presbiter super eos orationem dicit. | |
| De his ita statutum est in Concilio Tolletano: | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Et ordinator, et ordinatus dampnationis | |
| subeat penam, cum episcopus manum imponit, et alius | |
| orationem dicit. | |
| <T T> Quorumdam clericorum, dum unus ad presbiterium, duo | |
| ad Leuitarum ministerium sacrarentur, episcopus, oculorum | |
| dolore detentus, fertur super eos manum suam tantum | |
| posuisse, et presbiter quidam illis contra ecclesiasticum | |
| ordinem benedictionem dedisse. Sed quia ille iam examini | |
| diuino relictus humano iudicio accusari non potest, hi, qui | |
| supersunt, gradum sacerdotii uel leuitici ordinis, quem peruerse | |
| adepti sunt, amittant. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Qualiter ordinetur subdiaconus | |
| <T T> -VI. Pars.+ Subdiaconus cum ordinatur, quia manus | |
| impositionem non accipit, patenam de manu episcopi | |
| accipiat uacuam et calicem uacuum; de manu uero archidiaconi | |
| accipiat urceolum cum aquamanile et manutergium. | |
| -+ | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Qualiter ordinetur acolitus. | |
| <T T> Acolitus cum ordinatur, ab episcopo quidem doceatur, | |
| qualiter in offitio suo debeat agere: sed ab archidiacono | |
| accipiat ceroferarium cum cereo, ut sciat se | |
| ad accendenda ecclesiae luminaria mancipari; accipiat et | |
| urceolum uacuum ad suggerendum uinum in eucharistiam | |
| sanguinis Christi. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Qualiter ordinetur exorcista. | |
| <T T> Exorcista cum ordinatur, accipiat de manu episcopi | |
| libellum, in quo scripti sunt exorcismi, dicente sibi episcopo: | |
| "Accipe, et commenda memoriae, et habeto | |
| potestatem inponendi manus super energuminum, siue | |
| baptizatum, siue catecuminum." | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Qualiter ordinetur lector. | |
| <T T> Lector cum ordinatur, faciat de illo uerbum episcopus | |
| ad plebem, indicans eius fidem ac uitam atque ingenium; | |
| post hoc spectante plebe tradat ei codicem, in | |
| <S 85><L 1> -85+ | |
| quo lecturus est, dicens: "Accipe et esto relator | |
| uerbi Dei, habiturus, si fideliter et utiliter impleueris offitium, | |
| partem cum eis, qui uerbum Dei ministrauerint." | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Qualiter hostiarius. | |
| <T T> Hostiarius cum ordinatur, postquam ab archidiacono | |
| instructus fuerit, qualiter in domo Dei debeat conuersari, ad | |
| suggestionem archidiaconi tradat ei episcopus claues | |
| ecclesiae de altario, dicens ei: "Sic age, quasi redditurus | |
| Deo rationem pro his rebus, que his clauibus recluduntur." | |
| -+ | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> Qualiter psalmista. | |
| <T T> Psalmista, id est cantor, potest absque scientia episcopi, | |
| sola iussione presbiteri offitium suscipere cantandi, | |
| dicente sibi presbitero: "Vide, ut, quod ore cantas, corde | |
| credas, et quod corde credis, operibus comprobes." | |
| <T P> -Gratian.+ Clerici comam nutrire prohibentur, quorum caput | |
| desuper in modum spherae rasum esse debet. | |
| Unde Anicius Papa. -[Episcopis Galliae.]+ | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> Clerici comam nutrire prohibeantur. | |
| <T T> Prohibete, fratres, per uniuersas regionum uestrarum | |
| ecclesias, ut clerici, iuxta apostolum, comam non nutriant, | |
| sed desuper caput in modum spherae radant. | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 20.]+ | |
| <T T> Clerici, qui comam nutriunt, ab archidiacono, etiamsi | |
| noluerint, inuiti detondeantur. Vestimenta etiam uel | |
| calceamenta eis, nisi que religionem deceat, uti aut | |
| habere non liceat. | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius II. -[in Concilio Romae habito in | |
| Basilica S. Petri, c. 17.]+ | |
| <T T> Si quis ex clericis comam relaxauerit, anathema sit. | |
| <4 24> -C. XXIV.+ <T R> Quibus uestibus induta sanctimonialis est | |
| consecranda. | |
| <T T> Sanctimonialis uirgo, cum ad consecrationem suo | |
| episcopo offertur, in talibus uestibus applicetur, qualibus | |
| semper usura est, sanctimoniae et professioni | |
| aptis. | |
| <T P> -Gratian.+ Vasa sacrata et uestimenta altaris mulieres | |
| <S 86><L 1> -86+ | |
| Deo dedicatae contingere, et incensum circa altaria deferre | |
| prohibentur. | |
| Unde Sother Papa Episcopis Italiae: -[epist. II.]+ | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> Vestimenta altaris et uasa sacrata mulieres | |
| tangere prohibeantur. | |
| <T T> Sacratas Deo feminas uel monachas sacra uasa uel | |
| sacratas pallas penes uos contingere, et incensum circa | |
| altaria deferre, perlatum est ad apostolicam sedem: que | |
| omnia uituperatione et reprehensione plena esse, nulli | |
| recte sapientum dubium est. Quapropter huius sanctae | |
| sedis auctoritate hec omnia uobis resecare funditus, | |
| quanto citius poteritis, censemus. Et ne pestis hec | |
| latius diuulgetur, per omnes prouincias abstergi citissime | |
| mandamus. | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> Sacrarium subdiaconibus ingredi non licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 21.]+ | |
| <T T> Non oportet subdiaconos licentiam habere in | |
| secretarium siue sacrarium (quod Greci diaconium appellant) | |
| ingredi, et contingere uasa dominica. | |
| <4 27> -[C. XXVII.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Ministrum non oportet orariis uti, nec ostia derelinquere. | |
| -+ | |
| <4 28> -[C. XXVIII.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Non oportet lectores atque psalmistas orariis uti, et | |
| sic legere aut psallere. | |
| <4 29> -C. XXIX.+ <T R> Mulieri in conuentu uiros docere non permittitur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 99. et 98.]+ | |
| <T T> Mulier, quamuis docta et sancta, uiros in conuentu | |
| docere non presumat. Laicus autem presentibus clericis | |
| (nisi ipsis rogantibus) docere non audeat. | |
| <4 30> -C. XXX.+ <T R> Ministris non sacratis uasa dominica contingere | |
| non licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 66.]+ | |
| <T T> Non oportet insacratos ministros licentiam habere | |
| in secretarium (quod Greci diaconium appellant) ingredi, | |
| et contingere uasa dominica. | |
| <S 87><L 1> -87+ | |
| <4 31> -C. XXXI.+ <T R> Cuilibet ex lectoribus uasa sacra portare | |
| non licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Bracarensi I. -[c. 10.]+ | |
| <T T> Non liceat cuilibet ex lectoribus sacra altaris uasa portare, | |
| nec aliis, nisi his, qui ab episcopo subdiaconi fuerint | |
| ordinati. | |
| <4 32> -C. XXXII.+ <T R> De eodem, et ut clerici comam non nutriant. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. -[c. 41.]+ | |
| <T T> Non liceat quemlibet ministeria tangere, nisi subdiacono | |
| aut acolito, in secretario uasa dominica. -@. 1.+ | |
| Nec oportet clericos comam nutrire, et sic ministrare: | |
| sed atonso capite, patentibus auribus, et secundum Aaron | |
| talarem uestem induere, ut sint in habitu ornato. | |
| <4 33> -C. XXXIII.+ <T R> Qualiter sponsus et sponsa sint benedicendi. | |
| <T T> Sponsus et sponsa cum benedicendi sunt a sacerdote, a | |
| parentibus suis uel a paranimphis offerantur, qui | |
| cum benedictionem acceperint, eadem nocte pro reuerentia | |
| ipsius benedictionis in uirginitate permaneant. | |
| <1 D><S 87><L 19> | |
| <2 24> -DISTINCTIO XXIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Qualiter episcopus sit examinandus, qualiter ipse | |
| simul cum reliquis infra ipsum constitutis sit ordinandus, breuiter | |
| monstratum est. Nunc autem uidendum est de sacerdotibus et | |
| reliquis, an sine examinatione sint promouendi. De his ita scribit | |
| Paulus Apostolus ad Timotheum: "Manus cito nemini imposueris, | |
| et nichil sine preiudicio facias in alteram partem declinando." | |
| -+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Ex decretis Siluestri Papae in Sinodo Romana c. 9. | |
| <T T> Nullus acolitorum uel subdiaconorum rem consecratam | |
| a presbitero aliis porrigat, (quia aliud est minister, | |
| aliud assistens), nisi tantum supportet, quod ei sacerdos | |
| imposuerit suo ore benedictum. -]+ <P 0> | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Ante probationem nullus ordinetur clericus. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III., c. 22. | |
| <T T> Nullus ordinetur clericus, nisi probatus uel episcoporum | |
| examine, uel populi testimonio. | |
| <S 88><L 1> -88+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Ad ministerium alicuius ecclesiae clerici eiusdem | |
| promoueantur. | |
| <T I> Item Gelasius Papa Celestino episcopo. | |
| <T T> Presbiteri, diacones et uniuersi clerici Stoniensium | |
| ciuitatis petitorio nobis suggessere porrecto, in ecclesia | |
| beati martiris Eleuterii episcopi (que in supradictae ciuitatis | |
| parrochia probatur esse constructa) presbiterum, qui | |
| constitutus fuerat, defecisse, atque in eius locum Iulianum, | |
| diaconem ipsius ecclesiae pro celebritate ipsius loci quamtocius | |
| debere ordinari. Et ideo, frater karrissime, si de | |
| eius uita uel moribus nichil est, quod contra canonum ueniat | |
| constituta, suprascriptum presbiterii honore decorabis, | |
| sciturus, uisitatoris, nomine te, non cardinalis creasse | |
| pontificis. Pariter etiam Felicissimum diaconem in | |
| eius ecclesiae ministerio, si conuersatio eius patitur, | |
| subrogabis, ut locus processionis celeberrimus ad misteriorum | |
| consecrationem nec sacerdote indigeat, nec ministro. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Metropolitanorum et episcoporum examine promoueantur | |
| ceteri episcopi. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 12.]+ | |
| <T T> Episcopi iudicio metropolitanorum et eorum episcoporum, | |
| qui circumcirca sunt, prouehantur ad ecclesiasticam | |
| dignitatem, hi uidelicet, qui plurimo tempore probantur | |
| tam uerbo fidei quam rectae conuersationis exemplo. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratianus.+ Cum itaque sine examinatione nullus | |
| sit ordinandus, quemadmodum, et quo tempore sacerdotum et | |
| ceterorum infra positorum examinatio fieri debeat, considerandum | |
| est. | |
| De his in Concilio Nannetensi -[c. 11.]+ sic statutum | |
| legitur: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Qui ordinandi sunt, feria quarta ad examinationem | |
| conueniant. | |
| <T T> Quando episcopus ordinationes facere disponit, omnes, | |
| qui ad sacrum ministerium accedere uolunt, feria quarta | |
| ante ipsam ordinationem euocandi sunt ad ciuitatem, una | |
| cum presbiteris, qui eos representare debent; et tunc | |
| episcopus a latere suo eligere debet sacerdotes et alios | |
| prudentes uiros, gnaros diuinae legis et exercitatos in | |
| ecclesiasticis sanctionibus, qui ordinandorum genus, uitam, | |
| patriam, etatem, institucionem, locum, ubi educati sunt, | |
| si sint bene litterati, si in lege Domini instructi, ante | |
| omnia diligenter inuestigent; si fidem catholicam firmiter | |
| <S 89><L 1> -89+ | |
| teneant et uerbis simplicibus asserere queant. -@. 1.+ Ipsi | |
| autem, quibus cura committitur, cauere debent, ne aut | |
| fauoris gratia, aut cuiuscumque muneris cupiditate illecti a | |
| uero deuient, ut indignum et minus idoneum ad sacros | |
| gradus suscipiendos episcopi manibus applicent. Quod si | |
| fecerint, et ille, qui indigne accesserit, ab altari remouebitur, | |
| et illi, qui donum sancti Spiritus uendere conati sunt, | |
| coram Deo iam condempnati, ecclesiastica dignitate carebunt. | |
| -@. 2.+ Igitur per tres dies continuos diligenter examinentur, | |
| et sic sabbato qui probati sunt episcopo | |
| represententur. | |
| <T P> -Gratian.+ Alias autem, sine clericorum concilio uidelicet | |
| et populi testimonio, nullum episcopus ordinare presumat. | |
| Unde in Concilio Cartaginensi IV. -[c. 22.]+ legitur: | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Sine clericorum suorum consilio episcopus clericos | |
| non ordinet. | |
| <T T> Episcopus sine consilio clericorum suorum clericos | |
| non ordinet, ita ut ciuium conniuentiam et testimonium | |
| querat. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Queritur, quid fieri debeat de his, | |
| qui sine examinatione prouecti sunt. | |
| De his ita legitur in Concilio Martini Papae: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De his, qui sine examinatione ordinantur, et postea | |
| peccata sua confitentur. | |
| <T T> Si quis presbiter aut diaconus sine aliqua examinatione | |
| ordinati sunt, aut certe, cum discuterentur, criminosa peccata | |
| sua confessi sunt, aut post ordinationem ab aliis | |
| detecti, abiciantur ex clero. -@. 1.+ Similiter uero et | |
| de uniuerso clericorum ordine seruetur; nam hoc sibi, | |
| quod irreprehensibile est, sancta ecclesia catholica defendit. | |
| <1 D><S 89><L 31> | |
| <2 25> -DISTINCTIO XXV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod nullus sine examinatione ordinandus sit, | |
| breuiter probatum est. Quid autem ad episcopum, quid ad | |
| unumquemque inferiorem pertineat, Ysidorus Ispalensis episcopus | |
| in epistola ad Ludifredum scribit, ita dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quod episcopi et ceterorum sit in ecclesia offitium. | |
| <T T> Perlectis sanctitatis tuae litteris gauisus sum, quod optatam | |
| salutem tuam earum relatu cognoui. De his autem, | |
| <S 90><L 1> -90+ | |
| que in consequentibus insinuare eloquii tui sermo studuit, | |
| gratias ago Deo, quod sollicitudinem offitii pastoralis impendis, | |
| qualiterque ecclesiastica offitia ordinentur, perquiris; | |
| et licet omnia prudentiae tuae sint cognita, tamen | |
| quia affectu fraterno me consulis, ex parte, qua ualeo, expediam, | |
| et de omnibus ecclesiae gradibus quid ad quemque | |
| pertineat eloquar. -@. 1.+ Ad hostiarium namque | |
| pertinent claues ecclesiae, ut aperiat et claudat templum | |
| Dei et omnia, que sunt intus extraque, custodiat; fideles | |
| recipiat, excommunicatos et infideles excipiat. -@. 2.+ Ad | |
| exorcistam pertinet exorcismos memoriter retinere, manusque | |
| super energuminos et catecuminos in exorzizando | |
| imponere. -@. 3.+ Ad acolitum pertinet preparatio luminariorum | |
| in sacrario; ipse cereum portat, ipse suggesta pro | |
| eucharistia calicis preparat. -@. 4.+ Ad psalmistam pertinet | |
| offitium canendi, dicere benedictiones, laudes, sacrificium, | |
| responsoria, et quicquid pertinet ad canendi peritiam. | |
| -@. 5.+ Ad lectorem pertinet lectiones pronunciare, et ea, que | |
| prophetae uaticinauerunt, populis predicare. -@. 6.+ Ad subdiaconum | |
| pertinet calicem et patenam ad altare Christi | |
| deferre et Leuitis tradere, eisque ministrare; urceolum quoque | |
| et aquamanile et manutergium tenere; episcopo et | |
| presbiteris et Leuitis pro lauandis ante altare manibus | |
| aquam prebere. -@. 7.+ Ad diaconum pertinet assistere | |
| sacerdotibus, et ministrare in omnibus, que aguntur in sacramentis | |
| Christi: in baptismo scilicet, in crismate in | |
| patena et calice; oblationes quoque inferre et disponere | |
| in altari; componere etiam mensam Domini atque uestire, | |
| crucem ferre, et predicare euangelium et Apostolum. Nam | |
| sicut lectoribus uetus testamentum, ita diaconibus nouum | |
| predicare preceptum est. Ad ipsum quoque pertinet offitium | |
| precum et recitatio nominum; ipse premonet aures | |
| habere ad Deum, ipse hortatur clamare ipse donat | |
| pacem et ipse annuntiat. -@. 8.+ Ad presbiterum pertinet | |
| sacramentum corporis et sanguinis Domini in altario conficere, | |
| orationes dicere, et benedicere dona Dei. -@. 9.+ | |
| Ad episcopum pertinet basilicarum consecratio, unctio altaris | |
| et confectio crismatis. Ipse predicta offitia distribuit et | |
| ordines ecclesiasticos, ipse sacras uirgines benedicit, et, | |
| dum precessit in singulis unusquisque, iste tamen est | |
| preordinator in cunctis. -@. 10.+ Hi sunt ordines et ministeria | |
| clericorum, que tamen auctoritate pontificali in archidiaconi | |
| cura, et primicerii ac thesaurarii sollicitudine diuiduntur. | |
| -@. 11.+ Archidiaconus enim imperat subdiaconibus et Leuitis; | |
| ad quem pertinent ista ministeria: ordinatio uestiendi altaris | |
| a Leuitis, cura incensi et sacrificii necessaria sollicitudo, | |
| quis Leuitarum Apostolum et euangelium legat, quis | |
| <S 91><L 1> -91+ | |
| preces dicat, seu responsoria in dominicis diebus aut | |
| solempnitatibus decantet. Sollicitudo quoque parrochiarum | |
| et ordinatio et iurgia ad eius pertinent curam, pro | |
| reparandis diocesanis basilicis ipse suggerit sacerdoti; | |
| ipse inquirit parrochias cum iussione episcopi et ornamenta | |
| uel res basilicarum uel parrochiarum, gesta libertatum | |
| ecclesiasticarum episcopo idem refert, collectam pecuniam | |
| de communione ipse accipit et episcopo defert, et | |
| clericis partes proprias idem distribuit. Ab archidiacono | |
| nuntiantur episcopo excessus diaconorum, ipse denuntiat | |
| sacerdoti in sacrario ieiuniorum dies atque solempnitatum, et | |
| ab ipso publice in ecclesia predicatur; quando uero | |
| archidiaconus absens est, uicem eius diaconus sequens | |
| adinplet. -@. 12.+ Archipresbiter uero se esse sub | |
| archidiacono, eiusque preceptis, sicut episcopi sui, obedire | |
| sciat, et (quod ad eius specialiter ministerium pertinet), | |
| supra omnes presbiteros in ordine positos curam agere, et | |
| assidue in ecclesia stare, et, quando episcopi sui absentia | |
| contigerit, ipse eius uice missarum sollempnia celebret et | |
| collectas dicat, uel cui ipse iniunxerit. -@. 13.+ Ad primicerium | |
| pertinent acoliti, exorcistae, psalmistae atque | |
| lectores; signum quoque dandum pro offitio clericorum, pro | |
| uitae honestate, et offitium cantandi et peragendi sollicite, | |
| lectiones, psalmum, laudes, offertorium responsoria | |
| quis clericorum dicere debeat. Ordo quoque et modus | |
| psallendi in choro pro solempnitate temporum, ordinatio | |
| quoque pro luminaribus deportandis. Si quid etiam necessarium | |
| fuerit pro reparatione basilicarum, que sunt in | |
| urbe, ipse denuntiet sacerdoti; epistolas episcopi pro | |
| diebus ieiuniorum parrochianis per hostiarios ipse dirigat; | |
| clericos, quos delinquere cognoscit, ipse distringat | |
| quos uero emendare non ualet, eorum excessus ad agnitionem | |
| episcopi deferat; basilicarios ipse constituat, | |
| et matriculas ipse disponat. Quando autem primicerius | |
| absens est, ea, que dicta sunt, ipse exquirat, qui ei | |
| aut lege est proximus aut eruditione. -@. 14.+ Ad | |
| thesaurarium pertinent hostiarii basilicarum ordinatio, | |
| incensi preparatio, cura crismatis conficiendi, cura baptisterii | |
| ordinandi, preparatio luminariorum in sacrario et | |
| sacrificiis. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ex hac epistola liquet, quid cuiusque | |
| offitii sit. Est etiam alia distinctio episcoporum, presbiterorum, | |
| diaconorum, quam fecit Clemens in epistola sua ita | |
| dicens: | |
| <S 92><L 1> -92+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Quid ab episcopis, quid a presbiteris, quid a | |
| diaconibus audire oportet. | |
| <T T> Audire episcopum attentius oportet, et ab ipso suscipere | |
| doctrinam fidei; monita autem uitae a presbiteris | |
| inquirere, a diaconibus uero ordinem disciplinae. | |
| <T P> -Gratian.+ Sacerdos quoque utrumque humerum orario ambit; | |
| diaconus uero sinistrum tantum, ut ad ministerium expeditus | |
| discurrat. | |
| Unde in Tolletano Concilio IV. c. 40: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quare Leuita unum tantum humerum orario ambit. | |
| <T T> Unum orarium oportet Leuitam gestare in sinistro | |
| humero, propter quod orat, id est predicat; dexteram autem | |
| partem oportet habere liberam, ut expeditus ad ministerium | |
| sacerdotale discurrat. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Nunc autem per singulos gradus | |
| ordine recurrentes, qui ex quibus ordinibus, in quem gradum | |
| conscendere possint; qui post lapsum ualeant reparari, uel | |
| non; quibus culpis a proprio gradu mereantur deici; quo | |
| accusante, quibus testificantibus possint conuinci; cuius sententia | |
| sint soluendi uel dampnandi, breuiter consideremus. -@. 1.+ | |
| Ac primum a pontificali gradu incipientes, qualem oporteat eum | |
| esse, qui in episcopum ordinandus est, diligenter inuestigemus, | |
| Apostoli regulam secuti, quam in huiusmodi re Timotheo et Tito | |
| scribit dicens: "Oportet episcopum esse inreprehensibilem": | |
| id est, non obnoxium reprehensioni. Hoc ad Timotheum. Ad | |
| Titum autem: "Oportet episcopum esse sine crimine": quod (ut | |
| Ieronimus scribit ad Oceanum) idem est. -@. 2.+ Nomine autem | |
| criminis quodlibet peccatum intelligitur; unde in eadem epistola | |
| Ieronimus dicit: "Res pene contra naturam est, ut sine peccato | |
| aliquis sit: sed talis eligatur, cuius comparatione ceteri grex | |
| dicantur." In epistola uero ad Titum crimen uocatur criminale | |
| peccatum uel criminalis infamia: unde ibi legitur: "Crimen | |
| est querela, id est peccatum accusatione et dampnatione dignum." | |
| -@. 3.+ Quod autem sine crimine iubetur esse qui in episcopum | |
| eligitur, non ante baptisma, sed post baptismum intelligendum est: | |
| ut a tempore uidelicet baptismatis nullius criminis conscientia | |
| mentem eius remordeat. -@. 4.+ Criminis appellatio alias | |
| late patet, complectens omne peccatum, quod ex deliberatione | |
| procedit. Unde Beda super epistolam epistolam Iacobi: "Peccata, | |
| que ex ignorantia uel infirmitate humana committuntur, dicit et | |
| precipit alterutrum confiteri, quia facile dimittuntur: quecumque | |
| uero fiunt ex deliberatione, non nisi per penitentiam." Hinc etiam | |
| Augustinus ait: "Nullum peccatum est adeo ueniale, quod | |
| <S 93><L 1> -93+ | |
| non fiat criminale, dum placet." Alias ea demum significat. | |
| que semel commissa ad dampnationem sufficiunt. -@. 5.+ Multa | |
| enim ex deliberatione procedunt, que nisi sepius iterata et in consuetudinem | |
| fuerint deducta, quamuis grauent post mortem, non | |
| tamen eternaliter perdunt: quia etsi quadam ratione crimina | |
| appellentur, tamen mortifera, et capitalia non sunt. Unde | |
| Augustinus in omilia de igne purgatorio, exponens uerba | |
| Apostoli: "Si quis super hoc fundamentum edificauerit, ligna, | |
| fenum stipulam. Multi sunt, qui lectionem istam male | |
| intelligentes falsa securitate decipiuntur, dum credunt, quod si | |
| supra fundamentum Christi crimina capitalia edificant, peccata | |
| ipsa per ignem transitorium possint purgari, et ipsi postea | |
| ad uitam peruenire perpetuam. Intellectus iste, fratres karissimi, | |
| corrigendus est, quia ipsi se seducunt, qui sic sibi blandiuntur. | |
| Illo enim transitorio igne, de quo dicit Apostolus: 'Ipse | |
| saluus erit, sic tamen quasi per ignem', non capitalia, sed | |
| minuta peccata purgantur: de quibus, etsi non omnia, uel aliqua | |
| commemoranda sunt, ne aliquis inaniter excusare conetur, et | |
| dicat nescire se, que sunt minuta peccata, que crimina | |
| capitalia. -@. 6.+ Et quamuis Apostolus plura capitalia commemorauerit, | |
| nos tamen (ne desperationem facere uideamur) | |
| breuiter dicemus, que illa sunt: sacrilegium, homicidium, | |
| adulterium, fornicatio, falsum testimonium, rapina, furtum, | |
| superbia, inuidia, auaritia; et si longo tempore teneatur, iracundia, | |
| et ebrietas, si assidua sit, in eorum numero computatur. | |
| Quicumque enim aliquod de istis peccatis in se dominari | |
| cognouerit, nisi digne emendauerit, et si habuerit spatium, | |
| longo tempore penitentiam non egerit, et largas elemosinas | |
| non, erogauerit, et a peccatis ipsis non abstinuerit, illo | |
| transitorio igne, de quo Apostolus ait, purgari non poterit, | |
| sed eterna illum flamma sine remedio ullo trucidabit. -@. 7.+ | |
| Que autem sint minuta peccata, licet omnibus nota sint, tamen | |
| quia longum est, ut omnia replicentur, opus est, ut ex eis uel | |
| aliqua nominemus. Quotiens aliquis in cibo aut potu plus | |
| accipit, quam necesse est, ad minuta peccata nouerit pertinere; | |
| quotiens plus loquitur, quam oportet, plus tacet, | |
| quam expedit; quotiens pauperem importune petentem | |
| exasperat; quotiens cum sit corpore sanus, aliis ieiunantibus | |
| prandere uoluerit, aut somno deditus tardius ad ecclesiam surgit; | |
| quotiens, excepto filiorum desiderio, uxorem suam cognouerit; | |
| quotiens in carcere positos tardius requisierit, infirmos | |
| tardius uisitauerit; si discordes ad concordiam reuocare neglexerit; | |
| si plus aut proximum, aut uxorem, aut filium, aut seruum | |
| exasperauerit, quam oportet; si amplius fuerit blanditus, | |
| quam oportet; si cuicumque maiori personae aut ex uoluntate, | |
| aut ex necessitate adulari uoluerit; si, pauperibus esurientibus, | |
| nimium deliciosa uel sumptuosa conuiuia preparauerit; | |
| si se aut in ecclesia aut extra ecclesiam fabulis | |
| otiosis (de quibus in die iudicii ratio reddenda est) occupauerit; si | |
| dum incaute iuramus, et cum hoc per aliquam necessitatem | |
| implere non poterimus, utique periuremus, et cum omni | |
| <S 94><L 1> -94+ | |
| facilitate uel temeritate maledicimus, cum scriptum est: | |
| 'Neque maledici regnum Dei possidebunt.'" | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Que sunt uenialia peccata, que post hanc | |
| uitam purgantur. | |
| <T I> Item Gregorius. -[Dialog. lib. IV. c. 9.]+ | |
| <T T> Qualis hinc quisque egreditur, talis in iudicio presentatur: | |
| sed tamen de quibusdam culpis esse ante iudicium | |
| purgationis ignis credendus est, pro eo, quod | |
| ueritas dicit: "Quia si quis in spiritum sanctum blasphemiam | |
| dixerit, neque in hoc seculo remittetur ei | |
| neque in futuro." In qua sententia datur intelligi, quasdam | |
| culpas in hoc seculo, quasdam in futuro posse relaxari. | |
| Quod enim de uno negatur, consequens intellectus | |
| patet, quia de quibusdam conceditur. Sed tamen, ut | |
| predixi, hoc de paruis minimisque peccatis fieri posse credendum | |
| est, sicut est assiduus otiosus sermo, immoderatus | |
| risus, uel peccatum curae familiaris, (que uix sine | |
| culpa uel ab ipsis agitur, qui culpam qualiter declinare debeant | |
| sciunt,) que etiam post mortem grauant, si | |
| adhuc in uita positis minime fuerint relaxata. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Augustinus in libro de uera et falsa | |
| penitentia c. 18. | |
| <T T> Qui in aliud seculum distulit fructum conuersionis, prius | |
| purgabitur igne purgationis. Hic autem ignis, etsi, | |
| eternus non sit, miro tamen modo grauis est. Excellit | |
| enim omnem penam, quam umquam aliquis passus est in | |
| hac uita, uel pati potest. -]+ <P 0> | |
| <T P> -Gratian.+ Alias autem ea tantum delicta significat, quorum | |
| est perpetua infamia. Unde illud Ieronimi: primum itaque sine | |
| crimine etc. | |
| Unde Ieronimus scribit in eadem epistola ad | |
| Titum: -[cap. 1.]+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> A die baptismi sine crimine debet inueniri, qui in | |
| episcopum est ordinandus. | |
| <T T> Primum itaque sine crimine iubetur esse episcopus, | |
| quod alio uerbo ad Timotheum inreprehensibilem nominatum | |
| puto: non quod eo tantum tempore, quo ordinandus est, | |
| sit sine crimine ullo, et preteritas maculas noua conuersatione | |
| diluerit, sed quod ex eo tempore, quo in Christum | |
| renatus est, nulla peccati conscientia mordeatur. Quomodo | |
| enim potest preses ecclesiae auferre malum de medio | |
| eius, qui in delictum simile corruerit? aut qua libertate | |
| peccantem corripere, cum tacitus ipse sibi respondeat, | |
| eadem se admisisse, que corripit? | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce, quod ordinandus in episcopum, non | |
| <S 95><L 1> -95+ | |
| solum tempore suae ordinationis, sed etiam omni tempore post | |
| baptisma a crimine debet esse immunis. | |
| <1 D><S 95><L 3> | |
| <2 26> -DISTINCTIO XXVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Sequitur in utraque epistola: "unius uxoris | |
| uirum" post baptisma uidelicet, non ante baptismum. | |
| Unde Ieronimus scribit ad Oceanum: -[epist. 83.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Post baptismum debet esse monogamus, qui episcopus | |
| est ordinandus. | |
| <T T> Unius uxoris uirum, id est monogamum, post baptismum. | |
| Si enim et ante coniugem habuerit, que obierit, | |
| non ei imputatur, cui prorsus nouo nec stupra, nec alia, | |
| que ante fuerunt, iam obsunt. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Qui ante baptismum habuerit unam, et post baptismum | |
| alteram, ordinandus non est. | |
| <T I> Augustinus uero econtra testatur, scribens in epistolam | |
| ad Titum. | |
| <T T> Acutius intelligunt, qui nec eum, qui catecuminus | |
| uel paganus habuerit alteram, ordinandum censuerunt, | |
| quia de sacramento agitur, non de peccato. | |
| Propter sacramenti sanctitatem sicut femina, si catecumina | |
| uitiata est, non potest post baptisma inter Dei | |
| uirgines consecrari, ita non absurde uisum est bigamum | |
| non peccasse, sed normam sacramenti amisisse non ad | |
| uitae meritum, sed ad ordinationis signaculum. | |
| Unius uxoris uir, episcopus significat ex omnibus gentibus | |
| unitatem uni uiro Christo subditam. | |
| -II. Pars.+ -@. 1.+ Sicut duobus dominis seruire, sic | |
| ab uno Deo apostatare, atque in alterius superstitionem ire | |
| non licet. | |
| <S 96><L 1> -96+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Bigamus probatur, qui ante baptismum habuerit | |
| unam et post baptismum alteram. | |
| <T I> Item Innocentius -[I.]+ Rufo et Eusebio, et ceteris Episcopis | |
| Macedonibus. -[epistol. XXII. c. 2.]+ | |
| <T T> Deinde ponitur, non dici oportere bigamum eum, | |
| qui catecuminus habuerit uxorem atque amiserit, si post | |
| baptismum fuerit aliam sortitus, eamque primam uideri, | |
| que nouo homini copulata sit, quia illud coniugium per | |
| baptismi sacramentum cum ceteris criminibus sit ablatum. | |
| Quod cum de una utique dicitur certe, si tres habuerit in | |
| uetere positus homine uxores, erit ei, que post baptismum | |
| quarta est, sic interpretantibus prima uirginis | |
| eque nomen accipiet, que quarto ducta est loco. Quis (oro) | |
| istud non uideat contra Apostoli esse preceptum, qui ait: | |
| "unius uxoris uirum oportere fieri sacerdotem?" Sed | |
| obicitur, quod in baptismo totum, quicquid in ueteri | |
| homine gestum est, sit solutum. Dicite mihi (ut cum pace | |
| uestra loquar), crimina tantum dimittuntur in baptismo, | |
| an et illa, que secundum Domini precepta ac Dei instituta | |
| complentur? Uxorem ducere crimen est, an non | |
| est crimen? Si crimen est, ergo (ut prefata uenia dixerim) | |
| erit auctor in culpa, qui, ut crimina committerentur, | |
| in paradiso precepit, cum ipse eos benedixit. Si | |
| uero non est crimen, quia quod Deus instituit nefas est | |
| crimen appellari, et Salomon addidit: "Etenim a Deo preparatur | |
| uiro uxor," quomodo creditur inter crimina esse | |
| dimissum quod Deo auctore legitur consummatum? | |
| Quid de talium filiis percensetur? Numquid non erunt admittendi | |
| in hereditatis consortium, qui ex ea suscepti | |
| sunt, que ante baptismum fuit uxor, eruntque appellandi | |
| uel naturales, uel spurii, quia non est legitimum matrimonium, | |
| nisi illud (ut uobis uidetur), quod post baptismum | |
| assumitur? Ipse Dominus, cum interrogaretur a Iudaeis, si | |
| liceret dimittere uxorem, atque exponeret fieri non debere, | |
| addidit: "Quod ergo Deus coniunxit, homo non | |
| separet." Ac ne de his locutus esse credatur, que | |
| post baptismum sortiuntur, meminerint hoc et a Iudaeis | |
| <S 97><L 1> -97+ | |
| interrogatum et Iudeis esse responsum. -@. 2.+ Quero, | |
| et sollicitus quero, si una eademque sit uxor eius, qui ante | |
| catecuminus, postea fit fidelis, filiosque ex ea, cum esset | |
| catecuminus suscepit, ac postea, cum fidelis, alios: | |
| utrum sint appellandi fratres, an non habeant postea defuncto | |
| patre herciscundae hereditatis consortium, quibus | |
| filiorum nomen regeneratio spiritualis creditur abstulisse? | |
| Quod cum ita sentire absurdum est, que ratio est | |
| hoc defendi, et uacua magis opinione iactari, quam aliqua | |
| auctoritate roborari, cum non possit inter peccata deputari, | |
| quod lex precepit et Deus adiunxit? -@. 3.+ | |
| Numquid qui catecuminus uirtutibus studuit humilitatem | |
| secutus est, patienciam tenuit, elemosinas fecit, | |
| morti destinatos qualibet ratione eripuit, adulteria exhorruit, | |
| castitatem tenuit, quero, si hec, cum fuerit factus | |
| fidelis, amittit, quia per baptismum totum, quod uetus | |
| homo gesserat, putatur auferri? Aspicias gentilem | |
| hominem Cornelium orationibus atque elemosinis uacantem, | |
| angelum audientem per reuelationem ipsumque | |
| Petrum uidentem; numquid per baptismum hec illi ablata | |
| sunt, propter que ei baptisma uidetur esse concessum? | |
| Si ita creditur, mihi credite, non modicum erratur, quia | |
| quicquid bene gestum fuerit et secundum precepta legalia | |
| custoditum, non potest facientibus deperire. -@. 4.+ Nuptiarum | |
| ergo copula, quia Dei mandato perficitur, non | |
| potest dici peccatum, et quod peccatum non est, solui | |
| inter peccata credi non debet, eritque, integrum | |
| estimare aboleri non posse nomen prioris uxoris, cum non | |
| sit dimissum pro peccato, quod ex Dei uoluntate sit completum. | |
| -+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> In baptismate culpa dimittitur, non lex | |
| coniugii aboletur. | |
| <T I> Item Ambrosius in libro de offitiis. -[lib.I. c. ult. 80.]+ | |
| <T T> Una tantum, nec repetita nobis copula permittitur, et | |
| in ipso coniugio lex est, non iterare coniugium, nec | |
| secundae coniugis coniunctionem. Quod plerisque mirum | |
| uidetur, cum etiam ante baptisma iterata coniugia | |
| electioni muneris et prerogatiuae ordinationis | |
| impedimenta generent, cum etiam delicta obesse non | |
| soleant si lauacri remissa fuerint sacramento. Sed intelligere | |
| debemus, quia baptismo culpa dimitti potest, lex | |
| aboleri non potest. In coniugio non culpa, sed lex est. | |
| Quod culpae est igitur, in baptismo relaxatur: quod legis, | |
| in coniugio non soluitur. Quomodo autem potest hortator | |
| esse uiduitatis, qui ipse coniugia frequentauerit? | |
| <T P> -Gratian.+ Iohannes etiam Baptista, dum Herodem ab incestu | |
| prohiberet dicens: "Non licet tibi habere uxorem fratris | |
| <S 98><L 1> -98+ | |
| tui," euidenter ostendit, inter infideles coniugia esse. Unde datur | |
| intelligi, quod bigami dicuntur non solum qui post baptismum | |
| coniugia frequentant, sed etiam qui ante baptismum unam, et | |
| post baptismum alteram habuisse probantur. -@. 1.+ Bigamus uero | |
| in sacerdotem ordinari non debet, non quia deliquerit secundam | |
| accipiendo uxorem, sed quia prerogatiua exutus est sacerdotis. | |
| Unde Ambrosius in epistola ad Vercellenses: -[lib. X. | |
| epist. 82. ait:]+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non peccat bigamus, sed prerogatiua sacerdotis exuitur. | |
| <T T> Qui sine crimine unius uxoris est uir, tenetur ad | |
| legem sacerdotii suscipiendi. Qui autem iterauerit coniugium, | |
| culpam quidem non habet coinquinati, sed prerogatiua | |
| exuitur sacerdotis. | |
| <1 D><S 98><L 14> | |
| <2 27> -DISTINCTIO XXVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod autem unius uxoris uir episcopus iubetur | |
| eligi, queritur, an de tempore ordinationis hoc sit accipiendum, | |
| ut tempore suae administrationis eius copula possit fungi, quam | |
| unicam et uirginem sibi desponsauit. | |
| Hoc Martinus Papa prohibet dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non ordinetur diaconus, nisi castitatem | |
| professus fuerit. | |
| <T T> Diaconus qui eligitur, si contestatus fuerit pro accipiendo | |
| matrimonio, et se dixerit in castitate permanere | |
| non posse, hic non ordinetur. Quod si in ordinatione | |
| tacuerit et ordinatus fuerit, et postea matrimonium desiderauerit, | |
| alienus sit a ministerio et uacet a clero. | |
| <T P> -Gratian.+ Hac auctoritate datur intelligi, quod illi, qui | |
| habent uxores uel accipere uolunt, nec diacones, nec sacerdotes | |
| fieri possunt, nisi continentiam profiteantur. -@. 1.+ Si uero | |
| diaconus a ministerio cessare uoluerit, contracto matrimonio | |
| licite potest uti. Nam etsi in ordinatione sua castitatis uotum | |
| obtulerit, tamen tanta est uis in sacramento coniugii, quod nec ex | |
| uiolatione uoti potest dissolui coniugium ipsum. | |
| Unde Augustinus in libro de bono coniugali ad | |
| Iulianum: -[cap. 10.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Nubentes post uotum non sunt abinuicem separandi. | |
| <T T> -II. Pars.+ Quidam nubentes post uotum adulteros | |
| asserunt. Ego autem dico, quod grauiter peccant qui | |
| tales diuidunt. | |
| <S 99><L 1> -99+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Theodorus. | |
| <T T> Si uir uotum uirginitatis habens adiungitur | |
| uxori, postea non dimittat uxorem, sed tribus annis | |
| peniteat. | |
| <T P> Ieronimus uero scribit econtra: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Dampnabile est uouentibus uelle nubere. | |
| <T T> Vouentibus uirginitatem non solum nubere, sed etiam | |
| uelle dampnabile est. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Dampnationem habebit, si nupserit, que | |
| uirginitatem uouit. | |
| <T I> Idem contra Iouinianum. -[lib. I.]+ | |
| <T T> Si nupserit uirgo, non peccat: non illa uirgo, que semet | |
| cultui diuino dedicauit. Harum enim si qua | |
| nupserit, habebit dampnationem, quia primam fidem irritam | |
| fecit. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Que sanctimonialem se esse fingit non | |
| ualet nubere. | |
| <T I> Item Nicolaus. -[Papa I. ad Albinum Viennens. | |
| ecclesiae Archiepiscopum.]+ | |
| <T T> Quod interrogasti de femina, que post obitum | |
| mariti sui sacrum uelamen super caput suum inposuit, | |
| et finxit se sub eodem uelamine sanctimonialem esse, | |
| postea uero ad nuptias rediit: bonum mihi uidetur, quia | |
| per ypocrisim ecclesiasticam regulam conturbare uoluit, et | |
| non legitime in uoto suo permansit, ut penitentiam agat | |
| de illusione nefanda, et reuertatur ad id, quod spopondit, | |
| et in sacro ministerio permaneat, quod inchoauit. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T I> Idem ibidem. | |
| <T T> Nam si consenserimus, quod omnia sacramenta | |
| ecclesiastica quisque prout uult fingat et non uere faciat | |
| omnis ordo ecclesiasticus turbabitur, nec catholicae fidei | |
| iura consistunt, nec canones sacri rite obseruantur. Quid | |
| enim profuit Simoni Mago baptismum sacrum ficte suscipere, | |
| et in Christianitate permansurum se finxisse, cum per Apostolum, | |
| fraude eius detecta, quod sibi futurum esset prenunciatum | |
| fuit? Ait enim: "Pecunia tua tecum sit in | |
| perditionem: cor enim tuum non est rectum coram Deo. | |
| Penitentiam itaque age ab hac nequitia tua, et roga | |
| <S 100><L 1> -100+ | |
| Deum, si forte remittatur tibi hec cogitatio cordis | |
| tui: in felle enim amaritudinis et obligatione iniquitatis uideo | |
| te esse." Ideo tales, nisi resipiscant, spirituali gladio percutere | |
| censemus. Non enim fas est Spiritui sancto mentiri, | |
| sicut Ananias et Saphira mentiti sunt, et statim perierunt. -]+ <P 0> | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> In sacris ordinibus constituti, non ducant uxores: | |
| et si duxerint, separentur. | |
| <T I> Item Calixtus Papa. -[II.]+ | |
| <T T> Presbiteris diaconibus, subdiaconibus et monachis | |
| concubinas habere, seu matrimonium contrahere penitus | |
| interdicimus; contracta quoque matrimonia ab huiusmodi | |
| personis disiungi, et personas ad penitentiam debere redigi, | |
| iuxta sacrorum canonum diffinitionem iudicamus. | |
| <T P> -Gratian.+ Hic distinguendum est, quod uouentium alii sunt | |
| simpliciter uouentes, de quibus Augustinus et Theodorus locuti | |
| sunt, alii sunt, quibus post uotum accedit benedictio consecrationis, | |
| uel propositum religionis, de quibus Ieronimus et Nicolaus | |
| et Calixtus scripserunt. | |
| Unde contra eundem Iouinianum Ieronimus | |
| -[lib. I.]+ scribens, ait: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Incestae sunt uirgines, que post consecrationem | |
| nubunt. | |
| <T T> Virgines, que post consecrationem nupserint, non | |
| tam adulterae sunt, quam incestae. | |
| <1 D><S 100><L 26> | |
| <2 28> -DISTINCTIO XXVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Ecce ostensum est, quod nolentes continentiam, | |
| nec ad subdiaconatum, nec ad superiores gradus conscendere | |
| possunt. Unde ad subdiaconatum accedentes, non sine uoto | |
| castitatis iubentur admitti, auctoritate B. Gregorii, qui scribens | |
| Petro Subdiacono -[lib. I. epistola 42. in fine]+ ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non fiat subdiaconus, qui se caste uicturum | |
| non promittit. | |
| <T T> Nullum facere subdiaconum presumant episcopi, nisi | |
| qui se uicturum caste promiserit: quia nullus debet ad | |
| ministerium altaris accedere, nisi cuius castitas ante susceptum | |
| ministerium fuerit approbata. | |
| <S 101><L 1> -101+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Subdiaconus et supra constituti incontinentes, | |
| uxorem aut concubinam ducentes, ecclesiastico beneficio et | |
| offitio careant. | |
| <T I> Item Innocentius II. | |
| <T T> Decernimus, ut hi, qui in ordine subdiaconatus et supra | |
| uxores duxerint aut concubinas habuerint, offitio atque | |
| ecclesiastico beneficio careant. Cum enim ipsi templum, | |
| uasa Domini, sacrarium Spiritus sancti debeant esse et | |
| dici, indignum est, eos cubilibus et immunditiis deseruire. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Caste se uicturos promittant qui in diaconos uel | |
| presbiteros ordinantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano V. | |
| <T T> -II. Pars.+ Quando Presbiteri et diacones per Parrochias | |
| constituuntur, oportet eos professionem episcopo | |
| suo facere, ut caste et pure uiuant sub timore Dei, ut, | |
| dum eos talis professio obligat, uitae sanctae disciplinam | |
| retineant. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Qui longam sui corporis continentiam non habet, | |
| in episcopum eligi non debet. | |
| <T I> Item Gregorius nobilibus ciuibus Neapolim. | |
| -[lib. VIII. epist. 40.]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Priusquam ad nos scripta uestra discurrerent, | |
| Iohannem diaconum, qui ab altera parte electus | |
| est, paruulam habere filiam, quorumdam relatione cognouimus; | |
| unde, si rationem uoluissent attendere, nec alii | |
| eum eligere, nec ipse debuerat consentire. Nam qua presumptione | |
| ad episcopatum audet accedere, qui adhuc | |
| longam corporis sui continentiam, filia teste, conuincitur | |
| non habere? | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Ad subdiaconatum accessuri continentiam profiteantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano II. -[c. 1.]+ | |
| <T T> -IV. Pars.+ De his, quos uoluntas parentum a primis | |
| infantiae annis clericatus offitio manciparit, id statuimus | |
| obseruandum, ut mox detonsi, uel ministerio | |
| lectorum contraditi, in domo ecclesiae sub episcopali | |
| presentia a preposito sibi debeant erudiri. At ubi octauum | |
| decimum etatis suae compleuerint annum, coram totius | |
| cleri plebisque conspectu uoluntas eorum de expetendo | |
| coniugio ab episcopo perscrutetur; quibus si gratia castitatis | |
| (Deo inspirante) placuerit, et promissionem castimoniae | |
| <S 102><L 1> -102+ | |
| suae absque coniugali necessitate se spoponderint | |
| seruaturos, qui tanquam appetitores arctissimae uiae | |
| lenissimo iugo Domini subdantur, ac primum subdiaconi | |
| ministerium, habita probatione professionis suae, | |
| a uicesimo anno suscipiant. Quod si inculpabiliter ac inoffense | |
| uiginti quinque annos peregerint, ad diaconii | |
| offitium (si adimplere posse ab episcopo probantur), | |
| promoueri debent. Cauendum tamen est his, ne quando | |
| suae sponsionis inmemores aut ad terrenas nuptias aut | |
| ad furtiuos concubitus ultro recurrant. Quod si forte | |
| fecerint, ut sacrilegii rei ab ecclesia habeantur extranei. | |
| Quibus autem uoluntas propria interrogationis tempore | |
| desiderium nubendi persuaserit, concessam ab Apostolo | |
| licentiam auferre non possumus, ita ut, cum prouectae | |
| etatis in coniugio positi, renunciaturos se pari consensu | |
| operibus carnis spoponderint, ad sacros ordines aspirent. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> In coniugio constitutus ad sacerdotium assumi | |
| non debet. | |
| <T I> Item ex Concilio Arelatensi II. -[c. 2.]+ | |
| <T T> -V. Pars.+ Assumi aliquem ad sacerdotium in coniugii | |
| uinculo constitutum non oportet, nisi fuerit promissa | |
| conuersio. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Non ordinentur Diaconi, qui castitatem non | |
| profitentur. | |
| <T I> Item ex eodem III. | |
| <T T> Preterea placuit, ut deinceps non ordinentur diacones | |
| coniugati, nisi qui prius conuersionis proposito | |
| confessi fuerint castitatem. | |
| <T P> -Gratian.+ Verum illa priori auctoritate diaconibus uidetur | |
| permitti coniugium, cum ad sacerdotium tantum coniugati prohibentur | |
| assumi. Porro sequenti uidetur permitti subdiaconibus, | |
| cum de diaconibus specialiter precipitur, ut sine probatione | |
| castitatis non ordinentur. | |
| Hoc idem in Anchiritana Sinodo uidetur esse permissum, | |
| in qua -[c. 10.]+ sic statutum est: | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Diaconi non prohibeantur a ministerio pro | |
| nuptiis, si in ordinatione dicunt, se continere | |
| non posse. | |
| <T T> Diaconi quicumque ordinantur, si in ipsa ordinatione | |
| protestati sunt, dicentes, se uelle habere uxores, nec | |
| posse se continere, hi, si postea ad nuptias uenerint, | |
| <S 103><L 1> -103+ | |
| maneant in ministerio, propterea quod his licentiam dederit | |
| episcopus. Quicumque sane tacuerint, et susceperint | |
| manus inpositionem professi continentiam, si postea ad | |
| nuptias conuenerint, a ministerio cessare debent. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Presbiter ducens uxorem, ab ordine deponatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Neocesariensi. -[c. I.]+ | |
| <T T> -VI. Pars.+ Presbiter si uxorem duxerit, ab ordine | |
| illum deponi debere. Quod si fornicatus fuerit, uel | |
| adulterium commiserit, extra ecclesiam abici et ad penitentiam | |
| inter laicos redigi oportet. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> De eo, qui relictam cuiusdam diaconi duxit uxorem. | |
| <T I> Item Gregorius. -[lib. XI. epist. 59.]+ | |
| <T T> -VII. Pars.+ Quia sunt culpae, in quibus culpa est relaxare | |
| uindictam, querenda est semper ueritas, ut inquiri debeat, | |
| utrum accusatum noxa condempnet, an a pena innocentia | |
| patefacta subducat. Itaque peruenit ad nos, Fantinum | |
| defensorem ultionem exercere in Petrum latorem presentium | |
| uoluisse, pro eo, quod (quantum dicitur) relictam | |
| cuiusdam diaconi, tempore quo conductor fuerit, marito | |
| tradiderit. Sed quoniam iste coniugem diaconi asserit non | |
| fuisse, dicens, nec eam uirginem ad eum uenisse, denique | |
| nec religiosam uestem mutasse, postquam ille in | |
| sacro ordine promotus est, adiciens etiam, priusquam ad | |
| diaconem ueniret et postea, illam praua opinione | |
| uixisse: Ideo fraternitatem tuam his hortamur affatibus, ut | |
| cum Dei, sicut decet, timore causam hanc subtili omnino | |
| inuestigatione perquiras et, si in coniugio diaconi mulierem, | |
| de qua agitur, fuisse constiterit, et suprascriptus | |
| lator memorato defensori et rectori patrimonii ad uindictam | |
| modis omnibus tradatur, et cum competenti emendatione | |
| hi, qui male sociati sunt, disiungantur. Si uero in eius | |
| coniugio non fuerit, memoratum Fantinum ex nostro | |
| mandato commonere te uolumus, ut ei facere nil presumat, | |
| nec falsa illum accusatione in aliquo pregrauet. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De uxore presbiteri uel diaconi, si alii se | |
| coniunxerit. | |
| <T I> Item ex Concilio Aurelianensi. -[I. c. 13.]+ | |
| <T T> Si se cuiquam mulier duplici coniugio presbiteri uel | |
| diaconi relicta coniunxerit, aut castigati separentur, aut | |
| certe, si in criminis intentione perstiterint, pari excommunicatione | |
| plectantur. | |
| <S 104><L 1> -104+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini papae. | |
| <T T> Si qua uidua episcopi uel presbiteri aut diaconi maritum | |
| accepit, nullus clericus, nulla religiosa persona | |
| cum ea conuiuium sumat, numquam communicet; morienti | |
| tamen ei sacramentum subueniat. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Cuiusdam episcopi ordinatio differtur, quia | |
| uxorem habet et filios. | |
| <T I> Item Pelagius Cetego Patricio. | |
| <T T> -VIII. Pars.+ De Siracusanae urbis antistite optaueramus | |
| in ipso initio gloriae uestrae desideriis obedire, nisi | |
| nos multiplex ratio ipsius non paucis temporibus ordinationem | |
| differre sacerdotii coegisset, ob hoc, quod uel | |
| personae qualitas (sicut et uos nostis melius), uel superstes | |
| uxor aut filii (per quos ecclesiastica solet periclitari | |
| substantia), nostros animos diutius ab eius ordinatione | |
| suspenderet. Et quantum ad cautelam humanam | |
| pertinet, integro anno pene distulimus, opinantes, quod in | |
| melius Siracusanorum prouenire posset electio. Sed quia | |
| in uoluntatis suae proposito inreuocabiliter perstiterunt, | |
| et nullus est alius repertus in ecclesia eadem, nisi longioribus | |
| adhuc temporum differretur spatiis; ne paulo | |
| amplius insanirent (sicut filii uestri uiri magnifici pretoris | |
| testificatione didicimus), inter huiusmodi ambiguitates | |
| illud consultius iudicauimus faciendum, ut congrua prouidentia | |
| causam, propter quam principalis constitutio habentem | |
| filios et uxorem ad episcopatus ordinem promoueri | |
| prohibet, salua dispositione concilii muniremus. | |
| Qua de re summo studio ab eodem Siracusanae urbis episcopo | |
| priusquam a nobis contingeret ordinari, huiusmodi | |
| exegimus cautionem, per quam et suam fateretur, | |
| quantula esset, presentis temporis habita rerum descriptione | |
| substantiam, et nichil umquam per se, aut per filios et | |
| uxorem, siue quamlibet propinquam aut domesticam uel | |
| extraneam forte personam de rebus audeat usurpare | |
| ecclesiae, et uniuersa sui episcopatus quesita tempore | |
| ecclesiae suae dominio sociaret, nichil ultra id, quod | |
| modo descriptum est, suis filiis uel heredibus relicturus. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce hac auctoritate electus in episcopatum prohibetur | |
| habere uxorum et filios. Eligi autem ad episcopatum | |
| non debet, nisi aut sacerdos aut diaconus; subdiaconus uero non, | |
| nisi necessitate cogente. Siue ergo presbiter siue diaconus siue | |
| <S 105><L 1> -105+ | |
| subdiaconus fuerit, apparet, quod in prefatis ordinibus constituti | |
| licite matrimonio possunt uti. -@. 1.+ Quia ergo auctoritate | |
| Gregorii, qui relictam diaconi marito tradidit, puniendus est; item | |
| in Neocesariensi concilio presbiter ducens uxorem, non diaconus, | |
| iubetur deponi; item in Anchiritana sinodo diaconi, qui in ordinatione | |
| sua dicunt, se uelle habere uxores, si postea ad nuptias | |
| uenerint, non prohibentur a ministerio: patet, quod nec diaconi, | |
| nec subdiaconi sunt prohibendi a coniugio. Sed quod de electione | |
| obicitur, uerum quidem est in episcopatum non eligendum, nisi | |
| in sacris ordinibus constitutum; sed ipsum uxorem habere et filios, | |
| non repugnat premissis auctoritatibus de continentia clericorum. | |
| -@. 2.+ In laicali enim habitu, uel in minoribus ordinibus constitutus | |
| potuit habere uxorem et filios: postea ex consensu uxoris | |
| continentiam professus subdiaconatum uel diaconatum uel presbiterii | |
| gradum adeptus fuerat, et tamen uxori et filiis ipsum | |
| necessaria subministrare oportebat. -@. 3.+ Illud autem | |
| Gregorii duobus modis soluitur: uel quia ecclesia illa, cui diaconus | |
| ille militauerat, nondum continentiae uotum susceperat | |
| in diaconibus et reliquis ministris; uel quia (sicut de electo in | |
| episcopum supra scriptum est) ante subdiaconatum memoratus | |
| diaconus eam in uxorem duxerat. -@. 4.+ Illud autem Neocesariensis | |
| et Anchiritanae sinodi uel ex tempore, uel ex loco intelligitur: ex | |
| tempore, quia nondum introducta erat continentia ministrorum | |
| altaris; ex loco quia utraque sinodus orientalis est, et orientalis | |
| ecclesia non suscipit generale uotum castitatis. Hoc tamen diligenti | |
| obseruatione custodit, ut post adeptum sacerdotium, defuncta | |
| priore uxore, cum qua sacerdos factus fuerat, si alteram duxerit, | |
| deponatur. | |
| Item opponitur illud, quod legitur in canone | |
| Apostolorum: -[c. 6. al. 5.]+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Presbiter causa religionis non contempnat | |
| propriam uxorem. | |
| <T T> -IX. Pars.+ Si quis docuerit, sacerdotem sub obtentu | |
| religionis propriam uxorem contempnere, anathema sit. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Anathema sit, qui presbiterum coniugatum | |
| occasione nuptiarum discernit. | |
| <T I> Item ex Concilio Gangrensi. -[c. 4.]+ | |
| <T T> Si quis discernit presbiterum coniugatum, tanquam | |
| occasione nuptiarum quod offerre non debeat, et ab eius | |
| oblatione ideo abstinet, anathema sit. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Ab offitio abstineat presbiter non legalibus | |
| nuptiis detentus. | |
| <T I> Item ex VI. Sinodo. -[c. 26.]+ | |
| <T T> -X. Pars.+ Presbiterum, non legalibus nuptiis detentum, | |
| cathedram quidem habere, sed ab offitio abstinere | |
| <S 106><L 1> -106+ | |
| precipimus. Sufficit enim huiusmodi ei indulgentia, | |
| quia benedicere aliis eum, qui uulnera sua debet curare, | |
| consequens non est. Benedictio enim sanctificationis traditio | |
| est. Qui uero hanc non habet propter delictum ignorantiae, | |
| quomodo aliis tradet? Non enim publice | |
| neque priuate benedicat, nec corpus Domini dispenset aliis, | |
| nec alio modo ministret; sed sufficiat ei, quod presidet, et | |
| inploret a Deo, ut dimittatur ei iniquitas ignorantiae suae. | |
| Manifestum est autem, quod et huiusmodi non legitimae | |
| nuptiae soluentur, et nullatenus uir accessum habeat | |
| ad eam, propter quam sacro ministerio priuatus est. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> De presbiteris non est laicis iudicandum. | |
| <T I> Item Nicolaus ad consulta Bulgarorum. -[c. 70.]+ | |
| <T T> -XI. Pars.+ Consulendum decernitis utrum presbiterum | |
| habentem uxorem debeatis sustentare et honorare, | |
| an a uobis proicere. In quo respondemus: Quoniam | |
| licet ipsi sint ualde reprehensibiles, uos tamen Deum conuenit | |
| imitari, qui solem suum facit oriri super bonos et | |
| malos. Deicere enim a uobis ideo non debetis, | |
| quoniam nec Iudam Dominus, cum esset mendax discipulus, | |
| a numero apostolorum deiecit. Verum | |
| de presbiteris uobis, qui laici estis, nec iudicandum est, | |
| nec de uita eorum quicquam inuestigandum; sed episcoporum | |
| iudicio, quicquid illud sit, est reseruandum. | |
| -+ | |
| <1 D><S 106><L 26> | |
| <2 29> -DISTINCTIO XXIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Sed notandum est, quod secundum Ysidorum pleraque | |
| capitula ex causa, et loco, et tempore, consideranda sunt. | |
| Ait enim: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ex tempore, et loco et persona et causa regulae | |
| canonum intelligantur. | |
| <T T> Sciendum est, quod pleraque capitula ex causa, ex | |
| persona, ex loco, ex tempore consideranda sunt, quorum | |
| modi, quia medullitus non indagantur, in erroris laborinthum | |
| nonnulli intricando impinguntur, cum ante iudicant, quam | |
| intelligant; ante inculpant, quam iterando lecta perquirant. | |
| <T P> Hinc etiam Gregorius ait: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Pro uarietate rerum temperantur regulae | |
| sanctorum. | |
| <T T> Regulae sanctorum Patrum pro tempore, loco et persona | |
| negotio instante necessitate traditae sunt. | |
| <S 107><L 1> -107+ | |
| <4 3> -[C. III.]+ <T R> Pro diuersitate locorum temporum et hominum | |
| scripturae intelligendae sunt. | |
| <T I> Item Ieronimus in epistola ad Ephesios. | |
| <T T> Necesse est, ut iuxta diuersitates temporum et locorum | |
| et hominum, quibus scriptae sunt, diuersas et causas et | |
| argumenta et origines habeant. Et quomodo B. Iohannes | |
| in apocalipsi sua septem scribens ecclesiis in unaquaque | |
| earum specialia uel uitia reprehendit, uel uirtutes probat, | |
| ita et S. apostolus Paulus per singulas ecclesias uulneribus | |
| medetur illatis, nec ad instar imperiti medici uno colirio | |
| omnium oculos uult curare. | |
| <1 D><S 107><L 12> | |
| <2 30> -DISTINCTIO XXX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Illud autem, quod in canone apostolorum, et in | |
| Gangrensi concilio, et in VI. sinodo legitur, ex causa consideratur | |
| et ex tempore. Causa fuit heresis Manicheorum, que | |
| coniugium detestabatur, sicut etiam quorumdam superstitio | |
| multa in Catholicorum detestacione introduxisse inuenitur, contra | |
| quos in Gangrensi Concilio statutum legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De multimoda supersticione hereticorum, quos | |
| Gangrense concilium anathematizauit. | |
| -[Conc. Gangr. c. 16.]+ | |
| <T T> Si qui filii parentes, maxime fideles, deseruerint occasione | |
| Dei cultus, hoc iustum esse iudicantes, et non potius | |
| debitum honorem parentibus reddiderint, ut hoc ipsum in | |
| eis uenerentur, quod fideles sunt, anathema sint. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 17.]+ | |
| <T T> Quecumque mulier, religioni iudicans conuenire, | |
| comam sibi amputauerit, quam Deus ad uelamen eius et | |
| ad memoriam subiectionis illi dedit, tanquam resoluens ius | |
| subiectionis, anathema sit. | |
| <S 108><L 1> -108+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. <T I> Item ex eodem. -[c. 14.]+ | |
| <T T> Si qua mulier derelicto uiro discedere uoluerit, soluto | |
| uinculo coniugali, nuptias condempnando, anathema sit. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. <T I> Item ex eodem. -[c. 10.]+ | |
| <T T> Si quis propter Deum uirginitatem professus in | |
| coniugio positos per arrogantiam uituperauerit, anathema | |
| sit. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 9.]+ | |
| <T T> Si quis uel uirginitatem, uel continentiam professus, | |
| tanquam abominabiles nuptias iudicat, et non propter hoc | |
| solum, quod continentiae et uirginitatis bonum sanctum | |
| propositum sit, anathema sit. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 13.]+ | |
| <T T> Si qua mulier suo proposito utile iudicans, ut uirili | |
| ueste utatur, propter hoc uiri habitum imitetur | |
| anathema sit. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 18.]+ | |
| <T T> Si quis, tanquam hoc continentiae conuenire iudicans, | |
| die dominico ieiunauerit in eiusdem diei contemptum, anathema | |
| sit. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 19.]+ | |
| <T T> Si quis eorum, qui in proposito sunt continentiae, propter | |
| necessitatem corporalem superbiat, et ieiunia communia | |
| putauerit contempnenda, tocius ecclesiae perfectam in | |
| sua conscientia iudicans rationem, anathema sit. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 20.]+ | |
| <T T> Si quis per superbiam, tanquam perfectum se existimans, | |
| conuentus, qui per loca et basilicas sanctorum | |
| martirum fiunt, uel accusauerit, uel etiam oblationes, que | |
| ibidem celebrantur, spernendas esse crediderit, memoriasque | |
| Sanctorum contempnendas, anathema sit. | |
| <S 109><L 1> -109+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 3.]+ | |
| <T T> Si quis docet, domum Dei contemptibilem esse debere | |
| et congregationes, que in ea fiunt, anathema sit. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 6.]+ | |
| <T T> Si quis extra ecclesiam priuatim populos congregans | |
| contempnat ecclesiasticas sanctiones, ipsam ecclesiam | |
| apud se sine episcopi consilio cum presbitero agat | |
| anathema sit. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. I.]+ | |
| <T T> Si quis nuptias in accusatione duxerit, et mulierem | |
| fidelem ac religiosam cum uiro suo dormientem abhominandam | |
| crediderit aut etiam accusandam, tamquam non posse | |
| coniugatos in regnum Dei ingredi, anathema sit. | |
| <4 13> -C. XIII+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 2.]+ | |
| <T T> Si quis carnem manducantem ex fide cum religione, | |
| preter sanguinem et ydolo inmolatam et suffocatam, | |
| crediderit condempnandum, tanquam spem non habentem, | |
| qui eam manducat, anathema sit. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Item de eadem. -[ib. c. 15.]+ | |
| <T T> Si quis dereliquerit proprios filios, et non eos | |
| aluerit et (quod pietatis est) necessaria non prebuerit, | |
| sed sub occasione continentiae negligendos putauerit, | |
| anathema sit. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. 12.]+ | |
| <T T> Si quis uirorum putauerit sancto proposito (id est continentiae) | |
| conuenire, ut pallio utatur, tamquam ex eo iustitiam | |
| habiturus, et reprehendat uel iudicet alios, qui cum | |
| <S 110><L 1> -110+ | |
| reuerentia birris utuntur et alia ueste communi, que in usu | |
| est, anathema sit. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Item de eodem. -[ib. c. ultimo]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Hec scripsimus, non abscindentes eos, | |
| qui in ecclesia Dei secundum scripturas propositum sanctum | |
| continentiae eligunt, sed eos, qui suscipiunt habitum eius | |
| et in superbiam efferuntur aduersus eos, qui simplicius | |
| uiuunt. Sed et hos condempnamus, qui se extollunt aduersus | |
| scripturas et ecclesiasticos canones, et noua introducunt | |
| precepta. Nos autem et uirginitatem cum humilitate admiramur, | |
| et continentiam cum castitate et religionem | |
| Deo acceptissimam dicimus, et renunciationes secularium | |
| negotiationum atque actuum cum humilitate | |
| approbando laudamus, et nuptiarum uinculum quod | |
| secundum castitatem perdurat, honoramus, et diuites cum | |
| iustitia et operibus bonis non abicimus. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Anathematizatur, qui Manicheorum supersticiones | |
| sequitur. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Si quis presbiter propter publicam penitentiam a | |
| sacerdote acceptam absque aliqua necessitate die dominica | |
| pro quadam religione ieiunauerit, sicut Manichei, | |
| anathema sit. -@. 1.+ Similiter et quod ab apostolis | |
| traditum canon tenet antiquus, placuit, ut per omnes | |
| dominicas et per omnes dies pascae usque ad quinquagesimam | |
| non prosternant se in oratione | |
| humilitatis, sed recto uultu ad Dominum orationis fungantur | |
| offitio, quia in his diebus gaudium resurrectionis | |
| Domini celebramus. Si quis etiam non pro | |
| abstinentia, sed pro exsecratione escarum abstinet | |
| placuit sancto concilio, ut pregustet, et sic, si uult abstinere, | |
| abstineat. Si autem spernit, ita ut olera cocta cum carnibus | |
| non degustet, iste non obediens, nec suspitionem | |
| heresis a se remouens, deponatur de ordine clericatus. | |
| <S 111><L 1> -111+ | |
| <1 D><S 111><L 1> | |
| <2 31> -DISTINCTIO XXXI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Tempus quia nondum erat institutum, ut | |
| sacerdotes continentiam seruarent. | |
| Unde Gregorius scribit Petro Subdiacono Siciliae: | |
| -[lib. I. epist. 42.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Qui castitatem non promisit, ab uxore sua | |
| separari non cogatur. | |
| <T T> Ante triennium omnium ecclesiarum subdiaconi Siciliae | |
| prohibiti fuerant, ut more Romanae ecclesiae suis uxoribus | |
| nullatenus misceantur. Quod mihi durum atque incompetens | |
| uidetur, ut, qui usum continentiae non inuenit, | |
| neque castitatem promisit, compellatur a sua uxore | |
| separari, atque per hoc (quod absit) in deterius cadat. | |
| Inde uidetur mihi, ut a presenti die episcopis omnibus | |
| dicatur, ut nullum facere diaconum presumant, nisi qui se | |
| uicturum caste promiserit, quatenus et preterita mala que | |
| proposito mentis appetita non sunt, uiolenter non exigantur | |
| et futura caute caueantur. -@. 1.+ Qui uero post eandem | |
| prohibitionem, que ante triennium facta est, continenter | |
| cum suis coniugibus uixerint, laudandi atque remunerandi | |
| sunt, atque ut in bono suo permaneant exhortandi. | |
| -@. 2.+ Eos autem, qui post prohibitionem factam a suis se | |
| uxoribus continere noluerint, ad sacrum ordinem nolumus | |
| promoueri, quia nullus debet ad altaris ministerium accedere, | |
| nisi cuius castitas ante susceptum ministerium fuerit | |
| approbata. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Causa uero huius institucionis mundicia | |
| fuit sacerdotalis ut libere cunctis diebus orationi possent | |
| uacare. Si enim (ut Apostolus ait) ab uxoribus est cessandum, | |
| ut expeditius orationi uacemus, ministris itaque altaris, | |
| quibus cotidiana necessitas orandi incumbit, numquam coniugali | |
| offitio uacare permittitur. | |
| Unde Beda super Lucam -[ad cap. I.]+ ait: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Sacerdotibus semper castitas obseruanda precipitur. | |
| <T T> Sacerdotibus, ut semper ualeant altari assistere | |
| semper ab uxoribus continendum, semper castitas obseruanda | |
| precipitur. | |
| <S 112><L 1> -112+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui diuinis sacramentis deseruiunt, continentes | |
| esse oportet. | |
| <T I> Item in Concilio Cartaginensi II. -[cap. 2.]+ | |
| <T T> Episcopos, presbiteros diacones ita ut placuit, | |
| et decet sacrosanctos antistites aut sacerdotes, | |
| aut Leuitas, uel qui sacramentis diuinis inseruiunt, continentes | |
| esse decet in omnibus. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Sacerdotes et Leuitae suis non misceantur | |
| uxoribus. | |
| <T I> Item Innocentius I. Victricio Rotomagensi Episcopo. | |
| -[epist. II. cap. 9.]+ | |
| <T T> Tenere debet ecclesia omni modo, ut sacerdotes et | |
| Leuitae cum uxoribus suis non misceantur, quia ministerii | |
| cotidiani necessitatibus occupantur. Scriptum est enim: | |
| "Sancti estote, quoniam sanctus sum, Dominus Deus | |
| uester." Nam priscis temporibus anno uicis suae de | |
| templo non discedebant (sicut de Zacharia legimus, nec | |
| domum suam omnino tangebant, quibus utique propter | |
| sobolis successionem usus fuerat relaxatus, quia ex alia | |
| tribu et preterquam ex semine Aaron ad sacerdotium | |
| nullus accedere precipiebatur: quanto magis hi sacerdotes | |
| et Leuitae pudicitiam ex die ordinationis suae obseruare | |
| debent, quibus uel sacerdotium, uel ministerium | |
| sine successione est, nec preterit dies, qua uel a sacrificiis | |
| diuinis, uel a baptismatis offitio uacent? | |
| <P 1> -[ PALEA.+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T I> Item ibidem. | |
| <T T> Nam sicut Paulus ad Corinthios scribit, dicens: | |
| "Abstinete uos ad tempus, ut uacetis orationi," et hoc | |
| utique laicis precepit: multo magis sacerdotes, quibus | |
| orandi et sacrificandi iuge sacrificium est, semper debebunt | |
| ab huiusmodi consortio abstinere. -]+ <P 0> | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Qui ab uxoris offitiis abstinent, ad sacrificia | |
| admittantur. | |
| <T I> Idem Exsuperio Tolletano Episcopo. -[epist. III. c. I.]+ | |
| <T T> Eos ad sacrificia admitti fas sit, qui uel cum uxore | |
| non exerceant offitium carnale. | |
| <S 113><L 1> -113+ | |
| <4 7> -C. VII+ <T R> Sacerdoti, cui semper est orandum, semper est | |
| matrimonio carendum. | |
| <T I> Item Ieronimus contra Iouinianum. -[lib. I.]+ | |
| <T T> Si laicus et quisque fidelis non potest orare, nisi | |
| careat offitio coniugali, sacerdoti, cui semper offerenda | |
| sunt sacrificia, semper orandum est; si semper orandum | |
| est, semper ergo matrimonio carendum. | |
| <T P> -Gratian.+ Quod autem Manicheorum causa de coniugio | |
| sacerdotum illud supra dictum sit, ex Gangrensi Concilio | |
| apparet, in quo -[cap. I.]+ sic statutum legitur: | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Anathema sit, qui nuptias uituperat. | |
| <T T> Si quis uituperat nuptias, et dormientem cum uiro suo | |
| fidelem ac religiosam detestatur aut culpabilem estimat, | |
| uelut que regnum Dei introire non possit, anathema sit. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. -[cap. 9.]+ | |
| <T T> Quicumque uirginitatem custodiens aut continentiae | |
| studens, uelut horrescens nuptias, nec propter hoc, quod | |
| bonum et sanctum est, nomen uirginitatis assumit, anathema | |
| sit. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Potest et aliter intelligi illud, quod | |
| in canone apostolorum legitur, ut iste sit sensus capituli: "Si | |
| quis docet sacerdotem uxorem suam contempnere," non uxorem | |
| quam in sacerdotio accepit, sed quam, dum esset adhuc laicus uel | |
| in minoribus ordinibus constitutus, sibi copulauit, cum qua continentiam | |
| professus est, cum ad sacros ordines conscenderet | |
| quam nullus debet contempnere, hoc est, ab animo et cura sua | |
| abicere, quin ei necessaria prouideat. Probatur autem hec | |
| interpretatio auctoritate Leonis Papae, qui -[epist. XC. | |
| cap. 3.]+ scribens Rustico Narbonensi Episcopo ait: | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Ministris altari episcopis et presbiteris | |
| eadem lex est continentiae. | |
| <T T> Lex continentiae eadem est altaris ministris, que episcopis | |
| aut presbiteris, qui cum essent laici siue lectores, | |
| licite et uxores ducere, et filios procreare potuerunt; sed | |
| cum ad predictos peruenerunt gradus, cepit eis non licere | |
| quod licuit. Unde, ut de carnali fiat spirituale coniugium, | |
| oportet eos nec dimittere uxores, sed qui habent sic | |
| habere uideantur quasi non habeant, quo et salua sit | |
| caritas conubiorum, et cessent opera nuptiarum. | |
| <S 114><L 1> -114+ | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Episcopus uel presbiter uxorem propriam a sua | |
| cura non abiciat. | |
| <T I> Item Leo IX. contra epistolam Nicetae Abbatis. | |
| <T T> Omnino confitemur, non licere episcopo, presbitero, | |
| diacono, propriam uxorem causa religionis abicere a cura | |
| sua, sed ut ei uictum et uestitum largiatur, sed non ut | |
| cum illa ex more carnaliter iaceat. Sic et sanctos apostolos | |
| legimus egisse, B. Paulo apostolo dicente: "Numquid | |
| non habemus potestatem sororem mulierem circumducendi, | |
| sicut frater Domini et Cephas?" Vide insipiens, | |
| quia non dixit: numquid non habemus potestatem | |
| sororem mulierem "amplectendi?" sed "circumducendi," | |
| scilicet ut mercede predicationis sustentaretur ab eis, | |
| nec tamen deinceps foret inter eos ulterius carnale coniugium. | |
| -+ | |
| <T P> -Gratian.+ Hinc et illud Gregorii in dialogo: "Presbiter | |
| quidam" require infra. -@. 1.+ Ut igitur ex his auctoritatibus | |
| apparet, sacerdotes, uxoribus, quas in laicali habitu uel in | |
| minoribus ordinibus constituti sibi legitime copularunt, necessaria | |
| subministrare, debita uero reddere non ualent. | |
| -IV. Pars.+ -@. 2.+ Sed obicitur illud Tripartitae ystoriae: | |
| -[libro II. capite 14.]+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Dissuasu Pahfnucii Nicena sinodus non constituit, | |
| ne presbiteri cum suis uxoribus dormirent. | |
| <T T> Nicena sinodus uolens corrigere uitam hominum in | |
| ecclesiis commorantium, posuit leges, quas canones uocamus, | |
| in quorum tractatu uidebatur aliquibus introducere | |
| legem, ut episcopi, presbiteri, diaconi, subdiaconi cum | |
| coniugibus, quas ante consecrationem duxerunt non dormirent. | |
| Surgens autem Pahfnucius confessor contradixit, | |
| honorabiles confessus nuptias, et castitatem dicens | |
| esse cum propria coniuge concubitum, suasitque concilio, | |
| ne talem ponerent legem, grauem esse asserens causam, | |
| que aut ipsis aut eorum iugalibus occasio fornicationis | |
| existeret. Et hoc quidem Pahfnucius (licet nuptiarum | |
| esset inexpertus) exposuit, sinodusque laudauit sententiam | |
| eius, et nichil ex hac parte sanciuit, sed hoc in uniuscuiusque | |
| uoluntate, non necessitate permisit. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Non in perpetuum, sed tempore oblationis a | |
| complexu suarum uxorum sacerdotes abstineant. | |
| <T I> Item VI. Sinodus. -[cap. 13.]+ | |
| <T T> Quoniam in Romani ordine canonis esse traditum | |
| <S 115><L 1> -115+ | |
| cognouimus, eos, qui ordinati sunt diaconi uel presbiteri, | |
| confiteri, quod iam non suis copulentur uxoribus: | |
| antiquum sequentes canonem apostolicae diligentiae et | |
| constitucionis, sacrorum uirorum legales nuptias amodo | |
| ualere uolumus, nullo modo cum uxoribus suis eorum | |
| conubia dissoluentes, aut priuantes eos familiaritate ad | |
| inuicem in tempore oportuno. Quicumque ergo dignus | |
| inuentus fuerit subdiaconali ordinatione, aut diaconali, | |
| aut sacerdotali, hi nullo modo prohibeantur ad talem | |
| ascendere gradum pro uxoris suae cohabitatione; nec | |
| in tempore ordinationis suae profiteri cogantur, quod | |
| abstinere debeant a legalis uxoris familiaritate. | |
| <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Oportet eos, qui altari ministrant, in tempore | |
| oblationis sanctorum continentes esse in omnibus, ut a Deo | |
| possint consequi que simpliciter postulant. -@. 2.+ Si quis | |
| igitur presumpserit contra apostolicos canones aliquos | |
| presbiterorum, diaconorum priuare a contactu et | |
| communione legalis uxoris suae, deponatur. -@. 3.+ | |
| Similiter et presbiter aut diaconus, qui religionis causa | |
| uxorem suam expellit, excommunicetur; si uero in hoc | |
| permanserit, deponatur. | |
| <T P> -Gratian.+ Hoc autem ex loco intelligendum est. Orientalis | |
| enim ecclesia, cui VI. sinodus regulam uiuendi prescripsit, uotum | |
| castitatis in ministris altaris non suscepit. | |
| Unde Stephanus papa ait: -[in I. actione Sinodi, ab ipso | |
| in basilica Lateranensi congregatae]+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Occidentalis, non orientalis ecclesia castitatis | |
| obtulit uotum. | |
| <T T> -V. Pars.+ Aliter se habet orientalium ecclesiarum traditio, | |
| aliter huius sanctae Romanae ecclesiae. Nam eorum | |
| sacerdotes, diaconi atque subdiaconi matrimonio | |
| copulantur; istius autem ecclesiae uel occidentalium | |
| nullus sacerdotum a subdiacono usque ad episcopum | |
| licentiam habet coniugium sortiendi. | |
| -VI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Similiter et capitulum Nicolai ex | |
| loco consideratur, quia gens Bulgarorum nouiter conuersa ad | |
| fidem propositum sacrae religionis ex integro assumere nondum | |
| didicerat. -@. 1.+ Quod autem in c. VI. sinodi presbiter non | |
| legitimis nuptiis detentus punitur, non legales nuptiae secundae | |
| intelligendae sunt, a quibus auctoritate canonica quilibet sacerdos | |
| debet esse inmunis. Illud autem Gangrensis concilii: "Si | |
| quis discernit presbiterum coniugatum, etc." similiter intelligendum | |
| est uel localiter traditum, uel coniugatum ab ea appellatum, | |
| quam ante tempus suae ordinationis duxerat. -@. 2.+ Illud quoque | |
| Martini papae: "Si subdiaconus secundam duxerit | |
| uxorem," non dissimiliter intelligendum est. primam enim uxorem | |
| ante subdiaconatum habere permittitur, qua defuncta uel | |
| <S 116><L 1> -116+ | |
| castitatem professa promouetur iste ad subdiaconatum. Promotus | |
| autem, si secundas desiderauerit nuptias, sententiae Martini | |
| Papae subiacebit. | |
| <1 D><S 116><L 4> | |
| <2 32> -DISTINCTIO XXXII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Seruanda est ergo continentia ab omnibus in | |
| sacris ordinibus constitutis. | |
| Unde Leo Papa -[ad Anastasium epist. LXXXII. | |
| cap. 3. et 4.]+ ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Neque etiam subdiaconis conubium conceditur. | |
| <T T> Cum sacerdotum tam excellens est electio, ut hec, | |
| que in aliis membris ecclesiae non uocantur ad culpam in | |
| illis tamen habeantur illicita. Cum enim extra clericorum | |
| ordinem constitutis nuptiarum societati et filiorum procreationi | |
| studere sit liberum, ad exhibendam tamen | |
| perfectae continentiae puritatem nec subdiaconibus carnale | |
| quidem conubium conceditur, ut et qui habent sint tamquam | |
| non habentes, et qui non habent permaneant singulares. | |
| Quod si in hoc ordine, qui quartus extat a | |
| capite, dignum est custodiri, quanto magis in primo, uel | |
| secundo tertioue seruandum est, ne aut leuitico aut | |
| presbiterali honore, aut episcopali excellentia quisquam | |
| idoneus existimetur qui se a uoluptate luxuriae nec | |
| dum refrenasse detegitur. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T I> Item Gregorius Leoni Episcopo Catinensi, | |
| libro III. epistola 34. | |
| <T T> Multorum relatione comperimus, hanc apud uos olim | |
| consuetudinem tenuisse, ut subdiaconi suis licite miscerentur | |
| uxoribus. Quod ne denuo quisquam presumeret | |
| a Seruo dei sedis nostrae diacono ex auctoritate nostri decessoris | |
| est isto modo prohibitum, ut eodem tempore ii, qui | |
| iam uxoribus fuerant copulati, unum e duobus eligerent, id | |
| est, aut a suis uxoribus abstinerent, aut certe ministrare | |
| nulla ratione presumerent. Et quantum dicitur, Speciosus | |
| tunc subdiaconus pro hac re ab administrationis se suspendit | |
| offitio, et usque in obitus sui tempus notarii quidem gessit | |
| offitium, et a ministerio, quod subdiaconum oportuerat exhibere, | |
| cessauit. <T I> Et post aliqua: <T T> -@. 1.+ De cetero uero fraternitas | |
| tua sit omnino sollicita, ut quos ad hoc iam offitium | |
| contigerit promoueri, hoc quam maxime diligenter | |
| <S 117><L 1> -117+ | |
| inspiciat, ne si uxores habent, miscendi se cum eis licentia | |
| potiantur, sed ad similitudinem sedis apostolicae eos cuncta | |
| obseruare sua nichilominus districtione constituat. -]+ <P 0> | |
| <4 3> -C. III+ <T R> Extra sacros ordines constituti ducant uxores et ab | |
| ecclesia stipendia accipiant. | |
| <T I> Item Gregorius Augustino Anglorum Episcopo. | |
| -[cap. 2. ad secundam interrogationem]+ | |
| <T T> Si qui uero sunt clerici extra sacros ordines constituti, | |
| qui se non possunt continere, sortiri uxores debent, et stipendia | |
| sua exterius accipere, quia et de eisdem Patribus | |
| nouimus scriptum, quod diuidebatur singulis, prout | |
| cuique opus erat. De eorum ergo stipendio cogitandum | |
| atque prouidendum est, et sub ecclesiastica regula tenendi | |
| sunt, ut bonis moribus uiuant, et canendis psalmis inuigilent, | |
| et ab omnibus illicitis et cor et linguam et corpus | |
| Deo auctore conseruent. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Subdiacono uxorem ducere non licet. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa -[I.]+ Adoni Viennensi | |
| Archiepiscopo. | |
| <T T> De illo clerico Alwico nomine, quem per ordines | |
| ecclesiasticos usque ad subdiaconatum uixisse dicitis, | |
| cur uestra auctoritate uxorem duxerit, miramur, eo quod | |
| nulli umquam (exceptis illis, quibus ecclesiastica regula | |
| habere permittit) uxorem ducendi licentiam damus. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non audiatur missa presbiteri concubinam habenti. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa -[II.]+ omnibus Episcopis. | |
| <T T> -II. Pars.+ Nullus missam audiat presbiteri, quem | |
| scit concubinam indubitanter habere aut subintroductam | |
| mulierem. Unde etiam ipsa sancta sinodus hoc capitulum | |
| sub excommunicatione statuit, dicens: Quicumque sacerdotum | |
| diaconorum etc., <T I> sicut in subsequenti c. Alexandri | |
| -[II.]+ continetur. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Non est audienda missa presbiteri, qui concubinam | |
| habet. | |
| <T I> Item Alexander II. | |
| <T T> Preter hoc autem precipiendo mandamus, ut nullus | |
| missam audiat presbiteri, quem scit concubinam habere indubitanter | |
| uel subintroductam mulierem. Unde etiam | |
| sancta sinodus hec a capite sub excommunicatione statuit, | |
| dicens: -@. 1.+ Quicumque sacerdotum, diaconorum, | |
| subdiaconorum post constitutum beatae memoriae predecessoris | |
| <S 118><L 1> -118+ | |
| nostri sancti Papae Leonis aut Nicolai de | |
| castitate clericorum, concubinam palam duxerit, uel ductam | |
| non reliquerit, ex parte omnipotentis Dei et auctoritate apostolorum | |
| principum Petri et Pauli precipimus et omnino | |
| contradicimus, ut missam non cantet, nec euangelium | |
| legat nec epistolam ad missam neque in presbiterio | |
| cum his ad diuina offitia, qui prefatae constitucioni | |
| obedientes fuerint, maneat, neque partem ab ecclesia | |
| suscipiat. -@. 2.+ Precipientes etiam statuimus, ut hi predictorum | |
| ordinum, qui eisdem predecessoribus nostris obedientes | |
| castitatem seruauerint, iuxta ecclesias (sicut | |
| oportet religiosos clericos) simul manducent et dormiant, | |
| et quicquid eis ab ecclesia competit, hoc communiter | |
| habeant. Deinde, ut decimae et primitiae seu oblationes | |
| uiuorum et mortuorum ecclesiis Dei fideliter reddantur | |
| a laicis, et ut in dispositione episcoporum sint, | |
| quas qui retinuerint, a sanctae ecclesiae communione | |
| separentur. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Verum principia harum auctoritatum | |
| contraire uidentur Ieronimo, Augustino et ceteris, qui Christi | |
| sacramenta neque in bono, neque in malo homine fugienda demonstrant, | |
| sicut subsequens causa simoniacorum plenius | |
| ostendit. Sed Urbanus II. in epistola destinata preposito | |
| S. Vincentii hanc contrarietatem determinat dicens: | |
| <T T> -@. 1.+ Ad hoc uero, quod subiungitur in eadem epistola, | |
| id est, utrum sit utendum ordinationibus et reliquis | |
| sacramentis a criminosis exhibitis, ut ab adulteris uel sanctimonialium | |
| uiolatoribus uel huiusmodi? ad hoc, inquam, | |
| respondemus: Si scismate uel heresi ab ecclesia non | |
| separantur, eorumdem ordinationes et reliqua sacramenta | |
| sancta et ueneranda non negamus, sequentes B. Augustinum, | |
| qui super Iohannem de huiusmodi tam copiose quam | |
| ueraciter disserit. Ait enim: "Baptizat seruus bonus, siue | |
| seruus malus: nesciat se ille, qui baptizatur, baptizari, | |
| nisi ab eo, qui dedit sibi baptizandi potestatem." Et | |
| paulo post: "Non horreat columba ministerium malorum, | |
| respiciat Domini potestatem." -@. 2.+ Attamen decessores | |
| nostri Nicolaus et Gregorius a missis sacerdotum, | |
| quos tales reuera esse constiterit, fideles abstinere decreuerunt, | |
| et ut peccandi licentiam ceteris auferrent, et huiusmodi | |
| ad dignae penitentiae lamenta reuocarent. Scribit enim | |
| predecessor noster Gregorius Radulfo et Bertolfo ducibus | |
| inter cetera: "Offitium simoniacorum et in fornicatione | |
| iacentium scienter nullo modo recipiatis, et quantum | |
| potestis tales a sanctis ministeriis, ut oportuerit, prohibeatis," | |
| etc. -@. 4.+ Porro ad hec, que tibi silogistice in | |
| eadem epistola obiciuntur, et si corpus et sanguis Christi | |
| <S 119><L 1> -119+ | |
| non sunt, et alia, que prediximus, suae uirtutis effectum non | |
| habent, quid agentibus obsunt? quod si habent, cur | |
| spernuntur, si ab indignis presumuntur? Ad hec, inquam, | |
| respondemus ita: proprias quidem habent uirtutis | |
| dignitates, ut prefatus Augustinus ait super Iohannem contra | |
| Donatistas; sed agentibus uel suscipientibus eadem | |
| sacramenta contra prefatorum Pontificum instituta, (nisi forte | |
| sola morte interueniente, utpote ne sine baptismate uel | |
| communione quilibet humanis rebus excedat), eis, inquam, | |
| in tantum obsunt, ut ueri ydololatrae sint, cum talibus et | |
| ordinationum, et sacramentorum confectio, et aliter quam | |
| premissum est scienter susceptio uehementer a sanctis | |
| canonibus prohibeantur. Ait enim Samuel propheta: | |
| "Quoniam peccatum ariolandi est repugnare, et quasi | |
| scelus ydololatriae nolle adquiescere." Hec de malis catholicis, | |
| qui intra ecclesiam sunt. -@. 4.+ Ceterum scismaticorum | |
| et hereticorum sacramenta, quoniam extra ecclesiam sunt, | |
| iuxta sanctorum Patrum traditiones, scilicet Pelagii, Gregorii, | |
| Cipriani, Augustini, Ieronimi, formam quidem sacramentorum, | |
| non autem uirtutis effectum habere profitemur, nisi | |
| cum ipsi uel eorum sacramentis initiati per manus inpositionem | |
| ad catholicam redierint unitatem. Sciendum uero | |
| est, quod canones apostolorum (quorum auctoritate | |
| orientalis et ex parte utitur Romana ecclesia), et insignis | |
| martir Ciprianus, et LXXX. episcopi cum eodem baptisma | |
| hereticorum lauacrum diaboli appellant. Stephanus uero et | |
| Cornelius martires et Pontifices Romani, et uenerabilis Augustinus | |
| in libro de baptismate, eundem Ciprianum et | |
| prefatos episcopos ob hanc causam uehementer redarguunt, | |
| affirmantes baptisma siue ab heretico siue scismatico | |
| ecclesiastico more celebratum ratum esse; et merito, quia | |
| alia in baptismo, et alia in reliquis sacramentis consideratio | |
| est, quippe cum et ordine prior, et necessarior sit. Subito | |
| enim morituro prius baptismate, quam dominici corporis | |
| communione uel aliis sacramentis consulitur, et dum forte | |
| catholicus non inuenitur, satius est ab heretico baptismi | |
| sacramentum sumere, quam in eternum perire. Et hanc | |
| sententiam prescriptorum Pontificum Cornelii et Stephani et | |
| Augustini, secuti sunt Siricius, Innocentius, Leo, | |
| Anastasius et M. Gregorius et omnis catholica ecclesia. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -@. 5.+ Prohibentur ergo de manibus talium | |
| sacerdotum sacramenta suscipi, non quin sint uera quantum ad | |
| formam et effectum, sed quia, dum huiusmodi sacerdotes se a | |
| populo contemptos uiderint, rubore uerecundiae facilius ad penitentiam | |
| prouocantur. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Qui uxorem ducere uoluerit, ante ordinem subdiaconatus | |
| hoc faciat. | |
| <T I> Item ex VI Sinodo. -[cap. 6.]+ | |
| <T T> Si quis eorum, qui ad clerum accedunt, uoluerit nuptiali | |
| <S 120><L 1> -120+ | |
| iure mulieri copulari, hoc ante ordinem subdiaconatus | |
| faciat. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Lectores aut uxores ducant, aut continentiam | |
| profiteantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[cap. 19.]+ | |
| <T T> Lectores cum ad annos pubertatis ueniunt, cogantur | |
| aut uxores ducere, aut continentiam profiteri. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Subdiaconos continentiam obseruare oportet. | |
| <T I> Item Gregorius Bonifatio Episcopo Regitano. | |
| -[lib. III. epist. 5.]+ | |
| <T T> Subdiaconibus tuis hoc, quod de singulis statuimus, | |
| decreuimus obseruari, nec illam diffinitionem nostram | |
| cuiusquam contumatia sinas aut temeritate corrumpi. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Beneficio et offitio careant, qui post diaconatum | |
| uxoribus uacant. | |
| <T I> Item Urbanus II. in Sinodo apud Melfiam. -[cap. 12.]+ | |
| <T T> Eos, qui post diaconatum uxoribus uacare uoluerint, | |
| ab omni sacro ordine remouemus, offitio atque | |
| beneficio ecclesiae carere decreuimus. Quod si ab episcopo | |
| commoniti non se correxerint, principibus indulgemus | |
| licentiam, ut eorum feminas mancipent seruituti. Si uero | |
| episcopi consenserint eorum prauitatibus, ipsi offitii interdictione | |
| mulctentur. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Excludendi sunt a suorum graduum dignitate subdiaconi, | |
| et deinceps, si continentes esse noluerint. | |
| <T I> Item Dominico Grandensi patriarchae. | |
| <T T> Erubescant impii, et aperte intelligant iudicio Spiritus | |
| sancti eos, qui in tribus sacris gradibus, presbiteratu, | |
| diaconatu, subdiaconatu positi, mulierculas | |
| non abiecerint et caste non uixerint, excludendos | |
| ab eorundem graduum dignitate. De manifestis quidem | |
| loquimur: secretorum autem cognitor et iudex est Deus. | |
| <T P> Idem Meldensi Sinodo presidens ait: -[cap. 3.]+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Ad sacros ordines non accedat, nisi uirgo, aut | |
| probatae castitatis. | |
| <T T> Nemo ad sacrum ordinem permittatur accedere, nisi aut | |
| uirgo, aut probatae castitatis, et qui usque ad subdiaconatum | |
| unicam et uirginem uxorem habuerit. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> In tribus gradibus constituti etiam ab uxoribus | |
| abstineant. | |
| <T I> Item in Cartaginensi Concilio. -[V. c. 3.]+ | |
| <T T> Placuit episcopos, presbiteros, diaconos subdiaconos | |
| secundum priora instituta etiam abstinere | |
| <S 121><L 1> -121+ | |
| ab uxoribus: quod nisi fecerint ab ecclesiastico remoueantur | |
| offitio, ceteros uero clericos ad hoc non cogi sed | |
| uniuscuiusque ecclesiae consuetudinem obseruari | |
| debere. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> In minoribus ordinibus constituti uxores ducant, | |
| nisi uoto et religioso habitu prohibeantur. | |
| <T I> Item Leo -[IX.]+ contra epistolam Nicetae Abbatis. | |
| <T T> Seriatim et aperte prosequamur, quod sancta | |
| Romana ecclesia in gradibus clericorum ait. Clericos | |
| hostiarios, lectores, exorcistas, acolitos, si extra uotum | |
| et habitum monachi inueniantur et continentiam profiteri | |
| noluerint, uxorem ducere uirginem cum benedictione | |
| sacerdotali permittit, non autem uiduam aut repudiatam, | |
| quia propter hoc deinceps nec ad subdiaconatum prouehi | |
| poterunt, nec laicus nisi uirginem sortitus uxorem | |
| aut bigamus ad clericatum, uel si quis ex prefatis | |
| ordinibus desiderat, ad subdiaconatum ascendere non | |
| potest sine consensu uxoris suae, ut fiat de carnali deinceps | |
| spirituale coniugium, nemine eos cogente. Neque | |
| permittitur postea uxor iungi eidem marito suo carnaliter, | |
| nec cuiquam nubere in uita aut post mortem illius. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Non liceat clericis alterius sectae uxorem accipere. | |
| <T I> Item ex Concilio Calcedonensi. -[cap. 14.]+ | |
| <T T> Quoniam in quibusdam prouinciis concessum est | |
| lectoribus et psalmistis uxores ducere, constituit sancta | |
| sinodus, non licere cuiquam ex his accipere sectae alterius | |
| uxorem. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Non habitent cum clericis mulieres, nisi que naturali | |
| federe omnem suspicionem excludunt. | |
| <T I> Item Niceni Concilii. -[c. 3.]+ | |
| <T T> -V. Pars.+ Interdixit per omnia sancta sinodus, non | |
| episcopo, non presbitero, non diacono, non subdiacono | |
| non alicui omnino, qui in clero est, licere subintroductam | |
| mulierem habere, nisi forte aut matrem, aut sororem, | |
| aut amitam, aut etiam eas idoneas personas, que | |
| fugiant suspiciones. | |
| <P 1> -[PALEA+ | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T I> Item Ieronimus ad Nepotianum de uita | |
| clericorum, et alibi. | |
| <T T> Hospitiolum tuum aut raro, aut numquam mulierum | |
| pedes terant. -@. 1.+ Quia non potest toto corde cum Deo | |
| habitare, qui feminarum accessibus copulatur. -@. 2.+ Femina | |
| conscientiam secum pariter habitantis exurit. -@. 3.+ | |
| <S 122><L 1> -122+ | |
| Numquam de formis mulierum disputes. -@. 4.+ Feminae | |
| nomen tuum nouerint uultum nesciant. -@. 5.+ Feminam, | |
| quam bene uideris conuersantem, mente dilige, non | |
| corporali frequentia. -@. 6.+ Si bonum est mulierem non | |
| tangere, malum est ergo tangere. -]+ <P 0> | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Presbiter uxorem suam quasi sororem diligat | |
| et quasi hostem fugiat. | |
| <T I> Item Gregorius in Dialogorum libro IV. -[cap. 2.]+ | |
| <T T> Presbiter quidam commissam sibi regebat ecclesiam | |
| cum magno timore Domini, qui ex tempore accepti ordinis | |
| presbiteram suam ut sororem diligens, sed quasi hostem | |
| cauens, ad se propius non sinebat accedere, eamque sibi | |
| appropinquare nulla occasione permittens, ab ea sibi | |
| communionem funditus familiaritatis abscidit. | |
| <T P> -Gratianus.+ Presbiteram uero quam debeamus accipere, | |
| Laudicense Concilium -[c. II.]+ ostendit, dicens: | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Viduae uel seniores presbiterae appellantur. | |
| <T T> Mulieres que apud Grecos presbiterae appellantur, | |
| apud nos autem uiduae, seniores, uniuirae et matricuriae | |
| appellantur, in ecclesia tamquam ordinatas constitui | |
| non debere. | |
| <1 D><S 122><L 22> | |
| <2 33> -DISTINCTIO XXXIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Ecce, quod in sacris ordinibus constituti uxores | |
| habere non possunt, uel si bigami aliqui inuenti fuerint, ad sacros | |
| ordines ascendere non ualent. Sed queritur, si quis preter | |
| uxorem concubinam habuerit, utrum in sacerdotem promoueri | |
| ualeat? Talis a sacris ordinibus auctoritate canonum Apostolorum | |
| prohibetur, in quibus -[cap. 17.]+ sic statutum legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Secundis nuptiis post baptisma copulatus, aut | |
| concubinam habens, ad sacrum ordinem | |
| conscendere non ualet. | |
| <T T> Si quis post acceptum sacrum baptisma secundis | |
| fuerit nuptiis copulatus aut concubinam habuerit, non potest | |
| fieri episcopus, nec sacerdos, nec diaconus, aut prorsus | |
| ex numero eorum, qui ministerio sacro deseruiunt. | |
| <T P> -Gratian.+ Deseruientes sacro ministerio intelliguntur subdiaconi, | |
| qui calicem diacono offerunt, et acoliti, qui cum cereis | |
| diacones precedunt, unde ceroferarii dicuntur, qui etiam | |
| uinum et aquam preparando calici subministrant. Concubina | |
| intelligenda est preter uxorem, ut iste sit sensus capituli: "Si | |
| <S 123><L 1> -123+ | |
| quis post acceptum sacrum baptisma secundis fuerit nuptiis | |
| copulatus, aut concubinam habuerit": distinguendum est, | |
| antequam uxorem duxerit, siue post mortem uxoris. | |
| Unde B. Gregorius ait: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Duarum matronarum maritus post baptismum | |
| clericus non ordinetur. | |
| <T T> Maritum duarum matronarum post baptismum clericum | |
| non ordinandum censuimus; neque eum, qui unam | |
| quidem concubinam, uel meretricem in matrimonio | |
| assumpsit; nec illum, qui semetipsum abscidens quodlibet | |
| membrum indignatione aliqua uel iusto, uel iniusto | |
| tenore superatus truncauerit; nec illos qui | |
| usuras accepisse conuincuntur, aut in scena lusisse noscuntur; | |
| nec eum, qui publica penitentia mortalia crimina | |
| defleuit; neque illum, qui in furiam aliquando uersus | |
| insaniuit, uel afflictione diabolica uexatus est; neque | |
| eum, qui per emptionem ad imitationem Simonis Magi | |
| pecuniam obtulerit. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Arrepticii uel epileptici sacris altaribus non | |
| ministrent. | |
| <T I> Item Pius Papa. | |
| <T T> -II. Pars.+ Communiter diffinimus, ut nullus de his, qui | |
| aut in terra arrepti a demonibus eliduntur aut quolibet | |
| modo uexationis incursibus efferuntur, uel sacris audeant | |
| ministrare altaribus, uel indiscusse se ingerant sacramentis | |
| diuinis, exceptis illis, qui corporum incommoditati | |
| dediti sine huiusmodi passionibus in terra | |
| probantur elisi: qui tamen et ipsi tamdiu erunt ab offitii | |
| sui et ordine et loco suspensi, quousque unius anni spatio | |
| per discretionem episcopi inueniantur ab incursu demonum | |
| liberati. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. | |
| <T T> Clerici, qui in adolescentia a demonibus cognoscuntur | |
| obsessi, ad superiorem sacri regiminis gradum accedere | |
| non possunt. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gelasius Papa. -[I. epist. ad uniuersos Episcopos | |
| per Lucaniam constitutos, 19.]+ | |
| <T T> Usque adeo sane comperimus illicita queque prorumpere, | |
| <S 124><L 1> -124+ | |
| ut demonibus similibusque passionibus irretitis | |
| ministeria sacrosancta tractare tribuatur. Quibus si in | |
| hoc opere positis aliquid propriae necessitatis occurrat, | |
| quis fidelium de sua salute confidit, ubi ministros ipsos | |
| humanae curationis tanta prospexerit calamitate uexari? | |
| Atque ideo necessario remouendi sunt, ne quibuslibet, pro | |
| quibus Christus mortuus est, scandalum generetur infirmis. | |
| Postremo, si corpore sauciatum fortassis aut debilem nequaquam | |
| sancta contingere lex diuina permisit, quanto | |
| magis doni celestis dispensatores esse non conuenit (quod | |
| est deterius) mente percussos? | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Qui tempore baptismi uxores habent, si postea | |
| religiose uixerint, clerici fieri non prohibentur. | |
| <T I> Item Innocentius Papa. -[I. Felici Episcopo Nucerino, | |
| epist. IV. c. 4.]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Laici, qui habentes uxores baptizati sunt, | |
| ac sic se instituerunt ut in nullo opinio eorum uacillet, | |
| aut clericis iuncti sunt, aut monasteriis, ex quo | |
| baptizati sunt, adheserunt, si non concubinam, si non | |
| pellicem norunt, si in bonis operibus uigilauerint, non | |
| prohibentur huiusmodi ad clericatus sortem assumi. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ceterum ante susceptum sacrum | |
| ordinem quosdam legimus concubinam habuisse, quos tamen sacri | |
| canones non reiciunt, si post sacrum ordinem ab eius commixtione | |
| se immaculatos custodiunt. | |
| Unde Gregorius Andreae Tarentino Episcopo: -[lib. II. | |
| epist. 44.]+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De quodam episcopo, qui ante sui episcopatus | |
| apicem concubinam habuit. | |
| <T T> Habuisse te concubinam manifesta ueritate comperimus, | |
| et te illius criminis participationem habere de qua | |
| etiam contraria est quibusdam nata suspicio. Sed quia in | |
| rebus ambiguis absolutum non debet esse iudicium, hoc | |
| tuae conscientiae committendum eligimus. Qua de re, si in | |
| sacro ordine constitutus eius te recolis permixtione maculatum, | |
| sacerdotii honore deposito ad ministrandum nullo | |
| modo presumas accedere: sciturus in animae tuae periculo | |
| te ministrare, et Deo nostro te sine dubio reddere rationem, | |
| si huius sceleris conscius in eo quo es ordine celans | |
| ueritatem permanere uolueris. | |
| <S 125><L 1> -125+ | |
| <1 D><S 125><L 1> | |
| <2 34> -DISTINCTIO XXXIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Domesticarum quoque personarum immoderatam | |
| familiaritatem episcopum uitare oportet. | |
| Unde Nicolaus papa Adaluino Archiepiscopo: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Etiam consanguinearum inmoderatam familiaritatem | |
| uitare episcopum oportet. | |
| <T T> Quorumdam relatione fidelium nostris auribus intimatum | |
| est, quod Lanfredus episcopus, qui et iuuenis esse | |
| dicitur, uenationi sit deditus, quod uitium plurimos etiam | |
| de clericali catalogo, genere dumtaxat Germanos et Gallos, | |
| irreuerentes implicat. Verum iste (si ita est, ut audiuimus) | |
| merito iuuenis dicitur, qui iuuenilibus desideriis occupatus | |
| nulla grauitate constringitur. Nam (ut B. dicit Ieronimus) | |
| uenatorem numquam legimus sanctum. Nichilominus | |
| autem de hoc episcopo relatum est apostolatui | |
| nostro, quod cum quadam filia sua immoderatam teneat | |
| familiaritatem, et ob id mala fama ei orta sit, pro qua re a | |
| sanctitate tua ceterisque coepiscopis suis ammonitus | |
| atque correptus est, sed nullatenus emendatus; que res in | |
| hoc maxime displicet, et magis ac magis de se deteriorem | |
| reddit opinionem, in quo beatitudini tuae et coepiscoporum | |
| suorum rationibus non obedit, et per inobedientiam | |
| in culpam protoplasti relabitur. -@. 1.+ Oportet ergo fraternitatem | |
| tuam sinodale cum episcopis et suffraganeis tuis | |
| conuocare concilium, et hunc salutaribus eloquiis episcopum | |
| conuenire, atque illi pastorali auctoritate precipere, quatenus | |
| ab omnium bestiarum uel uolucrum uenatione penitus | |
| alienus existat, atque ab inmoderata filiae suae familiaritate | |
| semet omnino coherceat. Quod si parere contempserit, | |
| et tam pro uenationis declinatione quam pro inmoderata | |
| filiae suae conuersatione uitanda uobis ammonentibus | |
| obedire distulerit, a uestro collegio excommunicatus abscedat. | |
| <S 126><L 1> -126+ | |
| Quod si in hoc adhuc contumax apparuerit, a ministerio | |
| cessare debebit. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T I> Ex Concilio Epaonensi c. 4. | |
| <T T> Episcopum, presbiterum aut diaconum canes ad | |
| uenandum, aut accipitres, aut huiusmodi res habere non | |
| licet. Quod si quis talium personarum in hac uoluptate | |
| sepius detentus fuerit, si episcopus est, tribus mensibus a | |
| communione suspendatur; diaconus uero ab omni | |
| offitio et communione suspendatur -]+ <P 0>. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 3> -C. III.+ | |
| <T T> Omnibus seruis Dei uenationes et siluaticas uagationes | |
| cum canibus, et ut accipitres aut falcones habeant | |
| interdicimus. -]+ <P 0> | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Concubina autem hic ea intelligitur, que | |
| cessantibus legalibus instrumentis unita est, et coniugali affectu | |
| asciscitur; hanc coniugem facit affectus, concubinam uero lex | |
| nominat. De hac dicitur in Concilio Tolletano: -[I. c. 17.]+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Qui non habet uxorem, loco illius concubinam | |
| licet habere. | |
| <T T> Is, qui non habet uxorem, et pro uxore concubinam | |
| habet, a communione non repellatur: tamen ut unius | |
| mulieris, aut uxoris aut concubinae, sit coniunctione | |
| contentus. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Ysidorus de distantia ueteris et noui testamenti. | |
| <T T> Christiano non dicam plurimas, sed nec duas simul | |
| habere licitum est, nisi unam tantum aut uxorem, aut certe | |
| loco uxoris (si coniux deest) concubinam. | |
| <S 127><L 1> -127+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Ex dictis Augustini in libro VII. homiliarum, | |
| homilia 49. | |
| <T T> Audite carissimi membra Christi et matris catholicae | |
| ecclesiae filii! Quod dico competentibus et fidelibus | |
| audiant penitentes. Quod dico fidelibus, dico et competentibus, | |
| et penitentibus. Audiant catecumini, audiant omnes, | |
| omnes timeant, nemo contempnat; sit mihi in consolationem | |
| uester auditus, ne uobis sit in testimonium dolor | |
| meus. Competentibus dico, fornicari uobis non licet, sufficiant | |
| uobis uxores; audiat Deus, si uos surdi estis, | |
| audiant angeli, si uos contempnitis. Concubinas uobis | |
| habere non licet; et si non habetis uxores, tamen non | |
| licebit uobis habere concubinas, quas postea dimittatis | |
| et ducatis uxores, tanto magis dampnatio uobis erit, si | |
| uolueritis habere uxores et concubinas. -]+ <P 0> | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ceterum, si non talis concubina | |
| fuerit, et etas illius, de quo agitur, futurae incontinentiae suspicionem | |
| auferre dignoscitur, apostolica concessione ad ordinem | |
| diaconatus prouehi potest. | |
| Unde Pelagius Papa scribit Florentino Episcopo: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Qui post mortem uxoris de ancilla filios habuerit | |
| diaconus fieri permittitur. | |
| <T T> Fraternitatis tuae relatione suscepta, eius latorem secundas | |
| quidem nuptias expertum non fuisse didicimus, castitatem | |
| tamen eum priori non seruasse coniugio designasti. | |
| Et quamuis multa sint, que in huiusmodi casibus obseruari | |
| canonicae iubeat sublimitatis auctoritas: tamen quia defectus | |
| nostri temporis, quibus non solum merita, sed corpora | |
| ipsa hominum defecerunt, districtionis illius non patitur | |
| manere censuram, et etas istius, de quo agitur, futurae | |
| incontinentiae suspicionem auferre dignoscitur, ut ad diaconatus | |
| ordinem possit prouehi, concessisse nos | |
| noueris. -@. 1.+ Micinam uero ancillam eius, de qua | |
| se post uxoris transitum filios habere confessus est, iubemus, | |
| ut tua dispositione cuicumque monasterio continentiam | |
| professura tradatur. | |
| <T P> -Gratian.+ Hoc ex dispensatione misericordiae; ceterum ex | |
| rigore disciplinae intelligitur illud Aurelianensis Concilii: | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non admittatur ad clerum, qui preter uxorem | |
| aliam cognouerit. | |
| <T T> Si quis de laicis post uxorem suam aliam cuiuscumque | |
| conditionis cognouerit mulierem, in clerum nullatenus | |
| admittatur. | |
| -IV. Pars,+ <T P> -Gratian.+ Quod ergo de pellice et meretrice | |
| <S 128><L 1> -128+ | |
| apud Gregorium et Innocentium scribitur, propter spem futurae | |
| incontinentiae constitutum esse creditur, quia difficile continentiam | |
| seruat, qui se illicito concubitu maculare non metuit. | |
| Vel prohibetur ordinari, qui pellicem uel meretricem cognouerit | |
| maritali affectu, uel quia corrupta florem uirginitatis amiserat | |
| uel quia meretricari non desinit, licet in uxorem ducatur. | |
| Utrumque enim inpedimentum cuilibet prestat, quo minus ad | |
| sacros ordines pertingere ualeat. | |
| Unde Ylarius papa -[in Sinodo Romana, cap. 2.]+ | |
| scribit, dicens: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Qui uirginem non duxit uxorem, ad sacros ordines | |
| non accedat. | |
| <T T> Curandum ergo inprimis est, ne ad sacros ordines | |
| (sicut gestis prioribus ante prescriptum est) quisquam, | |
| qui uxorem uirginem non duxerit, aspiret. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Bigamus, uel penitens, corpore uitiatus, litteras ignorans, | |
| curiae uel conditioni obnoxius, clericus non fiat. | |
| <T I> Item Gregorius urbis Romae Presul Scillacino Episcopo. | |
| -[lib. II. epist. 25.]+ | |
| <T T> Precipimus, ne umquam illicitas ordinationes facias, nec | |
| bigamum aut qui uirginem sortitus non est uxorem, aut | |
| ignorantem litteras, uel qualibet parte corporis uitiatum, | |
| uel penitentem, uel curiae aut cuilibet conditioni obnoxium, | |
| ad sacros ordines permittas accedere: sed si quos | |
| huiusmodi repereris, non audeas promouere. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Non fiat sacerdos, cuius euidenter uxorem constat | |
| adulterium admisisse. | |
| <T I> Item in Neocesariensi Concilio. -[cap. 8.]+ | |
| <T T> Si cuius uxorem adulterium commisisse, cum esset | |
| laicus, euidenter fuerit comprobatum, hic ad ministerium | |
| ecclesiasticum admitti non potest. Quod si in clericatu eo | |
| iam constituto adulterauit, dato repudio dimittere eam debet. | |
| Si uero retinere eius consortium uelit, non potest suscepto | |
| ministerio perfrui. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini papa. | |
| <T T> Si laici uxor in adulterio fuerit deprehensa, hic talis | |
| ad ministerium ecclesiasticum nullo modo adducatur. Si | |
| autem post ordinationem alicuius clerici uxor adulterata | |
| fuerit, dimittat eam. Si autem cum ipsa uoluerit permanere, | |
| a ministerio alienus sit. | |
| <T P> -Gratian.+ Premissis auctoritatibus bigami et qui uirgines | |
| non sunt sortiti uxores a sacris ordinibus prohibentur. Sed | |
| <S 129><L 1> -129+ | |
| queritur, si quis ante baptisma uiduam duxerit uxorem, an | |
| propterea sit prohibendus a sacris ordinibus? | |
| De his ita scribit Innocentius Papa Victricio | |
| Rotomagensi Episcopo: -[epist. II. cap. 5. et 6.]+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Qui ante baptisma, seu post baptisma uiduam | |
| uxorem duxerit, non admittatur ad clerum. | |
| <T T> Si quis uiduam (licet laicus) duxerit uxorem, siue | |
| ante baptismum, siue post baptismum, non admittatur | |
| ad clerum, quia eodem uitio uidetur exclusus. In baptismate | |
| enim crimina dimittuntur, non acceptae uxoris consortium | |
| relaxatur. -@. 1.+ Quod si non putatur uxor esse computanda, | |
| que ante baptismum ducta est, ergo nec filii, qui | |
| ante baptismum geniti sunt, pro filiis habeantur. | |
| <T P> -Gratian.+ Prohibentur etiam bigami a quolibet ordine clericatus, | |
| iuxta illud Ambrosii -[epist. LXXXII.]+ ad Vercellenses. | |
| -+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Qui secunda coniugia sortitur, clericus non fiat. | |
| <T T> Cognoscamus, non solum de episcopo et presbitero | |
| Apostolum statuisse, sed etiam Patres in concilii | |
| Niceni tractatu addidisse, clericum quemquam non debere | |
| esse, qui secunda coniugia sit sortitus. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Similiter etiam uiduarum mariti, uel | |
| ancillarum, uel meretricum, clerici fieri non possunt. | |
| Unde in canonibus Apostolorum -[c. 18.]+ legitur: | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Spectaculis publicis mancipatam, uel eiectam, uel | |
| ancillam ducens uxorem, diaconus non fiat. | |
| <T T> Si quis uiduam aut eiectam acceperit, aut meretricem, | |
| aut ancillam, uel aliquam de his, que publicis | |
| spectaculis mancipantur, non potest esse episcopus, aut | |
| presbiter, aut diaconus, aut ex eorum numero, qui ministerio | |
| sacro deseruiunt. | |
| -VI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Que autem sit uidua, que eiecta, uel | |
| meretrix, Ieronimus -[epist. CXXVIII.]+ ad Fabiolam de | |
| ueste sacerdotali ostendit dicens: | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Que sit uidua, uel eiecta, uel meretrix. | |
| <T T> Vidua est, cuius maritus mortuus est. Eiecta, que | |
| a marito uiuente proicitur. Meretrix, que multorum libidini | |
| patet. | |
| -VII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed postea temporum defectui condescendens | |
| Papa Martinus in minoribus ordinibus eos constitui | |
| permisit, dicens: | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Inter lectores uel hostiarios deputetur subdiaconus, | |
| secundam ducens uxorem. | |
| <T T> Si subdiaconus secundam uxorem duxerit, inter lectores | |
| uel hostiarios habeatur, ita ut Apostolum non legat. | |
| <T P> -Gratian.+ Necessitate tamen exigente bigami usque ad subdiaconatum | |
| possunt promoueri. | |
| <S 130><L 1> -130+ | |
| Unde Martinus Papa ait: | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Viduam ducens uxorem, subdiaconus fieri potest. | |
| <T T> Lector, si uiduam uxorem alterius acceperit, in lectoratu | |
| permaneat, aut si necessitas fuerit, subdiaconus | |
| fiat, nichil autem supra. Similiter et si bigamus fuerit. | |
| -VIII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quibus autem propria coniugia | |
| prohibentur, interdicitur etiam nuptialibus conuiuiis interesse. | |
| Unde in Agatensi Concilio -[cap. 39.]+ legitur: | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Nuptiarum conuiuiis presbiteri interesse non debent. | |
| <T T> Presbiteri, diacones, subdiacones uel deinceps, quibus | |
| ducendi uxores licentia non est, etiam alienarum | |
| nuptiarum euitent conuiuia, nec his cetibus misceantur, | |
| ubi amatoria cantantur et turpia, aut obsceni motus | |
| corporum choris et saltacionibus efferuntur, ne | |
| auditus et obtutus sacris misteriis deputatus turpium | |
| spectaculorum atque uerborum contagione polluantur. | |
| -+ | |
| -IX. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Vidua uero intelligenda est, si post | |
| solempne fedus nuptiarum morte interueniente a uiro suo diuisa | |
| fuerit. Ceterum si antequam conueniant fatali necessitate ab | |
| alterutro diuisi fuerint, licet ex sponsalibus uxor sit appellata, | |
| non tamen post mortem sponsi, et si in proprio sit ducta, | |
| et cum eo uelata, uidua appellatur, nec ex eius copula a sacris | |
| ordinibus aliquis prohibetur. | |
| Unde Pelagius Papa scribit: | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> Qui cum alio uelatam, non tamen illi nuptam, | |
| uxorem duxit, sacerdos fieri non prohibetur. | |
| <T T> Valentino clerico, cui mulier cum alio ante uelata, non | |
| tamen illi nupta, sed uirgo permanens, post mortem eius, | |
| cum quo uelata erat sponso, coniugali est copula sociata, | |
| quia iterum uelamen accepit, nullum in promouendo | |
| generetur obstaculum, quia nichil est (quantum ad hunc | |
| articulum pertinet) quod ei de canonicis obuiet constitutis. | |
| -+ | |
| <1 D><S 130><L 35> | |
| <2 35> -DISTINCTIO XXXV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> A quibus ordinibus bigami prohibeantur, et utrum | |
| reputentur bigami, qui ante baptismum habuerunt unam, et post | |
| baptismum alteram, et an liceat sortiri uxores in sacris ordinibus | |
| constitutis, multorum auctoritatibus breuiter monstratum est. | |
| -@. 1.+ Sequitur autem in descriptione illa apostolica: "ut sit | |
| sobrius," qui ordinandus est, "non uinolentus," quod ex auctoritate | |
| ueteris testamenti introductum est. Ministri enim templi | |
| prohibentur uinum et siceram libere, ne ebrietate grauentur corda | |
| eorum, ut sensus eorum uigeat semper et tenuis sit, uel quia | |
| <S 131><L 1> -131+ | |
| uenter mero estuans facile despumat in libidines. Unde Noe | |
| in ebrietate nudauit femora; Loth, quem Sodoma non uicit, | |
| una uicerunt. -@. 2.+ Quod autem uinolentus esse prohibetur, | |
| non semel, sed frequenter uino repletus debet intelligi. | |
| Hinc etiam in canonibus Apostolorum -[can. 43. | |
| et 42.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Diaconus, presbiter et episcopus ebrietati et aleae | |
| deseruientes, nisi desierint, deponantur. | |
| <T T> Episcopus, aut presbiter, aut diaconus, aleae atque | |
| ebrietati deseruiens, aut desinat, aut certe dampnetur, | |
| Subdiaconus autem, aut lector, aut cantor similia faciens, | |
| aut desinat, aut communione priuetur. Similiter et | |
| laicus. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Esus carnium et uini potus post diluuium concessus | |
| legitur, post Christi aduentum inhibitus. | |
| <T I> Item Ieronimus. -[lib. I. contra Iouianum.]+ | |
| <T T> Ab exordio conditionis humanae nec carnibus uescebamur, | |
| nec dabamus repudium, nec prepucia nobis eripiebantur | |
| in signum, et hoc cursu usque ad diluuium peruenimus. | |
| Post diluuium autem cum datione, quam nullus implere | |
| potuit, carnes ingestae sunt ad uescendum, et repudii | |
| concessa duricia, et cultellus circumcisionis est appositus, | |
| quasi Dei munus plus in nobis creauerit quam necesse | |
| est. Postquam autem Christus uenit in fine temporum, | |
| et OMEGA reuelat ad ALPHA, id est extremitatem retraxit | |
| ad principium, nec repudium nobis dare permittitur, nec | |
| circumcidimur, nec comedimus carnes, dicente Apostolo: | |
| "Bonum est uinum non bibere, et carnes non comedere." | |
| Et uinum enim cum carnibus post diluuium dedicatum est. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Alienum est a sapiente potationibus et ebrietatibus | |
| uacare. | |
| <T I> Item ex epistolis eiusdem. | |
| <T T> Luxuriosa res uinum, et contumeliosa ebrietas; | |
| omnis autem, qui cum his miscetur, non erit sapiens. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Ignominiosum est sacerdoti affluere deliciis. | |
| <T I> Idem in Michea propheta. -[ad. c. 2.]+ | |
| <T T> Ecclesiae principes, qui deliciis affluunt, et inter epulas | |
| atque lasciuias pudicitiam seruare se credunt, propheticus | |
| sermo describit, "quod eiciendi sint de spatiosis | |
| domibus lautisque conuiuiis et multo labore conquisitis | |
| epulis propter malas cogitationes et opera sua." Et si | |
| uis scire, quo eiciendi sunt, euangelium lege: "in tenebras | |
| scilicet exteriores, ubi erit fletus et stridor dentium." An non | |
| confusio et ignominia est Iesum crucifixum, pauperem | |
| et esurientem, farsis predicare corporibus? et ieiuniorum | |
| doctrinam rubentes buccas tumentiaque ora | |
| proferre? Si in loco apostolorum sumus, non solum | |
| <S 132><L 1> -132+ | |
| sermonem eorum imitemur, sed conuersationem et | |
| abstinentiam. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem ad Oceanum, epistola 83. | |
| <T T> Venter mero estuans cito despumat in libidines. | |
| Ubi ebrietas, ibi libido dominatur et furor. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem ad Nepotianum, de uita clericorum. | |
| <T T> Vinolentum sacerdotem et Apostolus dampnat, et | |
| uetus lex prohibet. Sacerdotes, qui ministrant in templo | |
| Dei, prohibentur uinum et siceram bibere, ne in crapula | |
| et ebrietate aggrauentur corda eorum. Sicera hebreo | |
| sermone omnis potio nuncupatur, que inebriare potest. | |
| <T I> Et infra: <T T> Quicquid inebriat et statum mentis euertit, | |
| fuge similiter ut uinum. "Nolite, ait Apostolus, inebriari | |
| uino, in quo est luxuria." <T I> Et supra: <T T> Qui altario deseruiunt, | |
| uinum et siceram non bibant. Sponsa Christi uinum | |
| fugiat ut uenenum. Vinum et ebrietas incendium est. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Prosper de uita contemplatiua, libro II. capitulo 22. | |
| <T T> Luxuriam facit et nutrit uini perceptio nimia, non natura. -]+ <P 0> | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> In paradyso abstinentia, post paradysum edendi | |
| lasciuia cepit. | |
| <T I> Item Ambrosius in sermone de ieiunio Diuinum ad patrem | |
| resultat oraculum. | |
| <T T> Sexto die bestiae sunt creatae, et cum bestiis orta edendi | |
| potestas est et usus escarum. Ubi cibus cepit, ibi finis | |
| factus est mundi: ubi cepit sua incrementa nescire, ibi | |
| ceperunt diuina circa eum opera feriari. Quo indicio | |
| declaratum est, quod per cibos mundus haberet imminui, | |
| per quos desiit augeri. <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Ut sciamus, non | |
| esse nouellum ieiunium, primam illic legem constituit de | |
| ieiunio. <T I> Et infra: <T T> Eousque nemo preuaricari nouerat ut | |
| adhuc orta non esset, que prima est preuaricatio. Indictum | |
| est ieiunium, abstinentiae lex a Domino Deo: preuaricatio | |
| legis a diabolo; culpa per cibum, latebra post cibum; | |
| cognitio infirmitatis in cibo, firmitatis uirtus in ieiunio. | |
| Serpens gulae suadet, Dominus ieiunare decernit. | |
| Itaque gula paradyso regnantem expulit, abstinentia ad | |
| paradysum reuocauit errantem. <T I> Et infra: <T T> -@. 2.+ In principio | |
| generis humani ignorabatur ebrietas; primus Noe uineam | |
| plantauit, dedit naturam, sed ignorauit potentiam. Itaque | |
| uinum nec suo pepercit auctori. Sed illius ebrietas nobis | |
| suadet sobrietatem. Semel enim inebriatus est Noe. Ubi | |
| <S 133><L 1> -133+ | |
| malum ebrietatis agnouit, iumentum suum ad remedium | |
| temperauit, non ad uicium effudit. -@. 3.+ Manebat autem, | |
| antequam uinum inueniretur, omnibus inconcussa | |
| libertas; nemo sciebat a consorte naturae suae obsequia | |
| seruitutis exigere. Non esset hodie seruitus, si ebrietas non | |
| fuisset. Obrepserat quidem iam fraternae prelationis inuidia, | |
| manebat tamen paternae pietatis adhuc reuerentia. Lesa | |
| pietas est, dum irridetur ebrietas. Non illis itaque solis | |
| nocent uina, quos temptant; sed etiam illis amplius, quorum | |
| oculis temulenta ebriorum membra nudantur. <T I> Et | |
| infra: <T T> -@. 4.+ Legimus etiam, quod patrem Loth inebriauerunt | |
| filiae in monte, ad quem timentes incendium Sodomitarum | |
| confugerant, et habitabant in spelunca. -@. 5.+ | |
| Fuit itaque ebrietas origo incesti, pessimae regeneratricis | |
| partus deterior. -@. 6.+ At non Abraham uina in suo | |
| conuiuio ministrabat, sed immolabat uitulum, butirum et | |
| lac etiam angelis hospitibus exhibebat. Recte enim illic | |
| deerat materia peccati, ubi erat remissio peccatorum. Denique | |
| annuntiauit Dominum Iohannes, "non manducans | |
| panem, neque bibens uinum." Qui enim Christum annuntiat, | |
| ab omni uitiorum incentiuo prestare se debet alienum. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Triginta diebus a communione clericus abstineat, | |
| quem ebrium fuisse constiterit. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[cap. 41.]+ | |
| <T T> Ante omnia clericis uetetur ebrietas, que omnium | |
| uitiorum fomes ac nutrix est. Itaque eum, quem ebrium | |
| fuisse constiterit, (ut ordo patitur) aut triginta dierum | |
| spatio a communione submoueatur, aut corporali subdatur | |
| suplicio. | |
| <1 D><S 133><L 30> | |
| <2 36> -DISTINCTIO XXXVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Oportet etiam esse ordinandum prudentem. Quod | |
| contra eos notandum est, qui sub nomine simplicitatis excusant | |
| stulticiam sacerdotum. Prudentem autem oportet episcopum | |
| intelligi non solum litterarum peritia, uerum etiam secularium | |
| negotiorum dispensatione. | |
| Unde in epistola Gelasii Papae: -[ad Episcopos per | |
| Lucaniam, cap. 18.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Illitterati et corpore uitiati non promoueantur ad clerum. | |
| <T T> Illitteratos aut aliqua parte corporis imminutos, | |
| nullus presumat ad clerum promouere, quia litteris | |
| carens sacris non potest esse aptus offitiis, et uitiosum | |
| nichil Deo prorsus offerri legalia precepta sanxerunt. | |
| -@. 1.+ Similiter, qui se ipsos abscidunt. | |
| <S 134><L 1> -134+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Ad summum sacerdotium non aspiret, qui diuinis | |
| stipendiis non est eruditus. | |
| <T I> Item Zosimus Papa. -[epist. ad Hesychium Episcopum | |
| Salonitanum]+ | |
| <T T> Qui ecclesiasticis disciplinis per ordinem non est | |
| inbutus, et temporum approbatione diuinis stipendiis | |
| eruditus, nequaquam ad summum ecclesiae sacerdotium | |
| aspirare presumat; et non solum in eo ambitio inefficax | |
| habeatur, uerum etiam ordinatores eius careant eo | |
| ordine, quem contra precepta Patrum crediderant presumendum. | |
| -+ | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce, quod sacrarum litterarum oportet episcopum | |
| habere peritiam: unde in ueteri testamento inter cetera ornamenta | |
| pontifex rationale ferebat in pectore, in quo scribebatur | |
| manifestatio et ueritas, quia in pectore pontificis manifesta debet | |
| esse cognitio ueritatis. -@. 1.+ Hinc etiam uectes, quibus archa | |
| portabatur, iugiter annulis erant inserti, ut, cum archa esset portanda, | |
| nulla fieret mora de intromittendis uectibus, quia predicatores, | |
| per quos ecclesia circumfertur, sacris litteris semper debent | |
| insistere, ne tunc querant discere, cum ex offitio alios docere | |
| debeant. -@. 2.+ Hinc etiam Dauid prius ex gratia Spiritus sancti | |
| donum scientiae percepit, et postea regni administrationem assecutus | |
| est. -@. 3.+ Salomon quoque non diuitias, non longa tempora | |
| huius uitae, sed sapientiam a Deo petiit et inpetrauit. | |
| -@. 4.+ Hinc etiam Dominus prius ponit uerba sua in ore prophetae, | |
| et postea constituit eum super gentes et regna, dicens ad Ieremiam: | |
| "Ecce, dedi uerba mea in ore tuo. Ecce, constitui te | |
| hodie super gentes et super regna etc." -@. 5.+ Hinc etiam | |
| Malachias ait: "Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et | |
| legem exquirunt de ore eius, quia angelus Domini exercituum | |
| est." -@. 6.+ Hinc idem saluator noster prius in medio doctorum | |
| sedit, audiens illos et interrogans, et postea predicare cepit, | |
| quia prius quisque debet discere, et postea predicandi offitium | |
| usurpare. -@. 7.+ Hinc et Salomon prius ait: "tempus tacendi," | |
| et postea: "loquendi," quia ueritas prius tacendo | |
| discitur, et postea loquendo predicatur. -@. 8.+ Hinc idem Dominus | |
| ait: "Qui audit, dicat, ueni." -@. 9.+ Hinc etiam prius | |
| apostolos docuit, deinde eos ad predicandum misit, dicens: | |
| "Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae." | |
| Sic etiam post resurrectionem prius illis sensum aperuit et scripturas | |
| explanauit, et postea dixit eis: "Euntes in mundum uniuersum, | |
| etc." Unde cum de quinque panibus quinque milia | |
| hominum uellet reficere, prius panes accipiens fregit, et postea | |
| discipulis dedit, et per eos demum turbis apposuit, quia sacramenta | |
| legis et prophetarum prius disserendo exposuit, et postea | |
| eorum scientiam discipulis dedit, et tandem per eos illam fidelibus | |
| dispensauit. -@. 10.+ Et hinc Petrus cum rectoribus ecclesiae | |
| scriberet ait: "Parati reddere rationem omni poscenti uos | |
| satisfactionem de ea fide et spe, que in uobis est." -@. 11.+ Hinc | |
| etiam Paulus scribens ad Timotheum ait: "Attende lectioni | |
| et exhortationi et doctrinae." -@. 12.+ Ex quibus omnibus | |
| <S 135><L 1> -135+ | |
| liquido colligitur, quod non sufficit prelatis bona conuersatio et | |
| morum honestas, nisi addatur scientia doctrinae. -@. 13.+ Unde | |
| sacerdotes ingressuri tabernaculum prius lauabantur in labro | |
| eneo, quod fecerat Moyses ex speculis mulierum. -@. 14.+ | |
| Hinc etiam in Canticis Canticorum oculi, per quos prelati | |
| ecclesiae intelliguntur, assimilantur columbis, que resident iuxta | |
| fluenta plenissima. | |
| Hinc etiam Ieronimus in Leuitico: -[c. 8.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Sacerdotis est legis scientiam habere, non bellis, sed | |
| orationibus operam dare. | |
| <T T> Si quis uult pontifex non tam uocabulo esse quam merito, | |
| imitetur Moysen, imitetur Aaron. Quid enim dicitur | |
| de eis? quia non discedunt de tabernaculo Domini. Erat | |
| ergo Moyses indesinenter in tabernaculo Domini. Quod | |
| autem ei opus erat? ut aut a Deo aliquid disceret aut ipse | |
| populum doceret. Hec duo sunt pontificis opera, ut a | |
| Deo discat legendo diuinas scripturas et sepius meditando, | |
| aut populum doceat. Sed illa doceat, que ipse a Deo | |
| didicerit, non ex proprio corde uel ex humano sensu, | |
| sed que Spiritus sanctus docet. -@. 1.+ Est et aliud opus, | |
| quod facit Moyses: ad bella non uadit, non pugnat contra | |
| inimicos. Sed quid facit? orat, et donec orat, uincit populus | |
| eius; si relaxauerit et dimiserit manus, populus | |
| eius uincitur et fugatur. Oret ergo sacerdos ecclesiae | |
| indesinenter, ut uincat populus, qui sub ipso est, hostes inuisibiles | |
| Amalechitas, qui sunt demones inpugnantes eos, | |
| qui uolunt pie uiuere in Christo. | |
| <1 D><S 135><L 28> | |
| <2 37> -DISTINCTIO XXXVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Sed queritur, an secularibus litteris oporteat eos | |
| esse eruditos? De his ita scribitur in Concilio Cartaginensi IV.: | |
| -[cap. 16.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Libros gentilium non legat episcopus. | |
| <T T> Episcopus libros gentilium non legat, hereticorum autem | |
| pro necessitate aut tempore. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Reprehenduntur sacerdotes, qui omissis euangeliis | |
| legunt comedias. | |
| <T I> Item Ieronimus ad Damasum de prodigo filio. | |
| -[epist. CXLVI.]+ | |
| <T T> Sacerdotes Dei omissis euangeliis et propheciis uidemus | |
| comedias legere, amatoria bucolicorum uersuum uerba | |
| cantare, tenere Virgilium, et id, quod in pueris est | |
| causa necessitatis, crimen in se facere uoluptatis. | |
| <S 136><L 1> -136+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> In uanitate et obscuritate sensus ambulant, qui | |
| secularibus disciplinis occupantur. | |
| <T I> Idem. -[ad cap. 4. epist. ad Ephesios, lib. II. comment.]+ | |
| <T T> Nonne uobis uidetur in uanitate sensus et obscuritate | |
| mentis ingredi, qui diebus ac noctibus in dialectica arte | |
| torquetur? qui phisicus perscrutator oculos trans celum | |
| leuat, et ultra profundum terrarum et abissi in quoddam | |
| inane demergitur? qui iambum feruet? qui tantam metrorum | |
| siluam in suo studiosus corde distinguit et congerit? | |
| et (ut ad alteram partem transeam) qui diuitias per fas | |
| et nefas querit? qui adulatur regibus, hereditates captat | |
| alienas, et congregat opes, quas in momento cui sit relicturus | |
| ignorat? | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Qui scripturas sacras male intelligunt, uel seculari | |
| sapientia abutuntur, uino inebriantur et sicera. | |
| <T I> Idem in Ysaia. | |
| <T T> Vino inebriantur, qui scripturas sanctas male intelligunt | |
| atque peruertunt: sicera, qui abutuntur seculari | |
| sapientia et dialecticorum tendiculis, que non tam uincula | |
| sunt appellanda quam fantasmata, id est umbrae quedam | |
| et imagines, que cito pereunt et soluuntur. <T I> Idem: <T T> -@. 1.+ | |
| Secundum tropologiam pseudoprophetas eos debemus accipere, | |
| qui aliter scripturarum uerba accipiunt, quam Spiritus | |
| sanctus sonat, et diuinos eos, qui coniectura mentis suae | |
| incerta futurorum quasi uera pronuntiant absque diuinorum | |
| auctoritate uerborum. <T I> Idem: -@. 2.+ <T T> Quicumque scripturas | |
| non ita intelligit, ut rei ueritas habet, uuam acerbam | |
| comedit. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Reprehenduntur episcopi, qui filios suos secularibus | |
| erudiunt litteris. | |
| <T I> Idem -[lib. III. ad cap. 6.]+ in epistola ad Ephesios. | |
| <T T> Legant episcopi atque presbiteri, qui filios suos secularibus | |
| litteris erudiunt, et faciunt comedias legere et | |
| mimorum turpia scripta cantare, de ecclesiasticis sumptibus | |
| forsitan eruditos. Et quod in corbonam pro peccato uirgo | |
| uel uidua, uel substantiam suam totam effundens quilibet | |
| pauper obtulerat, hoc calendarum strenam, et saturnalium | |
| sportulam, et mineruale munus grammaticus et orator, | |
| aut in sumptus domesticos aut in templi stipes, aut | |
| sordidum conuertit in lucrum. Heli sacerdos ipse fuit | |
| sanctus; sed quia filios suos non erudiuit in omni disciplina | |
| et correctione, supinus cecidit et mortuus est. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Item ex responsione Adriani Papae ad | |
| Carolum, c. 49. | |
| <T T> Omnem uim uenenorum suorum in dialectica disputatione | |
| <S 137><L 1> -137+ | |
| constituunt heretici, que philosophorum sententia | |
| definitur non astruendi uim habere, sed studium destruendi. | |
| Sed non in dialectica complacuit Deo saluum facere | |
| populum suum. Regnum enim Dei in simplicitate fidei | |
| est, non in contentione sermonis. -]+ <P 0> | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> B. Ieronimus ab angelo uerberatur, quia Ciceronis | |
| libros legebat. | |
| <T I> Item Rabanus de pressuris ecclesiasticis. | |
| <T T> Legimus de B. Ieronimo, quod, cum librum legeret | |
| Ciceronis, ab angelo correptus est, eo quod uir Christianus | |
| paganorum figmentis intenderet. | |
| <T P> -Gratian.+ Hinc etiam filius prodigus ille in euangelio reprehenditur, | |
| qui de siliquis, quas porci manducabant, uentrem | |
| suum replere cupiebat. -@. 1.+ Hinc etiam Origenes cinifes et | |
| ranas, quibus Egiptii percussi sunt, uanam dialecticorum garrulitatem | |
| et sophistica argumenta intelligit. Ex quibus omnibus | |
| colligitur, quod non est ab ecclesiasticis secularium litterarum | |
| querenda peritia. -@. 2.+ Sed econtra legitur, quod Moyses et | |
| Daniel omni scientia Egiptiorum et Caldeorum eruditi fuerint. | |
| Legitur etiam, quod precepit Dominus filiis Israel, ut spoliarent | |
| Egiptios auro et argento, moraliter instruens, ut siue | |
| aurum sapientiae, siue argentum eloquentiae apud poetas inueniremus, | |
| in usum salutiferae eruditionis uertamus. -@. 3.+ In Leuitico | |
| etiam primitias mellis, id est dulcedinem eloquentiae humanae | |
| Domino iubemur offerre. -@. 4.+ Magi quoque tria munera | |
| Domino obtulerunt, in quibus nonnulli tres partes philosophiae | |
| uolunt intelligi. -@. 5.+ Denique, ut in expositione Psalterii Cassiodorus | |
| testatur, omnis splendor rethoricae eloquentiae, omnes | |
| modi poeticae locutionis, quelibet uarietas decorae pronuntiationis | |
| a diuinis scripturis sumpsit exordium. -@. 6.+ Hinc etiam | |
| Ambrosius ait super epistolam Colosensium: "Omnis ratio supernae | |
| scientiae uel terrenae creaturae in eo est, qui est caput earum | |
| et auctor, ut, qui hunc nouit, nichil ultra querat, quia hic est perfecta | |
| uirtus et sapientia; quicquid alibi queritur, hic perfecte inuenitur. | |
| In Daniele et Salomone ostendit infidelibus esse se | |
| auctorem totius sapientiae. Quod infideles non putant, quia non | |
| legunt in euangeliis et prophetis astrologiam, et alia huiusmodi, | |
| que despecta sunt, quia nichil ualent ad salutem, sed mittunt | |
| in errorem, et, dum his student, curam animae non habent. | |
| Qui uero Christum nouit, thesaurum sapientiae et scientiae inuenit, | |
| quia id nouit, quod utile est." | |
| Hinc etiam Beda ait in -[lib. II.]+ Regum: -[c. 9. in Samuelis | |
| allegoricis expositionibus]+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non prohibeantur clerici seculares litteras legere. | |
| <T T> Turbat acumen legentium et deficere cogit, qui eos a | |
| <S 138><L 1> -138+ | |
| legendis secularibus libris omnibus modis existimat | |
| prohibendos, in quibus si qua inuenta sunt utilia, quasi | |
| sua sumere licet. Alioquin Moyses et Daniel sapientia | |
| et litteris Egiptiorum Caldeorumque non paterentur | |
| erudiri, quorum tamen supersticiones simul et delicias | |
| horrebant. Nec ipse magister gentium aliquot uersus | |
| poetarum suis uel scripturis indidisset, uel dictis. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Cur ergo legi prohibentur, que tam | |
| rationabiliter legenda probantur? Sed seculares litteras quidam | |
| legunt ad uoluptatem, poetarum figmentis et uerborum ornatu | |
| delectati; quidam uero ad eruditionem eas addiscunt, ut errores | |
| gentilium legendo detestentur, et utilia, que in eis inuenerint, ad | |
| usum sacrae eruditionis deuote inuertant. Tales laudabiliter | |
| seculares litteras addiscunt. Unde B. Gregorius quendam | |
| episcopum non reprehendit, quia eas didicerat, sed quia contra | |
| episcopale offitium pro lectione euangelica grammaticam populo | |
| exponebat. | |
| Hinc etiam Ambrosius scribit super Lucam: -[in explanatione | |
| prooemii]+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Seculares litterae legendae sunt, ut non ignorentur. | |
| <T T> Legimus aliqua, ne legantur; legimus, ne ignoremus, | |
| legimus, non ut teneamus, sed ut repudiemus. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Gramatica legenda est, ut per eam sacrae | |
| scripturae intelligantur. | |
| <T I> Item Ieronimus super epistolam ad Titum. | |
| <T T> Si quis gramaticam artem nouit uel dialecticam, ut | |
| recte loquendi rationem habeat, et inter falsa et uera diiudicet, | |
| non inprobamus. -@. 1.+ Geometria autem et | |
| aritmetica et musica habent in sua scientia ueritatem, sed | |
| non est scientia illa pietatis. Scientia autem pietatis | |
| est legere scripturas et intelligere prophetas, euangelio | |
| credere, apostolos non ignorare. -@. 2.+ Gramaticorum | |
| autem doctrina potest proficere ad uitam, dum fuerit | |
| in meliores usus assumpta. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Exemplo Danielis probatur, non esse peccatum | |
| secularibus litteris erudiri. | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Qui de mensa et uino regis nolunt comedere, | |
| ne polluantur, utique si sapientiam atque doctrinam | |
| Babiloniorum scirent esse peccatum, numquam adquiescerent | |
| discere quod non licebat. Discunt autem, non ut sequantur, | |
| sed ut iudicent atque conuincant, quomodo si | |
| quispiam aduersus mathematicos uelit scribere inperitus | |
| matheseos, risui pateat, et aduersus philosophos disputans, | |
| <S 139><L 1> -139+ | |
| si ignorat dogmata philosophorum. Discunt | |
| ergo ea mente doctrinam Caldaicam, qua et Moyses | |
| omnem sapientiam Egiptiorum didicerat. <T I> Idem: <T T> -@. 1.+ Si | |
| quando cogimur litterarum secularium recordari et aliqua | |
| ex his discere, que olim omisimus non est nostrae | |
| uoluntatis, sed, ut ita dicam, grauissimae necessitatis ut | |
| probemus ea, que a sanctis prophetis ante secula multa | |
| predicta sunt, tam Grecorum, quam Latinorum et aliarum | |
| gentium litteris contineri. | |
| <4 12> -C. XII+ <T R> Magistros et doctores episcopi congruis locis | |
| constituant. | |
| <T I> Item ex Sinodo Eugenii Papae. -[II. c. 34.]+ | |
| <T T> De quibusdam locis ad nos refertur, neque magistros, | |
| neque curam inueniri pro studio litterarum. Idcirco ab | |
| uniuersis episcopis subiectis plebibus, et aliis locis | |
| in quibus necessitas occurrerit, omnino cura et diligentia | |
| habeatur, ut magistri et doctores constituantur, qui | |
| studia litterarum liberaliumque artium dogmata assidue | |
| doceant, quia in his maxime diuina manifestantur atque | |
| declarantur mandata. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Auctoritatibus gentilium eorum uanitas retunditur | |
| atque conuincitur. | |
| <T I> Item Augustinus contra Manicheos. -[lib. XIII. cap. 15.]+ | |
| <T T> Si quid ueri de Deo Sibilla, uel Orpheus, aliiue gentium | |
| uates aut philosophi predixisse perhibentur, ualet quidem | |
| aliquid ad paganorum uanitatem reuincendam, non tamen | |
| ad istorum auctoritatem complectendam. Quantum | |
| enim de Christi distat aduentu inter predicationem angelorum, | |
| et confessionem demonum, tantum inter auctoritatem | |
| prophetarum, et curiositatem sacrilegorum. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Ad intelligentiam sacrarum scripturarum secularium | |
| peritia est necessaria. | |
| <T I> Item Clemens. -[Papa I. epist. V. ad suos discipulos]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Relatum nobis est, quod quidam in uestris | |
| partibus commorantes sanis doctrinis aduersantur, et | |
| prout eis uidetur non secundum traditionem patrum, | |
| sed iuxta suum sensum docere uidentur. Multas enim | |
| quidam, ut audiuimus, uestrarum partium ingeniosi homines | |
| ex his, que legunt, uerisimilitudines capiunt. Et ideo | |
| diligenter obseruandum est, ut lex Dei cum legitur, non | |
| secundum propriam ingenii intelligentiam legatur uel | |
| doceatur. Sunt enim multa uerba in diuinis scripturis, que | |
| possunt trahi ad eum sensum, quem sibi unusquisque | |
| sponte presumit; sed non oportet. Non enim sensum, | |
| extrinsecus alienum et extraneum debetis querere ut | |
| quoquo modo ipsum ex scripturarum auctoritate confirmetis, | |
| <S 140><L 1> -140+ | |
| sed ex ipsis scripturis sensum capere ueritatis. | |
| Et ideo oportet ab eo scientiam discere scripturarum, | |
| qui eam a maioribus secundum ueritatem sibi traditam | |
| seruat, ut et ipse possit eam, quam recte suscepit, | |
| competenter asserere. Cum enim ex diuinis scripturis | |
| integram quis et firmam regulam ueritatis susceperit, absurdum | |
| non erit, si aliquid etiam ex eruditione communi ac | |
| liberalibus studiis, que forte in pueritia attigit, ad assertionem | |
| ueri dogmatis conferat, ita tamen, ut, ubi uera didicerit, | |
| falsa et simulata declinet. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Quare prohibetur Christianus poetica | |
| figmenta legere. | |
| <T I> Item Ysidorus in libro -[III.]+ Sententiarum. -[de summo | |
| bono cap. 13.]+ | |
| <T T> -IV. Pars.+ Ideo prohibetur Christianus legere figmenta | |
| poetarum, quia per oblectamenta fabularum nimium | |
| mentem excitant ad incentiua libidinum. Non | |
| enim solum thura offerendo demonibus immolant, sed | |
| etiam eorum dicta libentius capiendo. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ut itaque ex premissis auctoritatibus | |
| apparet, inperitia sacerdotibus semper debet esse aduersa, | |
| quoniam, cum per ignorantiam cecati aliis ducatum prestare | |
| ceperint, ambo in foueam cadunt; unde dicitur in Psalmo: | |
| "Obscurentur oculi eorum, ne uideant, et dorsum eorum semper | |
| incurua." Cum enim obscurantur illi, qui preeunt, ad ferenda | |
| onera peccatorum facile sequentes inclinantur. Elaborandum | |
| est itaque sacerdotibus, ut ignorantiam a se quasi quandam pestem | |
| abiciant. Licet enim seruus nesciens uoluntatem domini sui, | |
| et non faciens, dicatur uapulare paucis, non tamen hoc de omnibus | |
| generaliter intelligitur. Ut enim ait Apostolus "Qui | |
| ignorat, ignorabitur." Quod de eo intelligendum est, "qui noluit | |
| intelligere, ut bene ageret". | |
| Unde Augustinus ait in libro Questionum: -[ueteris ac noui | |
| testamenti, quaest. 67.]+ | |
| <4 16> -[C. XVI.]+ | |
| <T T> Non omnis ignorans est immunis a pena. Ille enim | |
| ignorans potest excusari a pena, qui quod disceret non inuenit. | |
| Illis autem hoc ignosci non poterit, qui, habentes a quo | |
| discerent, operam non dederunt. | |
| <1 D><S 140><L 40> | |
| <2 38> -DISTINCTIO XXXVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Cum itaque uoluntaria ignorantia omnibus sit | |
| noxia sacerdotibus est periculosa. | |
| <S 141><L 1> -141+ | |
| Unde in Tolletano Concilio -[IV., cap. 24.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Sacerdotibus maxime ignorantia est uitanda. | |
| <T T> Ignorantia mater cunctorum errorum maxime in sacerdotibus | |
| Dei uitanda est, qui docendi offitium in populo | |
| Dei susceperunt. Sacerdotes enim legere sanctas scripturas | |
| admonentur, Paulo apostolo dicente ad Timotheum: | |
| "Adtende lectioni, exhortationi, doctrinae," et: | |
| "semper permane in his." Sciant ergo sacerdotes scripturas | |
| sacras et canones, et omne opus eorum in predicatione | |
| et doctrina consistat, atque edificent cunctos tam | |
| fidei scientia quam operum disciplina. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Offitialem libellum ab episcopo accipiant presbiteri, | |
| cum ordinantur. | |
| <T I> Item ex eodem. -[Toletano IV. c. 25.]+ | |
| <T T> Quando presbiteri in parrochiis ordinantur, libellum | |
| offitialem a sacerdote suo accipiant, ut ad ecclesias sibi | |
| deputatas instructi succedant, ne per ignorantiam etiam | |
| in ipsis diuinis sacramentis offendant. Cum uero ad | |
| letanias uel ad concilium uenerint, rationem episcopo suo | |
| reddant, qualiter susceptum offitium celebrent, uel | |
| baptizent. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Inscientia sacerdotum nec excusatione digna | |
| est nec uenia. | |
| <T I> Item Leo Episcopis Constantinopolitanis. | |
| <T T> Si in laicis uidetur intolerabilis inscientia, quanto | |
| magis in his qui presunt, nec excusatione est digna, nec | |
| uenia? | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Canones non licet sacerdotibus ignorare. | |
| <T I> Item Celestinus omnibus orthodoxis Episcopis. | |
| <T T> Nulli sacerdotum liceat canones ignorare, nec | |
| quicquam facere, quod possit Patrum regulis obuiare. | |
| Que enim a nobis res digna seruabitur, si decretalium | |
| norma constitutorum pro aliorum libitu licentia populis | |
| permissa frangatur? | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Que sacerdotibus necessaria sunt ad discendum. | |
| <T I> Item ex dictis S. Augustini. | |
| <T T> Que ipsis sacerdotibus necessaria sunt ad discendum, | |
| id est sacramentorum liber, lectionarius, antiphonarius | |
| baptisterium, computus, canones penitentiales, psalterium, | |
| omeliae per circulum anni dominicis diebus et | |
| singulis festiuitatibus aptae. Ex quibus omnibus si unum | |
| <S 142><L 1> -142+ | |
| defuerit, sacerdotis nomen uix in eo constabit, quia ualde | |
| periculosae sunt euangelicae minae, quibus dicitur: "Si | |
| cecus ceco ducatum prestet, ambo in foueam cadunt." | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Que oportet scire eum, qui episcopus est ordinandus. | |
| <T I> Item ex VII. Sinodo. -[cap. 2.]+ | |
| <T T> Omnes psallentes repromittimus Deo: "In iustificationibus | |
| tuis meditabor, non obliuiscar sermones tuos." | |
| Quod omnes quidem Christianos obseruare saluberrimum | |
| est, sed precipue hos, qui ecclesiasticam consecuti sunt | |
| dignitatem. Unde diffinimus omnem, qui ad episcopatus | |
| prouehendus est gradum, modis omnibus psalterium nosse, | |
| ut ex hoc etiam omnis clerus, qui sub eo fuerit, ita | |
| moneatur et inbuatur. Inquiratur autem diligenter a | |
| metropolitano, si in promtu habeat legere scrutabiliter et | |
| non transitorie tam sacros canones et sanctum euangelium, | |
| quam diuini Apostoli librum et omnem diuinam scripturam | |
| atque secundum mandata conuersari, et docere | |
| populum sibi commissum. Substantia enim summi sacerdotii | |
| nostri sunt eloquia diuinitus tradita, id est uera diuinarum | |
| scripturarum disciplina, quemadmodum magnus | |
| perhibet Dionisius. Quod si disceptauerit, et ita libenter | |
| facere et docere minime spoponderit, nullatenus consecretur. | |
| Ait enim prophetice Deus: "Tu scientiam repulisti, | |
| et ego repellam te, ne sacerdotio fungaris michi." | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 3.]+ | |
| <T T> Placuit, ut ordinatis episcopis uel clericis prius ab | |
| ordinatoribus suis decreta conciliorum auribus eorum inculcentur, | |
| ne se aliquid contra statuta concilii fecisse peniteat. | |
| -+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Sacrae scripturae inherentes non obscurantur | |
| iniquitate mundana. | |
| <T I> Item Zepherinus Papa. -[epist. I. ad Episcopos Siciliae]+ | |
| <T T> Sicut stellas celi non extinguit nox, sic mentes fidelium | |
| inherentes firmamento sacrae scripturae non obscurat | |
| mundana iniquitas. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Ignorantia scripturarum est ignorantia Christi. | |
| <T I> Item Ieronimus in Isaia. | |
| <T T> Si iuxta apostolum Paulum Christus Dei uirtus est | |
| et Dei sapientia est, ignoratio scripturarum est | |
| ignoratio Christi. | |
| <S 143><L 1> -143+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> A Domino sciuntur, uel ignorantur, qui ea, que Dei | |
| sunt, sapiunt, uel ignorant. | |
| <T I> Item Gregorius in Moralibus. | |
| <T T> Qui ea, que Dei sunt sapiunt, a Domino sapiuntur, et | |
| qui ea, que Dei sunt, nesciunt, a Domino nesciuntur, | |
| Paulo testante, qui ait: "Si quis ignorat, ignorabitur." | |
| <T I> Idem: <T T> Quicumque stultus est in culpa, sapiens erit in pena. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Non qui aliquid nescit, sed qui putat se scire | |
| quod nescit, errare probatur. | |
| <T I> Item Augustinus. -[in Enchiridio ad Laurentium, cap. 17.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Quamuis errare quanta possumus cura | |
| cauendum sit, non solum in maioribus, uerum etiam in minoribus | |
| rebus, nec nisi rerum ignorantia possit errari, non | |
| est tamen consequens, ut continuo erret quisquis aliquid | |
| nescit, sed si quis se existimet scire quod nescit. Pro | |
| uero quippe approbat falsum, quod erroris est proprium. | |
| Verumtamen in qua re quisque erret, interest plurimum. | |
| Nam in una eademque re et nescienti sciens, et erranti non | |
| errans recta ratione preponitur. In diuersis autem rebus, | |
| id est cum iste scit alia, ille alia, et iste utiliora, ille minus | |
| utilia uel etiam noxia: quis non in eis, que ille scit, ei preferat | |
| nescientem? Sunt enim quedam, que nescire melius | |
| est quam scire. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed licet per ignorantiam gramaticae | |
| artis aliquid uitiosum proferant episcopi uel presbiteri, non tamen | |
| ideo a scolasticis sunt despiciendi, quia morum uitia magis | |
| quam uerborum sunt precauenda. | |
| Unde Augustinus in libro de catezizandis rudibus: -[c. 9.]+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Non contempnant scolastici ecclesiasticam simplicitatem. | |
| <T T> Sedulo monendi sunt scolastici ut humilitate induti | |
| Christiana, discant non contempnere quos cognouerint | |
| morum uitia quam uerborum amplius deuitare, sed | |
| cordi casto linguam exercitatam nec conferre audeant, | |
| quam etiam preferre consueuerant. His enim maxime | |
| utile est nosse, ita esse preponendas uerbis sententias, ut | |
| preponitur animus corpori. Ex quo fit, ut ita malle debeant | |
| ueriores quam dissertiores audire sermones, sicut | |
| malle debent prudentiores quam formosiores habere amicos. | |
| Nouerint etiam, non esse uocem ad aures Dei, nisi animi | |
| affectum. Ita enim non irridebunt, si aliquos antistites et | |
| ministros ecclesiae forte animaduerterint uel cum barbarismis | |
| et soloecismis Deum inuocare, uel eadem uerba, que | |
| pronunciant, non intelligere, perturbateque distinguere, non | |
| quia ista minime corrigenda sunt, ut populus ad id, quod | |
| plane intelligit, dicat "Amen"; sed quia pie toleranda sunt | |
| ab eis, qui didicerint ut sono in foro, sic uoto in ecclesia | |
| benedici. Itaque forensis illa nonnumquam forte bona dictio | |
| numquam tamen benedictio dici potest. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius ad Leandrum Episcopum | |
| Hispalensem, in prefatione Moralium ad finem. | |
| <T T> Indignum uehementer existimo, ut uerba celestis oraculi | |
| restringam sub regulis Donati. -]+ <P 0> | |
| <S 144><L 1> -144+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T I> Item Augustinus de uera religione, | |
| c. 49. et 50. | |
| <T T> Locutio diuinarum scripturarum secundum cuiusque linguae | |
| proprietatem accipienda est. Habet enim omnis lingua | |
| sua quedam propria genera locutionum, que cum in aliam | |
| linguam transferuntur, uidentur absurda. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Item Ieronimus ad Pammachium, | |
| epistola LII., cuius initium est: Christiani interdum | |
| pudoris est. | |
| <T T> Ecclesiastica interpretatio etiamsi habet eloquii uenustatem, | |
| dissimulare eam debet et fugere, ut non otiosis | |
| philosophorum scolis paucisque discipulis, sed uniuerso | |
| loquatur hominum generi. -]+ <P 0> | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Episcopus propter obprobrium senectutis a paruulis | |
| et a minimis discere non erubescat. | |
| <T I> Item Clemens Papa. -[epist. III.]+ | |
| <T T> Nullus episcopus propter obprobrium senectutis uel | |
| nobilitatem generis a paruulis uel minimis eruditis, si | |
| quid forte est utilitatis aut salutis, inquirere negligat. Qui | |
| enim rebelliter uiuit, et discere atque bona agere recusat, | |
| magis diaboli quam Christi membrum esse ostenditur, et | |
| potius infidelis quam fidelis monstratur. | |
| <1 D><S 144><L 31> | |
| <2 39> -DISTINCTIO XXXIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Ecce plenarie monstratum est, quod sacerdotes oportet litterarum | |
| tam sacrarum quam secularium esse peritos. Nunc | |
| queritur, an secularium negotiorum oporteat eos habere peritiam? | |
| Hanc prelatis esse necessariam, multis rationibus probatur. | |
| Debent namque prelati subditis non solum spiritualia, sed etiam | |
| carnalia subsidia ministrare, exemplo Christi, qui turbas sequentes | |
| non solum uerbo docebat, sed etiam uirtute sanabat et corporalibus | |
| alimentis reficiebat. Ut autem prelati hec omnia plene perficere | |
| possint, secularium negotiorum oportet eos habere sollertiam, | |
| ut eorum cautela et ecclesiae seruentur indempnes, et cuique necessaria | |
| pro suo modo subministrentur. Unde quidam in episcopum | |
| electus a B. Gregorio pro sua simplicitate repellitur, ne | |
| eius occasione res ecclesiae dilapidarentur. | |
| Unde idem scribit nobilibus ciuibus Neapolim: -[lib. VIII. | |
| epist. 40.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Secularium negotiorum inperiti non sunt in episcopos | |
| ordinandi. | |
| <T T> Petrus diaconus, quem a uobis electum asseritis, | |
| omnino (ut dicitur) simplex est, et nostis, quia hoc tempore | |
| talis in regiminis debet arce constitui, qui non solum de | |
| salute animarum, uerum etiam de extrinseca utilitate et | |
| cautela sciat esse solicitus. | |
| <S 145><L 1> -145+ | |
| <1 D><S 145><L 1> | |
| <2 40> -DISTINCTIO XL.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Oportet quoque episcopum esse ornatum et | |
| hospitalem. Ornamenta episcopalia uirtutes debent intelligi, | |
| que a Domino eis repromittuntur, dum dicitur: "Sacerdotes | |
| eius induam salutari." Unde in ueteri testamento uariis uestibus | |
| ex precepto Domini sacerdotes ornati leguntur, quia multimodis | |
| uirtutibus splendere debet uita pontificis, ut gradui conferat | |
| decorem, quem ab eo non accepit. Non enim loca, sed uita et | |
| mores sanctum faciunt sacerdotem. Unde ex offitio suscepto non | |
| licentiam peccandi, sed necessitatem bene uiuendi se nouerint | |
| assecutos. | |
| Unde Simacus Papa ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Offitium sacerdotii non confert, sed adimit licentiam | |
| delinquendi. | |
| <T T> Non nos beatum Petrum (sicut dicitis) a Domino cum | |
| sedis priuilegio, uel successores eius, peccandi iudicamus | |
| licentiam suscepisse. Ille perhennem meritorum dotem cum | |
| hereditate innocentiae transmisit ad posteros. Quod illi | |
| concessum est per actuum lucem, ad illos pertinet, quos | |
| par conuersationis splendor illuminat. Quis enim sanctum | |
| esse dubitet, quem apex tantae dignitatis attollit? In quo | |
| si desint bona acquisita per meritum, sufficiunt, que a | |
| loci predecessore testantur. Aut enim claros ad hec | |
| fastigia erigit, aut qui eriguntur, illustrat. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Filii sanctorum sunt, qui exercent opera eorum. | |
| <T I> Item Ieronimus. -[ad Heliodorum, epist. I.]+ | |
| <T T> Non est facile stare in loco Petri et Pauli et tenere | |
| cathedram regnantium cum Christo, quia hinc dicitur: | |
| non sanctorum filii sunt, qui tenent loca sanctorum, sed qui | |
| exercent opera eorum. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Morum nobilitas, non loci uel generis, sacerdotes | |
| notificet. | |
| <T I> Item Gregorius. | |
| <T T> Nos, qui presumus, non ex locorum uel generis dignitate, | |
| <S 146><L 1> -146+ | |
| sed morum nobilitate innotescere debemus, nec urbium | |
| claritate, sed fidei puritate. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non loca uel ordines, sed merita nos Deo coniungunt. | |
| <T I> Idem Anastasio Presbitero. -[lib. VI. epist. 29.]+ | |
| <T T> Non loca uel ordines creatori nostro nos proximos | |
| faciunt, sed nos aut merita bona coniungunt, aut | |
| mala disiungunt. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Magnitudo peccati uel dignitatis quemque fortiter deicit. | |
| <T I> Item Iohannes Crisostomus. -[id est, auctor operis | |
| imperfecti in Matthaeum, homilia 40. ad c. 21.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Homo Christianus fortiter cadit in peccatum | |
| propter duas causas: aut propter magnitudinem | |
| peccati, aut propter altitudinem dignitatis. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Dampnatur Apostolicus, qui suae et fraternae salutis | |
| est negligens. | |
| <T I> Item ex gestis Bonifacii Martiris. | |
| <T T> -III. Pars.+ Si papa suae et fraternae salutis negligens | |
| reprehenditur inutilis et remissus in operibus suis, et insuper | |
| a bono taciturnus, quod magis officit sibi et omnibus, | |
| nichilominus innumerabiles populos cateruatim secum ducit, | |
| primo mancipio gehennae cum ipso plagis multis in eternum | |
| uapulaturus. Huius culpas istic redarguere presumit | |
| mortalium nullus, quia cunctos ipse iudicaturus a | |
| nemine est iudicandus, nisi deprehendatur a fide deuius; | |
| pro cuius perpetuo statu uniuersitas fidelium tanto instantius | |
| orat, quanto suam salutem post Deum ex illius incolumitate | |
| animaduertunt propensius pendere. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Non ordines, sed uitae merita nos Deo commendant. | |
| <T I> Item Augustinus ad Valerium. -[epist. CXLVIII.]+ | |
| <T T> -IV. Pars.+ Ante omnia peto, ut cogitet religiosa prudentia | |
| tua, nichil esse in hac uita et maxime in hoc tempore | |
| facilius et leuius et hominibus acceptabilius episcopi, aut | |
| presbiteri, aut diaconi offitio, si perfunctorie atque adulatorie | |
| res agatur, sed nichil apud Deum miserius et tristius | |
| et dampnabilius. -@. 1.+ <T I> Item: <T T> Nichil est in hac uita et | |
| <S 147><L 1> -147+ | |
| maxime in hoc tempore difficilius et laboriosius et | |
| periculosius episcopi, aut presbiteri, aut diaconi offitio, | |
| sed apud Deum nichil beatius, si eo modo militetur, quo | |
| noster imperator iubet. Quis autem sit modus, nec a | |
| pueritia, nec ab adolescentia mea didici, et eo tempore, | |
| quo discere ceperam, uis mihi facta est merito peccatorum | |
| meorum. Nam quid aliud existimem nescio, ut secundus | |
| locus gubernaculorum mihi traderetur, qui remum | |
| tenere non noueram. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Corrumpitur et ad terram sacerdotium trahitur, | |
| nisi legaliter et iuste seruetur. | |
| <T I> Item Ysidorus. | |
| <T T> Sicut uiri et mulieris digna coniunctio unum facit matrimonium, | |
| et sicut duorum copulatio unum perficit corpus, | |
| ita clericatus et sacerdotium unum faciunt presbiterum, et | |
| electio et consecratio unum faciunt episcopum: que omnia | |
| unum efficiunt corpus, quod citius corrumpitur et ad terram | |
| trahitur, nisi legaliter conseruetur, nisi iuste uiuendo | |
| laudetur. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Gratia, non locus saluat animam. | |
| <T I> Item Ambrosius. -[lib. de paradiso, c. 4.]+ | |
| <T T> -V. Pars.+ Illud autem aduerte, quia extra paradisum | |
| uir factus est, mulier intra paradisum, ut aduertas, | |
| quod non loci, non generis nobilitate, sed uirtute unusquisque | |
| gratiam sibi comparat. Denique extra paradisum, | |
| hoc est in inferiori loco, uir factus melior inuenitur, et illa, | |
| que in meliori loco, hoc est in paradiso, facta est, inferior | |
| inuenitur. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius. -[lib. VI. Reg. epist. 5.]+ | |
| <T T> Quelibet occulta loca sine gratia animam saluare non | |
| possunt, quod aliquando in ipsis quoque conspicimus | |
| erratibus electorum. Nam Loth in ipsa peruersa ciuitate | |
| iustus fuit: in monte peccauit. Sed ista cur dicimus, cum | |
| maiora nouerimus? Quid enim paradiso iucundius? quid | |
| celo securius? et tamen homo ex paradiso, et angelus | |
| de celo peccando cecidit. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> Adam primus homo de paradiso pro peccato eiectus | |
| est: hoc est, qui Dei nobilitatem a se deiecit, nobilitate | |
| loci priuatur. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Non est uere sacerdos omnis, qui nominatur | |
| sacerdos. | |
| <T I> Item Iohannes Crisostomus. -[id est, auctor operis imperfecti | |
| in Matth. hom. 43. ad c. 23.]+ | |
| <T T> -VI. Pars.+ Multi sacerdotes, et pauci sacerdotes; | |
| <S 148><L 1> -148+ | |
| multi nomine, et pauci in opere. Videte ergo quomodo | |
| sedeatis super cathedram, quia non cathedra | |
| facit sacerdotem, sed sacerdos cathedram; non locus sanctificat | |
| hominem, sed homo locum; non omnis sacerdos sanctus, | |
| sed omnis sanctus sacerdos est. Qui bene sederit | |
| super cathedram honorem accipit cathedrae; qui male | |
| sederit, iniuriam facit cathedrae; ideoque malus sacerdos | |
| de sacerdotio suo crimen adquirit, non dignitatem. In iudicio | |
| enim sedens, si quidem bene uixeris et bene docueris, | |
| populum instruis; si uero bene docueris et male | |
| uixeris, tui solius condempnator eris. Nam bene uiuendo | |
| et bene docendo populum instruis, quomodo uiuere debeat: | |
| bene autem docendo et male uiuendo Deum instruis, quomodo | |
| te debeat condempnare. <T I> Idem: <T T> -@. 1.+ Quicumque | |
| desiderauerit primatum in terra, inueniet confusionem in | |
| celo, nec inter seruos Christi computabitur, qui de primatu | |
| tractauerit, nec unusquisque eorum festinet, quomodo appareat | |
| aliis maior, sed quomodo omnibus inferior uideatur, | |
| quoniam non qui maior fuerit in honore, ille est iustior, sed | |
| qui fuerit iustior, ille maior est. | |
| <1 D><S 148><L 21> | |
| <2 41> -DISTINCTIO XLI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Ecce, quibus oporteat sacerdotem esse ornatum | |
| moribus. Scilicet preterea oportet illum esse ornatum in exterioribus, | |
| habitu uidelicet et incessu: habitu, ut nec fulgidis, nec | |
| sordidis se uestibus ornet. Ut enim ait Ieronimus nec affectatae | |
| sordes, nec exquisitae deliciae laudem pariunt, quod tam de | |
| uestibus, quam de cibis intelligendum est. | |
| Unde Augustinus ait in libro -[III.]+ de doctrina Christiana: | |
| -[cap. 12.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Pro moribus eorum, cum quibus uiuimus, alimentis | |
| uti debemus. | |
| <T T> Quisquis rebus pretereuntibus restrictius utitur quam | |
| sese habent mores eorum, cum quibus uiuit, aut intemperans, | |
| aut supersticiosus est. Quisquis uero sic eis utitur, | |
| ut metas consuetudinis bonorum, inter quos uersatur, excedat, | |
| aut aliquid significat, aut flagitiosus est. In omnibus | |
| enim talibus non usus rerum, sed libido in culpa est. | |
| -@. 1.+ Quid igitur locis, et temporibus, et personis | |
| conueniat, diligenter adtendendum est, nec temere flagitia | |
| reprehendamus. Fieri enim potest, ut sine aliquo uitio | |
| cupidinis uel uoracitatis preciosissimo cibo sapiens utatur, | |
| insipiens autem fedissima gulae flamma in uilissimum ardescat, | |
| et sanius quisque maluerit more Domini pisce | |
| uesci, quam lenticula more Esau, nepotis Abraham, aut | |
| hordeo more iumentorum. Non enim propterea continentiores | |
| sunt nobis pleraeque bestiae, quia uilioribus escis | |
| aluntur. Nam in omnibus huiuscemodi rebus non ex | |
| <S 149><L 1> -149+ | |
| earum rerum natura, quibus utimur, sed ex causa utendi | |
| et modo appetendi uel probandum est, uel inprobandum | |
| quod facimus. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Non cibus, sed appetitus in culpa est. | |
| <T I> Item Augustinus super epistolam Iohannis. | |
| <T T> Deliciae quelibet, si absque desiderio percipiantur, non | |
| officiunt, et uiles cibi appetenter accepti inpediunt profectum | |
| abstinentiae. Dauid enim aquam concupitam | |
| effudit, et Elias carnes comedit. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Contra suae infirmitatis consuetudinem aliquibus | |
| cibis non cogantur diuites uti. | |
| <T I> Idem in libro de uerbis Domini. -[secundum Mattheum c. 7. | |
| serm. V.]+ | |
| <T T> Non cogantur diuites pauperum cibis uesci, utantur | |
| consuetudine infirmitatis suae, sed doleant se aliter non | |
| posse: si consuetudinem mutant, egrotant. Utantur | |
| superfluis, dent inopibus necessaria; utantur preciosis, | |
| dent pauperibus uilia. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Equanimitas tolerandi, non usus, uel abstinentia | |
| cibi iustitiam facit. | |
| <T I> Idem in libro -[II.]+ questionum euangeliorum. -[c. 11.]+ | |
| <T T> Quod dicit Dominus in euangelio: "Iustificata est | |
| sapientia ab omnibus filiis suis," ostendit filios sapientiae | |
| intelligere, nec in abstinendo, nec in manducando esse iusticiam, | |
| sed in equanimitate tolerandi inopiam, et temperancia | |
| per abundantiam non se corrumpendi, atque oportune | |
| sumendi uel non sumendi ea, quorum non usus, sed | |
| concupiscentia reprehendenda est. Non enim interest | |
| omnino, quid alimentorum sumas, ut succurras necessitati | |
| corporis, dummodo congruas in generibus alimentorum | |
| his, cum quibus tibi uiuendum est. Neque quantum sumas | |
| multum interest, cum uideamus aliorum stomachum citius | |
| saturari, et eos tamen illi ipsi paruo, quo saciantur, ardenter | |
| et intolerabiliter et omnino turpiter inhiare; alios | |
| autem plus paulo poculo saciari quidem, sed tolerabiliter | |
| inopiam perpeti, et uel ante horam positas epulas, | |
| si id in tempore aut opus sit aut necesse sit, cum tranquillitate | |
| aspicere, neque tangere. Magis ergo interest, non | |
| quid uel quantum alimentorum pro congruentia hominum | |
| atque personae suae, et pro suae ualetudinis necessitate | |
| quis accipiat, sed quanta facilitate et serenitate | |
| animi careat, cum his uel oportet, uel necesse est carere; | |
| ut illud in animo Christiani conpleatur, quod Apostolus | |
| dicit: "Scio et minus habere, scio et habundare; ubique | |
| <S 150><L 1> -150+ | |
| et in omnibus inbutus sum: et saciari, et esurire, et habundare, | |
| et penuriam pati, omnia possum in eo, qui me confortat." | |
| -+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Temperantia ciborum et uestium, non dissolutio | |
| eorum laudatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Gangrensi. -[c. ultimo.]+ | |
| <T T> Parsimoniam cum ueste humili non reprobamus, sicut | |
| etiam ornatum preter corporis diligentiam infucatum laudamus. | |
| Dissolutos autem et fractos uestibus et incessu | |
| non recipimus; pietatem in priuatis domibus non concludentes, | |
| omnem locum in nomine Domini edificatum | |
| honoramus; et congregationem in ecclesia factam ad utilitatem | |
| communem recipimus, et bona opera, que supra | |
| uires in fratres pauperes exercentur, secundum ecclesiasticas | |
| traditiones beatificamus, et omnia, que conueniunt | |
| tradicionibus apostolicis et sanctarum scripturarum preceptis, | |
| in ecclesia fieri exoptamus. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Sub specie uirtutum sepe se uicia ingerunt. | |
| <T I> Item Gregorius. -[Iohanni Constantinopolitano, lib. I. | |
| Reg. epist. 24.]+ | |
| <T T> Sepe uicia esse se uirtutes mentiuntur, ut tenacia | |
| parsimonia, effusio largitas, crudelitas zelus iusticiae, remissio | |
| pietas uelit uideri. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Meritis fidei et uitae, non diuitiis episcopalis | |
| auctoritas queritur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 15.]+ | |
| <T T> Episcopus uilem supellectilem, et mensam ac uictum | |
| pauperem habeat, et dignitatis suae auctoritatem fide et | |
| uitae meritis querat. -@. 1.+ Hospiciolum quoque non | |
| longe ab ecclesia habeat. | |
| <4 8> -[C. VIII.]+ | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 45.]+ | |
| <T T> Clericus professionem suam etiam habitu et incessu | |
| probet, et ideo nec uestibus, nec calciamentis decorem | |
| querat. | |
| <T P> -Gratian.+ Sicut ergo in cibis mores eorum, cum quibus | |
| uiuimus, obseruare monemur, sic et de indumentis intelligendum | |
| est. Ut enim alibi dicitur: "quisquis contemptis his, cum quibus | |
| uiuit, lautiora sibi uel austeriora pre ceteris indumenta uel | |
| alimenta querit, aut intemperans sui est, aut supersticiosus." | |
| Incessu autem debet esse sacerdos ornatus, ut grauitate itineris | |
| mentis maturitatem ostendat. Incompositio enim corporis (ut | |
| Augustinus ait) qualitatem indicat mentis. Unde istoriographus | |
| <S 151><L 1> -151+ | |
| ille, cum mutabilitatem eius describeret, cuius conscientia | |
| excita curis uastabat mentem, inter cetera etiam hoc | |
| notabile indicauit: "Incessus eius modo citus modo tardus". | |
| <1 D><S 151><L 4> | |
| <2 42> -DISTINCTIO XLII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Hospitalem uero sacerdotem esse oportet, ne sit | |
| in numero eorum, quibus in iudicio dicetur: "Hospes eram | |
| non suscepistis me." Qui enim Apostolum secutus alios ad hospitalitatem | |
| debet inuitare, quomodo hospitalitatis exhortator poterit | |
| esse, qui domum propriam hospitibus claudit? Si enim sacerdos | |
| primum a se ipso et a domestica sua ecclesia debet exigere quod | |
| postea populis imperet; si primum, imitando Christum, ipse debet | |
| facere que postea populum doceat: necesse est, ut pauperes | |
| hospitio recipiat, quo ad hospitalitatem facilius suo exemplo subditos | |
| attrahat. -@. 1.+ Ordinandus itaque sacerdos ad memoriam | |
| reuocet, quomodo Abraham et Loth per hospitalitatis opera Deo | |
| placere, et angelos hospitio recipere meruerunt; quomodo | |
| angeli, Sodomis hospitalem domum ingressi, Loth cum familia sua | |
| liberauerint; quomodo clausas domos cum hospitibus ignis ingressus | |
| perdiderit; quomodo etiam secundum Ieronimum aliena | |
| rapere conuincitur, qui ultra necessaria sibi retinere probatur; | |
| ac sic per opera pietatis instituat ut etiam presentis uita | |
| subsidia, et eternae claritatis premia a Domino percipiat: | |
| utrumque enim pietati promittitur. -@. 2.+ Unde Apostolus scribens | |
| ad Timotheum ait: "Exerce te ipsum ad pietatem. Nam | |
| corporalis quidem exercitatio ad modicum utilis est; pietas autem | |
| utilis est ad omnia, habens promissionem uitae, que nunc est, et | |
| futurae." Ab hac quisquis alienus fuerit, in sacerdotem ordinari | |
| non poterit -@. 3.+ Si enim uidua in ecclesia recipi prohibetur, | |
| que pauperes non recipit in hospitio, que pedes sanctorum | |
| non lauit, que omne opus bonum non est executa: multo magis | |
| sunt prohibendi a sacerdotio, qui ab opere pietatis probantur | |
| alieni. -@. 4.+ Unde quidam hospitalitatis opera despicientes | |
| in Gangrensi Concilio excommunicantur. Sic enim in eo | |
| statutum est: -[c. 11.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non sint despiciendi, qui conuiuia pauperibus | |
| exhibent. | |
| <T T> Si quis despicit eos, qui fideliter agapas, id est conuiuia, | |
| pauperum exhibent et propter honorem Domini conuocant | |
| fratres, et noluerit communicare huiuscemodi uocationibus, | |
| paruipendens quod geritur, anathema sit. | |
| <T P> -Gratian.+ Hinc etiam Iohannes Euangelista in epistola | |
| sua quendam Diotrepem excommunicat, qui nec pauperes | |
| recipiebat, et recipientes de ecclesia eiciebat. In hospitalitate | |
| autem non est habendas delectus personarum, sed indifferenter | |
| quibuscumque sufficimus hospitales nos exhibere debemus. | |
| <S 152><L 1> -152+ | |
| Unde Iohannes Crisostomus in epistola ad Ebreos: | |
| -[hom. XI. ad c. 6. circ. fin.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> In recipiendis hospitibus nulla debet esse | |
| distinctio. | |
| <T T> -II. Pars.+ Quiescamus ab hac absurda curiositate, et | |
| diabolica, et peremptoria. Si enim in clero electum se | |
| esse dicat, si sacerdotem se nominet, scrutare: non enim | |
| sine periculo in talibus indiscussa communicatio est; circa | |
| maiora periculum uertitur: non enim das, sed accipis. Si | |
| uero pro nutrimento postulat, ne in his examines. Quomodo | |
| Abraham hospitalem se circa omnes ostendebat. | |
| Si scrutator esset circa refugientes ad se, numquam | |
| angelos hospitio recepisset. Fortassis enim non | |
| putasset eos angelos, sed cum reliquis repelleret; | |
| sed quoniam omnes recipiebat, suscepit et angelos. Non | |
| enim ex uita eorum, quos accipis, mercedem tibi retributurus | |
| est Deus, sed ex uoluntate et ex honorificentia | |
| multa, ex misericordia, et bonitate. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed licet ipsa conuiuia despicienda | |
| non sint, nec tamen in ecclesiis celebram, nec clericos ad ea | |
| conuocatos partes sibi ex eis tollere oportet. | |
| Unde in Laudicensi Concilio: -[c. 27.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Clerici ad agapen uocati partem sibi | |
| non tollant. | |
| <T T> Non oportet ministros altaris uel quoslibet clericos ad | |
| agapen uocatos partes tollere, propter iniuriam que ex | |
| hac occasione ecclesiastico ordini poterit deputari. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> In locis Deo sacratis nec comedere, nec accubitus | |
| sternere liceat. | |
| <T I> Item. -[c. 28.]+ | |
| <T T> -IV. Pars.+ Non oportet in basilicis seu in ecclesiis | |
| agapen facere et intus manducare, uel accubitus sternere. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Nisi necessitate coacti in ecclesia clerici non | |
| conuiuentur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 30.]+ | |
| <T T> Nulli episcopi uel clerici in ecclesia conuiuentur, nisi | |
| forte transeuntes hospitiorum necessitate illic reficiantur. | |
| Populi etiam ab huiusmodi conuiuiis quantum fieri potest | |
| prohibeantur. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex dictis B. Benedicti Abbatis. | |
| <T T> Oratorium hoc sit, quod dicitur; nec ibi quicquam aliud | |
| geratur uel condatur, quam quod diuinis ministeriis | |
| conueniat. -]+ <P 0> | |
| <S 153><L 1> -153+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Augustinus. -[epist. CIX. de regula monachorum.]+ | |
| <T T> In oratorio preter orandi et psallendi cultum penitus | |
| nichil agatur, ut nomini huic et opera iugiter inpensa concordent. -]+ <P 0> | |
| -+ | |
| <1 D><S 153><L 7> | |
| <2 43> -DISTINCTIO XLIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Pudicus quoque debet esse sacerdos, ut et moribus, | |
| et uerbis pudorem indesinenter exhibeat. Unde in Canticis Canticorum | |
| genae sponsae, id est predicatores, turturi comparantur. | |
| -@. 1.+ Debet etiam gratiam docendi habere, quia ut Ieronimus | |
| ait: "Innocens absque sermone conuersatio, quantum exemplo | |
| prodest, tantum silentio nocet. Nam latratu canum et baculo | |
| lupi sunt arcendi." In ipsa autem doctrina discretum oportet | |
| esse rectorem, ne aut tacenda proferat, aut dicenda taceat. | |
| Unde Gregorius in XV. capitulo -[Part. II.]+ sui Pastoralis | |
| -[c. 4.]+ ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De discretione predicationis, et silentii. | |
| <T T> Sit rector discretus in silentio, utilis in uerbo, ne aut | |
| tacenda proferat, aut proferenda reticescat. Nam sicut | |
| incauta locutio in errorem pertrahit, ita indiscretum silentium | |
| hos, qui erudiri poterant, in errorem derelinquit. | |
| Sepe namque rectores improuidi, humanam amittere gratiam | |
| formidantes, loqui libere recta pertimescunt, et iuxta ueritatis | |
| uocem nequaquam iam gregis custodiae pastorum | |
| studio, sed mercenariorum uice deseruiunt, quia ueniente | |
| lupo fugiunt, dum se sub silentio abscondunt. Hinc | |
| namque eos per Prophetam Dominus increpans ait in | |
| Ysaia: "Canes muti, non ualentes latrare." Hinc rursum | |
| queritur dicens in Ezechiele: "Non ascendistis ex | |
| aduerso, neque opposuistis murum pro domo Israel, ut | |
| staretis in prelio in die Domini." Ex aduerso quippe ascendere | |
| est pro defensione gregis uoce libera huius mundi | |
| potestatibus contraire. Et in die Domini in prelio stare | |
| est prauis decertantibus ex iustitiae amore resistere. | |
| Pastori enim recta timuisse dicere, quid est aliud quam | |
| tacendo terga prebuisse? qui nimirum, si pro grege se obicit, | |
| murum pro domo Israel hostibus opponit. Hinc rursus | |
| delinquenti populo dicitur in Hieremia: "Prophetae tui | |
| uiderunt tibi falsa et stulta, nec aperiebant iniquitatem | |
| tuam, ut te ad penitentiam prouocarent." Prophetae quippe | |
| in sacro eloquio nonnunquam doctores uocantur, qui dum | |
| fugitiua esse presentia indicant, que sunt uentura manifestant; | |
| quos diuinus sermo falsa uidere redarguit, quia, | |
| dum culpas corripere metuunt, incassum delinquentibus | |
| promissa securitate blandiuntur, qui iniquitatem peccantium | |
| nequaquam aperiunt, quia ab increpationis uoce conticescunt. | |
| Clauis quippe apertionis est sermo correctionis quia increpando | |
| <S 154><L 1> -154+ | |
| culpam detegit, quam sepe nescit ipse etiam | |
| qui perpetrauit. Hinc Paulus ait ad Titum: "Ut potens | |
| sit ad exhortandum in doctrina sana et eos qui contradicunt, | |
| redarguere." Hinc per Malachiam dicitur: "Labia | |
| sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore | |
| eius, quia angelus Domini exercituum est." Hinc per | |
| Ysaiam Dominus ammonet dicens: "Clama, ne cesses, | |
| sicut tuba exalta uocem tuam." Preconis quippe offitium | |
| suscipit, quisquis ad sacerdotium accedit, ut ante aduentum | |
| iudicis, qui terribiliter sequitur, ipse scilicet clamando | |
| gradiatur. Sacerdos ergo, si predicationis est nescius, | |
| quam clamoris uocem daturus est preco mutus? In Actibus | |
| Apostolorum: hinc est enim, quod super pastores | |
| primos in linguarum specie Spiritus sanctus insedit, quia | |
| nimirum, quos repleuerit, de se protinus loquentes facit. | |
| Hinc Moysi precipitur in Exodo, ut tabernaculum sacerdos | |
| ingrediens tintinnabulis ambiatur, ut uidelicet predicationis | |
| uoces habeat, ne superni inspectoris iudicium ex silentio | |
| offendat. Scriptum quippe est: "Ut audiatur sonitus, quando | |
| ingreditur sanctuarium in conspectu Domini, et non | |
| moriatur." Sacerdos namque ingrediens uel egrediens moritur, | |
| si de eo sonitus non audiatur, quia iram contra se | |
| occulti iudicis exigit, si sine predicationis sonitu incedit. | |
| Apte autem tintinnabula uestimentis illius describuntur inserta. | |
| Vestimenta etenim sacerdotis quid aliud quam recta | |
| opera debemus accipere? Propheta attestante, qui ait in | |
| Psalmo CXXXVI.: "Sacerdotes tui induantur iusticia." | |
| Vestimentis itaque illius tintinnabula inherent, ut uitae uiam | |
| cum linguae sonitu ipsa quoque opera sacerdotis clament. | |
| Sed cum rector se ad loquendum preparat, sub quanto | |
| cautelae studio loquatur, attendat, ne, si inordinate ad | |
| loquendum rapitur, erroris uulnere audientium corda feriantur, | |
| et cum fortasse sapientem se uideri desiderat, unitatis | |
| compagem insipienter abscidat. Hinc namque | |
| ueritas dicit in Marco: "Sal in uobis, et pacem habete | |
| inter uos." Per sal quippe uerbi sapientia designatur. Qui | |
| ergo sapienter loqui nititur, magnopere metuat, ne eius | |
| eloquio audientium unitas confundatur. Hinc Paulus ait | |
| ad Romanos: "Non plus sapere, quam oportet sapere, | |
| sed sapere ad sobrietatem." In Exodo in sacerdotis ueste | |
| iuxta diuinam uocem tintinnabulis mala Punica coniunguntur. | |
| Quid enim per mala Punica nisi fidei unitas designatur? | |
| Nam sicut in malo Punico uno exterius cortice multa interius | |
| grana muniuntur, sic innumeros sanctae ecclesiae populos | |
| unitas fidei contegit, quos intus diuersitas meritorum tenet. | |
| Ne igitur rector incautus ad loquendum proruat, hoc, quod | |
| iam premisimus, per semetipsam discipulis clamat ueritas | |
| in Marco: "Habete sal in uobis, et pacem habete inter | |
| uos": ac si figurate per habitum sacerdotis dicat: Mala | |
| Punica tintinnabulis iungite, ut per omne, quod dicitis, unitatem | |
| fidei cauta obseruatione teneatis. -@. 1.+ Prouidendum | |
| quoque est sollicita intentione rectoribus, ut ab eis nullo | |
| modo non solum praua, sed nec recta quidem nimie et | |
| inordinate proferantur, quia sepe dictorum uirtus perditur, | |
| cum apud corda audientium loquacitatis incauta inportunitate | |
| <S 155><L 1> -155+ | |
| leuigatur, et auctorem suum hec eadem loquacitas | |
| inquinat, que seruire auditoribus ad usum profectus ignorat. | |
| Unde bene per Moysen dicitur in Leuitico: "Vir, qui | |
| fluxum seminis patitur, inmundus erit." In mente quippe | |
| audientium semen secuturae cogitationis est audita equalitas | |
| locutionis, quia, dum per aurem sermo concipitur | |
| cogitatio in mente generatur. Unde ab huius mundi | |
| sapientibus in Actibus Apostolorum predicator egregius | |
| semiuerbius uocatus est. Qui ergo fluxum seminis | |
| sustinet, inmundus asseritur, quia multiloquio subditus | |
| ex eo se inquinat; quod si ordinate promeret, prolem | |
| rectae cogitationis edere in audientium corde potuisset, | |
| dumque incautus per loquacitatem diffluit, non ad usum | |
| generis, sed ad inmundiciam semen fundit. Unde | |
| Paulus quoque, cum de instancia predicationis discipulum | |
| admoneret, dixit ad Timotheum Ep. II.: "Testificor coram | |
| Deo et Christo Iesu, qui iudicaturus est uiuos et mortuos | |
| et aduentum ipsius et regnum eius, predica uerbum, | |
| insta oportune, inportune." Dicturus: "inportune," premisit: | |
| "oportune," quia scilicet apud auditoris mentem | |
| ipse sua uilitate se destruit, si habere inportunitas | |
| oportunitatem nescit. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Porcis et canibus sacra non sunt committenda. | |
| <T I> Item Origenes. | |
| <T T> -II. Pars.+ In mandatis habemus, ut uenientes ad ciuitatem | |
| discamus prius, quis in ea dignus sit, ut apud eum cibum | |
| sumamus; quanto magis nosse oportet, quis qualisue sit | |
| is, cui inmortalitatis uerba credenda sunt? Solliciti enim | |
| esse debemus, ne margaritas nostras mittamus ante porcos. | |
| Sed ob alias causas utile est uiri huius me habere | |
| noticiam. Si enim sciam, quia in his, de quibus non | |
| potest dubitari quod bona sint, emendatus est et inculpabilis, | |
| (hoc est, si sobrius, si misericors, si iustus, si mitis, et | |
| humanus est, que utique bona nullus ambigit,) tunc | |
| consequens uidebitur, ut ei, qui obtinet bona uirtutum, | |
| etiam quod deest fidei et scientiae conferatur, et in quibus | |
| maculari eius uita uidebatur, que est in reliquis probabilis, | |
| emendetur. Si uero in his, que palam sunt, peccatis | |
| inuolutus permanet et inquinatur, non me oportet aliquid | |
| de secretioribus et remotis diuinae sententiae | |
| proloqui, sed magis protestari, et conuenire eum, ut peccare | |
| desinat et actus suos a uiciis emendet. Quod si ingesserit | |
| se, et prouocabit nos dicere, que eum minus recte agentem | |
| non oporteat audire, prudenter eum debemus eludere. | |
| Nam nichil omnino respondere auditorum causa utile non | |
| uidetur, ne forte estiment, nos responsionis penuria | |
| declinare certamen, et fides eorum ledatur non intelligentium | |
| propositum nostrum. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Verba predicationis persecutoribus suis prelati | |
| non subtrahant. | |
| <T I> Item Anacletus. -[epist. I. omnibus Episcopis.]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Scimus autem, multos ob id infestare doctores, | |
| ut eos perdant, et propriae uoluntatis placita | |
| <S 156><L 1> -156+ | |
| adinpleant. Non propterea tamen doctores (in quantum | |
| uires suppetunt) a recta emulatione et bona intentione | |
| recedere debent, scientes, quia beati, qui persecutionem | |
| patiuntur propter iusticiam. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non mundus est a sanguine subiectorum, qui Dei | |
| consilium illis non annunciat. | |
| <T I> Item Gregorius Venantio Episcopo. -[lib. I. epist. 33.]+ | |
| <T T> Ephesiis Paulus dicit: "Mundae sunt manus meae | |
| a sanguine omnium uestrum: non enim subterfugi, quominus | |
| annunciarem omne consilium Dei uobis." Mundus ergo a | |
| sanguine eorum non esset, si eis Dei consilium pronunciare | |
| noluisset, quia, cum increpare delinquentes noluerit, | |
| eos proculdubio tacendo pastor occidit. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Eternae dampnationis penam incurrit predicator, | |
| qui semen diuini uerbi non spargit. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. -[ad Michaelem Imperatorem in | |
| epistola, cuius initium est: "Proposueramus."]+ | |
| <T T> Dispensatio est nobis celestis seminis iniuncta; | |
| "uae si non sparserimus, uae si tacuerimus." Quod cum | |
| electionis uas formidet et clamet, quanto magis cuilibet | |
| exiguo metuendum est? Proinde, sicut non leue discrimen | |
| incumbit pontificibus, siluisse quod congruit, ita his | |
| (quod absit) non mediocre periculum est, qui cum debeant | |
| parere, despiciunt. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Pariter quoque obseruare debet sacerdos, | |
| ne indignis et non intelligentibus secreta misteria sua | |
| predicatione reserare incipiat. Qui enim ea docet, que ab auditoribus | |
| intelligi non ualent, non eorum utilitatem, sed | |
| sui ostentationem facit. Unde in expositione: "Beati inmaculati," | |
| dicitur: "Vicium animi est, indignis secreta uulgare, | |
| quod fit uel loquacitate incauta, dum sine iudicio uolat | |
| irreuocabile uerbum, uel adulatione, ut ei placeat, cui secreta | |
| reuelat, uel iactatione scientiae, ut plura scire uideatur." In | |
| quibus omnibus profecto datur intelligi, quanta debeat esse discretio | |
| in predicatione sacerdotis, qua si forte caruerit, tanquam | |
| torto naso, sacerdotalis offitii iudicatur indignus. | |
| <1 D><S 156><L 37> | |
| <2 44> -DISTINCTIO XLIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Cum autem uinolentus esse prohibetur, gulae intemperantiam | |
| nequaquam habere permittitur; neque enim ebrietas | |
| prohibetur, et uoracitas permittitur. Utrumque enim inter opera | |
| tenebrarum Apostolus connumerat, scribens Romanis: "Non | |
| in comessationibus et ebrietatibus." Ventris namque ingluuies ad | |
| luxuriam facile prouocat, et omne bonum opus dissoluit. Unde | |
| uenter et genitalia sibimetipsis uicina sunt, ut ex uicinitate membrorum | |
| confederatio intelligatur uitiorum. Hinc etiam Nabusardan | |
| princeps cocorum muros Ierusalem destruxisse legitur, | |
| quia uenter, cui multitudo cocorum deseruit, edificia uirtutum | |
| ad solum redigit. Sacerdos itaque de altario uiuere, non | |
| luxuriari querat. Unde Ieronimus ait: "Tibi o sacerdos de | |
| <S 157><L 1> -157+ | |
| altario uiuere, non luxuriari permittitur." -@. 1.+ Sunt autem | |
| comessationes non solum sacerdotibus, sed etiam laicis noxiae | |
| qui festiuos et solempnes dies non aliter se digne celebrare putant, | |
| nisi comessationibus deseruiant. | |
| Unde Augustinus scribit ad Aurelium Episcopum: | |
| -[epist. LXIV.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non est uacandum comessationibus et ebrietatibus. | |
| <T T> Comessationes et ebrietates ita concessae putantur et | |
| licitae, ut in honorem beatissimorum martirum non solum | |
| per dies solempnes, (quod unus quisque non lugendum | |
| uideat, qui hec non carneis oculis inspicit?), sed etiam cotidie | |
| celebrentur. <T I> Et post pauca: <T T> Non ergo aspere, quantum | |
| estimo, non duriter, non modo imperiose ista | |
| tolluntur: magis docendo quam iubendo, magis monendo | |
| quam minando. Sic enim agendum est cum multitudine. | |
| Seueritas autem exercenda est in peccata paucorum. Et | |
| si quidem minamur, cum dolore fiat, de scripturis comminando | |
| uindictam futuram, ne nos ipsi in nostra potestate, | |
| sed Deus in nostro sermone timeatur. Ita prius mouebuntur | |
| spirituales uel spiritualibus proximi, quorum auctoritate | |
| et lenissimis quidem, sed instantissimis admonicionibus | |
| cetera multitudo frangatur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Nulli clericorum aut continentium licet tabernas intrare. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 24.]+ | |
| <T T> Non oportet clericos seruientes a presbiteris usque | |
| ad subdiaconos et deinceps ordinis ecclesiastici omnes | |
| usque ad ministros, aut lectores, aut exorcistas, aut hostiarios, | |
| aut psalmistas, aut etiam eos, qui in proposito continentiae | |
| sunt, tabernas intrare. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Deponatur clericus, qui tabernas aut ergasterium | |
| habere uoluerit. | |
| <T I> Item ex VI. Sinodo. -[cap. 9.]+ | |
| <T T> Nulli licet clerico tabernam aut ergasterium habere. | |
| Si enim huiusmodi tabernam ingredi inhibetur, | |
| quanto magis aliis ministrare in ea? Si quis uero tale quid | |
| fecerit, aut cesset, aut deponatur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Nisi necessitate compulsi clerici tabernas non | |
| ingrediantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 27.]+ | |
| <T T> Clerici edendi uel bibendi causa tabernas non ingrediantur, | |
| nisi peregrinationis necessitate compulsi. | |
| <S 158><L 1> -158+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Corripiendus est episcopus, qui conuiuiis occupatur. | |
| <T I> Item Gregorius Natali Episcopo. -[lib. II. Reg. | |
| Indict. X. epist. 14.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Multis ab urbe tua uenientibus, frater karissime, | |
| didici, pastorali cura derelicta solis te conuiuiis | |
| occupatum. Que audita non crederem, nisi hec actionum | |
| tuarum experimentis approbarem. Nam quia nequaquam | |
| lectioni studeas, nequaquam exortationi inuigiles, sed ipsum | |
| quoque usum ecclesiastici ordinis ignores, hoc est in testimonium, | |
| quod eis, sub quibus positus es, seruare reuerentiam | |
| nescis. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ad eundem. -[ib. II. epist. 37.]+ | |
| <T T> Conuiuia, que ex intentione impendendae karitatis | |
| fiunt, recte uestra fraternitas in suis epistolis laudat. Sed | |
| tamen sciendum est, quia tunc ex karitate ueraciter prodeunt, | |
| cum in eis nulla absentium uita mordetur, nullus ex | |
| irrisione reprehenditur, nec in eis inanes secularium negotiorum | |
| fabulae, sed uerba sacrae lectionis audiuntur; cum | |
| non plus, quam necesse est, seruitur corpori, sed sola eius | |
| infirmitas reficitur, ut ad usus exercendae uirtutis habeatur. | |
| Hec itaque si uos in uestris conuiuiis agitis, abstinentium, | |
| fateor, magistri estis. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T I> Item ex Concilio Nanetensi. | |
| <T T> Nullus presbiterorum, quando ad anniuersarium | |
| diem, trigesimum, aut septimum, uel tertium alicuius defuncti, | |
| aut quacumque uocatione ad collectam presbiteri | |
| conuenerit, se inebriare ullatenus presumat, nec precatus | |
| amore sanctorum uel ipsius animae bibere, aut alios | |
| ad bibendum cogere, uel se aliena precatione ingurgitare; | |
| nec plausus et risus inconditos, et fabulas inanes ibi referre, | |
| aut cantare presumat, aut turpia ioca uel urso, uel tornatricibus | |
| ante se fieri patiatur; nec laruas demonum | |
| ante se ferri consentiat, quia hoc diabolicum est et a sacris | |
| canonibus prohibitum. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. | |
| <T T> Quando autem conuenerint presbiteri ad aliquod conuiuium, | |
| aliquis prior illorum uersum ante mensam incipiat | |
| et cibum benedicat. Et tunc secundum ordinem sedeant, | |
| alter alteri honorem prebentes; et per uices cibum et | |
| potum benedicant, et aliquis de illorum clericis aliquid de | |
| sancta scriptura legat. Et post refectionem similiter sanctum | |
| <S 159><L 1> -159+ | |
| ymnum dicant ad exemplum Domini, sicut in cena | |
| fecisse legitur, et sic se contineant omnes presbiteri, | |
| maxime in talibus locis, ut non uituperetur ministerium | |
| illorum. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. | |
| <T T> Quando presbiteri per calendas simul conueniunt post | |
| peractum diuinum misterium ad necessariam collationem, | |
| non quasi ad plenam refectionem, sed quasi ad | |
| prandium ibi ad tabulas resideant, ne per talia inhonesta | |
| conuiuia se inuicem grauent, quia indecens est et onerosum. | |
| Sepe etiam tarde ad ecclesiam redeuntes maius | |
| damnum de reprehensione consequuntur, quod de grauedine | |
| mutua contrahunt, quam lucrum ibi faciant. Nam | |
| de huiusmodi conuentu Paulus Corinthios reprehendit, qui | |
| inconuenienter cenam dominicam manducare conueniebant. | |
| Sic et qui ad cenam dominicam, id est ad collationem | |
| uerbi, sub occasione conueniunt, et ex ueritate uentris | |
| causa coniunguntur, reprehensibiles coram Deo et hominibus | |
| habentur. Et ideo peractis omnibus, qui uoluerint | |
| panem cum caritate in domo fratris sui simul cum fratribus | |
| frangant, et singuli singulos bibere faciant, et maxime | |
| ultra tertiam uicem poculum non contingant, et sic ad | |
| ecclesias redeant. -]+ <P 0> | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Christiani ex simbolis conuiuia non celebrent. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 55]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Non oportet ministros altaris uel quoslibet | |
| clericos, aut etiam laicos Christianos ex simbolis, que | |
| uulgus comissalia appellat, conuiuia celebrare. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Sacrarum scripturarum lectio sacerdotalibus | |
| conuiuiis semper admisceatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano III. -[c. 7.]+ | |
| <T T> Pro reuerentia Dei et sacerdotum id uniuersa | |
| constituit sinodus, ut (quia solent crebro mensis ociosae | |
| fabulae interponi) in omni sacerdotali conuiuio lectio diuinarum | |
| scripturarum misceatur. Per hoc enim et animae edificantur | |
| ad bonum, et fabulae non necessariae prohibentur. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De confertis nec conuiuia facere, nec ante | |
| horam diei tertiam clericis comedere licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. -[c. 61. et 66.]+ | |
| <T T> Non liceat sacerdotes uel clericos, sed nec religiosos laicos | |
| conuiuia facere de confertis. -@. 1.+ Nec oportet | |
| clericos uel laicos religiosos ante sacram horam diei tertiam | |
| inire conuiuia, neque aliquando clericos, nisi ymno dicto | |
| edere panem, et post cibos gratias auctori Deo | |
| referre. | |
| <T P> -Gratian.+ Si ergo laicis comessationes dampnabiles sunt, | |
| <S 160><L 1> -160+ | |
| multo magis sacerdotibus inputantur ad gehennam. Venter enim | |
| pinguis (ut ait Ieronimus) crassum sensum generat, cum | |
| sacerdotalis sensus econtra uigil debeat esse et tenuis; | |
| atque ideo edacitatis uitio obnoxii in sacerdotes ungi non debent. | |
| Hi enim (ut ait Gregorius in Moralibus), qui adhuc uiciorum | |
| bello subiacent, nequaquam per predicationis usum preesse magisterio | |
| ceterorum debent. | |
| <1 D><S 160><L 8> | |
| <2 45> -DISTINCTIO XLV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Sequitur: "non percussorem". Non enim oportet | |
| episcopum ita esse irascibilem et perturbati sensus, ut percutiat, | |
| qui debet esse patiens: sed sequatur eum, qui dorsum posuit ad | |
| flagella. | |
| Unde Gregorius scribit Iohanni Episcopo Constantinopolitano: | |
| -[lib. I. epist. 52.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Verborum correctione, non uerberibus timeri debent | |
| episcopi. | |
| <T T> Quid autem de episcopis, qui uerberibus uolunt timeri, | |
| canones dicant, bene fraternitas uestra nouit. Pastores | |
| enim facti sumus, non percussores. Egregius predicator | |
| dicit: "Argue, obsecra, increpa cum omni patientia | |
| et doctrina." Noua uero atque inaudita est ista predicatio, | |
| que uerberibus exigit fidem. | |
| <4 2> -[C. II.]+ | |
| <T I> Item in quodam Concilio. -[Romano sub Siluestro, c. 17.]+ | |
| <T T> Neminem quisquam peccantem clericum cede attingat, | |
| non presbiter diaconum, non episcopus clericum uel | |
| seruitorem ecclesiae ad cedem perducat. Quod si ita | |
| causa exigit, id est, si incorrigibilis extiterit clericus, | |
| triduo priuetur honore, ut penitens redeat ad matrem ecclesiam. | |
| -+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non asperis, sed blandis uerbis ad fidem sunt | |
| aliqui prouocandi. | |
| <T I> Item Pascasio Episcopo Neapolim. -[lib. XI. epist. 15.]+ | |
| <T T> Qui sincera intentione extraneos a Christiana religione | |
| ad fidem cupiunt rectam adducere, blandimentis debent, | |
| non asperitatibus studere, ne quorum mentem reddita a | |
| plano ratio poterat prouocare, pellat procul aduersitas. | |
| Nam quicumque aliter agunt, et eos sub hoc uelamine a | |
| consueta ritus sui uolunt cultura remouere, suas illic | |
| magis, quam Dei probantur causas attendere. -@. 1.+ Iudei | |
| siquidem Neapolim habitantes questi nobis sunt asserentes, | |
| quod quidam eos a quibusdam feriarum suarum | |
| sollempnitatibus irrationabiliter nitantur arcere, ne illis sit | |
| licitum festiuitatum suarum sollempnia colere, sicut eis nunc | |
| usque et parentibus eorum longis retro temporibus licuit | |
| obseruare. Quod si ita se ueritas habet, superuacuae rei | |
| <S 161><L 1> -161+ | |
| uidentur operam dare. Nam quid utilitatis est, quando, | |
| etsi contra longum usum fuerint uetiti, ad fidei illis | |
| conuersionem nil proficit? Aut cur Iudeis qualiter ceremonias | |
| suas colere debeant regulas ponimus, si per hoc | |
| eos lucrari non possumus? Agendum est ergo, ut potius | |
| ratione et mansuetudine prouocati sequi nos uelint, non | |
| fugere, ut eos, ex eorum codicibus ostendentes que dicimus, | |
| ad sinum matris ecclesiae Deo possimus adiuuante | |
| conuertere. Itaque fraternitas tua eos monitis prout | |
| potuerit, Deo adiuuante ad conuertendum accendat, et de | |
| suis illos solempnitatibus inquietari denuo non permittat, | |
| sed omnes festiuitates feriasque suas, sicut hactenus tam | |
| ipsi quam parentes eorum per longa colentes retro tempora | |
| tenuerunt, liberam habeant obseruandi celebrandique | |
| licentiam. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non seueritate, sed beniuolentia subditos prelati | |
| corripiant. | |
| <T I> Idem uniuersis Episcopis per Galliam et Europam et | |
| Germaniam constitutis. | |
| <T T> Licet plerumque accidant sacerdotibus que sunt reprehendenda, | |
| plus tamen erga corrigendos agat beniuolentia | |
| quam seueritas, plus cohortatio quam commotio, plus | |
| karitas quam potestas, cum nemo nostrum sine reprehensione | |
| aut sine peccato uiuat. Nam si Dominus statim post | |
| trinam negationem B. Petrum preceptorem nostrum apostolum | |
| iudicasset, non tantum ex eo fructum, sicut fecit, recepisset. | |
| Expectandi ergo atque corrigendi magis sunt | |
| rectores ecclesiae, quam statim iudicandi. Unde necesse | |
| est queque negotia ecclesiastica post multarum | |
| experimenta causarum sollicitius perspici, et diligentius | |
| precaueri, quatinus per spiritum karitatis et pacis omnis | |
| materia scandalorum et presumptio Iudeorum atque | |
| oppressio simplicium fratrum de ecclesiis Domini auferantur. | |
| Et sicut non uult quisquam fratrum se aliorum iudicio | |
| pregrauari, ita non audeat alii inferre quod sibi non | |
| uult fieri. | |
| <T P> Iudei non sunt cogendi ad fidem, quam tamen si inuiti susceperint, | |
| cogendi sunt retinere. | |
| Unde in Tolletano Concilio IV. -[c. 56.]+ statutum est: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Sicut non sunt Iudei ad fidem cogendi, ita nec conuersis | |
| ab ea recedere permittitur. | |
| <T T> De Iudeis autem precepit sancta sinodus, nemini | |
| deinceps uim ad credendum inferre. "Cui enim uult | |
| Deus miseretur, et quem uult indurat." Non enim tales | |
| <S 162><L 1> -162+ | |
| inuiti saluandi sunt, sed uolentes, ut integra sit forma iusticiae. | |
| Sicut enim homo propria arbitrii uoluntate serpenti | |
| obediens periit, sic uocante se gratia Dei propriae | |
| mentis conuersione quisque credendo saluatur. Ergo | |
| non ui, sed libera arbitrii facultate ut conuertantur | |
| suadendi sunt, non potius inpellendi. Qui autem iampridem | |
| ad Christianitatem coacti sunt, (sicut factum est | |
| temporibus religiosissimi principis Sisebuti), quia iam constat | |
| eos sacramentis diuinis associatos, et baptismi | |
| gratiam suscepisse, et crismate unctos esse, et corporis | |
| Domini extitisse participes, oportet, ut fidem, quam | |
| ui uel necessitate susceperint, tenere cogantur, ne | |
| nomen Domini blasphemetur, et fides, quam susceperunt, | |
| uilis ac contemptibilis, habeatur. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Beniuolentia plus quam seueritas erga corrigendos | |
| agat. | |
| <T I> Item Leo Episcopus. -[epist. LXXXII. ad Anastasium | |
| Episcopum Thessalonicensem, c. I.]+ | |
| <T T> Licet nonnumquam accidant, que in sacerdotalibus sunt | |
| reprehendenda personis, plus tamen erga corrigendos agat | |
| beniuolentia quam seueritas, plus cohortacio quam commotio, | |
| plus karitas quam potestas. Sed ab his, qui | |
| que sua querunt, non que Iesu Christi, facile ab hac lege | |
| disceditur; et dum dominari magis quam consulere subditis | |
| placet honor inflat superbiam, et quod prouisum | |
| est ad concordiam, tendit ad noxam. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Deiciatur ab offitio diaconus presbiter et episcopus | |
| uerberibus timeri querens. | |
| <T I> Item ex canone Apostolorum. -[can. 28. (juxta priscam | |
| uersionem)]+ | |
| <T T> Episcopum, aut presbiterum, aut diaconum percutientem | |
| fideles delinquentes aut infideles inique agentes, et per | |
| huiusmodi uolentem timeri, ab offitio suo deici precipimus, | |
| quia numquam nos Dominus hoc docuit. E | |
| contrario uero ipse, "cum percuteretur, non repercutiebat, | |
| cum malediceretur, non maledicebat, cum | |
| pateretur, non comminabatur." | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non uerberibus, sed uerbis subditos episcopi | |
| corripiant. | |
| <T I> Item ex Concilio Bracarensi. -[III. c. 7.]+ | |
| <T T> Cum beatus Apostolus arguere, obsecrare uel | |
| increpare in omni patientia precipiat, extra hanc doctrinam | |
| nouimus quosdam ex fratribus tantis cedibus in honoratos | |
| <S 163><L 1> -163+ | |
| efferuescere, quanto poterant latrocinantium | |
| promereri personae. Et ideo, qui gradus iam ecclesiasticos | |
| meruerunt, id est presbiteri, abbates siue leuitae, qui, | |
| exceptis grauioribus et mortalibus culpis, nullis debent | |
| uerberibus subiacere, non est dignum, ut passim unusquisque | |
| prelatus honorabilia membra sua prout uoluerit et | |
| ei placuerit uerberibus subiciat et dolori, ne dum incaute | |
| subdita percutit membra, ipse quoque debitam sibi | |
| subditorum reuerentiam subtrahat, iuxta illud, quod quidam | |
| sapiens dicit: "Leuiter castigatus reuerentiam exhibet | |
| castiganti, asperitatis autem nimiae increpatio nec increpationem | |
| recipit, nec salutem." Et ideo, si quis aliter, | |
| quam dictum est, predictos honorabiles subditos, licentia | |
| perceptae potestatis elatus, malicia tantum crediderit | |
| uerberandos, iuxta uerberum modum, quem intulerit, | |
| excommunicationis pariter et exilii sentenciam sustinebit. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Salomon uero econtra ammonet, | |
| dicens: "Percute filium tuum uirga, et liberabis animam eius a | |
| morte." Hinc etiam B. Gregorius scribit in Dialogo, B. Benedictum | |
| quendam monachum uirga percutiendo sanasse, quem | |
| crebra ammonitione curare non poterat. Hinc etiam Dominus | |
| flagello facto de resticulis male uersantes in templo flagellauit | |
| et de orationis domo eiecit. Hinc etiam Apostolus fornicatorem | |
| illum satanae corporaliter uexandum tradidit, et | |
| magum illum corporali cecitate dampnauit. Hinc etiam in | |
| canonibus pueri, qui ante rationales annos irrationabiliter | |
| uersantur, uerberibus castigari iubentur. Virgines quoque, si | |
| religionis ueste deposita aliis se copulauerint, ergastulis retrudi | |
| precipiuntur. | |
| Hinc etiam Gregorius in Moralibus scribit | |
| libro XX. parte 4. capitulo 11.: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Disciplina non est seruanda sine misericordia, nec | |
| misericordia sine disciplina. | |
| <T T> Disciplina uel misericordia multum destituitur, si una | |
| sine altera teneatur. Sed circa subditos inesse debet | |
| rectoribus et iuste consulens misericordia, et pie seuiens | |
| disciplina. Hinc est, quod semiuiui illius uulneribus, qui a | |
| Samaritano in stabulum ductus est, et uinum adhibetur | |
| et oleum, ut per uinum mordeantur uulnera, per oleum | |
| foueantur: quatinus unusquisque, qui sanandis uulneribus | |
| preest, in uino morsum districtionis adhibeat, in oleo molliciem | |
| pietatis; per uinum mundantur putrida, per oleum | |
| sananda fouentur. Miscenda ergo est lenitas cum seueritate, | |
| faciendum est quoddam ex utroque temperamentum, | |
| ut neque multa asperitate exulcerentur subditi, | |
| neque nimia benignitate soluantur. Hoc nimirum illa | |
| tabernaculi archa significat, in qua cum tabulis uirga | |
| simul et manna est, quia cum scripturae sacrae scientia | |
| est in boni rectoris pectore si est uirga districtionis, | |
| sit et manna dulcedinis. Hinc etiam Dauid ait: | |
| <S 164><L 1> -164+ | |
| "Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt." Virga | |
| enim percutimur, et baculo sustentamur. Si ergo est | |
| districtio iusticiae, que feriat, sit et consolatio baculi, | |
| que sustentet. Sit itaque amor, sed non emolliens, sit | |
| uigor sed non exasperans, sit zelus, sed non inmoderate | |
| seuiens; sit pietas, sed non plus quam expediat parcens. | |
| Intueri libet in Moysi pectore misericordiam simul | |
| cum seueritate sociatam. Videamus amantem pie et districte | |
| seuientem. -@. 1.+ Certe cum Israeliticus populus ante Dei | |
| oculos pene inueniabilem contraxisset offensam, ita ut eius | |
| rector audisset: "Descende, peccauit populus tuus," ac | |
| si ei diuina uox diceret: "qui in tali peccato lapsus est, | |
| meus non est," atque subiungeret: "Dimitte me, ut | |
| irascatur furor meus contra eos, et deleam eos, faciamque te | |
| in gentem magnam," ille semel et iterum pro populo, cui | |
| preerat, obicem se ad impetum Dei irascentis opponens ait: | |
| "Aut dimitte eis hanc noxam, aut si non facis, dele me de | |
| libro tuo, quem scripsisti." Pensemus ergo, quibus | |
| uisceribus eundem populum amauit, pro cuius uita de libro | |
| uitae deleri se petiit. Sed tamen iste, qui tanto amore eius | |
| populi constringitur, contra eius culpas pensemus quanto zelo | |
| rectitudinis accendatur. Mox enim, ut culpae uenia | |
| delerentur obtinuit zelo rectitudinis succensus ait: | |
| "Ponat uir gladium super femur suum, ite et redite de | |
| porta usque ad portam per medium castrorum, et occidat | |
| unusquisque fratrem et amicum et proximum suum; | |
| cecideruntque in die illo quasi uiginti tria milia hominum." | |
| Ecce, qui uitam hominum etiam cum sua morte | |
| petiit, paucorum uitam gladio extinxit. Intus arsit igne | |
| amoris: foris accensus est zelo seueritatis. Tanta fuit | |
| pietas, ut se pro illis coram Domino morti offerre non | |
| dubitaret; tanta seueritas, ut eos, quos diuinitus feriri | |
| timuerat, ipse iudicii gladio feriret. Sic amauit eos, quibus | |
| prefuit, ut pro eis nec sibi parceret, et tamen delinquentes | |
| sic persecutus est, quos amauit, ut eos etiam parcente | |
| Domino prosterneret. Utrobique legatus fortis, utrobique | |
| mediator admirabilis, causam populi apud Deum | |
| precibus, causam Dei apud populum gladiis allegauit. Intus | |
| amans diuinae irae suplicando obstitit: foris seuiens culpam | |
| feriendo consumpsit. In regimine ergo utrumque | |
| Moyses miscuit, ut nec disciplinae deesset misericordia, | |
| nec misericordiae disciplina. Unde hic | |
| quoque iuxta utramque uirtutem dicitur: "Cumque sederem | |
| quasi rex circumstante exercitu, eram tamen merentium | |
| consolator." Sedere quippe circumstante exercitu uigor est | |
| disciplinae regiminis: merentium uero corda consolari | |
| ministerium pietatis. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Iuste iudicans misericordiam cum iusticia seruat. | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> Omnis, qui iuste iudicat, stateram in manu gestat; in | |
| <S 165><L 1> -165+ | |
| utroque penso iusticiam et misericordiam portat; sed per | |
| iusticiam reddit peccatis sententiam, per misericordiam | |
| peccati temperat penam, ut iusto libramine quedam per | |
| equitatem corrigat, quedam uero per miserationem indulgeat. | |
| Qui Dei iudicia oculis suis proponit, semper timens et | |
| tremens in omni negotio formidat, ne de iusticiae | |
| tramite deuians cadat, et unde non iustificatur, inde potius | |
| condempnetur. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Qui remittit, et qui corripit, uterque miseretur. | |
| <T I> Item Augustinus in Enchiridion. -[c. 72.]+ | |
| <T T> Et qui emendat uerbere, in quem potestas datur, uel | |
| cohercet aliqua disciplina, et tamen peccatum eius, quo ab | |
| illo lesus aut offensus est, dimittit ex corde, uel orat ut ei | |
| dimittatur, non solum in eo, quod dimittit atque orat, | |
| uerum etiam in eo, quod corripit et aliqua emendatoria pena | |
| plectit, elemosinam dat, quia misericordiam prestat. Multa | |
| enim prestantur inuitis bona, quando eorum consulitur utilitati, | |
| non uoluntati, quia ipsi sibi inueniuntur esse inimici. | |
| <T P> -Gratian.+ Sunt enim multa genera elemosinarum, de quibus | |
| Albinus ait: | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De multiplici genere elemosinarum. | |
| <T T> Tria sunt genera elemosinarum: una corporalis, egenti | |
| dare quicquid poteris: altera spiritualis, dimittere a quo | |
| lesus fueris; tercia, delinquentem corrigere, et errantes | |
| in uiam ducere ueritatis. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Elemosinae corporali prefertur elemosina cordis. | |
| <T I> Item Augustinus. -[lib. L. homiliarum, hom. 6.]+ | |
| <T T> Duae sunt elemosinae, una cordis, alia pecuniae. | |
| Elemosina cordis est dimittere, a quo lesus es. Nam | |
| dare aliquid indigenti aliquando queris, et non habes; | |
| indulgere peccanti quantum uolueris redundat tibi. | |
| Elemosina cordis multo maior est quam elemosina | |
| corporis. -@. 2.+ Caritatis elemosina sine terrena substantia | |
| sufficit: illa uero, que corporaliter datur, si sine | |
| benigno corde tribuitur, omnino non sufficit. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ex his omnibus apparet, quod nec | |
| lenitas mansuetudinis sine rectitudine seueritatis, nec zelus rectitudinis | |
| sine mansuetudine in prelatis debet inueniri. Percussores | |
| ergo, qui premissis auctoritatibus ab episcopali offitio remouentur, | |
| non quilibet corporaliter flagellantes, sed pretermissa mansuetudine | |
| ad uerbera semper parati intelligendi sunt, qui per flagella | |
| non uicia corrigere, sed timeri appetunt; quibus Petrus scribit: | |
| "Ne sitis dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo." | |
| Hinc etiam Gregorius scribit in Moralibus, | |
| libro XIX. parte 4. capitulo 23.: | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Mansuetudo et districtio ab inuicem non separentur. | |
| <T T> Sunt namque nonnulli ita districti, ut omnem etiam | |
| mansuetudinem benignitatis amittant; et sunt nonnulli ita | |
| mansueti, ut perdant districti iura regiminis. Unde cunctis | |
| rectoribus utraque summopere sunt tenenda, ut nec in | |
| disciplinae uigore benignitatem mansuetudinis, nec rursum | |
| in mansuetudine districtionem deserant disciplinae, quatinus | |
| <S 166><L 1> -166+ | |
| nec a compassione pietatis obdurescant, cum | |
| contumaces corrigunt nec disciplinae uigorem molliant, cum | |
| infirmorum animos consolantur. Regat ergo disciplinae | |
| uigor mansuetudinem, et mansuetudo ornet sermone | |
| uigorem, et sic alterum commendetur ex altero, ut nec uigor | |
| sit rigidus, nec mansuetudo sit dissoluta. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Vere iustus miseris compatitur, delinquentibus | |
| indignatur. | |
| <T I> Idem. -[homil. XXXIV. in euangel. (circa init.]+ | |
| <T T> Vera iusticia compassionem habet, falsa dedignationem, | |
| quamuis et iusti soleant recte peccatoribus indignari. | |
| Sed aliud est, quod agitur tipo superbiae, | |
| aliud, quod zelo disciplinae. Dedignantur etenim, sed | |
| non dedignantes. -@. 1.+ At contra hi, qui de falsa | |
| iusticia superbire solent, ceteros quosque despiciunt, nulla | |
| infirmantibus misericordia condescendunt, et quo se peccatores | |
| esse non credunt, eo deterius peccatores fiunt. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Peccantes mansuetudine prouocentur, non austeritate | |
| abiciantur. | |
| <T I> Item Ieronimus in Ieremia. | |
| <T T> Recedite (inquiunt) polluti, recedite, abite, nolite nos | |
| tangere, nolite nobis communicare. Talis loquela | |
| non illuminat cecum, non sanat egrotum, non curat infirmum, | |
| sed magis occidit, atque in desperationem periclitantem | |
| mittit. Boni etenim rectores ex sua infirmitate aliorum | |
| infirmitates pensantes magis per humilitatis et mansuetudinis | |
| leuamentum student peccantes ab erroris laqueo eruere, | |
| quam per austeritatem in foueam perditionis nutantes propellere. | |
| Unde doctor gentium: "Factus sum," inquit, | |
| "infirmus infirmis." | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> In populum ira Dei deseuit, cum predicator | |
| delinquentes palpat, non corripit. | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> Sed illud non ociose transcurrendum est, quod uno | |
| peccante ira super omnem populum uenit. Hoc quomodo | |
| accidit? quando sacerdotes, qui populo presunt, | |
| erga delinquentes beniuoli uideri uolunt, et uerentes | |
| peccantium linguas, ne forte male de eis loquantur, sacerdotalis | |
| seueritatis inmemores nolunt complere quod scriptum | |
| est: "Peccantem coram omnibus argue, ut ceteri | |
| metum habeant," et iterum: "Auferte malum de | |
| uobis ipsis." Nec zelo Dei succensi imitantur Apostolum | |
| dicentem: "Tradidi huiusmodi hominem satanae in interitum | |
| carnis, ut spiritus saluus fiat." Neque illud euangelicum | |
| inplere student, ut si uiderint peccantem, primo | |
| secrete conueniant, post etiam duobus uel tribus testibus; | |
| quod si contempserit, et post ecclesiae correptionem | |
| non fuerit emendatus, de ecclesia expulsum uelud | |
| gentilem habeant ac publicanum; et dum uni parcunt, | |
| uniuersae ecclesiae moliuntur interitum. Que ista bonitas, | |
| que ista misericordia est, uni parcere, et omnes in discrimen | |
| adducere? Polluitur enim ex uno peccatore populus. | |
| Sicut ex una oue morbida uniuersus grex inficitur, sic | |
| <S 167><L 1> -167+ | |
| etiam uno uel fornicante uel aliud quodcunque scelus | |
| committente plebs uniuersa polluitur. | |
| <T P> -Gratian.+ Hinc etiam alibi dicitur: "Rectorem subditis | |
| pietas matrem, disciplina uero patrem exhibeat." | |
| -IV. Pars.+ Percussor quoque dicitur, qui sermone inutili | |
| infirmorum conscientiam uulnerat. | |
| Unde Anacletus Papa: -[epist. II. ad Episcopos Italiae]+ | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Qui sermone incauto conscientiam percutit | |
| infirmorum, percussor uocatur. | |
| <T T> Sane percussor ille dicitur doctor, qui sermone inutili | |
| conscientiam percutit infirmorum. Ideo tenere uos et omnes | |
| fideles oportet eum, qui secundum doctrinam est, fidelem | |
| sermonem, ut potens sit consolari in doctrina sacra, | |
| et contradicentes redarguere, et recte uiuentes atque rectam | |
| fidem tenentes consolidare. | |
| <1 D><S 167><L 16> | |
| <2 46> -DISTINCTIO XLVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Sequitur: "Non litigiosum." Nichil est enim | |
| impudentius arrogancia rusticorum, qui garrulitatem auctoritatem | |
| putant, et parati ad lites in subiectos tumide intonant, quod | |
| ex arrogancia superbiae prouenire manifestum est. | |
| Unde Gregorius scribit in Moralibus, libro XXIII. parte 5. capitulo 12.: | |
| -[c. 13. @. 23. et 24. ad c. 33. Iob.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Arrogantes nesciunt humiliter inferre que docent. | |
| <T T> Hoc habet proprium doctrina arrogantium, ut humiliter | |
| nesciant inferre quod docent, et recta, que sapiunt, recte | |
| ministrare non possunt. In uerbis enim eorum proditur, | |
| quod, cum docent, quasi in quodam sibi uidentur summitatis | |
| culmine residere, eosque, quos docent, ut longe | |
| infra se positos uelut in imo respiciunt, quibus non consulendo, | |
| sed uix dominando dignantur loqui. Recte autem | |
| his per Prophetam Dominus dicit: "Vos autem cum austeritate | |
| inperabatis eis et cum potentia." Cum austeritate | |
| enim et potentia inperant, qui subditos suos non tranquille | |
| corrigere ratiocinando, sed aspere inflectere dominando | |
| festinant. At contra doctrina uera tanto uehementius hoc | |
| elationis uicium fugit per cogitationem, quanto ardentius | |
| suorum uerborum iaculis ipsum magistrum elationis insequitur. | |
| Cauet enim, ne eum moribus elatis predicet, quem | |
| in cordibus audientium sacris sermonibus insectatur. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ecce, quare litigiosi prohibentur in | |
| episcopos ordinari. Est et alia causa huius prohibitionis. Litigiosi | |
| namque uel adulationibus animos principum sibi conciliant, | |
| uel fratribus suis detrahendo infamiae notam ingerunt, uel inter | |
| fratres discordiam seminando seditiones numquam facere cessant; | |
| que omnia in prelatis dampnabilia esse probantur. | |
| <S 168><L 1> -168+ | |
| Unde Gregorius scribit in Moralibus, in libro XVIII. parte 4. capitulo 3.: | |
| -[ad cap. 27. Iob.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De his, qui peccantibus adulantur. | |
| <T T> Sunt nonnulli, qui, dum malefacta hominum laudibus | |
| efferunt, augent que increpare debuerunt. Hinc enim | |
| per Prophetam dicitur: "Vae qui consuunt puluillos sub | |
| omni cubito manus, et faciunt ceruicalia sub capite uniuersae | |
| etatis." Ad hoc quippe sub cubito puluillus uel ceruical sub | |
| capite iacentis ponitur, ut molliter quiescatur. Quisquis | |
| ergo male agentibus adulatur, puluillum uel ceruical | |
| sub capite uel cubito iacentis ponit, ut qui corripi ex culpa | |
| debuerat, in ea fultus laudibus molliter quiescat. -@. 1.+ Hinc | |
| rursum scriptum est: "Ipse edificabat parietem, illi autem | |
| liniebant eum." Parietis quippe nomine peccati duricia | |
| designatur. Edificare ergo parietem est contra se quempiam | |
| obstacula peccati construere. Sed parietem liniunt, | |
| qui peccata perpetrantibus adulantur, ut, quod illi peruerse | |
| agentes edificant, ipsi adulantes quasi nitidum reddant. | |
| -@. 2.+ Sed sanctus uir sicut mala de bonis non estimat, ita | |
| iudicare bona de malis recusat, dicens: "Absit a me, ut | |
| iustos uos iudicem: donec deficiam, non recedam ab innocentia | |
| mea." | |
| <T P> Hinc etiam in Concilio Cartaginensi IV. -[c. 56.]+ legitur: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Adulator uel proditor clericus ab offitio degradetur. | |
| <T T> Clericus, qui adulationibus et prodicionibus uacare | |
| deprehenditur, degradetur ab offitio. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Excommunicentur ab episcopo, qui fratribus non | |
| probanda obiciunt. | |
| <T I> Item. -[ex eodem Concilio, c. 55.]+ | |
| <T T> Accusatores fratrum episcopus excommunicet, | |
| et si emendauerint uicium, recipiat eos ad communionem, | |
| non ad clerum. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Remoueatur ab offitio clericus maledicus; scurra | |
| fratrum a profectibus inuidens non promoueatur. | |
| <T I> Item ex eodem. -[Concilio, c. 57.]+ | |
| <T T> Clericus maledicus (maxime in sacerdotibus) cogatur | |
| ad postulandam ueniam. Si noluerit, degradetur, nec | |
| umquam ad offitium absque satisfactione reuocetur. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item. -[ex eodem Concilio, c. 60.]+ | |
| <T T> Clericum scurrilem et uerbis turpibus ioculatorem ab | |
| offitio retrahendum. | |
| <4 7> -C. VII.+ | |
| <T I> Item. -[ex eodem c. 54.]+ | |
| <T T> Clericus inuidens fratrum profectibus, donec in uicio | |
| est, non promoueatur. | |
| <S 169><L 1> -169+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non sunt ordinandi, qui sedicionibus uacant. | |
| <T I> Item. -[ex eodem, c. 67.]+ | |
| <T T> Sedicionarios statuimus numquam ordinandos clericos, | |
| sicut nec usurarios, uel iniuriarum suarum ultores. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Usuras exigere clericis minime licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 5.]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Non licet fenerari ministris altaris, uel in | |
| sacerdotali ordine constitutis uel usuras, uel lucra, que | |
| sescupla dicuntur, accipere. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Nec suo nomine, nec alieno clericus fenerator existat. | |
| <T I> Item Leo Papa. -[Episcopis per Campaniam, | |
| epist. I. c. 4.]+ | |
| <T T> Sicut non suo, ita nec alieno nomine aliquis clericorum | |
| exercere fenus attemptet. Indecens enim est crimen | |
| suum commodis alienis inpendere et exercere. Fenus | |
| autem hoc solum aspicere et exercere debemus, ut quod | |
| hic misericorditer tribuimus, a Domino, (qui multipliciter | |
| et in perpetuum mansura tribuit), recipere ualeamus. | |
| <1 D><S 169><L 19> | |
| <2 47> -DISTINCTIO XLVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> -I. Pars.+ Quod autem in fine huius capituli usurarii ordinari | |
| prohibentur, inde est, quia usuram exercentes cupiditati | |
| deseruire probantur; cupidi autem ab Apostolo ordinari prohibentur, | |
| quia tales facile a iusto deuiarent. | |
| Unde in canonibus Apostolorum -[c. 44.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Diaconus, presbiter et episcopus exigens usuras, | |
| nisi desierit, deponatur. | |
| <T T> Episcopus aut presbiter aut diaconus usuras a debitoribus | |
| exigens, aut desinat, aut certe deponatur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Usuras exigens siue clericus, siue regulae subiectus, | |
| deiciatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Niceno. -[c.]+ 17. | |
| <T T> Quoniam multi sub regula constituti auaritiam et turpia | |
| lucra sectantur, oblitique diuinae scripturae, dicentis: | |
| "Qui pecuniam suam non dedit ad usuram," mutuum | |
| dantes centesimas exigunt: iuste censuit sancta et magna | |
| sinodus, ut, si quis inuentus fuerit post hanc diffinitionem | |
| usuras accipiens, aut aliquam adinuentionem uel | |
| quolibet modo negotia transigens, aut emiolia, id est | |
| <S 170><L 1> -170+ | |
| sescupla exigens uel aliquid tale prorsus excogitans | |
| turpis lucri gratia, deiciatur a clero et alienus existat | |
| a regula. | |
| <T P> Hinc etiam Gregorius in libro XIX. Moralium, parte IV. | |
| capitulo 35. de dilectoribus seculi scribit, dicens: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Temporalibus lucris deseruientes Deo nequaquam | |
| militare probantur. | |
| <T T> Omnes huius seculi dilectores in terrenis rebus fortes | |
| sunt, in celestibus debiles. Nam pro temporali gloria usque | |
| ad mortem desudare appetunt, et pro spe perpetua nec | |
| parum quidem in labore subsistunt; pro terrenis lucris quaslibet | |
| iniurias tollerant, et pro celesti mercede uel tenuissimi | |
| uerbi ferre contumelias recusant; terreno iudici toto etiam | |
| die assistere fortes sunt, in oratione uero coram Domino uel | |
| unius horae momento lassantur; sepe nuditatem, deiectionem, | |
| famem pro acquirendis diuitiis atque honoribus tollerant, | |
| et earum rerum se per abstinentiam cruciant, ad quas | |
| adipiscendas festinant; superna autem laboriose querere | |
| tanto magis dissimulant, quanto ea tardius putant retribui. | |
| -@. 1.+ Hi itaque quasi aliarum arborum more deorsum | |
| uasti sunt, sursum augusti, quia fortes in inferiora | |
| subsistunt, sed ad superiora deficiunt. At contra ex qualitate | |
| palmarum designatur proficiens uita iustorum, qui nequaquam | |
| sunt in terrenis desideriis fortes et in celestibus | |
| debiles, sed longius atque distantius studiosos se Deo exhibent, | |
| quam seculo fuisse meminerint. -@. 2.+ Nam cum | |
| quibusdam per predicatorem nostrum dicitur; "Humanum | |
| dico propter infirmitatem carnis uestrae. Sicut enim exhibuistis | |
| membra uestra seruire inmundiciae et iniquitati ad | |
| iniquitatem, ita nunc, exhibete membra uestra seruire iusticiae | |
| in sanctificationem," eorum proculdubio infirmitati | |
| condescenditur, ac si eis apertius diceretur: Si nequaquam | |
| amplius potestis, saltem tales estote in fructu bonorum | |
| operum, quales fuistis dudum in actione uiciorum, ne | |
| debiliores uos habeat sancta libertas aeris, quos in carne | |
| ualidos habuit usus terrenae uoluptatis. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Ad sacros ordines usurarii promoueri non debent. | |
| <T I> Item Gregorius ciuibus Neapolim. -[lib. VIII. epist. 40.]+ | |
| <T T> De Petro insuper ad nos peruenisse cognoscite, quia | |
| solidos dederit ad usuras. Quod uos oportet cum | |
| omni subtilitate perquirere, et si ita constiterit, alium | |
| eligite, et ab huiusmodi persona uos suspendite sine mora. | |
| Nam nos amatoribus usurarum nulla ratione manus inponimus. | |
| Si uero subtili habita inquisitione hoc falsum esse | |
| putaueritis, (quia persona eius nobis ignota est, et utrum | |
| <S 171><L 1> -171+ | |
| ita sit de simplicitate, quod ad nos perlatum est, ignoramus) | |
| cum decreto a uobis facto ad nos eum uenire necesse | |
| est ut uitam moresque ipsius sollicitius requirentes | |
| sensum quoque pariter agnoscamus, ut, si huic iudicio | |
| aptus extiterit, uestra in eum (adiuuante Domino) desideria | |
| conpleamus. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Degradetur clericus, qui usuras accipere detegitur. | |
| <T I> Item ex Concilio Elibertano. -[c. 20.]+ | |
| <T T> Si quis clericorum detectus fuerit usuras accipere, placuit | |
| degradari et abstinere. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Nec implicari errore, nec cupiditate sacerdotem | |
| uiolari oportet. | |
| <T I> Item Leo Episcopus. -[Anatolio Episcopo Constantinopol., | |
| epist. LI.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Virum catholicum et precipue Domini sacerdotem | |
| sicut nullo errore inplicari, ita nulla oportet | |
| cupiditate uiolari, dicente sancta scriptura: "Post concupiscentias | |
| tuas non eas." Mens etiam potentiae auida | |
| nec abstinere nouit uetitis, nec gaudere concessis, nec | |
| pietati adhibere consensum. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Qui cupiditatem a se non abscidit, bonorum | |
| auctori inherere non ualet. | |
| <T I> Item Gregorius. -[I. VII. epist. 100.]+ | |
| <T T> Bonorum auctori inherere aliter non ualemus, nisi | |
| cupiditatem a nobis (que omnium malorum radix est) | |
| abscidamus. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Auarus omnium bona inuadit, quorum | |
| necessitatibus subuenire ualet. | |
| <T I> Item Ambrosius -[Serm. LXXXI.]+ de eo, quod scriptum est | |
| in euangelio: "Hominis cuiusdam diuitis fructus | |
| uberes agere attulit". | |
| <T T> Sicut hi, qui per insaniam mente translati sunt, non | |
| iam res ipsas, sed passionis suae fantasias uident, ita etiam | |
| mens auari semel uinculis cupiditatis astricta semper aurum, | |
| semper argentum uidet, semper redditus computat, | |
| gratius aurum intuetur quam solem; ipsa eius oratio et | |
| supplicatio ad Dominum aurum querit. <T I> Et post pauca: <T T> | |
| -@. 1.+ Interdum etiam usurae arte nequissima ex ipso auro | |
| aurum nascitur. Sed nec sacietas unquam, nec finis | |
| aderit cupiditati. <T I> Et infra: <T T> -@. 2.+ Sed ait: quid iniustum | |
| est, si cum aliena non inuadam, propria diligentius | |
| seruo? O inpudens dictu! Propria dicis? que? ex quibus | |
| reconditis in hunc mundum detulisti? Quando in hanc | |
| ingressus es lucem, quando de uentre matris existi, quibus | |
| queso facultatibus quibusque subsidiis stipatus ingressus es? | |
| <T I> Et post pauca: <T T> -@. 3.+ Proprium nemo dicat, quod est commune | |
| plus quam sufficeret sumptum et uiolenter | |
| obtentum est. <T I> Et infra: <T T> -@. 4.+ Numquid iniquus est Deus, | |
| ut nobis non equaliter distribuat uitae subsidia, ut tu quidem | |
| esses affluens et habundans, aliis uero deesset et | |
| <S 172><L 1> -172+ | |
| egerent? an idcirco magis, quia et tibi uoluit benignitatis | |
| suae experimenta conferre, et alium per uirtutem patientiae | |
| coronare? Tu uero susceptis muneribus Dei, et in sinum | |
| tuum redactis, nichil te putas agere iniquum, si tam multorum | |
| uitae subsidia solus obtineas? Quis enim tam iniustus | |
| tam auarus, quam qui multorum alimenta suum | |
| non usum, sed habundantiam et delicias facit? Neque enim | |
| minus est criminis habenti tollere, quam, cum possis et | |
| habundas, indigentibus denegare. Esurientium panis est, | |
| quem tu detines; nudorum indumentum est, quod tu recludis; | |
| miserorum redemptio est et absolutio pecunia, quam | |
| tu in terra defodis. Tantorum te ergo scias inuadere | |
| bona, quantis possis prestare quod uelis. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Necesse est etiam, ut ille, qui | |
| ordinandus est, "suae domui sit bene prepositus," id est, si in | |
| laicali habitu uxorem habuerit uel filios, a uiciis ad uirtutum | |
| studia et uerbo et exemplo prouocet, ut quod postea precepturus | |
| est populis, prius exigat a domesticis. Unde Apostolus Ephesiis | |
| scribit, ut uxores suas sicut sua corpora diligant, et filios suos | |
| non ad iracundiam prouocent, sed enutriant illos in omni disciplina | |
| et correctione Domini. Unde cum ad Timotheum scribens, | |
| dixisset: "suae domui bene prepositum," statim subiunxit: | |
| "habentem sibi subditos filios in omni castitate, non in accusatione | |
| luxuriae." Non enim talium cohabitator frontem habet | |
| alios redarguendi. Unde de B. Iob legitur, quod pro filiis | |
| suis cotidiana Deo offerrebat sacrificia, offerrens olocausta per | |
| singulos, quos tanta karitatis perfectione in unum constrinxit, ut | |
| quisque eorum in suo die conuiuium fratribus pararet, et | |
| ad epulandum secum tres sorores suas pariter inuitaret. Quod | |
| quia Heli facere dissimulauit, ac falsa pietate superatus filios | |
| delinquentes ferire noluit, (sicut in libro Regum legitur) apud | |
| districtum iudicem semetipsum cum filiis crudeli dampnatione | |
| percussit, unde ei diuina uoce dicitur: "Honorasti filios tuos | |
| plus, quam me." Hinc etiam Dauid erga filios bonitatem, | |
| non disciplinae seueritatem exercens, eorum iuuentutem experimento | |
| didicit perniciosam, quorum puericiam uaga licentia | |
| permisit esse uoluptuosam. Unus quippe eorum sororem suam | |
| stupro corrumpens, a fratre eius, Absalone uidelicet, inter | |
| epulas, quas fratribus suis fraudulenter parauerat, obtruncatus | |
| est. Absalon uero, postquam ueniam a patre obtinuit, regno | |
| illum expulit; ad concubinas eius ingressus est; demum per | |
| inuia deserti patrem persequens, quercui inhesit, atque ita | |
| suspensus interiit. Hinc etiam Paulus ad Timotheum scribit, | |
| dicens: "Qui suorum et maxime domesticorum curam non habet, | |
| fidem negauit et est infideli deterior." Iure ergo, qui domui suae | |
| preesse nescit in episcopum ordinari prohibetur, quia qui in re | |
| minima, et de qua sibi familiarior debet cura inesse, fidelis | |
| non est, quomodo in ecclesia Dei (ubi tot sunt et alieni) sollicitam | |
| diligentiam exhibebit? Unde Ieronimus: "Non enim | |
| iustus polluitur ex uiciis filiorum, sed libertas ab Apostolo | |
| ecclesiae principi reseruatur, ut talis fiat, qui non timeat propter | |
| uicia liberorum extraneos reprehendere." | |
| -IV. Pars.+ <T T> -@. 1.+ Quod tunc fiet, si non erit quod sibi inputetur. | |
| Cum enim gressus hominis a Domino dirigantur nec | |
| sint in homine uiae eius, corripere quidem potest, corrigere | |
| <S 173><L 1> -173+ | |
| autem non ualet; pulsare potest, non aperire, manus conprimere, | |
| non animum mutare. | |
| Unde Augustinus ad Vincentium Donatistam: | |
| -[epist. CXXXVII.]+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Bonorum disciplina omnium mores inmutare | |
| non ualet. | |
| <T T> Quantumlibet uigilet disciplina domus meae, homo | |
| sum et inter homines uiuo; nec mihi arrogare audeo, ut | |
| domus mea melior sit quam archa Noe, ubi tamen inter | |
| octo homines unus reprobus inuentus est, aut melior sit | |
| quam domus Abrahae, ubi dictum est: "Eice ancillam et | |
| filium eius," aut melior sit quam domus Ysaac, cui de | |
| duobus geminis dictum est: "Iacob dilexi, Esau autem | |
| odio habui." -@. 1.+ Simpliciter autem fateor karitati | |
| uestrae coram Domino Deo nostro, qui testis est super | |
| animam meam, ex quo Deo seruire cepi, quoniam difficile | |
| sum expertus meliores quam qui in monasteriis | |
| profecerunt ita non sum expertus peiores quam qui in | |
| monasteriis defecerunt. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Conuicia perditorum a uia rectitudinis nos mouere | |
| non debent. | |
| <T I> Item Cipriano Cornelius Papa. | |
| <T T> Quod ad nos adtinet, conscientiae nostrae conuenit, frater, | |
| dare operam, ne quis culpa nostra de ecclesia | |
| pereat; si autem quis ultro et crimine suo perierit, et penitenciam | |
| agere atque ad ecclesiam redire noluerit, nos in | |
| iudicii die inculpatos futuros credimus, qui eorum consulimus | |
| sanitati; illos solos in penis remansuros, qui noluerint | |
| consilii nostri salubritate sanari. Nec mouere nos | |
| debent conuicia perditorum, quo minus a uia recta, et a certa | |
| regula non recedamus, quam et Apostolus instruit, | |
| dicens: "Si hominibus placerem, Christi seruus non | |
| essem." | |
| <1 D><S 173><L 34> | |
| <2 48> -DISTINCTIO XLVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> -I. Pars.+ Prohibentur etiam "neophiti" in episcopos ordinari, | |
| ut qui heri erat catecuminus, hodie non fiat episcopus, qui | |
| heri erat in teatro, hodie non sedeat in ecclesia, qui uespere erat | |
| <S 174><L 1> -174+ | |
| in circo, hodie non ministret altario, qui dudum fuerat fautor | |
| istrionum, hodie non sit consecrator uirginum. Causa autem | |
| huius prohibitionis est secundum Apostolum, ne elatus in superbiam | |
| tamquam religio Christiana plurimum eo egeret, incidat in | |
| ruinam diaboli. Momentaneus namque sacerdos nescit humilitatem, | |
| modos personarum uel se contempnere; non ieiunauit, | |
| non fleuit non se correxit non pauperibus erogauit. In arrogantiam | |
| (que est ruina diaboli) incidunt, qui puncto horae necdum | |
| discipuli fiunt magistri, et sicut Innocentius ait, "miserum est, | |
| eum fieri magistrum, qui necdum didicit esse discipulus." | |
| Unde de eisdem in Niceno Concilio -[c. 2.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Neophitus in episcopum non est ordinandus. | |
| <T T> Quoniam multa siue per necessitatem, siue ex quacumque | |
| causa, contra regulam gesta sunt, ita ut homines ex | |
| uita gentili nuper adhuc cathecumini uel instructi statim | |
| ad spirituale baptisma uenissent, et continuo, cum baptizati | |
| sunt etiam ad episcopatum uel presbiterium prouecti | |
| sunt: recte igitur uisum est, de cetero nil tale | |
| fieri. Nam et tempore opus est, ut sit catecuminus, | |
| et post baptismum multa probatione indiget. Euidens namque | |
| est preceptum apostolicum, dicens: "Non neophitum, | |
| ne forte elatus in superbiam in iudicium incidat et in | |
| laqueum diaboli." Si uero precedente tempore mortale | |
| aliquod peccatum admiserit, et conuictus duobus uel | |
| tribus testibus fuerit, cessabit a clero qui huiusmodi est. | |
| Si quis uero preter hec fecerit, tanquam contraria | |
| statuti sancti concilii gerens, etiam ipse periclitabitur | |
| de statu sui cleri. | |
| <T P> -Gratian.+ Neophiti uero hodie appellantur ad propositum sacrae | |
| religionis nouiter accedentes. | |
| Unde B. Gregorius scribit, -[lib. VII. epist. 110.]+ dicens: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Qui dicantur neophiti. | |
| <T T> Sicut neophitus dicebatur, qui in initio sanctae | |
| fidei erat erudicione plantatus, sic modo neophitus habendus | |
| est, qui repente in religionis habitu plantatus ad ambiendos | |
| sacros ordines irrepserit. -@. 1.+ Ordinate ergo ad | |
| ordines ascendendum est. Nam casum appetit, qui ad | |
| summi loci fastigia postpositis gradibus per abrupta querit | |
| ascensum. Scimus autem, quod edificati parietes non | |
| prius tignorum pondus accipiant, nisi a nouitatis | |
| suae humore siccentur, ne, si ante pondera, quam solidentur, | |
| accipiant, cunctam simul fabricam ad terram deponant. | |
| <S 175><L 1> -175+ | |
| <1 D><S 175><L 1> | |
| <2 49> -DISTINCTIO XLIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Ecce a quibus uiciis debeant esse immunes qui in episcopum | |
| sunt ordinandi. Qui enim intercessores pro populo ad Deum | |
| parantur necesse est ut eius gratiam bene uiuendo mereantur. Ut | |
| enim ait Gregorius in Pastorali. -@. 1.+ "Sollicite formidandum | |
| est, ne, qui placare posse iram Dei creditur, hanc ipse | |
| ex proprio reatu mereatur. Cuncti enim liquido nouimus quia | |
| is, qui displicet, cum ad intercedendum mittitur, irati animus ad | |
| deteriora prouocatur. Qui ergo desideriis terrenis astringitur, | |
| caueat, ne districti iram iudicis grauius accendens, dum loco delectatur | |
| gloriae, fiat subditis auctor ruinae. Sollerter ergo se | |
| quisque metiatur, nec locum regiminis assumere audeat, si adhuc | |
| in se uicium dampnabiliter regnat; nec is, quem crimen deprauat | |
| proprium, intercessor fieri appetat pro culpis aliorum." | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Qui uiciis maculatus est sacrificium Deo offerre | |
| non debet. | |
| <T T> Hinc etenim superna uoce ad Moysen dicitur in | |
| Leuitico: "Loquere ad Aaron: homo de semine tuo per | |
| familias, qui habuerit maculam, non offerat panem | |
| Deo suo, nec accedat ad ministerium eius." Ubi et | |
| repente subiungitur; "Si cecus fuerit, si claudus, si uel | |
| paruo uel grandi uel torto naso, si fracto pede, si mancus, | |
| si gibbus, si lippus, si albuginem habens in oculo, | |
| si iugem scabiem, si impetiginem in corpore, uel ponderosus." | |
| -@. 1.+ Cecus quippe est, qui supernae lumen contemplationis | |
| ignorat, qui presentis uitae tenebris pressus, dum | |
| lucem uenturam nequaquam diligendo conspicit, quo gressus | |
| operis porrigat nescit. Hinc etenim prophetante | |
| Anna dicitur in libro Regum: "Pedes sanctorum suorum | |
| seruabit, et impii in tenebris conticescent." -@. 2.+ Claudus | |
| uero est, qui quidem quo pergere debeat aspicit, sed per | |
| infirmitatem mentis uitae uiam perfecte non ualet tenere | |
| quam uidet; quia uidelicet quis ad uirtutis statum dum | |
| fluxa consuetudine non erigitur, quo desiderium innititur, | |
| illuc gressus operis efficaciter non sequitur. Hinc | |
| etenim Paulus dicit ad Ebreos: "Remissas manus et | |
| dissoluta genua erigite, et gressus rectos facite pedibus | |
| uestris, ut non claudicans erret, magis autem sanetur". | |
| -@. 3.+ Paruo autem naso est, qui ad tenendam mensuram | |
| discretionis idoneus non est. Naso quippe odores | |
| fetoresque discernimus. Recte ergo per nasum discretio | |
| exprimitur, per quam uirtutes eligimus, delicta reprobamus. | |
| Unde et in laude sponsae dicitur in canticis canticorum: | |
| "Nasus tuus sicut turris, que est in Libano," quia nimirum | |
| sancta ecclesia que ex causis singulis temptamenta prodeant | |
| per discretionem conspicit, et uentura uiciorum bella ex alto | |
| deprehendit. Sed sunt nonnulli, qui, dum estimari hebetes | |
| nolunt, sepe se in quibusdam inquisitionibus plus | |
| quam necesse est exercentes ex nimia subtilitate falluntur. | |
| Unde hic quoque subditur: "uel grandi uel torto naso." | |
| Nasus etenim grandis et tortus est discretionis subtilitas | |
| inmoderata, que, dum plus quam decet excreuerit, actionis | |
| <S 176><L 1> -176+ | |
| suae rectitudinem ipsa confundit. -@. 4.+ Fracto autem pede | |
| uel manu est, qui uiam Domini pergere omnino non | |
| ualet, atque a bonis actibus funditus exors uacat, quatenus | |
| hec non ut claudus saltem cum infirmitate teneat, sed ab his | |
| omnimodo alienus existat. -@. 5.+ Gibbus uero est, quem | |
| terrenae sollicitudinis pondus deprimit, ne umquam ad | |
| superna respiciat, sed solis his, que in infimis calcantur, | |
| intendat, quid et si quando aliquid ex bono patriae celestis | |
| audierit ad hoc, nimirum peruersae consuetudinis pondere | |
| pregrauatus, cordis faciem non attollit, qui cogitationis | |
| statum erigere non ualet, quem terrenae usus sollicitudinis | |
| curuum tenet. Ex horum quippe specie Psalmista dicit in | |
| Psalmo XXXVII.: "Incuruatus sum et humiliatus sum | |
| usquequaque." Quorum culpam quoque per semetipsam | |
| ueritas reprobans ait in Luca: "Semen autem, quod in | |
| spinis cecidit, hi sunt, qui audierunt et a sollicitudinibus | |
| et diuiciis et uoluptatibus uitae euntes suffocantur, | |
| et non referunt fructum." -@. 6.+ Lippus uero est, cuius | |
| quidem ingenium ad cognitionem ueritatis emicat, sed | |
| tamen hoc carnalia opera obscurant. In lippis quippe | |
| oculis pupillae sanae sunt, sed humore defluenti infirmantes | |
| palpebrae grossescunt, quorum quia infusione | |
| crebra atteritur, etiam acies pupillae uitiatur. Et sunt | |
| nonnulli, quorum sensum carnalis uitae operatio sauciat, qui | |
| uidere recta subtiliter per ingenium poterant, sed usu | |
| prauorum actuum caligant. Lippus itaque est, cuius sensum | |
| natura exacuit, sed conuersationis prauitas confundit, | |
| cui bene per Angelum dicitur in Apocalypsi: "Colirio | |
| inunge oculos tuos, ut uideas." Colirio quippe oculos ut | |
| uideamus inungimus, cum ad cognoscendam ueri luminis | |
| claritatem intellectus nostri aciem medicamine bonae operationis | |
| adiuuamus. -@. 7.+ Albuginem uero habet in oculo, qui | |
| ueritatis lucem uidere non sinitur, quia arrogantia sapientiae | |
| seu iusticiae cecatur. Pupilla namque oculi nigra uidet, | |
| albuginem, tollerans nichil uidet, quia uidelicet sensus humanae | |
| cogitationis, si stultum se peccatoremque intelligit, | |
| cognitionem intimae claritatis apprehendit. Si autem candorem | |
| sibi iusticiae seu sapientiae tribuit, a luce se supernae | |
| cognitionis excludit, et eo claritatem ueri luminis nequaquam | |
| penetrat, quo se apud se per arrogantiam exaltat, sicut de | |
| quibusdam dicitur ad Romanos: "Dicentes enim se | |
| esse sapientes, stulti facti sunt." -@. 8.+ Iugem uero habet | |
| scabiem, cui carnis petulantia sine cessatione dominatur. In | |
| scabie etenim feruor uiscerum ad cutem trahitur, per quam | |
| recte luxuria designatur, quia si cordis temptatio usque ad | |
| operationem prosilit, nimirum feruor intimus usque ad cutis | |
| scabiem prorumpit, et foris iam corpus sauciat, quia dum in | |
| cogitatione uoluptas non reprimitur, etiam in actione dominatur. | |
| Quasi enim cutis pruriginem Paulus curabat | |
| abstergere, cum dicebat ad Corinthios: "Temptatio non | |
| apprehendat uos, nisi humana," ac si aperte diceret: | |
| Humanum quidem est in corde temptationem perpeti, demoniacum | |
| uero est temptationis certamine et operatione | |
| superari. -@. 9.+ Impetiginem quoque habet in corpore | |
| quisquis auaricia uastatur in mente, que si in paruis non | |
| compescitur, nimirum sine mensura dilatatur. Inpetigo | |
| <S 177><L 1> -177+ | |
| quippe sine dolore corpus occupat et absque occupati tedio | |
| excrescens membrorum decorem fedat, quia et auaritia | |
| capti animum, dum quasi delectat, exulcerat, dum adipiscenda | |
| queque cogitationi obicit, ad inimicicias accendit, | |
| et dolorem in uulnere non facit, quia estuanti animo ex culpa | |
| habundantiam promittit. Sed decor membrorum perditur, | |
| quia aliarum quoque uirtutum per hanc pulcritudo deprauatur, | |
| et quasi totum corpus exasperat, quia per uniuersa | |
| animum subplantat, Paulo adtestante, qui ait ad Timotheum: | |
| "Radix omnium malorum est cupiditas." -@. 10.+ | |
| Ponderosus uero est, qui turpitudinem non exercet opere, | |
| sed tamen ab hac cogitacione continua sine moderamine | |
| grauatur in mente; qui nequaquam quidem usque ad opus | |
| nefarium rapitur, sed eius animus uoluptate luxuriae sine | |
| ullo repugnationis stimulo delectatur. Vicium quippe | |
| est ponderis, cum humor uiscerum ad uirilia labitur, que | |
| profecto cum molestia dedecoris intumescunt. Ponderosus | |
| ergo est, qui totis cogitacionibus ad lasciuiam defluens, pondus | |
| turpitudinis gestat in corde; et quamuis praua non | |
| exerceat opera, ab his tamen non eleuatur mente, | |
| nec ad usum boni operis in aperto ualet assurgere, quia | |
| grauat hunc in abditis pondus turpe. -@. 11.+ Quisquis | |
| ergo quolibet horum uitio subigitur, panes Domino | |
| offerre prohibetur, ne profecto aliena delicta ualeat | |
| diluere is, quem adhuc propria deuastant. -@. 12.+ Quia | |
| igitur paucis ad pastorale magisterium dignus qualiter | |
| ueniat, atque indignus hoc qualiter pertimescat, ostendimus, | |
| nunc is, qui ad illud digne peruenerit, in eo qualiter | |
| uiuere debeat, demonstremus. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Indoctus, terrena lucra quaerens, uitiosus ordinari | |
| non debet. | |
| <T I> Item Ieronimus super Malachiam. -[ad c. 1. u. 7. 8.]+ | |
| <T T> Sacerdotes nomen Domini despiciunt, et, quantum ad | |
| se, panem pollutum offerunt, qui ad altare indigne accedunt, | |
| quique dato munere sacerdotium presumunt. Panem quoque | |
| polluit, qui doctrinam Domini in populo male dispertit, | |
| et qui honorat potentem et despicit pauperem. <T I> Et | |
| infra: <T T> -@. 1.+ "Si offeratis cecum ad immolandum, nonne | |
| malum est?" etc. Superius accusati de panibus nunc accusantur | |
| de uictimis. Cecum animal offert, qui ordinat indoctum | |
| in loco docti, magistrumque facit, qui uix discipulus | |
| esse poterat. Claudum offert, qui lucra terrena querentem | |
| locat, utpote pedem in diuersa ponentem, unum in | |
| diuinis, alterum in carnalibus, cui potest inferri illud de | |
| libro Regum: "Usquequo claudicas in duas partes?" | |
| Languidum offert, qui uitiosum pro religioso habet, quique | |
| tardum et pigrum probat pacientem, dicens illum negligentiae | |
| redarguendum. Indignum est enim dare Deo | |
| quod dedignatur homo. | |
| <S 178><L 1> -178+ | |
| <1 D><S 178><L 1> | |
| <2 50> -DISTINCTIO L.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Ex premissis auctoritatibus liquido demonstratum | |
| est, quod uariis criminibus irretiti in sacerdotes ordinari | |
| non possunt. Nunc autem de hisdem queritur, utrum post | |
| actam penitenciam, uel in propriis ordinibus remanere, aut ad | |
| maiores gradus conscendere ualeant? Multorum auctoritatibus | |
| deiciuntur uariis criminibus irretiti a propriis ordinibus, et ab | |
| accessu maiorum prohibentur. | |
| Unde Gregorius ait Constantino Mediolanensi | |
| Episcopo: -[lib. IV. epist. 17.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Lapsi in suum ordinem reparari non possunt. | |
| <T T> Si lapsis ad suum ordinem reuertendi licentia conceditur | |
| uigor canonicae proculdubio frangitur disciplinae, | |
| dum pro reuersionis spe prauae actionis desideria quis | |
| concipere non formidat. <T I> Et post pauca: <T T> -@. 1.+ Illud pre | |
| omnibus studete, ut lapsos in sacro ordine nullius | |
| uobis supplicatio aliquo modo reuocare studeat, ne huiusmodi | |
| non statuta, sed temporaliter dilata credatur esse | |
| uindicta. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Qui post ordinationem labitur, depositus permanebit. | |
| <T I> Item Martinus Papa. -[I.]+ Amando Episcopo. | |
| <T T> Qui semel post suam ordinationem in lapsum ceciderit | |
| deinceps iam depositus erit, nullumque gradum sacerdotii | |
| poterit adipisci. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Presbiter post lapsum nulla ratione in sacro ordine | |
| reparari ualet. | |
| <T I> Item Gregorius Papa Sabino Episcopo. -[lib. VII. | |
| epist. 25.]+ | |
| <T T> Presbiterum, de quo nos fraternitas tua latoris presentium | |
| legatione consuluit, nulla ratione in sacro ordine post | |
| lapsum aut permanere, aut reuocari posse cognoscat. | |
| Circa quem tamen mitius agendum est, quia commissum | |
| facinus facili dicitur professione confessus. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Post peractum homicidium sacerdotale offitium | |
| amministrari non potest. | |
| <T I> Item Iohannes VIII. Cenomantico Venetensi Episcopo. | |
| <T T> Miror minus doctam scientiam tuam sacerdotem putare | |
| et post perpetratum homicidium posse in sacerdotio | |
| ministrare, immo (quod est ineptius) nobis suadere | |
| uelle, ut ipsi tali presumptioni preberemus assensum. Quis | |
| enim tam demens tamque peruersi sensus tale quid existimaret | |
| uel post quantamcumque penitenciam concedendum, | |
| cum omni sit canonicae disciplinae contrarium? | |
| <S 179><L 1> -179+ | |
| Debet ergo sacerdotio priuatus lacrimarum fonte flagitium | |
| tam immane diluere, ut talibus saltem remediis curatus salutis | |
| possit inuenire suffragium. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Ad maiorem gradum prouehi non potest clericus, qui | |
| paganum occiderit. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. | |
| <T T> Clericum, qui paganum occiderit, non oportet ad maiorem | |
| gradum prouehi, qui carere debet etiam acquisito, | |
| homicida enim est. Nam cum discreti sint milites seculi a | |
| militibus ecclesiae, non conuenit militem ecclesiae militare | |
| seculo, per quod ad effusionem sanguinis necesse sit | |
| peruenire. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Qui se defendendo paganum occiderit, sacerdotali | |
| careat offitio. | |
| <T I> Idem Osbaldo Corepiscopo Quadrantino. | |
| <T T> De his clericis, pro quibus consuluistis, scilicet, qui se | |
| defendendo paganum occiderunt, si postea per penitenciam | |
| emendati ad pristinum possint gradum redire, aut ad | |
| altiorem ascendere, scito, nos nullam occasionem dare | |
| nec ullam tribuere licentiam eis quemlibet hominum | |
| quolibet modo occidendi. Verum si contigerit, ut clericus | |
| sacerdotalis ordinis saltim paganum occiderit, multum | |
| sibi consulit, si ab offitio sacerdotali recesserit; satiusque | |
| illi est in hac uita Domino sub inferiori habitu inreprehensibiliter | |
| famulari, quam alta indebite appetendo in profundum | |
| dampnabiliter dimergi. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Episcopus, presbiter, aut diaconus capitale crimen | |
| committens cadat ab offitio. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. | |
| <T T> Si episcopus, presbiter, aut diaconus capitale crimen | |
| commiserit, aut cartam falsauerit, aut falsum testimonium | |
| dixerit, ab offitii honore depositus in monasterio detrudatur | |
| et ibi quamdiu uixerit laicam tantummodo communionem | |
| accipiat. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Qui homicidii facto aut precepto, aut consilio post | |
| baptismum conscius fuerit, clericus non ordinetur. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. -[c. 26.]+ | |
| <T T> Si quis uiduam aut ab alio relictam duxerit, non admittatur | |
| ad clerum. Quod si irrepserit, deiciatur. Similiter | |
| si homicidii aut facto, aut precepto, aut consilio, | |
| aut defensione post baptismum conscius fuerit et per | |
| <S 180><L 1> -180+ | |
| aliquam subreptionem ad clericatum uenerit, deiciatur, et in | |
| fine uitae suae communionem accipiat. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> De sacris ordinibus lapsi reparari non possunt. | |
| <T I> Item Gregorius Ianuario Episcopo Caralitano. | |
| -[lib. III. epist. 26.]+ | |
| <T T> Peruenit ad nos, quosdam de sacris ordinibus lapsos uel | |
| post penitenciam, uel ante penitenciam ad ministerii sui | |
| offitium reuocari; quod omnino prohibemus, et in hac re | |
| sacratissimi quoque canones contradicunt. Qui igitur post | |
| acceptum sacrum ordinem lapsus in peccatum fuerit | |
| carnis, sacro ordine careat, et ad ministerium altaris | |
| non accedat. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Venantio Lunensi Episcopo. -[lib. IV. epist. 5.]+ | |
| <T T> Accedens ad Gorgonam insulam fraternitas uestra discutiat | |
| id, quod ad nos de Saturnino expresbitero est perlatum. | |
| Peruenit namque ad nos, quia postquam de sacris | |
| ordinibus lapsus a sui sacerdotii ordine deiectus est, ad | |
| explendum ministerium presbiterii presumpsit accedere, | |
| et omnipotenti Deo hostias immolare. Quod si ita | |
| factum uestra fraternitas repererit, eum sacri corporis et | |
| sanguinis domini participatione priuatum in penitenciam | |
| redigat, ita ut usque ad diem ultimum in eadem excommunicatione | |
| permaneat et uiaticum tantummodo exitus | |
| sui tempore percipiat. Sin autem eum talem penitenciam | |
| agere fraternitas uestra cognouerit, ut ei iuste ad recipiendam | |
| inter laicos communionem etiam ante exitum | |
| debeat misereri, hoc in tuae fraternitatis ponimus potestate. | |
| <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Preterea ad fraternitatis tuae consulta | |
| respondentes statuimus, diaconem et abbatem, quem de | |
| portu Veneris indicas cecidisse, ad sacrum ordinem non | |
| debere uel posse aliquo modo reuocari. Quem quidem | |
| sacro ordine priuatum in penitenciam deputare te conuenit; | |
| cuius si postea actus conuersatioque meruerit, priorem | |
| inter alios monachos, ubi decreueris, standi locum | |
| obtineat. Subdiaconi quoque, quos similis culpa constringit, | |
| ab offitio suo irreuocabiliter depositi, inter laicos | |
| communionem accipiant. In portu autem Veneris loco lapsi | |
| diaconi alium, qui hoc offitium inplere debeat, ordinabis. | |
| Saturninum uero expresbiterum, ut numquam ad sacri | |
| ordinis ministerium presumat accedere, scriptis cauere decreuimus; | |
| sed eum in insula Gorgona atque Capraria | |
| sollicitudinem de monasteriis gerere, et in quo est statu | |
| sine cuiusquam aduersitate manere permisimus. | |
| <S 181><L 1> -181+ | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Loco lapsi alius ordinandus est. | |
| <T I> Idem. -[Mariniano Episcopo Rauennae, lib. VI. epist. 39.]+ | |
| <T T> Postquam quemquam criminaliter cadentem in | |
| locum, quo lapsus est, nulla permittit ratio reuocari, | |
| et ultra tres menses ecclesiam uacare pontifice statuta | |
| sacrorum canonum non permittunt, ne cadente pastore | |
| dominicum gregem hostis (quod absit) antiquus insidiando | |
| dilaniet, fraternitas uestra deprecationi eorum consentire et | |
| in lapsi loco debet episcopum ordinare. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Qui post ordinationem in lapsum ceciderit, sacra | |
| misteria non debet tractare. | |
| <T I> Item Martinus Papa. -[I. in epistola ad Amandum.]+ | |
| <T T> Si post ordinationem suam quispiam in lapsum ceciderit, | |
| et preuaricationis peccato fuerit deprehensus obnoxius | |
| omnimodo prohibendum est, eum manibus lutulentis | |
| atque pollutis misteria nostrae salutis tractare. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Econtra exemplis et auctoritate | |
| probatur, post actam penitenciam proprios gradus licite | |
| posse administrare, et ad maiores conscendere. Maria enim, | |
| soror Aaron, postquam lepra percussa est, quia in Moysen murmurauerat, | |
| acta penitencia mundata est, et pristinam | |
| gratiam prophetandi recepit. Aaron post conflatum uitulum | |
| etiam in summum sacerdotem est consecratus. Dauid post | |
| adulterium et homicidium spiritum prophetiae recepit, et in | |
| proprio gradu permansit. Achab post mortem Nabuthae | |
| uiri sanctissimi per penitenciam humiliatus in regia sede remansit. | |
| Et, ut pretereamus multa exempla ueteris testamenti, | |
| Petrus negauit Christum, et tamen postea princeps apostolorum | |
| factus est; Paulus Stephanum lapidauit, et tamen a Deo | |
| in apostolum electus est. Multi quoque ab heresi ad unitatem | |
| catholicae fidei reuertentes in suis ordinibus recepti sunt, alii uero | |
| ad episcopalem etiam gradum sunt promoti, utpote Augustinus | |
| et alii quam plures. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Iohannes Crisostomus a duabus sinodis orthodoxorum | |
| episcoporum fuit diiudicatus, sed iterum fuit restitutus. | |
| Marcellus episcopus Ancirae Galatiae depositus fuit, sed | |
| postmodum proprium recepit episcopatum. Asclepius diiudicatus | |
| a sinodo ecclesiam suam postea recepit. Lucius | |
| episcopus Adrianopolites dampnatus a Papa Iulio recepit | |
| ecclesiam sui episcopatus. Cirillus episcopus Ierosolimitanus | |
| depositus fuit, postea reconciliatus est ecclesiae suae. | |
| <S 182><L 1> -182+ | |
| Simili modo Polichronium eiusdem ecclesiae Ierosolimitanae | |
| pontificem Sixtus Papa dampnauit et iterum ipse eum | |
| reconciliauit. Innocentius Papa Fotinum episcopum dampnauit, | |
| sed postea eum in proprium locum restituit ecclesiae | |
| suae. Misenum episcopum a Felice Papa dampnatum | |
| Gelasius Papa successor illius reconciliauit et ecclesiae | |
| suae restituit. Leontius, dum esset presbiter, depositus | |
| fuit, sed postea in Antiochia patriarcha extitit. Gregorius | |
| uero quartus Papa Theodosium, quem Eugenius eius antecessor | |
| presbiterii honore priuauerat, sanctae ecclesiae Signinae | |
| consecrauit episcopum. Ibas namque episcopus | |
| diiudicatus fuit, sed sancta sinodus canonica suam illi restituit | |
| ecclesiam. Rothadum uero episcopum sanctae Suessionensis | |
| ecclesiae, a sinodo, cui Carolus interfuit, | |
| condempnatum, et Sophronium Placentinum episcopum | |
| merito reprobatum, Nicolaus Papa ambos reconciliauit. -]+ <P 0> | |
| <T P> Preterea Calixtus Papa -[I.]+ de huiusmodi ita scribit: | |
| -[epist. II. ad Episcopos Galliarum]+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Clerici post lapsum in suis ordinibus | |
| reparari possunt. | |
| <T T> Ponderet unusquisque sermones suos, et quod sibi | |
| loqui non uult alteri non loquatur. Unde bene sacra | |
| scriptura ait: "Quod tibi non uis fieri, alteri ne facias". | |
| Nos enim tempore indigemus, ut aliquid maturius, agamus, | |
| ne precipitemus consilia et opera nostra, neque | |
| ordinem corrumpamus. -@. 1.+ Sed si aliquis lapsus | |
| quo modo fuerit, portemus eum et fraterno corripiamus | |
| affectu, sicut ait B. Apostolus: "Si preoccupatus | |
| fuerit homo in aliquo delicto, uos, qui spirituales estis, instruite | |
| huiusmodi in spiritu lenitatis. Alter alterius onera | |
| portate, et sic adinplebitis legem Christi." -@. 2.+ Porro S. | |
| Dauid de mortiferis criminibus penitenciam egit, et tamen | |
| in honore permansit. -@. 3.+ B. quoque Petrus amarissimas | |
| lacrimas fudit, quando Dominum negasse penituit, sed tamen | |
| apostolus permansit. Et Dominus per Prophetam | |
| pollicetur, dicens: "Peccator in quacumque die conuersus | |
| fuerit et ingemuerit, omnium iniquitatum eius | |
| non recordabor amplius." Errant itaque, qui putant, | |
| sacerdotes post lapsum, si condignam egerint penitenciam, | |
| Domino non posse ministrare, et suis honoribus frui, | |
| si bonam uitam deinceps duxerint, et suum sacerdotium | |
| digne custodierint. Et ipsi, qui hoc putant, non solum | |
| errant, sed etiam traditas ecclesiae claues despicere | |
| uidentur, de quibus dicitur: "Quecunque solueritis in | |
| terra, erunt soluta et in celo." Alioquin hec sentencia aut | |
| <S 183><L 1> -183+ | |
| Domini non est, aut uera est. -@. 4.+ Nos uero indubitanter | |
| tam Domini sacerdotes quam reliquos fideles post | |
| dignam satisfactionem posse redire ad honores credimus, | |
| testante Domino per Prophetam: "Numquid qui | |
| dormit, non adiciet, ut resurgat"? Et propheta Dauid | |
| penitenciam agens dixit: "Redde mihi leticiam salutaris tui, | |
| et spiritu principali confirma me." Ipse namque post penitenciam | |
| et alios docuit, et sacrificium Deo obtulit, dans | |
| exemplum doctoribus sanctae ecclesiae, si lapsi fuerint et | |
| condignam penitenciam Deo gesserint, utrumque facere | |
| posse. Docuit enim, quando dixit; "Docebo iniquos uias | |
| tuas, et inpii ad te conuertentur." Sacrificium Deo | |
| obtulit pro se, dum dicebat: "Sacrificium Deo spiritus | |
| contribulatus". Videns enim Propheta scelera sua | |
| mundata per penitenciam, non dubitauit predicando et Domino | |
| libando curare aliena. -@. 5.+ Mutatur ergo | |
| homo a peccato et gratia Dei resurgit a lapsu et in | |
| pristino manet offitio iuxta predictas auctoritates. Videat, | |
| ne amplius iaceat, sed euangelica sentencia in eo | |
| maneat que ait: "Vade et amplius noli peccare." Unde | |
| ait Apostolus: "Non ergo regnet peccatum in uestro | |
| mortali corpore, ut obediatis concupiscentiis eius". | |
| -@. 6.+ Sentenciam, que misericordiam uetat, non solum | |
| tenere, fratres, sed etiam audire refugite, quia potior | |
| est misericordia omnibus holocaustomatibus et sacrificiis. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> In pristinum gradum post penitenciam sacerdotes | |
| reuocari possunt. | |
| <T I> Item Ieronimus. -[ad cap. 3. Malachiae.]+ | |
| <T T> "Et purgabit filios Leui; tempus est enim, ut iudicium | |
| incipiat a domo Dei," et alibi scribitur: "A sanctis | |
| meis incipite." In filiis autem Leui omnem sacerdotalem | |
| intellige dignitatem. Si autem sacerdotes purgandi | |
| sunt et colandi, ut purum aurum remaneat et argentum, | |
| quid est de ceteris dicendum? Qui cum emundati | |
| fuerint et colati, tunc offerent Domino iusta sacrificia | |
| et placebit sacrificium eorum Domino, quod offerunt | |
| <S 184><L 1> -184+ | |
| pro Iuda et Ierusalem, (hoc est pro his, qui Dominum | |
| confitentur et pacem eius mente conspiciunt, sicut dies seculi | |
| et sicut anni antiqui), ut quomodo in principio placuerunt | |
| Deo, sic post peccatum et penitenciam placere incipiant, | |
| cum omni fuerint peccatorum sorde purgati. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Lapsi reparari possunt. | |
| <T I> Item Gregorius Secundino. -[lib. VII. epist. 53]+ | |
| <T T> Tua sanctitas requisiuit, ut tibi de sacerdotali | |
| offitio post lapsum resurgendi auctoritatem scriberemus, | |
| dum dicis de hoc canonum diuersorum te | |
| legisse diuersas sentencias, alias resurgendi, alias | |
| nequaquam: ideo nos generaliter a Nicena | |
| sinodo incipientes, cum reliquis quatuor ueneramur, | |
| quia in cunctis sentenciis unanimiter concordant. | |
| Nos uero precedentes Patres sequimur | |
| quia (auctore Deo) a sacra doctrina illorum non | |
| discordamus. A capite itaque incipientes usque in | |
| quartum altaris ministerium, hanc formam seruandam | |
| cognouimus, ut sicut minorem maior precedit honore, | |
| ita et crimine, et quem maior sequitur culpa, maiori | |
| inplicetur uindicta et post penitencia credatur esse | |
| fructuosa. -@. 1.+ Quid enim prodest triticum seminare, et | |
| fructum illius non colligere? aut domum construere, | |
| et non illic habitare? Post dignam itaque satisfactionem | |
| credimus posse redire ad honorem. -@. 2.+ Ad fontem | |
| misericordiae recurrentes euangelicam proferamus sentenciam: | |
| "Gaudeo," inquit, "super uno peccatore penitenciam | |
| agente quam super nonaginta nouem iustis, qui | |
| non indigent penitencia." Et ouem perditam, nonaginta | |
| nouem non errantibus relictis, humero pii pastoris ad | |
| ouile reportandam Dominus ipse testatur. Si ouis | |
| perdita errans post inuentionem ad ouile humero deportatur, | |
| predictis nonaginta nouem non errantibus relictis | |
| in deserto cur post penitenciam ad ecclesiae ministerium | |
| lapsus non reuocetur? Sicut in Apocalipsi dicitur | |
| <S 185><L 1> -185+ | |
| de ministro ecclesiae: "Memento unde cecideris, | |
| et age penitenciam, et prima opera fac." Quid est enim | |
| grauius, aut carnale delictum admittere, sine quo | |
| pauci inueniuntur, aut Dei filium iureiurando negare? | |
| In quo uerbo hunc ipsum B. Petrum apostolorum | |
| principem, ad cuius sacrum corpus indigni sedemus, | |
| lapsum esse cognouimus. Sed post negationem penitencia | |
| secuta est, et post penitenciam misericordia data, | |
| quia ab apostolatu eum non distulit, qui ante | |
| ipsum se negare predixit. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Post acerrimam penitenciam lapsi reparantur. | |
| <T I> Idem. -[super Ezechielem, hom. IX. ad c. 2.]+ | |
| <T T> Quid est hoc, quod Prophetae iacenti dicitur: "Sta | |
| supra pedes tuos, et loquar tecum?" Qui enim iacenti loquebatur, | |
| cur stanti promittit se esse locuturum? sed | |
| sciendum est, quia alia sunt, que iacentes, alia que | |
| stantes audire debemus. Iacenti enim dicitur, ut surgat; | |
| stanti autem precipitur, ut ad predicationem proficisci | |
| debeat. Adhuc enim nobis in infirmitatis confusione | |
| iacentibus preberi non debet auctoritas predicationis. Sed | |
| cum iam in bono opere surgimus, cum iam recti stare | |
| ceperimus, dignum est, ut ad lucrandos alios in predicatione | |
| mitti debeamus. Stans ergo Propheta uisionem | |
| spiritualem uidit, et cecidit; cadens uero admonitionis | |
| uerba suscepit, ut surgeret; surgens autem preceptum | |
| audiuit, ut predicaret. Nam qui adhuc ex superbiae uertice | |
| stamus, cum iam de eternitatis timore aliquid sentire ceperimus, | |
| dignum est, ut ad penitenciam cadamus. Et | |
| dum infirmitatem nostram subtiliter agnoscentes | |
| humiliter iacemus, per diuini uerbi consolationem ad fortiora | |
| opera surgamus. | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem. -[lib. XVIII. Moral. c. 16. ad cap. 28. Iob.]+ | |
| <T T> Ferrum de terra tollitur, cum fortis propugnator ecclesiae | |
| a terrena, quam prius tenuit, actione separatur. Non | |
| ergo in eo debet despici, quod fuit, quia iam incipit | |
| esse quod non fuit. | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Post condignam penitenciam pristina recipiuntur | |
| offitia. | |
| <T I> Item Augustinus. | |
| <T T> Cum exaudiero eos, dabo eis uirtutem spiritus mei, et | |
| inplebo eos iudicio meo et fortitudine mea. Animaduertite, | |
| in presenti loco posse docere aliquem post | |
| peccatum, si tamen uicia pristina digna penitencia diluerit. | |
| Unde Dauid post adulterium et homicidium loquitur in | |
| <S 186><L 1> -186+ | |
| Psalmo: "Asperges me, Domine, ysopo, et mundabor; | |
| lauabis me, et super niuem dealbabor." Nec sua tantum | |
| puritate contentus est, sed infert: "Redde mihi leticiam | |
| salutaris tui, et spiritu principali confirma me," cumque hoc | |
| feceris, "docebo, ait, iniquos uias tuas, et inpii ad te conuertentur." | |
| -+ | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Ieronimus. -[lib. II. contra Iouinianum.]+ | |
| <T T> Ihesus filius Iosedech sacerdos magnus quamquam | |
| in tipo precesserit aduentum saluatoris, qui nostra | |
| peccata portauit et alienigenam ex gentibus sibi copulauit | |
| ecclesiam, tamen secundum litteram post sacerdotium sordidatus | |
| inducitur, et stat diabolus a dexteris eius, et | |
| candida illi deinceps uestimenta redduntur. | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> Per penitenciam clerici correcti gradum suum et | |
| dignitatem recipiant. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 2.]+ | |
| <T T> Contumaces clerici, prout dignitatis ordo permiserit, | |
| ab episcopis corrigantur, et si qui prioris gradus elati | |
| superbia communionem fortasse contempserint, aut | |
| ecclesiam frequentare uel offitium suum inplere | |
| neglexerint, peregrina eis communio tribuatur; ita, ut cum | |
| eos penitencia correxerit, rescripti in matricula gradum suum | |
| dignitatemque recipiant. | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. -[c. 17.]+ | |
| <T T> Si quis presbiter aut diaconus inuentus fuerit aliquid | |
| de ministeriis ecclesiae uenundasse, quia sacrilegium commisit, | |
| placuit eum in ordinatione ecclesiastica non haberi. | |
| Iudicio tamen episcopi dimittendus est, si in | |
| suo debeat recipi gradu, quia multociens hoc ipsum, | |
| quod de sacrosancto altario contaminatum est, in episcopi | |
| potestate dimissum est. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Item Augustinus ad Bonifacium. | |
| <T T> Bene ualet sacerdos restitui ad honorem suum post peractam | |
| penitenciam, licet in hoc diuersi diuersa sentiant, | |
| dicentes, non posse restitui ad honorem. Sed sic dictum est | |
| propter simulatas penitencias quorundam, et propter affectatas | |
| honorum dignitates. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 24> -C. XXIV.+ | |
| <T T> Sacerdos quidem si cadit, ualet, et habet restitutionis | |
| <S 187><L 1> -187+ | |
| locum post dignam peractam penitenciam in honorem | |
| suum, Propheta attestante, qui ait: "Numquid qui cadit | |
| non adiciet, ut resurgat?" Et B. Gregorius hoc dicit ad | |
| Secundinum inclusum, amicum suum: Etiam ab ipso Propheta | |
| in hoc argumentum habemus, qui, cum post peractum | |
| adulterium et homicidium perpetrauit, tamen postea | |
| peracta digna penitencia per Dei gratiam ad pristinum offitium | |
| restituitur. -]+ <P 0> | |
| <T P> -III. Pars. Gratian.+ Quomodo igitur huiusmodi auctoritatum | |
| dissonantia ad concordiam reuocari ualeat, breuiter inspiciamus. | |
| Sunt quidam, quos non odium criminis, sed timor | |
| uilitatis, amissio proprii gradus et ambitio celsioris ad penitenciam | |
| cogit. Hos sacri canones irrecuperabiliter deiciunt, quia | |
| qui simulatione penitenciae uel affectione honoris adeo | |
| non consequitur ueniam, nec ab ecclesia meretur reparationem. | |
| Unde Augustinus scribit ad Bonifacium: -[epist. L.]+ | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> Quare constitutum est in ecclesia, ne post penitenciam | |
| aliquis ad clericatum redeat. | |
| <T T> Ut constitueretur in ecclesia, ne quisquam post | |
| alicuius criminis penitenciam clericatum accipiat, uel ad | |
| clericatum redeat, uel in clericatu maneat, non desperatione | |
| indulgentiae, sed rigore factum est disciplinae. Alioquin | |
| contra claues datas ecclesiae disputabitur, de quibus | |
| dictum est: "Quecumque solueritis in terra, soluta erunt | |
| et in celo." Sed ne forte etiam de ceteris criminibus spe | |
| honoris ecclesiastici animus intumescens superbe ageret | |
| penitenciam, seuerissime placuit, ut post actam de crimine | |
| dampnabili penitenciam nemo sit clericus, ut desperatione | |
| temporalis altitudinis medicina maior et uerior esset | |
| humilitatis. Nam et S. Dauid de criminibus mortiferis | |
| egit penitenciam, et tamen in honore suo perstitit, et B. | |
| Petrum, quando amarissimas lacrimas fudit, utique Dominum | |
| negasse penituit, et tamen apostolus mansit. Sed | |
| non ideo putanda est superuacua posteriorum diligentia, | |
| qui ubi saluti nichil detrahebatur, humilitati aliquid | |
| addiderunt, quo salus tucius muniretur, experti, credo, | |
| aliquorum fictas penitencias per affectatas honorum potentias. | |
| Cogunt enim multas inuenire medicinas multorum | |
| experimenta morborum. Verum in huiusmodi causis, | |
| ubi per graues dissensionum scissuras non huius aut illius | |
| hominis periculum, sed populorum strages iacent, | |
| detrahendum est aliquid seueritati, ut maioribus malis | |
| sanandis karitas sincera subueniat. | |
| <S 188><L 1> -188+ | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> Reparationis beneficium non nisi post penitenciam | |
| debet concedi. | |
| <T I> Item ex epistola Cleri Romani missa Papae Cipriano. | |
| <T T> Absit a Romana ecclesia uigorem suum tam profana | |
| facilitate dimittere, et neruos seueritatis euersa fidei maiestate | |
| dissoluere, ut, cum adhuc non tantum iaceant, sed | |
| etiam cadant euersorum fratrum ruinae, properata nimis | |
| remedia communicationum utique non profutura prestentur. | |
| Ubi enim poterit penitenciae medicina procedere, | |
| si etiam ipse medicus intercepta penitencia indulget | |
| periculis? Hoc non est curare, sed (si dicere uerum uolumus) | |
| occidere. | |
| <4 27> -C. XXVII.+ <T R> Inpenitentibus uenia concedi non potest. | |
| <T I> Item Ciprianus de lapsis. | |
| <T T> Si quis prepostera festinatione temerarius remissionem | |
| peccatorum cunctis putat dare se posse, aut audet | |
| Domini precepta rescindere, non tantum nichil prodest, sed | |
| obest lapsis. Prouocasse est iram, non seruasse sentenciam, | |
| nec misericordiam piissimi Domini deprecari, sed | |
| contempto Domino de sua facilitate presumere. <T I> Et infra: <T T> | |
| -@. 1.+ Mandant martires aliqua fieri, si iusta, si licita, si | |
| non contra ipsum Dominum ac Dei sacerdotem | |
| sunt facienda; si obtemperantis facilis et prona | |
| confessio, si penitentis fuerit religiosa moderatio. | |
| Mandant martires aliqua fieri; sed si scripta non sunt in | |
| Domini lege, que mandant, ante est, ut sciamus illos de | |
| Deo inpetrasse que postulant, tunc facere quod mandant. | |
| Neque enim statim uideri potest de diuina maiestate | |
| concessum, quod fuerit humana pollicitatione promissum. | |
| Nam et Moyses pro peccatis populi petiit, nec | |
| tamen peccantibus ueniam, cum petisset, accepit. | |
| <4 28> -C. XXVIII.+ <T R> Qui sunt reparandi post lapsum, uel qui non. | |
| <T I> Item Ysidorus ad Massanum Episcopum. | |
| <T T> Domino sancto meritisque beato fratri Massano | |
| episcopo Ysidorus Episcopus. Quod in epistolis | |
| uenerabilis fraternitas tua innotuit, uidelicet quod in canone | |
| Anquiritano c. XIX. legitur, post lapsum corporalem | |
| restaurandum honoris gradum post penitenciam, alibi | |
| uero legitur, post huiusmodi delictum nequaquam reparandum | |
| antiqui ordinis meritum: hec diuersitas hoc | |
| <S 189><L 1> -189+ | |
| modo soluitur. Illos enim ad pristinos gradus redire | |
| canones precipiunt, quos penitenciae precessit satisfactio | |
| uel condigna peccatorum confessio. At contra hi, qui | |
| neque a uicio corruptionis emendantur, atque hoc ipsum | |
| carnale delictum, quod admittunt, uendicare quadam | |
| supersticiosa temeritate nituntur, nec gradum utique honoris, | |
| nec gratiam recipiunt communionis. Ergo ita est determinanda | |
| sentencia, ut necesse sit illos restaurari in loco | |
| honoris, qui per penitenciam reconciliationem merentur | |
| diuinae pietatis. Hi non inmerito consequuntur adeptae | |
| dignitatis statum, qui per emendationem penitenciae | |
| recepisse noscuntur remedium uitae. Id autem, | |
| ne forte magis sit ambiguum, diuinae auctoritatis sentencia | |
| confirmatur. Ezechiel quidem propheta sub tipo | |
| preuaricatricis Ierusalem ostendit, post penitenciae satisfactionem | |
| pristinum restaurari honorem: "Confundere," | |
| inquit, "o Iuda, et porta ignominiam tuam." Et post Paululum: | |
| "Et tu," inquit, "et filiae tuae reuertimini ad antiquitatem | |
| tuam". -@. 1.+ Quod dixit, "confundere," | |
| ostendit, post opus peccati debere quemquam erubescere, | |
| et post confessionem pro admissis sceleribus | |
| uerecundam frontem humo prostratam demergere, pro | |
| eo quod dignum confusione perpetrauit opus. Deinde | |
| precepit, ut post ignominiam id est deiectionem sui | |
| nominis siue dignitatis reuertatur ad suam antiquitatem. | |
| Ergo dum quisque post opus confusionis suae confunditur, | |
| atque ignominiam portans depositionem suam cum | |
| humilitate luget, reuocari secundum Prophetam ad | |
| priorem poterit statum. Item Iohannes euangelista | |
| Angelo Ephesi ecclesiae inter cetera quedam similia | |
| scribit: "Memor esto unde cecideris, et age penitenciam, | |
| et prima opera fac; alioquin ueniam tibi, et mouebo | |
| candelabrum tuum de loco suo". -@. 2.+ Ecce in quantum | |
| ualui concilii Anquiritani antiquam plane et plenam auctoritate | |
| sentenciam sacris testimoniis explanaui, ostendens, | |
| eum posse restaurari in proprio ordine, qui per | |
| penitenciae satisfactionem nouit propria delicta deflere. | |
| Qui uero nec luget que gessit, sed lugenda sine ullo | |
| pudore religionis uel timore diuini iudicii committit, nullo | |
| modo eum posse ad pristinum gradum restaurari cognoscas. | |
| -@. 3.+ In fine autem huius epistolae hoc adiciendum | |
| <S 190><L 1> -190+ | |
| putaui, ut quotiescumque in gestis conciliorum discors | |
| sentencia inuenitur, illius concilii magis teneatur sentencia, | |
| cuius antiquior et potior extat auctoritas. | |
| <T P> -Gratian.+ Quicumque igitur pro criminibus suis digne | |
| Deo penitenciam obtulerint, auctoritate Gregorii et Ieronimi et | |
| Augustini et Ysidori gradum pristinae dignitatis recipere possunt. | |
| Qui autem non odio criminis, sed timore uilitatis uel ambitione | |
| honoris falsas Deo penitencias offerunt, in pristini honoris | |
| gradum reparari minime poterunt. | |
| Sed obicitur illud Hormisdae Papae, qui scribit omnibus | |
| Episcopis per uniuersas prouincias: | |
| <4 29> -C. XXIX.+ <T R> Diaconus aut presbiter in adulterio deprehensi | |
| reparari non possunt. | |
| <T T> Si quis diaconus aut presbiter post acceptam benedictionem | |
| Leuiticam cum uxore sua incontinens inuenitur, | |
| ab offitio suo abiciatur. -@. 1.+ Ecce manifeste | |
| constat, quia secundum titulos antiquorum Patrum sancto | |
| Spiritu suggerente conscriptos, et secundum sentencias | |
| CCCXVIII. episcoporum, (quas etiam Gallicani canones continere | |
| uidentur), clerici in adulterio deprehensi, aut ipsi | |
| confessi, aut ab aliis conuicti, ad honorem redire non possunt. | |
| Quia forte non desunt, quibus pro nimia | |
| pietate suprascripta sanctorum Patrum seueritas minime | |
| placeat, sciant, se CCCXVIII. episcoporum, qui et reliquos | |
| canones statuerunt, sentencias reprehendere uel | |
| dampnare. Sed forte maior est in illis pietas, quam in | |
| supradictis CCCXVIII. episcopis? maior est in illis | |
| misericordia, quam in S. Iohanne Papa? maior karitas, | |
| quam in reliquis sanctis sacerdotibus, qui hoc exemplo | |
| remedia ecclesiarum suis diffinicionibus deliberauerunt? Et | |
| ideo aut prona uoluntate preceptis illorum consentiant, | |
| aut omnibus illis contrarios se et inimicos esse cognoscant. | |
| Que est ista iusticiae inimica bonitas, palpare | |
| criminosos, et uulnera eorum usque ad diem iudicii incurata | |
| seruare? -@. 2.+ Quod si eos durissimam penitenciam | |
| per plures annos uideremus agere, tunc nos et | |
| saluti eorum possemus consulere, et statuta canonum | |
| deberemus temperare. Cum uero in aliquibus nec | |
| compunctio humilitatis, nec instancia orandi apareat, nec | |
| beatum Dauid imitentur, qui dicit: "Lauabo per singulas | |
| <S 191><L 1> -191+ | |
| noctes lectum meum; lacrimis meis stratum meum | |
| rigabo;" et illud: "Cinerem tamquam panem manducabam | |
| et potum meum cum fletu miscebam;" nec eos | |
| ieiuniis uel lectionibus uacare uideamus, possumus | |
| agnoscere, si ad pristinos gradus uel honores | |
| redirent, cum quanta negligentia et cum quanto torpore | |
| et inimica suae animae securitate permanerent, credentes, | |
| quod sic eis non acta digna penitencia dimiserit Deus, | |
| quomodo sacerdotes indulsisse uidentur. Vere dico, quia | |
| illi ipsi, quibus cum periculosa et falsa misericordia indulgere | |
| uidemur, cum ante tribunal Christi pro tantis peccatis | |
| dampnandi aduenerint, contra nos causam dicturi sunt, | |
| dicentes, quod dum aut asperitatem linguae eorum | |
| expauimus, aut falsa blandimenta et periculosas adulationes | |
| ipsorum libenter accepimus, in eisdem peccatis | |
| permanere eis inutiliter indulgemus, aut ipsa peccata | |
| augere permittimus, non recordantes illud, quod in | |
| ueteri testamento scriptum est: quia uno peccante | |
| contra omnes ira Dei deseuit. | |
| <4 30> -C. XXX.+ <T R> Difficile est post lapsum ad pristinum gradum redire. | |
| <T I> Item Ieronimus. | |
| <T T> Quicumque dignitatem diuini gradus non custodiunt, | |
| contenti fiant animam saluare. Reuerti enim in pristinum | |
| gradum difficile est. | |
| <4 31> -C. XXXI.+ <T R> Lapsus post penitenciam altario tantummodo | |
| ministret. | |
| <T I> Item Basilius. | |
| <T T> Qui sub gradu ceciderit post penitenciam, contentus | |
| fiat baptizare, communionem infirmis dare, et altario ministrare | |
| tantummodo. | |
| <4 32> -C. XXXII.+ <T R> De sacerdotibus, diaconibus et laicis, qui idolis | |
| thurificant. | |
| <T I> Item ex Concilio Ancirano. -[c. 1. et seqq.]+ | |
| <T T> Presbiteros, qui immolauerunt, et postea certamen iterum | |
| inierunt, si ex fide luctati sunt, et non ex compacto | |
| ad ostentacionem ut offerrentur ipsi fecerunt, hos placuit | |
| honorem quidem sedis propriae retinere, offerre autem illis | |
| et sermonem ad populum facere, aut aliquibus sacerdotalibus | |
| offitiis fungi non liceat. -@. 1.+ Diacones similiter, qui immolauerunt, | |
| postea uero iterum reluctati sunt, alias quidem | |
| <S 192><L 1> -192+ | |
| honorem habere oportet; cessare autem debent ab | |
| omni sacro ministerio, ita ut nec panem, nec calicem offerant, | |
| nec pronuncient, nisi forte aliqui episcoporum | |
| conscii laboris eorum et humilitatis et mansuetudinis, | |
| uoluerint eis aliquid amplius tribuere uel adhibere. | |
| Penes ipsos ergo de his erit potestas. -@. 2.+ Qui autem | |
| fugientes comprehensi sunt, uel a domesticis traditi, uel | |
| ademptis facultatibus sustinuere tormenta, aut in custodia | |
| trusi proclamauerunt se Christianos esse, et eousque | |
| astricti sunt, ut manus eorum comprehendentes uiolenter | |
| adtraherent et funestis sacrificiis admouerent, ut aliquid | |
| polluti cibi per necessitatem sumere cogerentur, in | |
| omni deiectione et habitu et humilitate uitae confitentes, | |
| hos uelud extra delictum constitutos a communionis gratia | |
| non prohiberi decernimus. -@. 3.+ Si uero prohibiti sunt | |
| ab aliquibus propter ampliorem cautelam, uel propter quorundam | |
| ignorantiam, statim, recipiantur. -@. 4.+ Hoc autem | |
| similiter et de clericis et de laicis ceteris obseruare | |
| conuenit. -@. 5.+ Perquisitum est autem et illud, si possunt | |
| etiam laici, qui in has necessitatis angustias inciderunt | |
| ad clericatus ordinem promoueri. Placuit ergo et hos tamquam | |
| qui nichil peccauerint, si precedens eorum uita | |
| probauerit, ad hoc offitium prouehi. -@. 6.+ De his | |
| autem, qui negauerunt preter necessitatem, aut preter | |
| ablationem facultatum, aut preter periculum, uel aliquid | |
| huiuscemodi (quod factum est sub tirannide Licinii), | |
| placuit sinodo, quamuis humanitate probentur indigni, | |
| tamen eis beneuolentiam commodari. | |
| <T P> -Gratian.+ Sed illud Hormisdae Papae desidiosos et negligentes, | |
| non uere penitentes reparari prohibet. -@. 1.+ Illud autem | |
| Ieronimi fatetur hoc esse difficile, non inpossibile. -@. 2.+ Basilius | |
| autem circa delinquentes rigorem iusticiae seruandum ostendit, | |
| quem circa penitentes alii relaxandum misericorditer affirmant. | |
| -@. 3.+ Possunt et aliter distingui premissae auctoritates. Quorum | |
| crimina manifesta sunt ante uel post ordinationem, a sacris | |
| ordinibus deiciendi sunt; quorum autem peccata occulta sunt | |
| et secreta satisfactione secundum sacerdotis edictum purgata, | |
| in propriis ordinibus remanere possunt. | |
| Unde Nicolaus Papa Carolo Archiepiscopo, et eius | |
| suffraganeis: | |
| <4 33> -C. XXXIII.+ <T R> Non potest restitui in sacerdotem, cuius fuerit | |
| manifestum crimen. | |
| <T T> Sacerdotes, si in fornicationis laqueum ceciderint, et | |
| <S 193><L 1> -193+ | |
| criminis manifestus siue ostensus fuerit actus, sacerdocii | |
| non possunt habere honorem secundum canonicae institucionis | |
| auctoritatem. | |
| <T P> Item Rabanus Archiepiscopus scribit ad Heribaldum: | |
| <4 34> -C. XXXIV.+ <T R> Qui sint reparandi post lapsum, uel | |
| qui non. | |
| <T T> De his uero uisum nobis est scribendum esse, | |
| qui sacros ordines habent et ante uel post ordinationem | |
| contaminatos in capitalibus criminibus se esse profitentur. | |
| In quibus, ut mihi uidetur, hec distancia esse debet, | |
| ut hi, qui deprehensi uel capti fuerint publice in periurio, | |
| furto atque fornicatione et ceteris huiusmodi criminibus, | |
| secundum sacrorum canonum instituta a proprio gradu | |
| decidant, quia scandalum est populo Dei tales personas | |
| superpositas habere, quas ultra modum uitiosas | |
| esse constat. Nempe inde detrahunt homines sacrificio | |
| Dei (sicut quondam, filiis Hely peccantibus | |
| fecisse leguntur, et rebelles hinc atque contrarii existentes | |
| eorum prauis exemplis cotidie peiores fiunt. Qui autem | |
| de predictis peccatis absconse a se admissis per occultam | |
| confessionem coram angelis Dei, presente etiam | |
| sacerdote, qui eis indicturus est penitenciam, confitentur, | |
| et semetipsos grauiter deliquisse queruntur, si se per | |
| ieiunia et elemosinas uigiliasque et sacras orationes purgare | |
| certauerint, his etiam gradu seruato spes ueniae de | |
| misericordia Dei promittenda est. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ De lapsis etiam in heresim hoc obseruandum | |
| est, ut ante sentenciam concilii nullus eis communicet. | |
| Unde Ciprianus Papa Antoniano inter cetera: | |
| -[lib. IV. epist. 2.]+ | |
| <4 35> -C. XXXV.+ <T R> A communione abstineat, qui lapsis ante | |
| restitutionem communicat. | |
| <T T> De eo tamen, quod statuendum esset circa causam | |
| lapsorum, distuli, ut cum quies et tranquillitas data | |
| esset, et episcopos in unum conuenire indulgentia | |
| diuina permitteret, tunc communicato et librato de | |
| omnium collatione consilio statuerem quid fieri oporteret. | |
| Si quis uero ante consilium nostrum et ante sentenciam | |
| de omnium consilio statutam temere lapsis communicare | |
| uoluisset, ipse a communione abstineret. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quod uero supra de homicidiis statutum | |
| legitur, intelligendum est, quando facultas datur effugiendi, | |
| nec necessitate clauduntur obsidionis. Ceterum, cum necessitate | |
| angustati effugere non possunt, si tunc homicidium admiserint, | |
| purgati per penitenciam et offitio, et communioni reddentur. | |
| <S 194><L 1> -194+ | |
| Unde in Ilerdensi Concilio -[cap. 1.]+ legitur: | |
| <4 36> -C. XXXVI.+ <T R> Clerici in obsidionibus positi necessitate si sanguinem | |
| fuderunt, post duorum annorum penitenciam offitio | |
| et communioni restituantur. | |
| <T T> De his clericis, qui in obsessionibus positi necessitate | |
| fuerint, id statutum est, ut qui altario ministrant et Christi | |
| corpus et sanguinem tradunt, uel uasa sacro offitio deputata | |
| contrectant, ut ab omni humano sanguine etiam | |
| hostili se abstineant. Quod si in hoc inciderint, tam | |
| offitio quam communione corporis Domini duobus annis | |
| priuentur, ita ut duobus annis uigiliis, ieiuniis, orationibus | |
| et elemosinis pro uiribus, quas Dominus donauerit, expientur; | |
| et ita demum offitio uel communioni reddantur, ea | |
| tamen ratione, ne ulterius ad offitia potiora promoueantur. | |
| Quod si in diffinito tempore negligentiores circa | |
| salutem suam extiterint, protelandi ipsius penitenciae | |
| tempus in potestate maneat sacerdotis. | |
| <T P> -Gratian.+ Casu quoque si clericus homicidium fecerit, in | |
| proprio gradu ex dispensatione remanere permittitur. | |
| Unde Urbanus II. scribit Guarnerio Merseburgensi | |
| Episcopo: | |
| <4 37> -C. XXXVII.+ <T R> Qui casu homicidium facit, ex dispensatione | |
| in suo ordine permaneat. | |
| <T T> Clerico iaciente lapidem puer interemptus dicitur. Nos | |
| pro amore tuo in suo ordine eum permanere permittimus, | |
| ut tamen semper in penitencia et timore permaneat. | |
| <4 38> -C. XXXVIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Stephanus V. Sichiberto Corsicae Episcopo. | |
| <T T> Quia te quasi obnoxium iudicas, eo quod a Sarracenis | |
| captus homines interfecisse uideris, bene facis. Sed | |
| quoniam non tua sponte id fecisse cognosceris inde | |
| canonice nullo modo iudicaris. | |
| <T P> -Gratian.+ Si uero ira conmotus aliquem presbiter interfecerit, | |
| etsi animum occidendi non habuerit, perpetuo tamen | |
| depositus erit. | |
| Unde Nicolaus Papa scribit Osbaldo Corepiscopo | |
| Quadrantino: | |
| <4 39> -C. XXXIX.+ <T R> Perpetuo careat offitio presbiter, qui ira conmotus, | |
| licet extra animum, aliquem interfecerit. | |
| <T T> Studeat sanctitas tua persuadere episcopo tuo, sibi | |
| canonicum sociare numerum collegarum, id est sex ex | |
| uicinis prouinciis fratres et coepiscopos suos, quibus | |
| tecum iunctis et decernentibus diligenter inuestigare | |
| <S 195><L 1> -195+ | |
| et omni annisu scrutari procurate, quatenus inuenire | |
| ualeatis, utrum percussione iam nominati presbiteri, an | |
| ceruicis fractione idem diaconus, ut fertur, extinctus est. | |
| Et siquidem a sepe fato presbitero non ad mortem | |
| percussus est, sed ex equo cadens ceruice fracta interiit, | |
| secundum arbitrium uestrum pro percussione incaute | |
| agenti presbitero penitenciam competentem indicite et | |
| aliquanto tempore a missarum solempniis suspendatur, | |
| denuo post hec ad sacerdotale rediturus offitium. Quod si | |
| ueraciter qualicumque percussione presbiteri ille mortuus | |
| fuerit diaconus, nulla hunc ratione ministrare more | |
| sacerdotis decernimus, quoniam, etsi uoluntatem occidendi | |
| non habuit, furor tamen et indignacio, ex quibus motio illa | |
| mortifera prodiit, in omnibus, et precipue in Dei | |
| ministris, multipliciter inhibetur atque dampnatur. | |
| Verum si presbiter adeo uestro studio obnoxius forte | |
| claruerit, precipimus, ut tale beneficium sibi ecclesiae suae | |
| concedatur, quo et ipse et sui sufficiens possint habere | |
| suae sustentacionis solatium. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 40> -C. XL.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Maticensi c. 6. | |
| <T T> Qui uero odii meditatione uel propter cupiditatem | |
| Iudeum uel paganum occiderit, quia imaginem Dei et | |
| spem futurae conuersionis exterminat, quadraginta dies | |
| in pane et aqua peniteat. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 41> -C. XLI.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Si quis homicidium fecerit, si episcopus est, XV. annos | |
| peniteat, et deponatur; cunctos quoque dies uitae suae | |
| peregrinando finiat. Presbiter XII. annis peniteat, tres | |
| ex his in pane et aqua, et deponatur superioris sentencia. | |
| Diaconus X. annis peniteat, tres ex his in pane et aqua. | |
| Clericus et laicus VII. annis peniteat, tres ex his in pane et | |
| aqua, et ad gradum cuiuslibet sacerdocii accedere non presumat. -]+ <P 0> | |
| -+ | |
| <4 42> -C. XLII.+ <T R> Quinquennio a communione abstineant, qui casu | |
| homicidium faciunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Neocesariensi. | |
| <T T> Eos uero, qui non uoluntate, sed casu homicidium fecerint, | |
| prior quidem regula post septem tantum annorum | |
| penitenciam communioni sociauit secundum gradus | |
| constitutos; hec uero humana diffinicio quinquennii | |
| tempus tribuit. | |
| <S 196><L 1> -196+ | |
| <4 43> -C. XLIII.+ <T R> Quibus temporum spaciis a communione abstineat | |
| que uoluntate uel casu ancillam suam interfecerit. | |
| <T I> Item ex Concilio Eliberitano. -[c. 4.]+ | |
| <T T> Si qua femina furore zeli accensa flagellis uerberauerit | |
| ancillam suam, ita ut infra tertium diem | |
| animam cum cruciatu emittat, eo quod incertum sit, | |
| uoluntate, an casu occiderit: si uoluntate, post septem | |
| annos, si casu, post quinque annorum tempora (acta | |
| legitima penitencia) ad communionem placuit admitti. | |
| Quod si infra tempora constituta fuerit infirmata, accipiat | |
| communionem. | |
| <4 44> -C. XLIV.+ <T R> De his, quis sponte homicidium uel casu | |
| faciunt | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Si quis uoluntarie homicidium fecerit, ad ianuam ecclesiae | |
| catholicae semper iaceat, et communionem in | |
| exitu uitae suae recipiat. Si autem non uoluntate, sed | |
| casu homicidium aliquod fecerit, prior canon septem | |
| annis agere penitenciam iussit, secundus canon quinque | |
| mandauit. | |
| <4 45> -[C. XLV.]+ <T R> Item Digestis titulo de furtis. -[I. Qui saccum.]+ | |
| <T T> Qui saccum habentem pecuniam subripuit, furti | |
| etiam sacci nomine tenetur, quamuis non sit ei animus | |
| sacci subripiendi. | |
| <T P> Contra animum, non opus puniri, libro IX. Codicis titulo ad legem | |
| Corneliam de sicariis -[l. 5.]+ exemplo sacrarum litterarum | |
| Diocletiani et Maximiani colligitur: | |
| <4 46> -C. XLVI.+ | |
| <T T> Eum, qui asseuerat homicidium se non uoluntate, sed | |
| casu fortuito fecisse, cum calcis ictu mortis occasio prebita | |
| uideatur, si hoc ita est, neque super hoc ambigi poterit, | |
| omni metu ac suspicione, quam ex admissae rei discrimine | |
| sustinet, secundum id, quod annotacione nostra conprehensum | |
| est, uolumus liberari. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 47> -C. XLVII.+ <T R> Item Imperator Antoninus. -[C. ad leg. | |
| Cornel. de sicar. l. 1.]+ | |
| <T T> Frater uester rectius fecerit, si se presidi prouinciae obtulerit, | |
| qui, si probauerit, non occidendi animo hominem | |
| a se esse percussum, remissa homicidii pena secundum militarem | |
| disciplinam sentenciam proferet. Crimen enim | |
| contrahitur, si et uoluntas nocendi intercedat. Ceterum ea, | |
| que ex inprouiso casu potius quam fraude accidunt, fato | |
| plerumque, non noxae inputantur. -]+ <P 0> | |
| <S 197><L 1> -197+ | |
| <T P> Hinc etiam Pelagius Papa: | |
| <4 48> -C. XLVIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Quantum dicit iste Placidus, anno preterito dictum | |
| est de uxore ipsius, quia subito inter caballos inuenta | |
| et dum traherentur caballi, collisa est illa, et abortum fecit. | |
| Quod si ita est, forte si caballos alienos tulit, inde est | |
| culpabilis. Nam de muliere, que casu inter caballos confracta | |
| est, ubi uoluntas illius non agnoscitur perniciosa | |
| fuisse, non potest nec debet addici per leges. | |
| <4 49> -C. XLIX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. | |
| <T T> Hii, qui arborem incidere uidentur, si contigerit, ut | |
| cadens arbor occiderit hominem, inculpabiles sunt atque | |
| innoxii, quia nec uoluntate eorum, nec desiderio homicidium | |
| perpetratum est. Si uero aliqua eorum culpa uel | |
| neglectu morientis hominis interitus cognoscitur aduenisse, | |
| abiciendi sunt a gradu, et in sacro ordine nullatenus | |
| suscipiendi. | |
| <4 50> -C. L.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Guarmatiensi. | |
| <T T> Sepe contingit, dum quis operi necessario insistens | |
| arborem inciderit, ut aliquis subtus ipsam ueniens | |
| deprimatur. Et iccirco, si uoluntate uel negligentia incidentis | |
| arborem factum est, ut homicida penitenciae debet | |
| omnino submitti. Quod si non uoto, sed incuria illius, | |
| non hoc eum sentencia contingit. Si enim | |
| dum ille operi necessario fortassis incumberet, iste insperatus | |
| occurrit sub arbore et sub ipsa oppressus | |
| est, incisor arboris non tenetur pro homicida. | |
| <4 51> -C. LI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Triburiensi. -[cap. 36. Sed | |
| ibi copiosius.]+ | |
| <T T> Si duo fratres in silua arbores succiderint, et appropinquante | |
| casura unius arboris frater fratri dixerit, | |
| caue, et ille fugiens in pressuram arboris inciderit, et | |
| mortuus fuerit, uiuens frater innocens de sanguine | |
| germani diiudicetur. | |
| <T P> -Gratian.+ Premissis auctoritatibus, lapsis permittitur, ut post | |
| penitenciam in suis ordinibus reparari ualeant; ad maiorem autem | |
| conscendere post lapsum nulla eis auctoritate permittitur, immo | |
| penitus prohibetur. | |
| Unde in Ilerdensi Concilio -[c. 5.]+ legitur: | |
| <4 52> -C. LII.+ <T R> Lapsi in suis ordinibus reparari possunt, sed non | |
| ad maiora conscendere. | |
| <T T> Hii, qui altario sancto deseruiunt, si subito | |
| <S 198><L 1> -198+ | |
| flenda carnis fragilitate corruerint, et Domino respiciente | |
| digne penituerint, ita ut mortificato corpore cordis contriti | |
| sacrificium Deo offerant, maneat in potestate pontificis uel | |
| ueraciter afflictos non diu suspendere, uel desidiosos prolixiori | |
| tempore ab ecclesiae corpore segregare; ita tamen, | |
| ut sic offitiorum suorum loca recipiant, ne possint ad altiora | |
| offitia ulterius promoueri. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> -@. 1.+ Quod si iterato uelut canes ad uomitum reuersi | |
| fuerint, et ueluti sues in uolutabris luti iacuerint, | |
| non solum dignitate offitii careant, sed etiam sanctam communionem | |
| nisi in exitu non percipiant. -]+ <P 0> | |
| <T P> -Gratian.+ Sed exemplo B. Petri (qui postquam trinae negationis | |
| maculas confessione diluit amoris, non solum in gradu sui | |
| apostolatus remansit, uerum etiam in pastorem totius ecclesiae a | |
| Christo institui meruit,) probantur lapsi post dignam penitenciam | |
| non solum propria offitia retinere, sed etiam ad maiora posse | |
| conscendere. Quod autem B. Petrus post negationem pastor | |
| ecclesiae a Domino sit institutus, probatur auctoritate B. Gregorii, | |
| qui in omelia dominicae resurrectionis de eodem principe | |
| apostolorum scribit, dicens: | |
| <4 53> -C. LIII.+ <T R> Petrus post culpam negationis princeps apostolorum | |
| a Domino est institutus. | |
| <T T> Considerandum est nobis, cur omnipotens Deus eum, | |
| quem cunctae ecclesiae preferre disposuerat, ancillae uocem | |
| pertimescere et se ipsum negare permisit. Quod nimirum | |
| magnae actum pietatis dispensatione cognoscimus, ut is, | |
| qui futurus erat pastor ecclesiae, in sua culpa disceret, | |
| qualiter aliis misereri debuisset. Prius itaque eum ostendit | |
| sibi, et tunc preposuit ceteris, ut ex sua infirmitate cognosceret, | |
| quam misericorditer aliena infirma tolleraret. | |
| <4 54> -C. LIV.+ <T R> Post negationem in fide et gradu Petrus profecit. | |
| <T I> Item Ambrosius in omelia L. | |
| <T T> Fidelior factus est Petrus, postquam fidem se perdidisse | |
| defleuit; atque ideo maiorem gratiam reperit quam amisit. | |
| Tamquam bonus enim pastor tuendum gregem accepit, ut | |
| qui sibi ante infirmus fuerat, fieret omnibus firmamentum, | |
| et qui se interrogationis temptacione nutauerat, | |
| ceteros fidei stabilitate fundaret. Denique pro soliditate | |
| deuotionis ecclesiarum petra dicitur, sicut ait Dominus: | |
| "Tu es Petrus et cetera." Petra enim dicitur, eo quod | |
| primus in nationibus fidei fundamenta posuerit, et tamquam | |
| saxum immobile totius operis Christiani compagem | |
| molemque contineat. | |
| -VI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Item obicitur, penitentes ad sacros | |
| ordines promoueri non debent: non ergo lapsi post penitencia | |
| ad maiora pertingere possunt. | |
| <S 199><L 1> -199+ | |
| Unde in Cartaginensi Concilio IV. -[cap. 68. et 69.]+ | |
| legitur: | |
| <4 55> -C. LV.+ <T R> Non ordinetur clericus ex penitentibus. | |
| <T T> Ex penitentibus, quamuis sit bonus, tamen clericus | |
| non ordinetur. Si per ignorantiam episcopi factum | |
| fuerit, deponatur a clero, quia se ordinationis tempore | |
| non prodidit fuisse penitentem. Si autem sciens episcopus | |
| ordinauerit talem, etiam ipse ab episcopatu suo | |
| ordinandi dumtaxat potestate priuetur. Simili sentenciae | |
| subiacebit episcopus, si sciens ordinauerit clericum, qui | |
| uiduam aut repudiatam uxorem habuerit, aut secundam. | |
| -+ | |
| <4 56> -C. LVI.+ <T R> Bigamus, penitens, uiduae maritus, sacrae militiae se | |
| ingerens, sine spe promotionis in suo ordine permaneat. | |
| <T I> Item Siricius Papa Himerio Episcopo. -[epist. I. c. 15.]+ | |
| <T T> Quicumque penitens, quicumque bigamus, quicumque | |
| uiduae maritus ad sacram miliciam indebite et incompetenter | |
| irrepserit, hac sibi condicione a nobis ueniam intelligat | |
| relaxatam, ut in magno debeat computare beneficio, si | |
| adempta sibi omni spe promocionis in hoc quo inuenitur | |
| ordine perpetua stabilitate permaneat. | |
| <4 57> -C. LVII.+ <T R> Non prohibeatur a clero, qui pressus languore | |
| per communionem penitenciae benedictionem accepit. | |
| <T I> Item ex Concilio Gerondensi. -[c. 9.]+ | |
| <T T> Is uero, qui egritudinis languore depressus penitenciae | |
| benedictionem, quam uiaticum dicimus, per communionem | |
| acceperit, postmodum reconualescens caput | |
| penitenciae in ecclesia non subdiderit publice, si prohibitis | |
| uiciis non detinetur obnoxius, admittatur ad clerum. | |
| <4 58> -C. LVIII.+ <T R> Qui ad penitenciam agendam in monasterio | |
| recluditur, presbiter non ordinetur. | |
| <T I> Item Hormisda Papa omnibus Episcopis per uniuersas | |
| prouincias. | |
| <T T> Si ille, qui ultro petit penitenciam, quamuis eam perfecte | |
| agat, non potest episcopus aut presbiter ordinari, ita ut, | |
| etiamsi per ignoranciam ordinatus fuerit et postea conuincitur | |
| penitenciam accepisse, deiciatur: ille, qui inuitus | |
| ad penitenciam agendam mittitur in monasterio, (qui | |
| utique nichil aliud, quam penitens dicendus est), qua | |
| consciencia ad sacerdocium peruenire permittitur? | |
| Nemo mihi alia quelibet contra auctoritatem sedis apostolicae | |
| <S 200><L 1> -200+ | |
| uel CCCXVIII. episcoporum, uel reliquorum canonum | |
| constituta obiciat; quia quicquid contra illorum | |
| diffinicionem (in quibus Spiritum sanctum credimus locutum) | |
| dictum fuerit, recipere non solum temerarium, sed etiam | |
| periculosum esse non dubito. | |
| <4 59> -C. LIX.+ <T R> Bigami, uel quilibet post penitenciam sacris | |
| non applicentur ministeriis. | |
| <T I> Item Gelasius Urbis Romae Episcopus omnibus Episcopis. | |
| -[per Lucaniam, etc. cap. 5.]+ | |
| <T T> Non confidat quisquam pontificum fas esse, digamos | |
| aut coniugia sortientes ab aliis derelicta, siue | |
| quoslibet post penitenciam, uel sine litteris, uel corpore | |
| uiciatos, uel condicionarios, aut curiae publicarumque rerum | |
| nexibus inplicatos, aut passim nulla temporis congruentis | |
| expectatione discussos, diuinis seruituros applicare ministeriis. | |
| -+ | |
| <4 60> -C. LX.+ <T R> Penitentes nec etiam clerici fieri possunt. | |
| <T I> Item Innocentius. -[Agapito et ceteris, epist. VI.]+ | |
| <T T> Canones apud Niceam constituti penitentes etiam ab | |
| infimis offitiis clericorum excludunt. | |
| <T P> -Gratian.+ Hoc non de quibuslibet penitentibus intelligitur, | |
| sed de illis tantum, qui post penitenciam secularis militiae | |
| cingulum accipiunt. De quibus Innocentius Episcopus | |
| scribit Victorio Rotomagensi Episcopo. -[epist. II. c. 2.]+ | |
| <4 61> -C. LXI.+ <T R> Non debet fieri clericus, qui post remissionem | |
| peccatorum miliciae cingulum habuit. | |
| <T T> Si quis post remissionem peccatorum cingulum miliciae | |
| secularis habuerit, ad clericatum omnino admitti non debet. | |
| <T P> -Gratian.+ Potest et aliter intelligi. Est quedam penitencia, | |
| que solempnis appellatur, que semel tantum in ecclesia conceditur, | |
| de qua Ambrosius ait: "Sicut unum est baptisma, ita unica | |
| est penitencia." Item: "Non est secundus locus penitenciae." | |
| Item: "Reperiantur quam plurimi, qui sepius agendam | |
| penitenciam putant, qui luxuriantur in Christo. Nam si uere | |
| penitenciam agerent, numquam iterandam postea putarent." | |
| <4 62> -[C. LXII.]+ | |
| <T I> Item Augustinus ad Macedonium. -[epist. LIV.]+ | |
| <T T> Quamuis caute et salubriter prouisum sit, ut locus | |
| humillimae penitenciae semel tantum in ecclesia concedatur, | |
| ne medicina nimis utilis minus uilis haberetur, tamen | |
| cotidie peccantibus numquam per penitenciam uenia negatur. | |
| <S 201><L 1> -201+ | |
| <T P> -Gratian.+ Hec autem penitencia quomodo inponenda sit | |
| in Agatensi Concilio legitur, in quo sic statutum est: -[c. 15.]+ | |
| <4 63> -C. LXIII.+ <T R> Quomodo penitentes ad penitenciam accedant. | |
| <T T> Penitentes tempore, quo penitenciam petunt, inpositionem | |
| manuum et cilicium super capita a sacerdote | |
| (sicut ubique statutum est) consequantur. Si autem | |
| comas non deposuerint, aut uestimenta non mutauerint, | |
| abiciantur et nisi digne penituerint, non recipiantur. | |
| Iuuenibus etiam penitencia propter etatis fragilitatem non | |
| facile committenda est. Viaticum tamen omnibus in morte | |
| positis non est negandum. | |
| <4 64> -C. LXIV.+ <T R> Que sint obseruandas in solempni penitencia. | |
| <T I> Item ex eodem. | |
| <T T> In capite quadragesimae omnes penitentes, qui publicam | |
| suscipiunt aut susceperunt penitenciam, ante fores ecclesiae | |
| se representent episcopo ciuitatis, sacco induti, nudis | |
| pedibus, uultibus in terram demissis reos se esse ipso | |
| habitu et uultu protestantes. Ibi adesse debent | |
| decani, id est archipresbiteri parrochiarum et presbiteri | |
| penitencium, qui eorum conuersationem diligenter | |
| inspicere debent, et secundum modum culpae penitenciam | |
| per prefatos gradus iniungere. Post hec eos in ecclesiam | |
| introducat, et cum omni clero septem penitenciae | |
| psalmos in terram prostratus cum lacrimis | |
| pro eorum absolutione decantet; tunc resurgens ab | |
| oratione, iuxta quod canones iubent, manus eis inponat, | |
| aquam benedictam super eos spargat, cinerem prius | |
| mittat, deinde cilicio capita eorum operiat, et cum gemitu | |
| et crebris suspiriis denunciet eis, quod sicut Adam proiectus | |
| est de paradiso, ita et ipsi pro peccatis ab ecclesia abiciuntur; | |
| postea iubeat ministris, ut eos extra ianuam | |
| ecclesiae expellant, clerus uero prosequatur eos cum responsorio: | |
| "In sudore uultus tui uesceris pane tuo, etc." ut, | |
| uidentes sanctam ecclesiam pro facinoribus suis tremefactam | |
| atque commotam, non paruipendant penitenciam. In | |
| sacra autem Domini cena rursus ab eorum decanis et | |
| eorum presbiteris ecclesiae liminibus represententur. | |
| <T P> -Gratian.+ Hanc penitenciam nulli umquam clericorum agere | |
| conceditur, atque ideo huiuscemodi penitentes ad clerum admitti | |
| prohibentur. | |
| <S 202><L 1> -202+ | |
| Unde in Cartaginensi Concilio V. -[cap. 11.]+ statutum | |
| legitur: | |
| <4 65> -C. LXV.+ <T R> Clericis non inponatur manus tamquam | |
| penitentibus. | |
| <T T> Confirmandum est, ut, si quando presbiteri uel diaconi | |
| in aliqua grauiori culpa conuicti fuerint, qua eos a ministerio | |
| necesse sit remoueri, non eis manus tamquam | |
| penitentibus uel tamquam fidelibus laicis inponatur, neque | |
| umquam permittendum est, ut rebaptizati ad | |
| clericatus gradum promoueantur. | |
| <T P> Item Siricius Papa: -[Himerio, epist. I. c. 14.]+ | |
| <4 66> -C. LXVI.+ <T R> Nec clerico penitenciam agere, nec penitenti ad | |
| clericatum accedere permittitur. | |
| <T T> Illud quoque nos par fuit prouidere, ut sicut penitenciam | |
| agere nulli umquam conceditur clericorum, ita | |
| post penitudinem ac reconciliationem cuiquam | |
| laicorum non liceat honorem clericatus adipisci, | |
| quoniam quamuis sint omnium peccatorum contagione | |
| mundati, nulla tamen debent gerendorum sacramentorum | |
| instrumenta suscipere, qui dudum fuerint uasa | |
| uiciorum. | |
| <4 67> -C. LXVII.+ <T R> Presbiteris et diaconibus tamquam penitentibus | |
| manus inponi non debent. | |
| <T I> Item Leo Papa. -[Rustico Narbonensi, epist. XC. cap. 2.]+ | |
| <T T> Alienum est a consuetudine ecclesiastica, ut qui in | |
| presbiterali honore aut diaconii gradu fuerint consecrati, | |
| hi pro crimine aliquo suo per manus inpositionem remedium | |
| accipiant penitendi; quod sine dubio ex apostolica | |
| tradicione descendit, secundum quod scriptum est: | |
| "Sacerdos si peccauerit, quis orabit pro illo?" Unde | |
| huiusmodi lapsis ad promerendam misericordiam Dei | |
| priuata est expetenda secessio, ubi illis, si satisfactio | |
| fuerit digna, sit etiam fructuosa. | |
| <T P> -Gratian.+ Probantur etiam auctoritate Tolletani Concilii | |
| huiuscemodi penitentes ad clerum non admittendi, in quo -[c. 2.]+ | |
| sic statutum est: | |
| <4 68> -C. LXVIII.+ <T R> Causa necessitatis ad clerum penitentes | |
| admittantur. | |
| <T T> Placuit, ut penitentes non admittantur ad clerum, | |
| nisi tantum si necessitas aut usus exegerit; tunc deputentur | |
| <S 203><L 1> -203+ | |
| inter hostiarios uel inter lectores, ita ut apostolum | |
| uel euangelium non legant. -@. 1.+ Si qui autem | |
| ordinati sunt in diacones, inter subdiacones habeantur, | |
| ita ut manum non inponant nec sacra contingant. | |
| -@. 2.+ Cum uero penitentem dicimus, qui post baptisma | |
| aut pro homicidio, aut pro diuersis criminibus grauissimisque | |
| peccatis publicam penitenciam gerens sub cilicio | |
| diuino fuerit reconciliatus altario. | |
| -VII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Apostatae quoque ad clericatus offitium | |
| admitti non debent. | |
| Unde in Concilio Arelatensi II.: -[cap. 25.]+ | |
| <4 69> -C. LXIX.+ <T R> Ad clericatus offitium non admittantur apostatae. | |
| <T T> Hii, qui post sanctam religionis professionem apostatant | |
| et ad seculum redeunt, et postmodum penitenciae | |
| remedia non requirunt, sine penitencia communionem | |
| penitus non accipiant. Quos etiam iubemus ad clericatus | |
| offitium non admitti. Et quicumque ille sit, post | |
| penitenciam habitum secularem accipere non presumat. | |
| Quod si presumpserit, ab ecclesia alienus habeatur. | |
| <1 D><S 203><L 20> | |
| <2 51> -DISTINCTIO LI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Ecce, quod criminosi, uel non uere penitentes, uel | |
| publicam penitenciam agentes, a sacris prohibentur ordinibus. | |
| Adiecit quoque sancta mater ecclesia, ut curiales, aut post | |
| baptisma militantes, aut in foro decertantes, a sacris prohibeantur | |
| ordinibus. | |
| Unde Innocentius ait: -[Papa Episcopis in Toletana. | |
| Sinodo constitutis, epist. XXIV. c. 2.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Post baptisma militantes, uel in foro decertantes, a | |
| sacris prohibentur ordinibus. | |
| <T T> Aliquantos ex his, qui post acceptam baptismi gratiam | |
| in forensi exercitacione sunt uersati et obtinendi pertinaciam | |
| susceperunt, adscitos ad sacerdotium esse comperimus, | |
| quorum numero aliqui perhibentur ad sacerdotium | |
| assumi; aliquantos ex milicia, qui cum potestatibus obedierunt, | |
| seua necessario precepta sunt exsecuti; aliquantos | |
| ex curialibus, qui, dum parerent potestatibus, que | |
| sibi sunt inperata fecerunt; aliquantos, qui uoluptates et | |
| editiones populi celebrarunt, ad honorem summi sacerdocii | |
| peruenisse, quorum omnium neminem ad societatem | |
| quidem ordinis clericorum oportuerat peruenire. Que | |
| singula si discutienda mandemus, non modicos motus aut | |
| scandala Ispaniensibus prouinciis, quibus mederi cupimus, | |
| de studio emendationis inducemus; idcirco remittenda | |
| potius hec putamus. Sed ne deinceps similia committantur | |
| <S 204><L 1> -204+ | |
| dilectionis uestrae maturitas prouidere debebit, ut tantae | |
| usurpationis nunc finis necessarius inponatur, eo | |
| uidelicet constituto, ut, quicumque tales ordinati fuerint, | |
| cum ordinatoribus suis deponantur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De quibus laicis ad clericatum non possunt | |
| peruenire. | |
| <T I> Idem Felici Episcopo Nuceriano. -[epist. IV. c. 3.]+ | |
| <T T> Designata sunt genera laicorum, de quibus ad clericatum | |
| aliqui peruenire non possunt, id est, si quis fidelis | |
| administrauerit. De curialibus autem manifesta ratio | |
| est, quoniam etsi inueniantur huiusmodi uiri, qui clerici | |
| debeant fieri, tamen quoniam sepius ad curiam repetuntur, | |
| cauendum est ab his propter tribulationem, que sepe de | |
| his ecclesiae prouenit. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non admittantur curiales ad clericale offitium. | |
| <T I> Idem. -[Victricio Episcopo Rothomagensi, epist. II. | |
| cap. 11.]+ | |
| <T T> Preterea frequenter quidam ex fratribus nostris curiales | |
| uel quibuslibet publicis functionibus occupatos, clericos | |
| facere contendunt, pro quibus postea maior est tristicia, | |
| cum de reuocandis eis aliquid ab inperatore precipitur, | |
| quam gratia nascitur de ascito. Constat enim eos | |
| in ipsis muneribus etiam uoluptates exhibere, quas | |
| a diabolo inuentas esse non dubium est, et ludorum et munerum | |
| apparatibus aut preesse, aut forsitan interesse. | |
| Sit certe in exemplum sollicitudo et tristicia fratrum, quam | |
| sepe pertulimus inperatore presente, cum pro his sepius | |
| rogaremus, quam ipse nobiscum positus cognouisti, quibus | |
| non solum inferiores clerici ex curialibus, uerum etiam | |
| iam in sacerdotio constituti ingens molestia ut redderentur | |
| instabat. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non promoueatur ad diaconatum, qui post baptismum | |
| ad fideles necandum accinctus fuerit. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano I. -[cap. 8.]+ | |
| <T T> Si quis post acceptum baptismum militauerit, et clamidem | |
| sumpserit ac cingulum ad necandum fideles, | |
| etiamsi grauia non admiserit, si ad clerum admissus fuerit, | |
| diaconii non accipiat dignitatem. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> A quibus debet esse inmunis, qui in episcopum est | |
| ordinandus. | |
| <T I> Item ex Tolletano Concilio IV. -[cap. 19.]+ | |
| <T T> Qui in aliquo crimine detenti sunt, qui infamiae nota | |
| aspersi sunt, qui scelera aliqua per publicam penitenciam | |
| se admisisse confessi sunt, qui in heresim sunt lapsi, qui | |
| in heresi baptizati aut rebaptizati esse noscuntur, qui | |
| semetipsos absciderunt aut qui naturali defectu membrorum | |
| <S 205><L 1> -205+ | |
| aliquid minus habere noscuntur, qui secundae | |
| uxoris coniunctionem sortiti sunt aut numerosa coniugia | |
| frequentauerunt, qui uiduam uel a marito relictam duxerunt | |
| aut corruptarum mariti fuerunt, qui concubinas aut | |
| fornicarias habuerunt, qui seruili condicioni obnoxii sunt | |
| qui ignoti sunt, qui neophiti uel laici sunt, qui seculari miliciae | |
| dediti sunt, qui curiae nexibus obligati sunt, qui inscii | |
| litterarum sunt, qui nondum ad triginta annos peruenerunt, | |
| qui per gradus ecclesiasticos non ascenderunt, qui ambitu | |
| honorem querunt, qui honorem muneribus obtinere moliuntur, | |
| qui a decessoribus in sacerdotium eliguntur. -@. 1.+ | |
| Sed nec ille deinceps sacerdos erit, quem nec clerus, nec | |
| populus propriae ciuitatis elegit, uel auctoritas metropolitani, | |
| uel conprouincialium sacerdotum assensus non exquisiuit. | |
| Quicumque ergo deinceps ad ordinem sacerdocii | |
| postulatus, et in his, que predicta sunt, exquisitus, in nullo | |
| horum deprehensus fuerit, et examinatus probabili uita | |
| atque doctrina exstiterit, tunc secundum sinodalia uel | |
| decretalia constituta cum omnium clericorum uel ciuium | |
| uoluntate ab uniuersis conprouincialibus episcopis, aut certe | |
| a tribus, in sacerdotem die dominico consecrabitur, conuenientibus | |
| ceteris, qui absentes sunt, suis litteris, et magis | |
| auctoritate uel presencia eius, qui metropolitanus Episcopus | |
| constitutus est. Episcopus autem conprouincialis ibi | |
| consecrandus est, ubi metropolitanus elegerit; metropolitanus | |
| autem non nisi in ciuitate metropoli, conprouincialibus | |
| ibidem conuenientibus. -@. 2.+ Si quis autem deinceps | |
| contra predicta uetita canonum ad sacerdotii gradum indignus | |
| aspirare contenderit, cum ordinatoribus suis adepti | |
| honoris periculo subiacebit. | |
| <1 D><S 205><L 31> | |
| <2 52> -DISTINCTIO LII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Qui uero pretermissis aliquibus gradibus non superbia, sed | |
| negligentia ad maiores conscenderit, tamdiu a maioribus abstineat, | |
| quousque congruo tempore pretermissos accipiat. | |
| Unde Alexander II. scribit Grimaldo Constantiensi | |
| Episcopo: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De eo, qui subdiaconatus ordine postposito diaconus | |
| et presbiter est ordinatus. | |
| <T T> Sollicitudo dilectionis tuae studuit consulere, utrum | |
| portitor istarum litterarum diaconatus et presbiteratus offitium | |
| idoneus sit peragere nec ne, cum ad id prepropero | |
| cursu, subdiaconatus ordine postposito, negligentia potius | |
| quam superbia cognoscatur ascendisse. Unde nos consulendo | |
| caritati tuae mandamus, ut ab offitio sacerdotali eum | |
| prohibeas, donec proximo quatuor temporum ieiunio subdiaconatus | |
| <S 206><L 1> -206+ | |
| ministerium sibi rite imponas, et sic deinceps ad | |
| maiora offitia eum redire concedas. | |
| <1 D><S 206><L 3> | |
| <2 53> -DISTINCTIO LIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Curiales autem, ut supra scriptum est, ideo ordinari prohibentur, | |
| quia frequenter, dum ab ecclesia repetuntur, plurima | |
| incommoda ecclesia sequitur, uel quia iidem curiales non uoto | |
| religionis, sed ut offitiorum suorum ratiocinia fugiant, ad ecclesias | |
| se transferunt. | |
| Unde Gregorius scribit libro VIII. Registro -[Indict. I. epist. 11.]+ | |
| omnibus Episcopis de lege Mauritii Augusti: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quare sit constitutum, ne curiales ordinentur. | |
| <T T> Legem, quam piissimus inperator dedit, ne forte hi, | |
| qui miliciae uel rationibus sunt publicis obligati, dum causarum | |
| suarum periculum fugiunt, ad ecclesiasticum habitum | |
| ueniant uel in monasteriis conuertantur, uestrae studui fraternitati | |
| transmittere, maxime ob hanc causam, quod hi, | |
| qui seculi actionibus inplicati sunt, in clero ecclesiae prepropere | |
| suscipiendi non sunt, quia, dum in ecclesiastico habitu | |
| non dissimiliter quam prius uixerant uiuunt, nequaquam | |
| student seculum fugere, sed mutare. Quod si etiam tales | |
| quique monasterium petunt, suscipiendi nullo modo | |
| sunt, nisi prius a negociis publicis fuerint absoluti. -@. 1.+ | |
| Si qui uero ex militaribus uiris in monasteriis annumerari | |
| festinant, non sunt temere suscipiendi, nisi uita eorum | |
| subtiliter inquisita fuerit. Et iuxta normam regularem in suo | |
| habitu per triennium probati, tunc monachicum habitum | |
| Deo auctore suscipiant. | |
| <1 D><S 206><L 29> | |
| <2 54> -DISTINCTIO LIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Serui autem ordinari prohibentur, nisi a propriis | |
| dominis libertatem legitimam consequantur. | |
| Unde Leo Episcopus omnibus scribit Episcopis: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Seruus ad clericatus offitium non promoueatur. | |
| <T T> Nullus episcoporum seruum alterius ad clericatus offitium | |
| promouere presumat, nisi forte eorum peticio aut | |
| uoluntas accesserit, qui aliquid sibi in eo uendicant potestatis. | |
| Debet enim esse inmunis ab aliis, qui diuinae | |
| miliciae est aggregandus, ut a castris dominicis, quibus | |
| nomen eius asscribitur, nullius necessitatis uinculis abstrahatur. | |
| -+ | |
| <S 207><L 1> -207+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De seruili condicione ad sacros ordines nullus accedat. | |
| <T I> Item ex Triburiensi Concilio. | |
| <T T> Nulli de seruili condicione ad sacros ordines promoueantur, | |
| nisi prius a dominis propriis legitimam libertatem | |
| consequantur; cuius libertatis charta ante ordinationem | |
| in ambone publice legatur, et, si nullus contradixerit | |
| rite consecrabuntur. Porro seruus non canonice consecratus, | |
| postquam de gradu deciderit, eius condicionis | |
| sit, cuius fuerat ante gradum. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Ex Concilio Cartaginensi I. c. 8. | |
| <T T> Magnus episcopus Astiagensis dixit, quid dilectioni | |
| uestrae uidetur, procuratores, actores et executores, seu | |
| curatores pupillorum si debeant ordinari? Gratus episcopus | |
| dixit: si post deposita uniuersa et reddita ratiocinia actus | |
| uitae ipsorum fuerint conprobati in omnibus, debent et | |
| cum laude cleri, si postulati fuerint, honore munerari. | |
| Si enim ante libertatem negociorum uel offitiorum ab | |
| aliquo sine consideratione fuerint ordinati, ecclesia infamatur. | |
| Uniuersi dixerunt: Recte omnia statuit sanctitas | |
| tua, ideoque ita est et nostra ista quoque sentencia. -]+ <P 0> | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Post donum libertatis famuli ecclesiae deuocentur | |
| in clerum. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano IX. -[c. 11.]+ | |
| <T T> Qui ex famulis ecclesiae seruituri deuocantur in | |
| clerum ab episcopis suis, necesse est, ut libertatis percipiant | |
| donum, et si honestae uitae claruerint meritis adiuti | |
| tunc demum maioribus fungantur offitiis. Quos uero | |
| flagitii sordidauerit incorrigibilis noxa, perpetua seruitus | |
| condicionis religet in catena. | |
| <T P> -Gratian.+ Qui autem a dominis suis ordinandi libertatem | |
| consequuntur, ab eorum patrocinio penitus debent esse alieni, ut | |
| in nullo eorum obsequiis inueniantur obnoxii. | |
| Unde in Concilio Tolletano IV. -[c. 73.]+ legitur: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Ad clericatum suscipiantur qui nullo obsequio | |
| retento a dominis suis libertatem percipiunt. | |
| <T T> Quicumque libertatem a dominis suis ita percipiunt, | |
| ut sibi in eis nullum obsequium patronus retentet, isti, si | |
| sine crimine sunt, ad clericatus ordinem liberi suscipiantur, | |
| quia directa manumissione absoluti noscuntur. Qui | |
| uero retento obsequio manumissi sunt, pro eo, quod adhuc | |
| patroni seruitute tenentur obnoxii, nullatenus sunt ad | |
| <S 208><L 1> -208+ | |
| ecclesiasticum ordinem promouendi, ne, quando uoluerint | |
| eorum domini, fiant ex clericis serui. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Ex Concilio Tolletano. -[c. 82.]+ | |
| <T T> De seruorum ordinatione, qui passim ad gradus ecclesiasticos | |
| promouentur, placuit omnibus cum sacris canonibus | |
| concordari debere, et statutum est, ut nullus episcoporum | |
| deinceps eos ad sacros ordines promouere presumat, nisi | |
| prius a dominis propriis libertatem consecuti fuerint. -@. 1.+ | |
| Et si quilibet seruus dominum suum fugiens aut per | |
| litteras, aut adhibitis testibus munere conductis uel corruptis, | |
| aut qualibet calliditate uel fraude ad gradus ecclesiasticos | |
| peruenerit, decretum est, ut deponatur, et dominus | |
| eius eum recipiat. -@. 2.+ Si uero auus uel pater ab alia | |
| patria in aliam migrans in eadem prouincia filium genuerit, | |
| et ipse filius ibidem educatus et ad gradus ecclesiasticos | |
| promotus fuerit, et utrum seruus sit ignotum sit, et postea | |
| ueniens dominus illius legibus eum acquisierit, sancitum est, | |
| ut, si dominus eius illi libertatem dare uoluerit, in gradu | |
| suo permaneat. -@. 3.+ Si uero eum catena seruitutis a castris | |
| dominicis abstrahere uoluerit, gradum amittat, quia iuxta | |
| sacros canones uilis persona manens sacerdotii dignitate | |
| fungi non potest. -]+ <P 0> | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Sine consensu patroni non ordinetur, qui patrocinio | |
| cuiuslibet est obligatus. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Si quis obligatus est tributo seruili, uel aliqua condicione, | |
| uel patrocinio cuiuslibet domus, non est ordinandus | |
| clericus, nisi probatae uitae fuerit, et patroni consensus | |
| accesserit. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Ex Concilio Tolletano c. 2. | |
| <T T> De rebus uero illorum uel peculiari, qui a propriis dominis | |
| libertate donantur, ut ad gradus ecclesiasticos iure | |
| promoueantur, statutum est, ut in potestate dominorum | |
| consistat, quicquid ante libertatem habuerunt utrum illis | |
| concedere, an sibi retinere uoluerint. -]+ <P 0> | |
| <T P> -Gratian.+ Ceterum, si a dominis suis libertatem consecuti | |
| non fuerint, et ad ecclesiasticos ordines aliquo modo irrepserint, | |
| presbiter peculii amissione mulctetur, diaconus uero aut uicarium | |
| pro se prestabit, aut in seruitutem reuocabitur; ceteri uero | |
| gradus non possunt quemquam a nexu seruitutis absoluere. | |
| <S 209><L 1> -209+ | |
| Unde Gelasius scribit Martino et Iusto Episcopis: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Seruus si latenter irrepserit ad sacerdotium, peculii | |
| amissione multetur. | |
| <T T> Ex antiquis regulis et nouella sinodali explanatione | |
| conprehensum est, personas obnoxias cingulo celestis | |
| miliciae non precingi. Sed nescio utrum ignorantia aut | |
| uoluntate rapiamini, ita ut ex hac causa nullus pene episcoporum | |
| uideatur extorris. Ita enim nos frequens et | |
| plurimorum querela circumstrepit, ut ex hac parte nichil | |
| penitus putetur constitutum. -@. 1.+ Actores siquidem | |
| illustris uiri filii nostri Amandiani grauiter conqueruntur, | |
| homines suo iuri debitos alios iam clericos, alios iam | |
| diaconos ordinatos, cum non solum post modernum concilium | |
| (quod tantorum collectione pontificum sub omnium | |
| saluberrimae prouisionis assensu constat esse perfectum) | |
| huiusmodi personae suscipi non deberent, uerum etiam, | |
| si qui forte in diuinae cultu miliciae ante fuerint ignorantia | |
| faciente suscepti, eliminari prorsus et exuti religioso | |
| priuilegio, ad dominorum suorum possessiones iusta debuerint | |
| ammonitione compelli. Et ideo, fratres karissimi, | |
| eos, quos supradicti uiri actores in clericatus offitio monstrauerint | |
| detineri, discussos et obnoxios adprobatos, | |
| custodito legum tramite sine intermissione restituite, ita | |
| ut si quis iam ex his presbiter reperitur, in eodem gradu | |
| peculii sola amissione multatus maneat. Diaconus | |
| uero aut uicarium prestet, aut, si non habuerit, ipse | |
| reddatur. Reliqua uero offitia sciant, neminem posse ab | |
| obnoxietate, si conuincitur, uendicari, quatenus hoc | |
| ordine custodito nec dominorum iura, nec priuilegia ulla | |
| ratione turbentur. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Seruus clericus factus seruituti maneat obnoxius. | |
| <T I> Idem Herculentio, Stephano et Iusto Episcopis. | |
| <T T> Frequens quidem et assidua nos querela circumstrepit | |
| de his pontificibus, qui nec antiquas regulas, nec decreta | |
| nostra nouiter directa cogitantes, obnoxias possessoribus | |
| illigatasque personas uenientes ad clericale | |
| cingulum non refutant. -@. 1.+ Nuper etenim rectores | |
| illustris feminae Placidiae petitorii oblatione conquesti | |
| sunt, Sabinum Marcellianensis siue Cusilinatis | |
| urbis antistitem Antiochum seruum iuris patronae suae (absentis | |
| dominae occasione captata) ad presbiterii honorem | |
| usque perductum, eiusque fratrem Leoncium clericalis | |
| <S 210><L 1> -210+ | |
| offitii priuilegio decorasse. Et ideo, fratres carissimi, inter supradictos | |
| actores, et eos, qui extremae condicionis repetuntur | |
| obiectu, cognitionem uobis nostra auctoritate deputamus, | |
| ut omni ueritate discussa, si reuera obiectam sibi maculam | |
| iustae refragationis non poterit ratione diluere, | |
| Leoncium clericum, quem gradus prefinitus legibus non | |
| defendit, ad sequendam condicionis suae necessitatem | |
| modis omnibus redibete. Antiochum uero, quia propter | |
| sacerdotium iam retolli non potest, si in sua | |
| ecclesia in hoc in quo est honore collocare desiderat, | |
| non uelud redditum sibi habeat, sed pro ministeriorum | |
| celebratione susceptum. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Rufino et Aprili Episcopis. | |
| <T T> Quis aut leges principum, aut patrum regulas, aut ammonitiones | |
| modernas dicat debere contempni, nisi qui inpunitum | |
| sibi tantum existimat transire commissum? Actores | |
| siquidem filiae nostrae illustris et magnificae feminae | |
| Maximae petitorii nobis insinuatione conquesti sunt, Siluestrum | |
| atque Candidum, originarios suos, contra constituciones, | |
| que supra dictae sunt, etiam contradictione | |
| preeunte a Lucerino pontifice diacones non legitime | |
| ordinatos. Et ideo, fratres karissimi, tantae preuaricationis | |
| excessus noueritis sagacius inquirendos, et, si constiterit | |
| querelam ueritate fulciri, continuo, qui contradictione preeunte | |
| non legitime sunt creati, a sacris offitiis repellantur. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Nec ad religiosae uitae propositum, nec ad clericatus | |
| offitium sine dominorum consensu serui admittantur. | |
| <T I> Item eisdem. | |
| <T T> Generalis etiam querelae uitanda presumptio est, qua | |
| propemodum causantur uniuersi, passim seruos et originarios | |
| dominorum iura possessionemque fugientes, sub religiosae | |
| conuersationis obtentu uel ad monasteria sese conferre, | |
| uel ad ecclesiasticum famulatum conniuentibus quoque | |
| presulibus indifferenter admitti. Que modis omnibus est | |
| amouenda pernicies, ne per Christiani nominis institutum aut | |
| aliena peruadi, aut publica uideatur disciplina subuerti; | |
| precipue cum nec ipsam ministerii clericalis hac obligatione | |
| fuscari dignitatem conueniat, cogaturque pro statu militantium | |
| sibi condicioneque iurgari, aut uideri (quod absit) | |
| obnoxia. Quibus sollicita competenter interdictione prohibitis, | |
| <S 211><L 1> -211+ | |
| quisquis episcopus, presbiter, diaconus, uel | |
| eorum, qui monasteriis preesse noscuntur, huiusmodi personas | |
| apud se tenentes non restituendas patronis, aut deinceps | |
| uel ecclesiae seruituti, uel religiosis congregationibus | |
| putauerint applicandas, nisi uoluntate forsitan dominorum | |
| subscriptionis testimonio primitus absolutas | |
| uel legitima transactione concessas, periculum se proprii | |
| honoris non ambigant communionisque subituros, si | |
| super hac re cuiusquam uerax nos querela pulsauerit. -@. 1.+ | |
| Magnis quippe studiis secundum B. Paulum Apostolum | |
| precauendum est, ne fides et disciplina Domini | |
| blasphemetur. <T I> Idem: <T T> -@. 2.+ Nichil perire credimus | |
| ecclesiasticis utilitatibus, si que sunt aliena reddantur. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hoc tunc obseruandum est, cum dominus | |
| et serus eiusdem professionis inueniuntur. Ceterum | |
| Iudeus Christianum mancipium emerit, iudicis uel episcopi auctoritate, | |
| etiam eo inuito, ad libertatem debet perduci. | |
| Unde Gregorius Libertino Episcopo: | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Ad libertatem perducantur mancipia Christiana | |
| a Iudeis conparata. | |
| <T T> Mancipia Christiana, quecumque Iudeum conparasse | |
| patuerit, ad libertatem iuxta legum precepta sine ambiguitate | |
| perducite, ne, quod absit, religio Christiana Iudeis | |
| subiecta polluatur. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Offitia publica Iudeis non sunt committenda. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano III. -[c. 14.]+ | |
| <T T> Nulla offitia publica Iudeis iniungantur, per que eis | |
| occasio tribuatur penam Christianis inferre. Si qui uero | |
| Christiani ab eis in Iudaismo ritu sunt maculati uel | |
| etiam circumcisi, non reddito pretio ad libertatem et religionem | |
| redeant Christianam. | |
| <T P> -Gratian.+ De his autem, qui in infidelitate empti ad gratiam | |
| baptismi uenire desiderant, quid fieri debeat, Gregorius scribit | |
| Fortunato Neapolitano Episcopo: -[lib. V. epist. 31.]+ | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> In libertatem uendicentur serui, qui ab infidelitate | |
| ad fidem accedunt. | |
| <T T> Fraternitatem uestram oportet esse sollicitam, | |
| si de Iudeorum seruitio non solum Iudeus, sed etiam | |
| quisquam paganorum fieri uoluerit Christianus, postquam | |
| uoluntas eius fuerit patefacta, ne hunc sub quolibet ingenio | |
| uel argumento cuipiam Iudeorum uenundandi facultas | |
| sit; sed is, qui ad Christianam conuerti fidem desiderat, | |
| defensione uestra in libertatem modis omnibus uendicetur. | |
| -@. 1.+ Hi uero, quos huiuscemodi oportet seruos amittere, | |
| ne forsitan utilitates suas irrationabiliter existiment | |
| inpediri, sollicita uos hoc conuenit consideratione seruare, | |
| ut, si paganos, quos mercimonii causa de externis | |
| <S 212><L 1> -212+ | |
| finibus emerint, infra tres menses, dum emptor, cui uenditi | |
| fuerant, non inuenitur, fugere ad ecclesiam forte contigerit, | |
| et uelle se dixerint Christianos fieri, uel etiam extra | |
| ecclesiam hanc talem uoluntatem prodiderint, pretium eorum | |
| a Christiano scilicet emptore percipiant. Si | |
| autem post prefinitos tres menses quisquam huiuscemodi | |
| seruorum Iudaicorum uelle suum dixerit, et fieri | |
| uoluerit Christianus, nec aliquis eum postmodum emerit, | |
| nec dominus qualibet occasionis specie hunc audeat | |
| uenundare, sed ad libertatis proculdubio premia perducatur, | |
| quia hunc non ad uendendum, sed ad sibi seruiendum dicitur | |
| conparasse. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Idem Ianuario Caralitano Episcopo, libro III. | |
| epistola 9. | |
| <T T> Si quilibet Iudeorum seruus ad uenerabilia loca confugerit | |
| causa fidei, nullatenus eum patiamini preiudicium | |
| sustinere; sed siue olim Christianus, siue nunc fuerit baptizatus, | |
| sine ullo Christianorum pauperum damno religioso | |
| ecclesiasticae pietatis patrocinio in libertatem modis omnibus | |
| defendatur. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Item ex Concilio Tolletano XII. c. 9. | |
| <T T> Et si Iudeorum serui, nec dum adhuc conuersi, | |
| ad Christi gratiam conuolauerint, libertate donentur. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Item ex Concilio Matisconensi I. c. 16. | |
| <T T> Presenti concilio Deo auctore sancimus, ut nullum | |
| Christianum mancipium Iudeo deinceps seruiat; sed datis | |
| pro quolibet bono mancipio duodecim solidis ipsum mancipium | |
| quicumque Christianus seu ad ingenuitatem, | |
| seu ad seruitium licentiam habeat redimendi. Et si Christianus | |
| fieri desiderat, et non permittitur, similiter faciat, | |
| quia nefas est, quem Christus Dominus sanguinis sui | |
| effusione redemit, blasphemum Christianae religionis | |
| in uinculis tenere. Quod si acquiescere his, que statuimus, | |
| quicumque Iudeus noluerit, quamdiu ad pecuniam | |
| constitutam uenire distulerit, liceat mancipium ipsum | |
| cum Christianis ubicumque uoluerit habitare. -]+ <P 0> | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Aurelianensi. -[I. c. 5.]+ | |
| <T T> -III. Pars.+ Si seruus, absente aut nesciente domino, | |
| episcopo sciente quod seruus sit, presbiter aut | |
| diaconus ordinatus fuerit, ipso in clericatus offitio permanente, | |
| episcopus eum domino duplici satisfactione | |
| <S 213><L 1> -213+ | |
| recompenset. Si uero episcopus eum seruum nescierit, | |
| qui testimonium perhibent, aut eum supplicauerint ordinari, | |
| simili redibitione teneantur obnoxii. | |
| <4 20> -C. XX.+ | |
| <T I> Constitutio noua. | |
| <T T> Si seruus sciente et non contradicente domino, in clero | |
| fuerit ordinatus, ex hoc ipso liber et ingenuus erit. Sed | |
| si ignorante domino, licet, ei intra spatium unius | |
| anni et seruilem fortunam probare, et seruum suum | |
| accipere. Verum et si legitimo probatus experimento | |
| monachus efficiatur, euadit iugum seruitutis. | |
| Debent enim per triennium antequam monachi efficiantur in | |
| monasterio permanere, postea uero si monachi effecti | |
| fuerint, liberi efficiuntur. Episcopalis ordo liberat a | |
| fortuna seruili uel ascriptitia, sed non a curiali siue offitiali, | |
| nam et post ordinationem durat. Sed et ius | |
| patriae potestatis soluit episcopalis dignitas. Inscripticios | |
| uero in ipsis possessionibus clericos etiam preter | |
| uoluntatem dominorum fieri permittimus, ita tamen, ut | |
| clerici facti inpositam sibi agriculturam adinpleant. | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Leo omnibus Episcopis. -[epist. I. c. 1.]+ | |
| <T T> Admittuntur passim ad sacrum ordinem, quibus nulla | |
| natalium, nulla morum dignitas suffragatur, et qui a dominis | |
| suis consequi libertatem minime potuerunt, ad fastigium | |
| sacerdotii (tamquam seruilis uilitas hunc honorem capiat) | |
| prouehuntur. Ab his itaque, fratres karissimi, omnes | |
| uestrae prouinciae abstineant sacerdotes, et non tantum ab | |
| his, sed etiam ab aliis originariis, uel qui alicui conditioni | |
| obligati sunt, uolumus temperari, nisi forte eorum peticio | |
| aut uoluntas accesserit, qui aliquid sibi in eos uendicant | |
| potestatis. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ De seruis monasterii queritur, an | |
| ecclesiasticis offitiis possint aggregari, an non. Sed famuli ecclesiarum | |
| non sunt ordinandi, sicut supra dictum est, nisi a propriis | |
| episcopis libertatem consequuntur. Porro serus monasterii | |
| libertatem consequi non ualet, non ergo ad clericatum sibi | |
| accedere licet. Quod autem liber fieri non possit, probatur | |
| auctoritate octauae Sinodi, in qua sic statutum legitur: | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> Monasterii seruum abbati uel monacho non licet | |
| facere liberum. | |
| <T T> Abbati uel monacho monasterii seruum non licebit facere | |
| liberum. Qui enim nichil proprium habet, libertatem rei | |
| alienae dare non potest, nam, sicut et seculi leges | |
| <S 214><L 1> -214+ | |
| sanxerunt, non potest alienari possessio, nisi a proprio | |
| domino. | |
| <T P> -Gratian.+ Hac auctoritate prohibentur serui adipisci libertatem | |
| recedendi ab obsequio monasterii, sed non prohibentur | |
| nancisci libertatem promouendi ad sacros ordines. Potest enim | |
| in sacris ordinibus constitutus monasterii obsequiis perpetuo deseruire, | |
| ac sic seruus monasterii et libertatem adipisci et sacris | |
| offitiis ualet associari. Unde in alio capitulo prefatae constitucionis | |
| hec causa redditur: "Iniustum est enim, ut monachis | |
| rurale opus facientibus serui eorum otio torpeant ac deliciis | |
| affluant." | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quod autem serui ecclesiarum (quo | |
| nomine etiam monasterii seruos significari intelligimus) ad sacrae | |
| religionis propositum debeant assumi, auctoritate beati Gregorii | |
| probatur, qui generali Sinodo residens dixit: | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Si conuersationis probatae fuerit famulus | |
| ecclesiae, potest ordinari. | |
| <T T> Multos ex ecclesiastica familia nouimus ad omnipotentis | |
| seruitium festinare, ut ab humana seruitute liberi | |
| in diuino seruitio ualeant in monasteriis conuersari. | |
| Quod si passim dimittimus, omnibus fugiendi ecclesiastici | |
| iuris dominium occasionem prebemus. Si uero festinantes | |
| ad omnipotentis seruitium incaute retinemus, illi | |
| inuenimur negare quedam, qui dedit omnia. Unde necesse | |
| est, ut si quis ex iuris ecclesiastici uel secularis miliciae | |
| seruitute ad Dei seruitium conuerti desiderat, probetur | |
| prius in laicali habitu constitutus. Et si mores eius | |
| atque conuersatio bono desiderio illius testimonium ferunt, | |
| absque ulla retractione in monasterio omnipotenti Domino | |
| seruire permittatur, ut ab humano seruitio liber | |
| recedat, qui diuino amore districtiorem appetit subire | |
| seruitutem. Si autem et in monachico | |
| habitu secundum Patrum regulas irreprehensibiliter fuerit | |
| conuersatus, post prefixa sacris canonibus tempora | |
| iam ad quodlibet ecclesiasticum offitium prouehatur, | |
| si tamen illis non fuerit criminibus maculatus, que in | |
| testamento ueteri morte mulctantur. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce, quomodo serui ad clericatum ualeant assumi, | |
| uel quomodo non admittantur. Liberti quoque non sunt promouendi | |
| ad clerum, nisi ab obsequiis sui patroni fuerint absoluti. | |
| Unde in Concilio Eliberitano: -[c. 80.]+ | |
| <4 24> -C. XXIV.+ <T R> Absque patroni consensu libertus non | |
| promoueatur ad clerum. | |
| <T T> Prohibendum est, ut liberti, quorum patroni in seculo | |
| fuerint, ad clerum non promoueantur. | |
| <S 215><L 1> -215+ | |
| <1 D><S 215><L 1> | |
| <2 55> -DISTINCTIO LV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Corpore uero uitiati similiter a sacris offitiis | |
| prohibentur. | |
| Unde Gelasius Papa -[Episcopis per Lucaniam et Brutios | |
| constitutis, epist. I. c. 2. et 3.]+ scribit, dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Qui de monasterialibus disciplinis ad clericale munus | |
| accedit et de laicis, anteacta eius uita examinetur. | |
| <T T> Priscis igitur pro sua reuerentia manentibus institutis, | |
| (que, ubi nulla rerum uel temporum perurget | |
| angustia, regulariter conuenit custodiri), quia eatenus ecclesiae | |
| uel cunctis uel sufficientibus priuatae sunt ministeriis, | |
| ut plebibus ad se pertinentibus diuina munera | |
| subplere non ualeant, concedimus, ut, si quis monasterialibus | |
| disciplinis eruditus ad clericale munus accedit, | |
| etiam de laicis, anteacta eius uita requiratur, | |
| -@. 1.+ ne sit aliquo facinore infectus, uel illitteratus, uel | |
| bigamus, uel ab adolescentia sortitus, uel corpore uitiatus, | |
| uel seruilis uel originariae condicionis, uel curiae uel publicarum | |
| nexibus rerum inplicatus, uel publica penitencia | |
| notatus, uel nulla congruentis temporis expectatione discussus. | |
| -+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Annuae suspensioni subiaceat, qui preter canonum | |
| formam aliquem ordinat. | |
| <T I> Item ex Concilio Arelatensi IV. -[c. 3.]+ | |
| <T T> Nullus penitentem, nullus digamum, nullus uiduarum | |
| maritos in predictis honoribus audeat ordinare. Et | |
| licet hec iam prope omnium canonum instituta contineant, | |
| tamen ne cuicumque sacerdotum supplicantium | |
| (sicut iam diximus) inportunitas uel suggestio iniqua | |
| subripiat, necesse fuit, ut nunc seueriorem regulam sibi | |
| uelint Domini sacerdotes inponere. Et ideo, quicumque ab | |
| hac die contra ea, que superius conprehensa sunt, clericum | |
| ordinare presumpserit, ab ea die, qua hoc ei potuerit | |
| approbari, anno integro missas cantare non presumat. | |
| Quam rem si quis obseruare noluerit, et contra constitutum | |
| fratrum faciens missas celebrare presumpserit, ecclesiae | |
| communione priuetur, et ab omnium fratrum communione | |
| se nouerit alienum, quia dignum est, ut seueritatem | |
| ecclesiasticae disciplinae sentiat, qui salubriter a | |
| sanctis Patribus instituta obseruare contempnit. | |
| <S 216><L 1> -216+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non ordinentur penitentes, uel inscii litterarum. | |
| <T I> Item Ylarius Papa. -[ex Concilio Romano ab ipso | |
| habito, cap. 3.]+ | |
| <T T> Penitentes uel inscii litterarum, aut aliqua membrorum | |
| dampna perpessi, ad sacros ordines aspirare non | |
| audeant. Quisquis autem talium consecrator extiterit, | |
| factum suum ipse dissoluet. | |
| <T P> -Gratian.+ Corpore autem uitiati intelliguntur non casu, sed | |
| propria uoluntate abscisi. | |
| Unde in canonibus Apostolorum -[c. 22. et 23.]+ legitur: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Qui semetipsum abscidit, non ordinetur. | |
| <T T> Si quis abscidit semetipsum, (id est, si quis amputauerit | |
| sibi uirilia), non fiat clericus, quia suus est homicida, | |
| et Dei condicionis inimicus. -@. 1.+ Si quis, cum | |
| clericus fuerit, absciderit semetipsum, omnino dampnetur, | |
| quia suus est homicida. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non producantur ad clerum, qui se ipsos abscidunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Arelatensi II. -[c. 7.]+ | |
| <T T> Hii, qui se carnali uicio repugnare nescientes abscidunt, | |
| ad clerum peruenire non possunt. | |
| <T P> Item Innocentius scribit Felici Nuceriano Episcopo: | |
| -[epist. IV. cap. 1.]+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Non est ordinandus, qui partem digiti sui uolens | |
| abscidit. | |
| <T T> Qui partem cuiuslibet digiti sibi ipsi uolens abscidit, | |
| hunc ad clerum canones non admittunt. Cui uero | |
| casu aliquo contigerit, dum aut operi rustico curam inpendit, | |
| aut aliquid faciens se non sponte percutit, hos | |
| canones precipiunt et clericos fieri, et, si in clero reperti | |
| fuerint, non abici. In illis enim uoluntas est | |
| iudicata, que sibi ausa fuerit ferrum inicere; in | |
| istis uero casus ueniam meruit. | |
| <T P> -Gratian.+ Similiter intelligendum est de his, qui per | |
| languorem a medicis secantur, aut a barbaris absciduntur, | |
| aut a dominis castrantur. | |
| Unde in Niceno Concilio -[c. 1.]+ legitur: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Qui per languorem a medicis dissecatur, ad clerum | |
| ualet admitti. | |
| <T T> Si quis a medicis propter languorem desectus est aut | |
| <S 217><L 1> -217+ | |
| a barbaris abscisus, hic in clero permaneat. Si quis | |
| autem se sanus abscidit, hunc in clero constitutum | |
| abstineri conueniet, et deinceps nullum talium | |
| debere promoueri. Sicut autem hoc claret, quod de | |
| his, qui hanc rem affectant audentque semetipsos | |
| abscidere, dictum sit, sic eos, quos aut barbari, aut | |
| domini castrauerunt, inueniuntur autem alias | |
| dignissimi, tales ad clerum suscipit ecclesia. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Licite ordinetur episcopus, qui per hominum | |
| insidias eunuchizatur. | |
| <T I> Item ex canone Apostolorum. -[21.]+ | |
| <T T> Eunuchus, si per insidias hominum factus est, uel si in | |
| persecutione eius sunt amputata uirilia, uel si ita natus | |
| est, et est dignus, fiat episcopus. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Non excluduntur a clero, qui a medicis, uel a | |
| barbaris, uel a dominis suis exsecantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Si quis pro egritudine naturalia a medicis secta habuerit, | |
| similiter et qui a barbaris aut a dominis suis castrati | |
| fuerint, et moribus digni inueniuntur, hos canon | |
| admittit ad clerum promoueri. Si quis autem sanus | |
| non per disciplinam religionis et abstinentiae sed per abscissionem | |
| a Deo plasmati corporis, existimat, posse a se | |
| carnales concupiscentias amputari, et ideo se castrauerit, | |
| non eum admitti decernimus ad aliquod clericatus offitium. | |
| Quod si iam ante fuerit promotus ad clerum, prohibitus | |
| a suo ministerio deponatur. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Non prohibetur a sacris ordinibus qui medicorum | |
| incisione claudus efficitur. | |
| <T I> Item ex Concilio Ilerdensi. | |
| <T T> Si quis in infirmitate positus clericus in medicorum | |
| incisione claudus efficitur, promoueri ad sacros ordines eum | |
| non denegamus. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Non prohibetur a clero, qui digitum casu | |
| sibi abscidit. | |
| <T I> Item Stephanus Roberto Metensi Episcopo. | |
| <T T> Lator presentium, Flauinus scilicet clericus, ad | |
| sanctam sedem apostolicam ueniens, detulit a te directam | |
| nobis epistolam, qua indagare studuisti, eum a Normannis | |
| nuperrime captum sinistrae manus digitum habere abscisum, | |
| <S 218><L 1> -218+ | |
| sciscitaris, si ob hoc ad ecclesiasticum ordinem | |
| ualeat promoueri, an non. Quod et nos reperientes, | |
| quia sollertia tua, magis super hoc sollicita, a sede apostolica | |
| doceri flagitat, normam iusticiae semper sequi desideramus, | |
| studium tuae sanctitatis merito collaudamus, | |
| reuerentiam tuam scire uolentes, quoniam si ita est, quod a | |
| Normannis digitum ipsum habeat abscisum, ad promouendum | |
| (si alias dignus fuerit) nil ei nocebit, eo quod | |
| quid de his, qui a dominis, uel a medicis, siue a | |
| paganis non sponte tale quid patiuntur, sacri censeant | |
| canones, dilectionem tuam latere non credimus. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Tempore sinceritatis dignitas accepta sequenti | |
| debilitate non amittatur. | |
| <T I> Item Gelasius Papa Palladio Episcopo. | |
| <T T> Precepta canonum, quibus ecclesiastica regitur disciplina, | |
| sicut non paciuntur uenire ad sacerdotium debiles corpore, | |
| ita si quis in eo fuerit constitutus actu, ac tunc | |
| fuerit sauciatus, amittere non potest quod tempore suae | |
| sinceritatis accepit. -@. 1.+ Stephanus siquidem presbiter | |
| petitorio nobis defleuit oblato, quod habetur in subditis, | |
| olim sibi et ante annos plurimos collatam presbiterii | |
| dignitatem, quam reuera inmaculati corporis iudicio | |
| suscepisset; sed nuper propter prouinciae uastitatem (quam | |
| Thusciae pre omnibus barbarorum diuersa sectantium, | |
| et ambiguitas inuexit animorum), dum inminentes gladios | |
| euadere fugae presidio niteretur, acutis sudibus occurrentia | |
| sibi septa transsiliens, inferiores partes corporis inseruisse | |
| suggessit, que uix adhibita curatione biennio potuisset | |
| abstergi. Et ideo, frater karrissime, supradicto locum suum | |
| dignitatemque restitue, quatenus sacrosancta misteria, sicut | |
| consueuit, exerceat. Nec enim conuenit ob hoc auferri ante | |
| susceptum ordinem, in quo postmodum in inualitudine | |
| corporis casu probatur faciente prolapsus. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hoc autem non de omnibus membris | |
| intelligendum est. Qui enim oculum casu amiserit, licet desit | |
| uoluntas, tamen sacerdotium adipisci non potest. | |
| Unde Pelagius scribit Rufino Episcopo: | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Non sunt prestanda iura sacerdotii, cui oculus | |
| est erutus. | |
| <T T> Si euangelica admonitio iracundiam nec usque ad | |
| uerbum furentem prosilire permittit, ne, si Racha fratri suo | |
| quis dixerit, reus sit gehennae ignis: quali putamus | |
| <S 219><L 1> -219+ | |
| pena plectendum esse, qui non solum pugno inpie percussit | |
| hominem in Leuitici offitii ministerio seruientem, | |
| quasi non sufficeret ad cedem manus, ita (instigante se | |
| diabolo) raptus ad iracundiam est, ut fuste non solum percuteret, | |
| sed etiam erueret oculum fratris? Et quamuis | |
| huiusmodi excessus grauiori esset pena plectendus, bene | |
| tamen fraternitas tua fecit ab offitio eum presbiterii remouere. | |
| Hoc tamen sollicitudinis tuae sit, ut locum etiam | |
| penitenciae constituas, et in aliquo eum monasterio retrudas, | |
| laica sibi tantum communione concessa. In loco | |
| autem illius alium te necesse est ordinare presbiterum, | |
| nam illi, cui erutus est oculus, non possunt iuxta canones | |
| sacerdotii iura concedi. Neque enim aliquid ei prodest, | |
| quod oculum inuitus amisit, cum nec uolens quisquam | |
| oculum amisisse credendus est, nec sacratissimos canones | |
| aliquem casum in amissione oculi, ei qui ad sacerdotium | |
| adipiscendum non inpediret, suis excepisse regulis | |
| inuenimus; sed hoc tantummodo ad prohibitionem fecisse | |
| uidemus, ut qui caret oculo, sacerdotii offitium | |
| adipisci non possit. Sed nec illi ullatenus quasi in | |
| conpensatione iniuriae sacratus ordo concedi poterit, qui | |
| ad tantam sacerdotem proprium potuit iracundiam prouocare, | |
| ut ille et offitium, in quo erat, amitteret, et iste prouectus | |
| sui perderet facultatem. | |
| <1 D><S 219><L 25> | |
| <2 56> -DISTINCTIO LVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Presbiterorum etiam filii ad sacra offitia non sunt | |
| admittendi. | |
| Unde Urbanus Papa II. ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Filii presbiterorum a sacris ordinibus remouentur. | |
| <T T> Presbiterorum filios a sacris ministeriis remouemus, | |
| nisi aut in cenobiis, aut in canonicis religiose probati | |
| fuerint conuersari. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed hoc intelligendum est de illis, qui | |
| paternae incontinentiae imitatores fuerint. Verum si morum | |
| honestas eos commendabiles fecerit, exemplis et auctoritate | |
| non solum sacerdotes, sed etiam summi sacerdotes fieri possunt. | |
| <S 220><L 1> -220+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Unde Damasus Papa scribit: | |
| <T T> Osius Papa fuit filius Stephani subdiaconi. Bonifacius | |
| Papa fuit filius Iucundi presbiteri. Felix Papa filius Felicis | |
| presbiteri de titulo Fasciolae. Agapitus Papa filius Gordiani | |
| presbiteri. Theodorus Papa filius Theodori episcopi de | |
| ciuitate Ierosolima. Siluerius Papa filius Siluerii episcopi | |
| Romae. Deusdedit Papa filius Stephani subdiaconi. -]+ <P 0> | |
| <T P> Felix enim tertius, natione Romanus, ex patre Felice | |
| presbitero fuit. Item Gelasius, natione Afer, ex patre episcopo | |
| Valerio natus est. Item Agapitus, natione Romanus, ex patre | |
| Gordiano presbitero originem duxit. Quamplures etiam | |
| alii inueniuntur, qui de sacerdotibus nati apostolicae sedi prefuerunt. | |
| -+ | |
| Hinc Augustinus ait: -[libro de bono coniug. c. 16.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Vicia parentum filiis non inputentur. | |
| <T T> Undecumque homines nascuntur, si parentum uitia | |
| non sectantur, honesti et salui erunt. Semen enim | |
| hominis ex qualicumque homine Dei creatura est, et eo | |
| male utentibus male erit, non ipsum aliquando malum erit. | |
| Sicut autem boni filii adulterorum nulla est defensio adulterorum, | |
| sic mali filii coniugatorum nullum crimen est | |
| nuptiarum. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Iohannes Crisostomus supra Mattheum | |
| homilia III. -[c. 1.]+ | |
| <T T> Numquam de uiciis erubescamus parentum, sed unum illud | |
| queramus semperque amplectamur, uirtutem uidelicet. | |
| Huiusmodi enim, etiamsi alienigenam habet matrem, | |
| etiamsi fornicatione pollutam uel quolibet huiusmodi | |
| dedecore sordidatam, nichil tamen de eius aut uilitate fuscabitur, | |
| aut crimine polluetur. Quod si fornicatorem ipsum | |
| ad meliora conuersum nequaquam uita conmaculat prior, | |
| multo magis ex meretrice natus et adultera, si propria uirtute | |
| decoretur, parentum suorum non decoloratur obprobriis. | |
| <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Non est omnino, non est nec de uirtute | |
| nec de uicio parentum aut laudandus aliquis, aut culpandus, | |
| nemo inde uere aut obscurus, aut clarus est, imo etiam | |
| considerantius aliquid dicamus ac expressius, nescio, quomodo | |
| <S 221><L 1> -221+ | |
| ille magis resplendet, qui ex parentibus a uirtutibus | |
| prorsus alienis, ipse tamen fuerit Dei uirtute mirabilis. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non parentum, sed propria culpa quemque condempnat. | |
| <T I> Item Ieronimus in epistola contra Rufinum. | |
| <T T> Nasci de adulterio non est eius culpa, qui nascitur, sed | |
| illius, qui generat. Quomodo in seminibus non peccat terra, | |
| que confouet non semen, quod in sulcis iacitur, non | |
| humor et calor, quibus temperata frumenta in germen | |
| pullulant, sed, uerbi gratia, fur et latro, qui fraude et ui eripit | |
| semina: sic genus humanum recipit terra, id est uulua, | |
| quod suum est et receptum confouet, confotum corporat, | |
| corporatum in membra distinguit, et inter illas sacri uentris | |
| angustias Dei manus semper operatur, idemque est | |
| corporis creator et animae. Noli despicere bonitatem | |
| figuli, qui te plasmauit et fecit ut uoluit. Ipse est Dei | |
| uirtus et Dei sapientia, qui in utero uirginis edificauit sibi | |
| domum. Iepte, inter uiros sanctos Apostoli uoce numeratus, | |
| meretricis est filius. Esau de Rebecca et Isaac, | |
| hispidus tam mente quam corpore, quasi bonum triticum | |
| in lolium auenasque degenerat, quia non in seminibus, sed | |
| in uoluntate nascentis causa uiciorum est atque uirtutum. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Iniquitates parentum filiis obesse non possunt. | |
| <T I> Item Augustinus. -[contra Faustum, lib. XXII. c. 64.]+ | |
| <T T> Sponsus ille, qui uocaturus erat ad nuptias bonos et | |
| malos, congruens inuitatis, nasci etiam uoluit de bonis et | |
| malis, quo exemplo discant parentum suorum iniquitates | |
| sibi obesse non posse. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Non aliena culpa, sed propria aliquem ab eo, quo | |
| fungitur, deicit gradu. | |
| <T I> Item Gregorius. -[ad Columbum Episcopum Numidiae, | |
| lib. X. epist. 8.]+ | |
| <T T> Satis peruersum et contra ecclesiasticam probatur esse | |
| censuram, ut frustra quorundam, uoluptatibus quis | |
| priuetur, quem sua culpa uel facinus ab offitiis, quo fungitur, | |
| gradu non deicit. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Ex adulterio natus a sacerdotio non prohibetur. | |
| <T I> Item Ieronimus. | |
| <T T> Dominus noster Iesus Christus uoluit, non solum de | |
| alienigenis, sed etiam de adulterinis conmixtionibus nasci, | |
| nobis magnam fiduciam prestans, ut qualicumque modo | |
| nascamus, tantum ut eius uestigia imitemur, ab ipsius | |
| corpore non separemur, cuius per fidem membra effecti | |
| <S 222><L 1> -222+ | |
| sumus. Et sicut ille uerus est pontifex ex adulterinis | |
| natus coniunctionibus, ita, qualicumque ordine natus sit | |
| aliquis, tantum ut fidem perfectam habeat, et quod fide | |
| tenet inpleat operibus, sitque litteratus, et uir unius uxoris, | |
| nequaquam a sacerdotio repellitur. Iudas enim patriarcha | |
| concubuit cum Thamar nuru sua, et ex illo coitu | |
| nati sunt Phares et Zaran, inde postea Salmon, qui fuit | |
| dux in deserto, inde Obeth indeque Booz, inde | |
| postea Isai, qui fuit pater Dauid. Ex progenie autem illa | |
| origo ducitur Christi, qui uerus sacerdos est; ideoque si | |
| filii eius sumus, que ipse fecit imitari debemus. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> A populo Dei non separat aliquem materna condicio, | |
| sed propria culpa. | |
| <T I> Item Augustinus de unico baptismo. -[contra Donatistas, | |
| lib. I. c. 15.]+ | |
| <T T> Ismael ut separaretur a populo Dei, non obfuit mater | |
| ancilla, sed obfuit fraterna discordia; nec profuit | |
| potestas uxoris, cuius magis filius erat, quia per ipsius iura | |
| coniugalia et in ancilla seminatus erat, et ex ancilla susceptus. | |
| -+ | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Contra Bonifacius Martir Regi | |
| Anglorum: | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Vicia parentum etiam ad posteros transeunt. | |
| <T T> Si gens Anglorum (sicut per istas prouincias diuulgatum | |
| est, et nobis in Francia et in Italia inproperatur, et ab | |
| ipsis paganis inproperium nobis obicitur, spretis legalibus | |
| conubiis adulterando et luxuriando ad instar Sodomiticae | |
| gentis fedam uitam uixerit, de tali commixtione meretricum | |
| estimandum est degeneres populos et ignobiles, et | |
| furentes libidine fore procreandos, et ad extremum uniuersam | |
| plebem ad deteriora et ignobiliora uergentem, et nouissime | |
| nec bello seculari fortem, nec in fide stabilem, et | |
| nec honorabilem hominibus, nec Deo esse amabilem uenturam, | |
| sicut aliis gentibus Ispaniae et Prouinciae et Burgundionum | |
| populis contigit, que sic a Deo recedentes | |
| fornicatae sunt, donec iudex talium criminum ultrices | |
| penas per ignorantiam legis Dei, et per Sarracenos, | |
| uenire et seuire permisit. | |
| <T P> Unde idem Urbanus in fine superioris capituli | |
| distinguendo subiunxit: | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Si religiosi inuenti fuerint filii sacerdotum, | |
| ordinentur. | |
| <T T> Nisi aut in cenobiis, aut in canonicis religiose probati | |
| fuerint conuersari. | |
| <S 223><L 1> -223+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Alexander II. | |
| <T T> Apostolica uobis auctoritate precipimus, ut si eum, qui | |
| ecclesia electus est, digniorem altero esse, canonicamque eius | |
| electionem probaueritis, nostra fulti auctoritate consecretis. | |
| Nam pro eo, quod filius sacerdotis dicitur, si ceterae uirtutes | |
| in eum conueniant, non reicimus, sed suffragantibus | |
| meritis conniuendo eum recipimus. | |
| <T P> -Gratian.+ Hoc autem, quod de filiis sacerdotum dicitur, | |
| ex dispensatione ecclesiae introductum uidetur, et quod ex dispensatione | |
| introducitur, ad consequentiam regulae trahi non | |
| poterit. | |
| Unde Urbanus -[Papa II.]+ scribit Bartholomeo Thuronensi | |
| Archiepiscopo: | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Filii sacerdotum non prohibentur ab episcopatu, | |
| si ceterae uirtutes in eis inueniantur. | |
| <T T> Cenomanensem electum, pro eo, quod filius sacerdotis | |
| dicitur, si ceterae uirtutes in eum conueniant, non | |
| reicimus, sed suffragantibus meritis patienter suscipimus: | |
| non tamen, ut pro regula in posterum assumatur, sed ad | |
| tempus ecclesiae periculo consulitur. | |
| <T P> -Gratian.+ Cum ergo ex sacerdotibus nati in summos Pontifices | |
| supra leguntur esse promoti, non sunt intelligendi de | |
| fornicatione, sed de legitimis coniugiis nati, que sacerdotibus | |
| ante prohibitionem ubique licita erant, et in orientali ecclesia usque | |
| hodie eis licere probatur. -@. 1.+ Quod autem uicium originis | |
| semini inputari negatur, uidetur esse contrarium illi sentenciae | |
| "Adulterorum filii abominatio sunt Domino." Sed sicut supra | |
| dictum est de presbiterorum filiis, ita et hoc de filiis adulterorum | |
| intelligendum uidetur, ut illi dicantur esse abhominatio Domino, | |
| ad quos paterna flagitia hereditaria successione descendunt. | |
| Similiter et illud Urbani intelligendum est, quod ipse scribit | |
| Patrono Legionensi Episcopo: | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Quia simpliciter ad sedem apostolicam ueniens humiliter | |
| peccatum confessus es, quod pontificii tui uidebatur offitium | |
| inpedire, uidelicet quod ex matre non legitima procreatus | |
| sis, quam uiuente propria uxore pater tuus cognouisse | |
| cognoscitur, nos apostolicae mansuetudinis gratia admonente | |
| a ceteris que sacerdotium inpediunt criminibus | |
| tam tui professione quam fratrum testimonio, qui tecum | |
| sunt, inmunem te agnoscentes, et uitam tuam religiosam | |
| audientes, ab huius te peccati uinculo absolutum in suscepto | |
| sacerdotali offitio confirmamus. | |
| <S 224><L 1> -224+ | |
| <1 D><S 224><L 1> | |
| <2 57> -DISTINCTIO LVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Item, qui in egritudine constitutus baptizatur, presbiter ordinari | |
| non debet. | |
| Unde in Neocesariensi Concilio -[c. 12.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non ordinetur presbiter, qui in egritudine constitutus | |
| baptizatur. | |
| <T T> Si quis in egritudine constitutus baptizatus fuerit, presbiter | |
| ordinari non debet, (non enim fides illius uoluntaria | |
| sed ex necessitate est), nisi forte postea ipsius studium et | |
| fides probabilis fuerit, aut hominum raritas exegerit. | |
| <1 D><S 224><L 12> | |
| <2 58> -DISTINCTIO LVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Item ex monachali habitu nullus assumatur ad ecclesiasticum | |
| offitium, nisi fuerit oblatus uoluntate proprii abbatis. | |
| Unde Gregorius scribit: -[Mariniano Episcopo Rauennati, | |
| lib. VII. epist. 18.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Monachus non ordinetur clericus, nisi uoluntate abbatis | |
| episcopo fuerit oblatus. | |
| <T T> Ad ecclesiasticum uero offitium nullus ex monasterio | |
| producatur monachus, nisi quem abbas loci admonitus | |
| propria uoluntate obtulerit episcopo. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi V. -[c. 13.]+ | |
| <T T> Si quis de alterius monasterio repertum uel ad clericatum | |
| promouere uoluerit, uel in suo monasterio maiorem | |
| monasterii constituere, episcopus, qui hoc fecerit, a | |
| communione ceterorum seiunctus, suae tantummodo | |
| plebis communione contentus sit, et ille neque clericus | |
| neque prepositus perseueret. | |
| <1 D><S 224><L 31> | |
| <2 59> -DISTINCTIO LIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Item qui ecclesiasticis disciplinis inbuti, et temporum approbatione | |
| discussi non sunt ad summum sacerdotium non aspirent. | |
| <S 225><L 1> -225+ | |
| Unde Zosimus Papa: -[ad Hesichium Salonitanum | |
| Episcopum, epist. I.]+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non aspiret ad summum sacerdotium qui | |
| ecclesiasticis disciplinis non est inbutus. | |
| <T T> Qui ecclesiasticis disciplinis inbutus per ordinem non | |
| est et temporum approbatione diuinis stipendiis eruditus, | |
| nequaquam ad summum ecclesiae sacerdotium aspirare | |
| presumat, et non solum in eo ambitio inefficax habeatur, | |
| uerum etiam in ordinatores eius, ut careant eo ordine, | |
| quem sine ordine contra precepta Patrum crediderant | |
| presumendum. -]+ <P 0> | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Ad sacerdotale offitium nullus, nisi per singulos | |
| gradus probatus, accedat. | |
| <T T> Si offitia secularia principalem locum non uestibulum | |
| actionis ingressis, sed per plurimos gradus examinatis | |
| deferunt, quis tam arrogans, tam impudens inuenitur, | |
| qui in celesti milicia, que propensius ponderanda est, et | |
| sicut aurum repetitis ignibus exploranda, statim dux esse | |
| desiderat, cum tiro ante non fuerit, et prius uelit docere | |
| quam discere? Assuescat in Domini castris in lectorum | |
| primitus gradu diuini rudimenta seruicii, nec illi uile sit | |
| exorcistam, acolithum, subdiaconum, diaconum per ordinem | |
| fieri, nec hoc saltu, sed statutis maiorum ordinatione | |
| temporibus. Iam uero ad presbiterii fastigium talis accedat, | |
| ut et nomen etatis inpleat, et meritum probitatis stipendia | |
| anteacta testentur. Inde summi pontificis iure locum | |
| sperare debebit. Facit hoc nimia remissio consacerdotum | |
| nostrorum, qui pompam multitudinis querunt, et putant ex | |
| hac turba aliquid sibi dignitatis acquiri. Hinc passim | |
| numerosa popularitas etiam in his locis, ubi solitudo | |
| est, talium reperitur, dum parrochias extendi cupiunt, aut | |
| quibus aliud prestare non possunt diuinos ordines largiuntur. | |
| Quod oportet districti semper esse iudicii. Rarum | |
| est enim omne quod magnum est. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Cuiuslibet meriti laicus ad summum non aspiret | |
| sacerdotium. | |
| <T I> Item Gregorius. -[lib. VII. Reg. epist. 110.]+ | |
| <T T> Hoc ad nos peruenisse non dissimili dignum est | |
| detestacione complecti, quod quidam desiderio honoris | |
| inflammati defunctis episcopis tonsurantur, et fiunt repente | |
| ex laicis sacerdotes, atque inuerecunde religiosi | |
| propositi ducatum arripiunt, qui nec esse adhuc milites | |
| didicerunt. Quid putamus, quid isti subiectis prestaturi | |
| sunt, qui antequam discipulatus limen attingant tenere locum | |
| regiminis non formidant? Qua de re necesse est, ut, | |
| <S 226><L 1> -226+ | |
| quamuis inculpati quisque sit meriti, ante tamen per distincta | |
| ecclesiastici ordinis exerceatur offitia. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non aspiret ad summum sacerdotium qui ecclesiasticis | |
| non est inbutus disciplinis. | |
| <T I> Item Celestinus Episcopis Galliarum. -[epist. II. c. 3.]+ | |
| <T T> Ordinatos uero quosdam, fratres karissimi, episcopos, | |
| qui nullis ecclesiasticis ordinibus ad tantae dignitatis fastigium | |
| fuerint constituti contra Patrum decreta, huius | |
| usurpatione, qui se hoc recognoscit fecisse, didicimus, cum | |
| ad episcopatum his gradibus, quibus frequentissime cautum | |
| est, debeat perueniri, ut minoribus initiati offitiis ad | |
| maiora firmentur. Debet enim ante esse discipulus, quisquis | |
| doctor esse desiderat, ut possit docere quod didicit: omnis | |
| uitae institutio hac, ad id quod tendit, se ratione confirmat. | |
| Qui minime litteris operam dederit preceptor esse | |
| non potest litterarum. Qui non per singula stipendia creuerit | |
| ad meritum ordinem stipendii non potest peruenire. | |
| Solum sacerdotium inter ista, rogo, uilius est, cur facilius | |
| tribuitur, cum difficilius inpleatur? | |
| <1 D><S 226><L 20> | |
| <2 60> -DISTINCTIO LX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Ecce, ex parte ostensum est, qui possint ad sacerdotii ordinem | |
| promoueri, et qui non. Nunc autem considerandum et, ex | |
| quibus ordinibus in archipresbiterum, uel prepositum, uel episcopum, | |
| uel archiepiscopum sint eligendi. | |
| De his ita statutum est in Concilio Urbani Papae | |
| celebrato Aluerniae: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Archipresbiter, uel decanus, aut archidiaconus non | |
| nisi presbiter aut diaconus ordinetur. | |
| <T T> Nullus episcopus in ecclesia sua, nisi diaconus sit, archidiaconum | |
| instituere, nec archipresbiterum aut decanum, nisi | |
| presbiteri sint, ordinare presumat. Quod, ut districtius | |
| teneatur, auctoritate apostolica prohibemus et interdicimus. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Nullus in prepositum, uel archiepiscopum, uel | |
| archipresbiterum, uel archidiaconum nisi presbiter, uel | |
| diaconus ordinetur. | |
| <T I> Item Calixtus Papa. -[II.]+ | |
| <T T> Nullus in prepositum, nullus in archiepiscopum uel | |
| archipresbiterum, nullus in decanum nisi presbiter uel diaconus, | |
| nullus in archidiaconum nisi diaconus ordinetur. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Innocentius II. -[in Concilio Romano, c. 10.]+ | |
| <T T> Innouamus autem et precipimus, ut nullus in archidiaconum | |
| uel decanum nisi diaconus uel presbiter ordinetur. | |
| <S 227><L 1> -227+ | |
| Archidiaconi uero, uel decani, uel prepositi, qui infra ordines | |
| prenominatos existunt, si inobedientes ordinari contempserint, | |
| honore suscepto priuentur. Prohibemus autem, | |
| ne adolescentibus, uel infra sacros ordines constitutis, sed | |
| qui prudentia et merito uitae clarescant, predicti concedantur | |
| honores. | |
| <T P> -Gratian.+ Horum unum propter procacitatem quorumdam | |
| statutum est, qui nomen prepositurae adepti offitium contempnunt, | |
| nolentes fieri sacerdotes; alias autem inane esset, cum | |
| etiam in episcopum eligi possint in subdiaconatu constituti, iuxta | |
| illud Urbani Papae: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non eligatur in episcopum nisi in sacris | |
| ordinibus constitutus. | |
| <T T> Nullus in episcopatum eligatur, nisi in sacris ordinibus | |
| religiose uiuens inuentus fuerit. Sacros autem ordines | |
| dicimus diaconatum et presbiteratum. Hos siquidem | |
| solos primitiua legitur habuisse ecclesia, subdiacones uero, | |
| quia et ipsi altaribus ministrant, oportunitate exigente | |
| concedimus, si tamen spectatae sint religionis et scientiae. | |
| Quod ipsum non sine Romani Pontificis uel metropolitani | |
| scientia fieri permittimus. | |
| <T P> -Gratian.+ Alterum uero, ut in episcopum uel archiepiscopum | |
| nisi in sacris ordinibus constitutus non eligatur, propter dignitatem | |
| ordinis statutum est. | |
| <1 D><S 227><L 25> | |
| <2 61> -DISTINCTIO LXI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Item laici non sunt in episcopum eligendi, sed | |
| per singulos ordines prius sunt probandi. | |
| Unde Gregorius Brunichildae Reginae Francorum: | |
| -[lib. VII. Reg. epist. 113.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Sacerdotes ex laicis non sunt ordinandi. | |
| <T T> Sacerdotale offitium uestris in partibus in tanta (sicut | |
| didicimus) est ambitione perductum, ut sacerdotes, quod | |
| nimis graue est subito, ex laicis ordinentur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Hormisda Papa omnibus Episcopis. -[per Hispaniam | |
| constitutis, epist. III. c. 1.]+ | |
| <T T> In sacerdotibus eligendis uel ordinandis curam oportet | |
| esse perspicuam. Inreprehensibiles enim esse conuenit, | |
| quos preesse necesse est corrigendis. -@. 1.+ Longa debet | |
| uitam suam probatione monstrare, cui gubernacula committuntur | |
| ecclesiae. | |
| <S 228><L 1> -228+ | |
| <4 3> -[C. III. Idem eodem loco continenter.]+ | |
| <T T> Non negamus in laicis esse Deo placitos mores, sed | |
| milites suos probatos sibi querunt instituta fidelium. | |
| Discere quis debet antequam doceat, et exemplum | |
| religiosae conuersationis de se potius aliis prestare quam | |
| sumere. Emendatiorem esse conuenit populo, quem necesse | |
| est orare pro populo. Longa obseruatione religiosus cultus | |
| tradatur, ut luceat, et clericalibus obsequiis erudiendus | |
| inseruiat, ut, ad uenerandi gradus summa perductus, | |
| quis sit fructus humilitatis ostendat. -@. 1.+ Nec tantum | |
| consecrare de laicis inhibemus, sed ne de penitentibus | |
| quidem quisquam ad huiusmodi gradum profanus temerator | |
| aspiret. Satis illi sit postulanti ueniam concedi; qua conscientia | |
| absoluat reum, qui se peccata sua populo scit | |
| teste confessum? Quis enim quem paulo ante iacentem | |
| uideat ueneretur antistitem? Perferens memorandi | |
| criminis labem non habet lucidam sacerdotii dignitatem. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Innocentius Papa. -[ad Aurelium Cartaginensem | |
| Episcopum, epist. XII.]+ | |
| <T T> Miserum est, eum fieri magistrum, qui numquam fuit | |
| discipulus; eumque summum sacerdotem fieri, qui in | |
| nullo gradu umquam obsecutus fuerat sacerdoti. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Leo Episcopus. -[ad Episcopos Africanos, epist. | |
| LXXXV. al. LXXXVII. c. 1.]+ | |
| <T T> Miramur tantum apud uos per occasionem temporis | |
| impacati aut ambientium presumptionem aut tumultum | |
| ualuisse popularem, ut indignis quibusque et longe extra | |
| sacerdotale meritum constitutis pastorale fastigium et gubernatio | |
| ecclesiae crederetur. Non est hoc consulere populo, | |
| sed nocere, nec prestare regimen sed augere | |
| discrimen. Integritas enim presidentium salus est subditorum, | |
| et ubi est incolumitas obedientiae, ibi sana est | |
| forma doctrinae. -@. 1.+ Principatus autem, <T I> etc. et infra. <T T> | |
| -@. 2.+ Quod si in quibuslibet ecclesiae gradibus prouidenter | |
| scienterque curandum est, ut in domo Domini nichil sit | |
| inordinatum nichilque preposterum, quanto magis elaborandum | |
| est, ut in electione eius, qui supra omnes gradus constituitur, | |
| non erretur? Nam totius familiae Domini status | |
| et ordo nutabit, si quod requiritur in corpore non inuenitur | |
| in capite. Ubi est illa B. Pauli apostoli per Spiritum | |
| Dei emissa preceptio? qua in persona Timothei omnium | |
| sacerdotum Christi numerus eruditur, et inde unicuique | |
| <S 229><L 1> -229+ | |
| nostrum dicitur: "Manus cito nemini inposueris, neque | |
| communices peccatis alienis." Quid est cito manus | |
| inponere? <T I> etc. et infra. <T T> -@. 3.+ Sicut enim boni operis | |
| sibi conparat fructum, qui rectum tenet in eligendo sacerdote | |
| iudicium, ita graui semetipsum afficit dampno, qui | |
| ad suae dignitatis collegium sublimat indignum. Non | |
| enim in cuiusquam persona pretermittendum est quod | |
| institutis generalibus continetur, nec putandus est honor ille | |
| legitimus, qui fuerit contra diuinae legis precepta collatus. | |
| -@. 4.+ Merito Patrum beatorum uenerabiles sanctiones, | |
| cum de sacerdotum electione loquerentur, eos | |
| demum sacris amministrationibus idoneos censuerunt, | |
| quorum omnis etas a puerilibus exordiis usque ad perfectiores | |
| annos per disciplinae ecclesiasticae stipendia cucurrisset, | |
| ut unicuique testimonium prior uita preberet, nec | |
| potest de eius prouectione dubitari, cui pro laboribus | |
| multis, pro moribus castis, pro actibus strenuis celsioris | |
| loci premium debetur. -@. 5.+ Si enim ad honores mundi | |
| sine suffragio temporis, sine merito laboris indignum est | |
| peruenire, et notari ambitus solent, quos probitatis documenta | |
| non adiuuant, quam diligens et quam prudens habenda | |
| est dispensatio diuinorum munerum et celestium dignitatum? | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Non sunt eligendi ad episcopatum, nisi quos probabilis | |
| uita commendat. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 12.]+ | |
| <T T> Episcopum non oportet preter iudicium metropolitanorum | |
| et finitimorum episcoporum constitui ad ecclesiae | |
| principatum. Nec eligantur nisi hi, quos multo ante nota | |
| probabilisque uita commendat, et nichilominus si in sermone | |
| fidei et recta ratione per suam conuersationem | |
| probati fuerint. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Celestinus omnibus orthodoxis. -[ad Episcopos | |
| Apuliae et Calabriae, epist. III. cap. 2.]+ | |
| <T T> Quid proderit per singula stipendia clericos militasse | |
| et omnem egisse in dominicis castris etatem, si hii, qui | |
| futuri sunt sacerdotes, ex laicis requirantur, qui | |
| uacantes seculo et omnem ecclesiasticum ordinem nescientes | |
| saltu prepropero in alienum honorem ambiunt inmoderata | |
| cupiditate transscendere, et in aliud uitae genus | |
| (calcata reuerentia ecclesiasticae disciplinae) transire? Talibus | |
| itaque, fratres karissimi, necesse est obuiemus, | |
| <S 230><L 1> -230+ | |
| hisque fraternitatem uestram decretis commonemus, ne | |
| quis laicum ad clericatus ordinem admittat, et sinat fieri | |
| unde et illum decipiat, et sibi causas generet, quibus reus | |
| constitutorum decretalium fiat. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Rudibus et inperitis gubernacula ecclesiae non | |
| sunt committenda. | |
| <T I> Item Leo. -[I., epist. LXXXV. al. LXXXVII. c, 1. ad Episcopos | |
| Africanos.]+ | |
| <T T> Statuimus ne in aliquo apostolica et canonica decreta | |
| uiolentur, et his regenda ecclesia Domini credatur, qui | |
| legitimarum institucionum nescii, et totius humilitatis | |
| ignari, non ab infimis sumere incrementum, sed a summis | |
| uolunt habere principium, cum ualde iniquum sit absurdumque, | |
| ut inperiti magistris noui antiquis rudes | |
| preferantur emeritis. | |
| <T P> -Gratian.+ His omnibus auctoritatibus laici prohibentur in | |
| episcopatum eligi. | |
| -II. Pars.+ -@. 1.+ Econtra B. Nicolaus ex laico est electus in | |
| episcopum, B. Seuerus ex lanificio assumptus est in archiepiscopum, | |
| B. Ambrosius, cum nondum esset baptizatus, in archiepiscopum | |
| est electus. -@. 2.+ Sed sciendum est, quod ecclesiasticae | |
| prohibitiones proprias habent causas, quibus cessantibus cessant | |
| et ipsae. Ut enim laicus in episcopum non eligeretur, hec causa | |
| fuit, quia uita laicalis ecclesiasticis disciplinis per ordinem non | |
| erudita nescit exempla religionis de se prestare aliis, que in se | |
| ipsa experimento non didicit. Cum ergo quilibet laicus merito suae | |
| perfectionis clericalem uitam transscendit, exemplo B. Nicolai et | |
| Seueri et Ambrosii eius electio potest rata haberi. | |
| <4 9> -[C. IX.]+ <T I> Unde idem Ambrosius in epistola -[LXXXII.]+ | |
| ad Vercellenses. -[ait de se ipso]+ | |
| <T T> "Neophitus prohibetur ordinari, ne extollatur superbia | |
| Sed si non deest humilitas competens sacerdotio, ubi causa non | |
| adheret, uicium non inputatur. Ordinationem itaque meam | |
| occidentales episcopi iudicio, orientales etiam exemplo probarunt." | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Scolasticus ex foro aut ex administratione potest | |
| postulari episcopus. | |
| <T I> Item obicitur illud Sardicensis Concilii: -[c. 13.]+ | |
| <T T> Osius episcopus dixit: Et hoc necessarium arbitror, ut | |
| diligentissime tractetur, si forte aut diues, aut scolasticus | |
| de foro aut ex administratore episcopus fuerit | |
| postulatus, ut non prius ordinetur, nisi ante lectoris | |
| munere, et offitio diaconi aut presbiteri fuerit perfunctus, | |
| <S 231><L 1> -231+ | |
| et ita per singulos gradus (si dignus fuerit) ascendat ad | |
| culmen episcopatus. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed aliud est postulari, aliud eligi. | |
| Postulatur nexibus curiae adstrictus ab inperatore, clericus alterius | |
| ciuitatis a suo episcopo; sed non eligitur aliquis nisi in sacris | |
| ordinibus constitutus. Fit enim electio cum solempnitate decreti | |
| omnium subscriptionibus roborati: postulatio uero simplici peticione. | |
| Quam distinctionem B. Gregorius innuit in registro | |
| -[lib. II. epist. 19.]+ scribens cuidam Episcopo: | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Electio episcopi debet fieri cum solempnitate decreti | |
| omnium subscriptionibus roborati. | |
| <T T> Episcopus, dum fuerit postulatus, cum solempnitate | |
| decreti omnium subscriptionibus roborati, et dilectionis tuae | |
| testimonio litterarum ad nos sacrandus occurrat. | |
| <T P> -Gratian.+ Sic B. Ambrosius ante susceptum baptisma ab | |
| inperatore postulatus, non electus est. | |
| -IV. Pars.+ -Gratian.+ Item clerici unius ecclesiae non | |
| sunt preferendi in electione his, qui bene militant in propria | |
| ecclesia. | |
| Unde Celestinus Papa: -[ad Episcopos Galliae, | |
| epist. II. c. 4.]+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Extranei emeritis in suis ecclesiis non preponantur. | |
| <T T> Nec emeritis in suis ecclesiis peregrini et extranei, | |
| et qui ante ignorati sunt, ad exclusionem eorum, qui | |
| bene ciuium suorum merentur testimonium, preponantur. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item. -[eadem epist. c. 5.]+ | |
| <T T> Nullus inuitis detur episcopus. Tunc alter de | |
| altera ecclesia eligatur, si de ciuitatis ipsius clero, | |
| cuius est episcopus ordinandus, nullus (quod euenire | |
| non credimus) dignus poterit reperiri. Primum enim illi | |
| reprobandi sunt, ut aliqui de alienis ecclesiis merito preferantur. | |
| Habeat unusquisque suae fructum miliciae in ecclesia, | |
| in qua suam per omnia offitia transegit etatem. In | |
| aliena stipendia minime alter obrepat, nec alii debitam | |
| alter audeat sibi uendicare mercedem. Sit facultas clericis | |
| renitendi, si se uiderint pregrauari, et quem sibi | |
| ingeri ex transuerso uiderint non timeant refutare. | |
| Qui etsi non debitum premium, uel liberum de eo, qui | |
| eos recturus est, debent habere iudicium. | |
| <S 232><L 1> -232+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ | |
| <T T> In ordinatione prepositi illa semper consideretur ratio, | |
| ut hic constituatur, quem sibi omnis concors congregatio | |
| secundum timorem Dei siue etiam pars congregationis | |
| (quamuis parua) saniori consilio elegerit. Vitae autem | |
| merito et sapientia eligatur qui ordinandus est, etiamsi | |
| ultimus fuerit in ordine congregationis. Quod si etiam | |
| omnis congregatio uiciis suis (quod absit) consentientem | |
| personam pari consilio elegerit, et uicia ipsa aliquatenus in | |
| notitiam episcopi, ad cuius diocesin pertinet locus ipse, | |
| uel ad alios uicinos prepositos uel Christianos claruerint, | |
| prohibeant prauorum preualere consensum, et domui Dei | |
| constituant dignum dispensatorem. -]+ <P 0> | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius ciuibus Neapolim. -[I. VIII. Reg. epist. 40.]+ | |
| <T T> Studii uestri sit, etiam alium, qui aptus sit, prouidere | |
| ut, si forte Petrus, quem a uobis electum asseritis, huic | |
| ordini non uideatur ydoneus, sit, in quo uestra declinari | |
| possit electio. Nam graue cleri illius erit obprobrium, | |
| ut, si hic fortasse probatus non fuerit, alium se | |
| dicant qui eligi debeat non habere. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius in Registro. -[I. XI. epist. 16.]+ | |
| <T T> Obitum Victoris Panormitanae ciuitatis antistitis directa | |
| relatio patefecit. Quapropter uisitacionis destitutae ecclesiae | |
| fraternitati tuae operam solempniter delegamus. Et | |
| ideo fraternitas tua ad predictam ecclesiam ire properet | |
| et assiduis adhortationibus clerum plebemque | |
| eiusdem ecclesiae ammonere festinet, ut, remoto studio, | |
| uno eodemque consensu talem preficiendum sibi expetant | |
| sacerdotem, qui tanto ministerio ualeat dignus reperiri, | |
| et a uenerandis canonibus nullatenus respuatur. -@. 1.+ | |
| Commonemus etiam fraternitatem tuam, ut nullum de | |
| altera eligi permittas ecclesia, nisi forte inter clericos | |
| ipsius ciuitatis, in qua uisitacionis inpendis offitium, | |
| nullus ad episcopatum dignus (quod euenire non credimus) | |
| poterit inueniri, prouisurus ante omnia, ne ad cuiuslibet | |
| conuersationis meritum laicae personae aspirare | |
| presumant, ne et illi suae uoluntatis effectum non inueniant et | |
| tu in periculum ordinis tui (quod absit) incurras. Monasteria | |
| <S 233><L 1> -233+ | |
| autem, si qua sunt in ipsius constituta parrochia, sub | |
| tua cura dispositioneque, quousque illic proprius fuerit | |
| ordinatus episcopus, esse concedimus. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Pelagius Papa -[II.]+ Eucarpo Messanensi Episcopo. | |
| <T T> Cathenensis ecclesiae uisitacionem tibi iniungimus, cuius | |
| episcopum de hac luce transiisse suscepta cleri relatione | |
| didicimus. Inpossibile enim est, ut nos in prouincia illa | |
| dumtaxat in Siracusanis partibus alii cuilibet causas, que ad | |
| Dominum pertinent, committamus, nisi forte talem per | |
| te Deus nunc in Cathenensi ecclesia eligere uoluerit, de | |
| cuius conscientia possimus esse securi, ut a te labores istos | |
| paululum remouere possimus. Mox ergo dilectio tua ad | |
| supradictam Cathenensem ecclesiam pergat, et hominem de | |
| clero, qui nec uxorem habeat, nec filios, nec crimen aliquod | |
| canonibus inimicum, eligi cum Dei auxilio conpellat atque | |
| suadeat; et statim eum ad urbem Romam cum decreto et | |
| testificatione relationis tuae transmitte. | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Qui in episcopum eligitur, non sit reus criminum, | |
| que sacra lex morte punit. | |
| <T I> Item Gregorius Passiuo Episcopo. -[lib. X. epist. 13.]+ | |
| <T T> Bene nouit fraternitas tua, quam longo tempore | |
| Aprutium pastorali sit sollicitudine destitutum; ubi diu quesiuimus, | |
| quis ordinari debuisset, et nequaquam potuimus inuenire. | |
| Sed quia Opportunus mihi in moribus suis, in | |
| psalmodiae studio, in amore orationis ualde laudatus, | |
| religiosam uitam omnimodo dicitur agere, hunc uolumus | |
| fraternitas uestra ad se faciat uenire, et de anima sua admoneatur, | |
| quatenus in bonis studiis crescat. Et si nulla | |
| ei crimina, que per legis sacrae regulam morte mulctanda | |
| sunt, obuiant, tunc hortandus est, ut uel monachus, uel a | |
| uobis subdiaconus fiat; et post aliquantulum temporis, | |
| si Deo placuerit, ipse ad pastoralem curam debeat promoueri. | |
| -+ | |
| <T P> -Gratian.+ Cui autem uisitacio iniungitur, nichil de rebus | |
| eiusdem ecclesiae a quoquam presumi patiatur. | |
| Unde Gregorius: -[Gaudentio Episc., I. IV. epist. 12.]+ | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Non patiatur a quoquam presumi de rebus | |
| ecclesiae, cui eius uisitatio fuerit iniuncta. | |
| <T T> Quoniam Festus Capuanae ecclesiae episcopus in Romana | |
| ciuitate positus de hac luce migrauit, curae nobis fuit | |
| (que uniuersis ecclesiis inpenditur, fraternitati tuae | |
| presentia scripta dirigere, ut memoratae ecclesiae uisitator | |
| accedas, sic tamen, ut nichil de prouectionibus clericorum, | |
| redditu, ornatu ministeriisque, uel quicquid prefati loci | |
| esse poterit, a quoquam presumi patiaris; sed omnem | |
| uigilantiam atque cautelam circa clerum plebemque eiusdem | |
| ecclesiae exhibere te conuenit, ut in uigiliis obsequioque | |
| ecclesiastico sedule ac deuote debeant seruire. | |
| <S 234><L 1> -234+ | |
| <1 D><S 234><L 1> | |
| <2 62> -DISTINCTIO LXII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Breuiter monstratum est, ex quibus ordinibus in | |
| quos gradus sunt eligendi. Nunc uidendum est, a quibus sunt | |
| eligendi et consecrandi. Electio clericorum est, consensus | |
| plebis. | |
| Unde Leo Papa: -[Rustico Narbonensi Episcopo, epist. XC. | |
| ad XCII. c. 1.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non sunt habendi inter episcopos, qui nec a clericis | |
| eliguntur, nec a plebibus expetuntur. | |
| <T T> Nulla ratio sinit, ut inter episcopos habeantur, qui nec | |
| a clericis sunt electi, nec a plebibus expetiti, nec a conprouincialibus | |
| episcopis cum metropolitani iudicio consecrati. | |
| Unde cum sepe questio de male accepto honore nascitur, | |
| quis ambigat nequaquam ab istis esse tribuendum quod | |
| nec docetur fuisse collatum? Si qui autem clerici ab istis | |
| pseudoepiscopis in eorum ecclesiis ordinati sunt, etc. <T I> | |
| infra causa simoniacorum. -[C. 1. q. 1. c. 40.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Populus non debet preire, sed subsequi. | |
| <T I> Item Celestinus. -[Papa ad Episcopos Apuliae et Calabriae, | |
| epist. III. c. 3.]+ | |
| <T T> Docendus est populus, non sequendus, nos quoque, | |
| si nesciunt, eos quid liceat quidue non liceat commonere, | |
| non his consensum prebere debemus. Quisquis conatus | |
| fuerit temptare prohibita, sentiet censuram sedis apostolicae | |
| minime defuturam. Que enim sola ammonitionis | |
| auctoritate non corrigimus, necesse est, per seueritatem | |
| congruentem regulis uindicemus. Per totas ergo hoc, que | |
| propriis rectoribus carent, ecclesias uolumus innotescat, | |
| ut nullus sibi aliqua spe forsitan blandiciis illudat. | |
| <T P> -Gratian.+ Nisi autem canonice electus fuerit, consecrari | |
| non debet. | |
| Unde Calixtus Papa: -[II.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non consecretur in episcopum nisi canonice electus. | |
| <T T> Nullus in episcopum nisi canonice electum consecret. | |
| Quod si presumtum fuerit, et consecrans, et consecratus | |
| absque recuperationis spe deponatur. | |
| <1 D><S 234><L 38> | |
| <2 63> -DISTINCTIO LXIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Laici uero nullo modo se debent inserere electioni. | |
| Unde Adrianus Papa: -[in VIII. Sinodo Constantinopoli | |
| sub ipso celebrata c. 22.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Laici electioni pontificum se ipsos non inserant. | |
| <T T> Nullus laicorum principum uel potentum semet inserat | |
| electioni uel promotioni patriarchae, metropolitae, uel | |
| <S 235><L 1> -235+ | |
| cuiuslibet episcopi, ne uidelicet inordinata et incongrua | |
| fiat confusio uel contentio, presertim cum nullam in talibus | |
| potestatem quemquam potestatiuorum uel cetero | |
| laicorum habere conueniat. <T I> Et infra: <T T> Quisquis secularium | |
| principum uel potentum, uel alterius dignitatis | |
| laicus aduersus communem ac consonantem atque | |
| canonicam electionem ecclesiastici ordinis agere temptauerit, | |
| anathema sit, donec obediat et consentiat, quicquid ecclesia | |
| de ordinatione atque electione proprii presulis se uelle | |
| monstrauerit. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex VIII. Sinodo. -[actione I.]+ | |
| <T T> Adrianus Papa secundus (quod Nicolaus decessor | |
| eius disposuerat) missos suos, Donatum scilicet Hostiensem | |
| episcopum, et Stephanum Nephesinum episcopum, et | |
| Marinum diaconem sanctae Romanae ecclesiae, ad Basilium | |
| inperatorem et ad filios eius Constantinum et Leonem Augustos | |
| Constantinopolim direxit, cum quibus et Anastasius | |
| bibliothecarius Romanae sedis, utriusque linguae, graecae | |
| scilicet et latinae, peritus, perrexit, et sinodo congregata | |
| (quam octauam uniuersalem sinodum illuc conuenientes | |
| appellauerunt) exortum scisma de Ignatii depositione et | |
| Fotii ordinatione sedauerunt, Fotium anathematizantes | |
| et Ignatium restituentes. In qua sic statutum est: Consecrationes | |
| et promotiones episcoporum, concordans prioribus | |
| conciliis, clericorum electione ac decreto et episcoporum | |
| collegio fieri hec sancta et uniuersalis sinodus | |
| diffiniuit et statuit atque iure promulgauit, neminem | |
| laicorum principum uel potentum semet inserere electioni uel | |
| promotioni patriarchae, uel metropolitani, aut cuiuslibet | |
| episcopi, ne uidelicet inordinata et incongrua hinc | |
| fiat contentio uel confusio, presertim cum nullam in talibus | |
| potestatem quemquam potestatiuorum uel laicorum | |
| ceterorum habere conueniat, sed silere et attendere sibi, | |
| usquequo regulariter a collegio ecclesiae suscipiat finem | |
| electio futuri pontificis. Si uero quis laicorum ad concertandum | |
| et cooperandum inuitatur ab ecclesia, licet | |
| huiusmodi cum reuerentia, si forte uoluerit, obtemperare | |
| se asciscentibus. Taliter enim dignum pastorem sibi regulariter | |
| ad suam et ecclesiae salutem promouet. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Electioni episcoporum inperator interesse non debet. | |
| <T I> Item ex Istoria tripartita. -[lib. VII. c. 8.]+ | |
| <T T> Valentinianus inperator ueniens ab oriente ad esperias | |
| partes (ut refert istoria ecclesiastica) mortuo Auxentio, Arrianae | |
| perfidiae magistro, qui Mediolanensem ecclesiam ut | |
| lupus dilaniauerat, cum uellet catholicum, Deo ordinante, | |
| ibi consecrari episcopum, euocans episcopos hec eis | |
| locutus est: Nostis aperte, eruditi diuinis eloquiis, qualem | |
| <S 236><L 1> -236+ | |
| oporteat esse pontificem, et quia non decet eum | |
| uerbo solo, sed etiam conuersacione gubernare subiectos, et | |
| totius semetipsum imitatorem uirtutis ostendere, testemque | |
| doctrinae conuersacionem bonam habere. Talem itaque | |
| in pontificali constituite sede, cui et nos, qui gubernamus | |
| inperium, sincere nostra capita submittamus et eius | |
| monita, dum tanquam homines delinquimus necessario | |
| ueluti curantis medicamina suscipiamus. Hec autem, | |
| cum dixisset inperator, petiit sinodus, ut magis ipse discerneret | |
| sapiens et pius existens. At ille, supra nos, | |
| inquit, est talis electio. Vos enim diuina gratia potiti et | |
| illo splendore fulgentes, melius poteritis eligere. Tunc | |
| sacerdotes egressi de episcopali sede tractabant. -@. 1.+ | |
| Cum autem ordinatione diuina Ambrosius nondum baptizatus | |
| electus fuisset, exultans inperator ait: Gratias tibi ago | |
| Domine omnipotens et saluator noster, quoniam huic | |
| uiro ego commiseram corpora, tu autem animas, et | |
| meam sentenciam ostendisti tuae iustitiae conuenire. Cumque | |
| sanctus Ambrosius contristaretur de hoc, quod acciderat, | |
| (ut idem ipse in suis epistolis scripsit), confortauit eum | |
| inperator et ait: Noli timere, quia et Deus, qui te elegit, | |
| semper adiuuabit te, et ego adiutor et defensor tuus (ut | |
| meum ordinem decet) semper existam. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Apostolica auctoritate, non regio fauore episcopus | |
| est eligendus. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa -[I.]+ Lothario Regi. | |
| <T T> Porro scias, quia relatum est nobis, quod, quicumque | |
| ad episcopatum in regno tuo prouehendus est, non nisi | |
| fauentem tibi permittas eligi. Idcirco apostolica auctoritate | |
| sub diuini iudicii obtestacione iniungimus tibi, ut in Treuerensi | |
| urbe et in Agrippina Colonia nullum eligi patiaris, | |
| antequam relatum super hoc nostro apostolatui fiat. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non recipiatur a conprouincialibus qui regia ordinatione | |
| episcopale culmen adipiscitur. | |
| <T I> Item ex Concilio Parisiensi. -[I. cap. 8.]+ | |
| <T T> Si per ordinationem regiam honoris istius culmen peruadere | |
| aliquis nimia temeritate presumpserit, a conprouincialibus | |
| ipsius loci episcopis recipi nullatenus mereatur, | |
| quem indebite ordinatum agnoscunt. Si quis de conprouincialibus | |
| recipere eum contra interdicta presumpserit, | |
| sit a fratribus omnibus segregatus et ab ipsorum omnium | |
| karitate submotus. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 13]+ | |
| <T T> Non est permittendum turbis electionem eorum | |
| facere, qui sunt ad sacerdotium promouendi. | |
| <S 237><L 1> -237+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Irrita sit electio episcopi aut presbiteri a | |
| principibus facta. | |
| <T I> Item ex secunda actione VI. sinodi CCCL. Episcoporum, | |
| -[c. 3.]+ | |
| <T T> Omnis electio episcopi, uel presbiteri, aut diaconi a | |
| principibus facta irrita maneat secundum regulam, que dicit: | |
| "Si quis episcopus, secularibus potestatibus usus, ecclesias | |
| per ipsas obtinuerit, deponatur, et segregetur | |
| omnesque, qui illi communicant." | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non eligantur a populo, qui sunt promouendi | |
| ad clerum. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. -[c. 1.]+ | |
| <T T> Non liceat populo facere electionem eorum, qui ad | |
| sacerdotium promouentur, sed in iudicio episcoporum | |
| sit, ut ipsi eum probent, si in sermone et fide et spirituali | |
| uita edoctus sit. | |
| <T P> -Gratian.+ His omnibus auctoritatibus laici excluduntur ab | |
| electione sacerdotum, atque iniungitur eis necessitas obediendi, non | |
| libertas inperandi. | |
| -II. Pars.+ Econtra uero scribet B. Gregorius Iohanni | |
| Episcopo primae Iustinianae Iliricae: -[lib. IV. epist. 15.]+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Voluntas principis in ordinatione pontificis desideratur. | |
| <T T> Quia igitur suscepta fratrum atque coepiscoporum | |
| relatio ad locum uos sacerdotii totius concilii unito consensu | |
| et serenissimi principis uoluntate declarat accersiri, | |
| gratias saluatori nostro magna cum exultatione | |
| retulimus. Nos quoque in persona fraternitatis tuae | |
| per omnia consentimus, atque omnipotentem Dominum deprecamur, | |
| ut karitatem uestram sicut sua gratia elegit, ita | |
| in omnibus sua protectione custodiat. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Clerus et populus pontificis electioni intersit. | |
| <T I> Item Gregorius Iohanni Subdiacono. -[lib. II. | |
| Indict. 11. epist. 30.]+ | |
| <T T> Quanto apostolica sedes auctoritate cunctis prelata | |
| constat ecclesiis, tanto inter multiplices curas et illa nos | |
| ualde sollicitat, ubi ad consecrandum antistitem nostrum | |
| spectatur arbitrium. Defuncto igitur Laurentio, Mediolanensi | |
| episcopo, sua nobis relatione clerus innotuit, | |
| in electione se filii nostri Constancii, diaconi sui, unanimiter | |
| consensisse. Sed quoniam eadem non fuit subscripta | |
| relatio, ne quid, quod ad cautelam pertinet, omittamus, | |
| idcirco huius precepti auctoritate suffultum Genuam | |
| te proficisci necesse est. Et quia illic multi Mediolanensium | |
| <S 238><L 1> -238+ | |
| coacti barbarica feritate consistunt, eorum te uoluntates | |
| oportet eis in commune conuocatis perscrutari. Et si nulla | |
| eos diuersitas ab electionis unitate disterminat, siquidem | |
| in predicto filio nostro Constancio omnium uoluntates atque | |
| consensum perdurare cognoscis, tunc eum a propriis | |
| episcopis, sicut antiquitatis mos exigit, cum nostrae auctoritatis | |
| assensu, solatiante Domino, facias consecrari, | |
| quatinus huiusmodi seruata consuetudine et apostolica sedes | |
| proprium uigorem retineat, et a se concessa aliis iura non | |
| minuat. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> In electione episcopi populus debet adesse. | |
| <T I> Item Gelasius papa Philippo et Gerontio Episcopis. | |
| <T T> Plebs Dictrensis data nobis peticione defleuit, diu | |
| se sine rectoris proprii gubernatione dispergi. Ac, sicut | |
| asseritur, is qui a nobis iam probatus dicitur, a paucis et | |
| tenuibus iam putatur electus, cum ad nos pertineat, | |
| uniuersos assidua admonitione compellere, ut omnes in | |
| unum, quem dignum sacerdotio uiderint et sine aliqua | |
| reprehensione, consentiant. Et ideo, fratres karissimi, | |
| diuersos ex omnibus sepe dicti loci parrochiis presbiteros, | |
| diaconos et uniuersam turbam uos oportet sepius conuocare, | |
| quatinus non prout cuilibet libuerit, sed concordantibus | |
| animis talem, uobis ammonentibus, sibi querant | |
| sola diuinitatis attentione personam, quam nulla | |
| contrarietas a constitutis possit reuocare prescriptis. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Stephanus Episcopus seruus seruorum Dei, | |
| Romano Archiepiscopo Rauennati. | |
| <T T> Nosse tuam fraternitatem uolumus, ad nostras | |
| aures fore peruentum, Immolensem episcopum ab hac luce | |
| migrasse; in cuius successoris electione populi diuisionem | |
| prouenisse audiuimus. Quod quia sepe contingere solet, | |
| querentibus singulis que sua sunt, non que Iesu Christi, non | |
| adeo miramur. Verumtamen in hoc plurimum oportet tuam | |
| adhiberi sollicitudinem, ut conuocato clero et populo talis | |
| ibi eligatur per Dei misericordiam, cui sacri non obuient | |
| canones. Sacerdotum quippe est electio, et fidelis populi | |
| consensus adhibendus est; quia docendus est populus, | |
| non sequendus. | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Nicolaus papa Iohanni Rauennati Archiepiscopo. | |
| <T T> Episcopos per Emiliam non consecres, nisi post electionem | |
| cleri et populi. | |
| <S 239><L 1> -239+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Pelagius Papa Tulliano Episcopo Grumentino. | |
| <T T> Litteras karitatis tuae suscepimus, quibus significas, | |
| Latinum diaconum tuum ad episcopatum ecclesiae Marcellianensis | |
| a clero et omnibus, qui illic conueniunt, postulari. | |
| Hoc itaque dicimus, ut si eum omnes eligunt, et uis eum | |
| concedere, gratum nobis esse cognosce; et si potest, ante | |
| diem sanctum festinet occurrere, ut uel sabato ipso | |
| noctis magnae post baptismum cum Dei gratia ualeat | |
| ordinari. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Sacra principis ordinandis est necessaria. | |
| <T I> Idem Laurentio Episcopo Centumcelensi. | |
| <T T> Principali deuotissimorum militum, qui illic in ciuitate | |
| Centumcelensi consistunt, relatione ad nos directa, sacram | |
| insinuant se clementissimi principis inpetrasse, que | |
| eis presbiterum, diaconum et subdiaconum fieri debere | |
| precepit. Ideo hortamur dilectionem tuam, ut personas | |
| ipsas uideas, et diligenter requiras, ne aliquid contra | |
| canones commisissent; et si eos inculpabiles repereris, et | |
| uitae ipsorum testimonium laudabile uideris, ueniente mediana | |
| ebdomada pascae, (si Dominus uoluerit, et si | |
| uixerimus) unumquemque per offitia, que prediximus | |
| promouere non differas. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Papa rogat Augustos, ut Reatinam ecclesiam | |
| cuidam electo dignentur concedere. | |
| <T I> Item Leo IV. Lothario et Lodeuico Augustis. | |
| <T T> Reatina ecclesia, que per tot annorum spatia pastoralibus | |
| curis destituta consistit, dignum est, ut brachio | |
| amplitudinis uestrae subleuetur, ac gubernationis tegmine | |
| protegatur. Unde salutationis alloquio premisso uestram | |
| mansuetudinem deprecamur, quatinus Colono humili diacono | |
| eandem ad regendum ecclesiam concedere dignemini, | |
| ut, uestra licentia accepta, ibidem eum Deo iuuante consecrare | |
| ualeamus episcopum. Si autem in predicta ecclesia | |
| nolueritis ut preficiatur episcopus Ausculanam | |
| ecclesiam, que uiduata existit, illi uestra serenitas dignetur | |
| concedere, ut consecratus a nostro presulatu Deo omnipotenti | |
| uestroque inperio grates peragere ualeat. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Regis precepto ab Apostolico Colonus | |
| Reatinae ecclesiae ordinatur episcopus. | |
| <T I> Item Ritae Comitissae. | |
| <T T> Nobis dominus inperator et inperatrix per suas epistolas | |
| direxerunt, ut Colonum in Reatina ecclesia, que | |
| pastoris offitio per longa iam tempora destituta uidebatur, | |
| episcopum facere deberemus, sicut et fecimus. | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Inperatoris epistola in electionis confirmatione | |
| desideratur. | |
| <T I> Item Stephanus Guidoni Comiti. | |
| <T T> Lectis sagacitatis uestrae apicibus, que defuncto | |
| <S 240><L 1> -240+ | |
| ecclesiae Reatinae antistite clerum et plebem eiusdem elegisse | |
| futurum sibi antistitem, nobis consecrandum | |
| uestro studio directum esse, ne ipsa ecclesia diu sine proprio | |
| constet pastore, fatebantur; nos, de obitu prioris dolentes, | |
| nunc ipsum electum unanimitate et canonica ipsius ecclesiae | |
| electione, ut mandastis, tam citissime ordinare omisimus, | |
| quod inperialem nobis, ut mos est, absolutionis minime | |
| detulerit epistolam. Pro qua scilicet re ambiguum nobis | |
| est; ideo uoluntati uestrae in hoc parere distulimus, ne | |
| augustalis animus durissime quocumque modo perciperet. | |
| Sed scientes, ecclesiam Domini sine proprio | |
| pastore diu non debere consistere, gloriae uestrae mandamus, | |
| quoniam nos aliter agere non debuimus, ut | |
| uestra sollertia inperiali (ut prisca consuetudo dictat) | |
| percepta licentia, et nobis, quemadmodum uos scire credimus, | |
| inperatoria directa epistola, tunc uoluntati uestrae | |
| parebimus de hoc, eundemque electum Domino adiuuante | |
| consecrabimus; quod, karissime fili, moleste nullo modo | |
| suscipiatis. | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Clericorum et ciuium uoluntate metropolitanus | |
| est ordinandus. | |
| <T I> Item Leo papa -[I. ad Anastasium Thessalonicensem | |
| Episcopum, epist. LXXXII. al. LXXXIV. c. 6.]+ | |
| <T T> Metropolitano defuncto, cum in loco eius alius fuerit | |
| subrogandus, prouinciales episcopi ad ciuitatem metropolim | |
| conuenire debent, ut omnium clericorum atque | |
| ciuium uoluntate discussa ex presbiteris eiusdem ecclesiae | |
| uel ex diaconibus optimus ordinetur. | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> Cum clero et populo archipresbiteri fiat electio. | |
| <T I> Item Ysidorus in libro Offitiorum. | |
| <T T> Si in plebibus archipresbiteri obierint aut pro aliquo | |
| reatu exinde eiecti fuerint archidiaconus quantocius | |
| proficiscatur illuc, et cum clericis et populis ipsius plebis | |
| electionem faciat, quatinus dignus pastor domui Dei constituatur, | |
| et, dum ordinatur, eius prouidentia ipsa plebs | |
| custodiatur. | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> Electus in Romanum pontificem non ordinetur, nisi | |
| eius decretum inperatori primum representetur. | |
| <T I> Item ex gestis Romanorum Pontificum. | |
| <T T> Agatho natione Siculus, cuius legatione fungens Iohannes | |
| episcopus Portuensis dominico die octaua pascae in ecclesia | |
| S. Sophiae publicas missas coram principe et patriarcha | |
| latine celebrauit, hic suscepit diualem secundum | |
| suam postulationem, per quam reuelata est quantitas, | |
| que solita erat dari pro ordinatione pontificis facienda, sic | |
| tamen, ut, si contigerit post eius transitum electionem fieri, | |
| non debeat ordinari qui electus fuerit, nisi prius decretum | |
| generale introducatur in regiam urbem secundum antiquam | |
| consuetudinem, ut cum eorum conscientia et | |
| iussione debeat ordinatio prosperari. -@. 1.+ Item Vitalianus | |
| <S 241><L 1> -241+ | |
| natione Signensis direxit responsales suos cum | |
| sinodica iuxta consuetudinem in regiam urbem apud | |
| piissimos principes, significans de ordinatione sua. | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> Inperator ius habet eligendi pontificem. | |
| <T I> Item ex Historia ecclesiastica. | |
| <T T> Adrianus Papa Romam uenire Karolum regem ad defendendas | |
| res ecclesiae postulauit. Karolus uero Romam | |
| ueniens Papiam obsedit, ibique relicto exercitu in sancta | |
| resurrectione ab Adriano Papa Romae honorifice susceptus | |
| est. Post sanctam uero resurrectionem reuersus Papiam, | |
| cepit Desiderium regem; deinde Romam reuersus, constituit | |
| ibi sinodum cum Adriano papa in patriarchio Lateranensi | |
| in ecclesia S. Saluatoris, que sinodus celebrata est a CLIII | |
| episcopis religiosis et abbatibus. Adrianus autem Papa cum | |
| uniuersa sinodo tradiderunt Karolo ius et potestatem eligendi | |
| Pontificem, et ordinandi apostolicam sedem. Dignitatem | |
| quoque patriciatus ei concesserunt. Insuper archiepiscopos | |
| et episcopos per singulas prouincias ab eo inuestituram | |
| accipere diffiniuit, et ut, nisi a rege laudetur et | |
| inuestiatur episcopus, a nemine consecretur, et quicumque | |
| contra hoc decretum esset, anathematis uinculo eum | |
| innodauit, et nisi resipisceret, bona eius publicari precepit. | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Electio Romani Pontificis ad ius pertinet | |
| inperatoris. | |
| <T I> Item Leo Papa. | |
| <T T> In sinodo congregata Romae in ecclesia S. Saluatoris. | |
| Ad exemplum B. Adriani apostolicae sedis antistitis, qui | |
| domino Karolo, uictoriosissimo regi Francorum ac Longobardorum, | |
| patriciatus dignitatem, ac ordinationem apostolicae | |
| sedis, et inuestituram episcoporum concessit, ego | |
| quoque Leo, seruus seruorum Dei, episcopus, cum cuncto | |
| clero ac Romano populo constituimus, confirmamus et | |
| corroboramus, et per nostram apostolicam auctoritatem | |
| concedimus atque largimur domino Ottoni primo, regi | |
| Teutonicorum, eiusque successoribus huius regni Italiae, in | |
| perpetuum sibi facultatem eligendi successorem, atque | |
| summae sedis apostolicae Pontificem ordinandi, ac per hoc | |
| archiepiscopos seu episcopos, ut ipsi ab eo inuestituram | |
| accipiant et consecrationem, unde debent, exceptis his, quos | |
| inperator Pontifici et archiepiscopis concessit; et ut | |
| nemo deinceps cuiusque dignitatis uel religionis eligendi | |
| uel patricium uel Pontificem summae sedis apostolicae, aut | |
| quemcumque episcopum ordinandi habeat facultatem absque | |
| consensu ipsius inperatoris, (quod tamen fiat absque omni | |
| pecunia), et ut ipse sit patricius et rex. Quod si a clero et | |
| populo quis eligatur episcopus, nisi a supradicto rege | |
| laudetur, et inuestiatur, non consecretur. Si quis contra | |
| hanc apostolicam auctoritatem aliquid molietur, hunc | |
| excommunicacioni subiacere decernimus, et nisi resipuerit, | |
| inreuocabili exilio puniri uel ultimis suppliciis feriri. | |
| <S 242><L 1> -242+ | |
| <4 24> -C. XXIV.+ <T R> Precepto principum Maximo remittitur, quod | |
| absque apostolica auctoritate ordinatur. | |
| <T I> Item Gregorius -[lib. IV. Reg. epist. 34. ad Constantiam | |
| Augustam.]+ | |
| <T T> Salonitanae ciuitatis episcopus me ac responsale | |
| meo nesciente ordinatus est, et facta res est, que sub nullis | |
| anterioribus principibus euenit. Quod ego audiens, ad eundem | |
| preuaricatorem, qui inordinate ordinatus est, protinus | |
| misi, ut omnino missarum solempnia nullo modo celebrare | |
| presumeret, nisi prius a serenissimis dominis cognoscerem, | |
| si hoc fieri iussissent; quod ei sub excommunicacionis | |
| interpositione mandaui. Qui contempto me atque despecto, | |
| in audacia quorumdam secularium hominum, | |
| quibus denudata sua ecclesia premia multa prebere dicitur, | |
| nunc usque missas facere presumit, atque ad me uenire | |
| secundum iussionem dominorum noluit. Ego autem preceptioni | |
| pietatis eorum obediens, eidem Maximo, qui | |
| me nesciente ordinatus est, hoc, quod in ordinatione sua me | |
| uel responsalem meum pretermittere presumpsit, ita ex | |
| corde laxaui, ac si me auctore fuerit ordinatus. Alia | |
| uero peruersa illius, scilicet mala corporalia, que cognoui, | |
| uel quia cum pecuniis electus est, uel quod excommunicatus | |
| missas facere presumpsit, propter Deum inrequisita | |
| preterire non possum. Et si ad me diu | |
| distulerit uenire, exercere in eo districtionem canonicam | |
| nullo modo cessabo. | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> In episcoporum electione principis desideratur | |
| assensus. | |
| <T I> Item ex Tolletano Concilio. -[XII. c. 6.]+ | |
| <T T> Cum longe lateque tractu terrarum diffuso commeantium | |
| inpeditur celeritas nunciorum, quo aut non queat | |
| regibus audientibus decedentis presulis transitus notificari, | |
| aut de successore morientis episcopi libera principis | |
| electio expectari, nascitur sepe aut nostro ordini de | |
| relatione talium difficultas, aut regiae potestati, dum | |
| consultum nostrum pro subrogandis pontificibus sustinet, | |
| innumerosa necessitas. Unde placuit omnibus pontificibus | |
| Yspaniae atque Galliae, ut, saluo priuilegio uniuscuiusque | |
| prouinciae, licitum maneat deinceps Tolletano pontifici, | |
| quoscumque regalis potestas elegerit, et iam dicti Tolletani | |
| episcopi iudicium dignos esse probauerit, in quibuslibet | |
| prouinciis in precedentium sedibus preficere presules, et | |
| decedentibus episcopis eligere successores, ita tamen, | |
| ut, quisquis ille fuerit ordinatus, post ordinationis suae | |
| tempus infra trium mensium spatium metropolitani proprii | |
| presentiam uisurus accedat. | |
| <T P> -Gratian.+ Electiones quoque summorum pontificum atque | |
| aliorum infra presulum quondam inperatoribus representabantur, | |
| sicut de electione B. Ambrosii et B. Gregorii legitur. Quibus | |
| exemplis et premissis auctoritatibus liquido colligitur, laicos non | |
| excludendos esse ab electione, neque principes esse reiciendos | |
| ab ordinatione ecclesiarum. Sed quod populus iubetur electioni | |
| interesse, non precipitur aduocari ad electione faciendam, sed | |
| <S 243><L 1> -243+ | |
| ad consensum electioni adhibendum. Sacerdotum enim (ut in fine | |
| superioris capituli Stephani papae legitur) est electio, et fidelis | |
| populi est humiliter consentire. Desiderium ergo plebis requiritur | |
| an clericorum electioni concordet. Tunc enim in ecclesia | |
| Dei rite preficietur antistes, cum populus pariter in eum acclamauerit, | |
| quem clerus communi uoto elegerit. | |
| Unde Celestinus papa ait: -[ad Episcopos Galliae, | |
| epist. II. c. 5.]+ | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> Plebis non est eligere, sed electioni consentire. | |
| <T T> Cleri, plebisque consensus et desiderium requiratur. | |
| -+ | |
| <4 27> -C. XXVII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Leo I. -[ad Episcopos Viennensis prouinciae, epist. | |
| LXXXVII. al. LXXCIX.]+ | |
| <T T> Vota ciuium, testimonia populorum, honoratorum arbitrium, | |
| electio clericorum in ordinationibus sacerdotum constituantur. | |
| <T I> Et infra: <T T> Per pacem et quietem sacerdotes, | |
| qui futuri sunt, postulentur, teneatur subscriptio | |
| clericorum, honoratorum testimonium, ordines conuentus | |
| et plebis. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Principibus uero atque inperatoribus | |
| electiones Romanorum Pontificum atque aliorum episcoporum | |
| referendas usus et constitutio tradidit pro scismaticorum atque | |
| hereticorum dissensionibus, quibus nonnumquam ecclesia Dei | |
| concussa periclitabatur, contra quos legibus fidelissimorum inperatorum | |
| frequenter ecclesia munita legitur. Representabatur | |
| ergo electio catholicorum principibus, ut eorum auctoritate | |
| roborata nullus hereticorum uel scismaticorum auderet | |
| contraire, et ut ipsi principes tamquam deuotissimi filii in eum | |
| consentirent, quem sibi in patrem eligi uiderent, et ei in omnibus | |
| suffragatores existerent, sicut Valentinianus B. Ambrosio | |
| legitur dixisse: "Noli timere, quia Deus, qui te elegit, | |
| semper adiuuabit te, et ego adiutor et defensor tuus, ut meo | |
| ordini decet, semper existam." | |
| Unde Stephanus papa statuit dicens: | |
| <4 28> -C. XXVIII.+ <T R> Presentibus legatis inperatoris ordinetur | |
| pontifex Romanus. | |
| <T T> Quia sancta Romana ecclesia, cui Deo auctore presidemus, | |
| a plurimis patitur uiolentias Pontifice obeunte, | |
| que ob hoc inferuntur, quia absque inperiali noticia Pontificis | |
| fit consecratio, nec canonico ritu et consuetudine | |
| ab inperatore directi sunt nuncii, qui scandala uetent | |
| fieri: uolumus, ut, cum instituendus est Pontifex, conuenientibus | |
| episcopis et uniuerso clero eligatur presente senatu | |
| et populo qui ordinandus est, et sic electus ab omnibus | |
| presentibus legatis inperialibus consecretur, nullusque sine | |
| sui periculo iuramenta uel promissiones aliquas noua adinuentione | |
| audeat extorquere, nisi que antiqua exigit consuetudo, | |
| <S 244><L 1> -244+ | |
| ne uel ecclesia scandalizetur, et inperialis honorificentia | |
| minuatur. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Verum, quia inperatores quandoque | |
| modum suum ignorantes non in numero consentientium, sed primi | |
| distribuentium, immo exterminantium esse uoluerunt, frequenter | |
| etiam in hereticorum perfidiam prolapsi catholicae matris ecclesiae | |
| unitatem inpugnare conati sunt, sanctorum Patrum statuta | |
| aduersus eos prodierunt, ut semet electioni non insererent, et | |
| quisquis eorum suffragio ecclesiam obtineret anathematis uinculo | |
| innodaretur, sicut scriptura quoque diuina dicit, quod postquam | |
| Ezechias dissipauit excelsa, et contriuit statuas, et | |
| succidit lucos, confregitque serpentem eneum, quem fecit | |
| Moyses; uidelicet, quia illum serpentem Deus fieri iusserat, ne | |
| serpentina morte populus interiret, ideo ipse populus colere et | |
| uenerari eum ceperat, et idcirco destruxit iste, quem iubente | |
| Deo fecerat ille. Ac per hoc magna auctoritas ista habenda est in | |
| ecclesia, ut, si nonnulli ex predecessoribus et maioribus nostris | |
| fecerunt aliqua, que illo tempore potuerunt esse sine culpa, et | |
| postea uertuntur in errorem et superstitionem, sine tarditate aliqua | |
| et cum magna auctoritate a posteris destruantur. Postremo | |
| presentibus legatis inperatorum et inconsultis electiones Romanorum | |
| Pontificum leguntur celebratae, et tandem idem inperatores | |
| religioso mentis affectu prefatis priuilegiis renunciauerunt, | |
| multa insuper donaria ecclesiae Dei conferentes. | |
| Unde Gregorius IV. scribit: | |
| <4 29> -C. XXIX.+ <T R> Inconsultis legatis inperatoris Adrianus -[II.]+ | |
| ad pontificatum eligitur. | |
| <T T> Cum Adrianus secundus ad Romanum pontificatum ab | |
| ecclesia Dei genitricis dominae nostrae, que dicitur "Ad | |
| presepe", traheretur ad Lateranense patriarchium, certatim | |
| a populo et clero et proceribus deportatus est. | |
| Quod audientes missi Lodoici inperatoris moleste tulerunt, | |
| indignati scilicet, quod, dum presentes essent, non fuerunt | |
| inuitati, nec optatae a se futuri presulis electioni | |
| interesse meruerunt. Qui accepta ratione, quod non causa | |
| Augusti contemptus, sed futuri temporis prospectu hoc | |
| commissum fuerat (ne uidelicet legatos principum in | |
| electione Romanorum presulum mos expectandi per huiusmodi | |
| fomitem inolesceret), omnem indignationem medullitus | |
| sedauerunt, et ad salutandum electum etiam ipsi humiliter | |
| accesserunt. | |
| <4 30> -C. XXX.+ <T R> Romani pontificis electio a Lodoico | |
| Romanis conceditur. | |
| <T I> Item pactum constitutionis Inperatoris primi Lodoici | |
| cum Romanis Pontificibus. | |
| <T T> Ego Lodoicus Romanus Inperator Augustus statuo | |
| et concedo per hoc pactum confirmationis nostrae tibi | |
| B. Petro principi apostolorum, et per te uicario tuo domino | |
| Pascali summo Pontifici et successoribus eius in perpetuum, | |
| sicut a predecessoribus uestris usque nunc in | |
| <S 245><L 1> -245+ | |
| uestra potestate et ditione tenuistis et disposuistis, ciuitatem | |
| Romanam cum ducatu suo, et suburbanis atque | |
| uiculis omnibus, et territoriis eius montanis, atque | |
| maritimis littoribus, et portubus, seu cunctis ciuitatibus, | |
| castellis, oppidis, ac uillis in Tusciae partibus. <T I> Idem: <T T> | |
| -@. 1.+ Quando diuina uocatione huius sacratissimae sedis | |
| Pontifex de hoc mundo migrauerit, nullus ex regno nostro | |
| aut Francus, aut Longobardus, aut de qualibet gente homo | |
| sub nostra potestate constitutus, licentiam habeat contra | |
| Romanos aut publice, aut priuatim ueniendi, uel | |
| electionem faciendi, nullusque in ciuitatibus aut territoriis | |
| ad ecclesiae B. Petri apostoli potestatem pertinentibus | |
| aliquod malum propterea facere presumat; sed liceat | |
| Romanis cum omni ueneratione et sine qualibet perturbatione | |
| honorificam suo Pontifici exhibere sepulturam, et eum, | |
| quem diuina inspiratione et B. Petri intercessione omnes | |
| Romani uno consilio atque concordia sine aliqua | |
| promissione ad Pontificatus ordinem elegerint, sine qualibet | |
| ambiguitate uel contradictione more canonico | |
| consecrare, et, dum consecratus fuerit, legati ad nos, | |
| uel ad successores nostros reges Francorum dirigantur, qui | |
| inter nos et illum amicitiam et caritatem ac pacem | |
| socient. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 31> -C. XXXI.+ <T R> Electio et consecratio Romani Pontificis non | |
| nisi iuste et canonice fieri debet. | |
| <T I> Item Leo IV. Lothario et Lodowico Augustis. | |
| <T T> Inter nos et uos pacti serie statutum et confirmatum est, | |
| quod electio et consecratio futuri Romani Pontificis non nisi | |
| iuste et canonice fieri debeat. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 32> -C. XXXII.+ <T R> Ab inperatore uel nunciis eius electioni | |
| Romani Pontificis nullum generetur obstaculum. | |
| <T I> Item Constitutio primi Heinrici et primi Ottonis | |
| cum Romanis Pontificibus. | |
| <T T> Constitucio primi Heinrici et primi Ottonis cum | |
| Romanis Pontificibus. Ut nullus missorum nostrorum | |
| cuiuscumque inpeditionis argumentum in electione Romani | |
| Pontificis componere audeat, omnino prohibemus. | |
| <T I> Item: <T T> -@. 1.+ In electione Romanorum Pontificum neque | |
| liber, neque seruus ad hoc uenire presumat, ut illis Romanis, | |
| quos ad hanc electionem per constitutionem sanctorum | |
| Patrum antiqua admisit consuetudo, aliquod faciat inpedimentum. | |
| <S 246><L 1> -246+ | |
| Quod si quis contra hanc nostram constitucionem | |
| facere presumpserit, exilio tradatur. -]+ <P 0> | |
| <4 33> -C. XXXIII.+ <T R> Iuramentum Ottonis, quod fecit domino | |
| Papae Iohanni. | |
| <T I> Item Constitucio Ottonis. | |
| <T T> Tibi domino Iohanni Papae ego rex Otto promittere | |
| et iurare facio per Patrem et Filium et Spiritum sanctum, | |
| et per hoc lignum uiuificae crucis, et per has reliquias | |
| Sanctorum, quod, si (permittente Deo Romam uenero, | |
| sanctam Romanam ecclesiam et te rectorem ipsius exaltabo | |
| secundum meum posse, et numquam uitam, aut membra, | |
| neque ipsum honorem quem habes, mea uoluntate, | |
| aut meo consensu, aut meo consilio, aut mea exortacione | |
| perdes, et in Roma nullum placitum aut ordinationem | |
| faciam de omnibus, que ad Te aut ad Romanos | |
| pertinent, sine tuo consilio, et quicquid de terra S. Petri ad | |
| nostram potestatem uenerit, tibi reddam. Cuicumque | |
| regnum Italicum commisero, iurare faciam illum, ut adiutor | |
| tui sit ad defendendam terram S. Petri secundum | |
| suum posse. | |
| <4 34> -C. XXXIV.+ <T R> Liberum sit clero et populo de propria diocesi | |
| episcopum eligere. | |
| <T I> Item ex primo libro Capitulorum Caroli et Lodowici. | |
| -[Imperatorum c. 84.]+ | |
| <T T> Sacrorum canonum non ignari, ut in Dei nomine sancta | |
| ecclesia suo liberius potiatur honore, assensum ordini | |
| ecclesiastico prebemus, ut scilicet episcopi per electionem | |
| cleri et populi secundum statuta canonum de propria | |
| diocesi, remota personarum et munerum acceptione, ob | |
| uitae meritum et sapientiae donum eligantur, ut exemplo et | |
| uerbo sibi subiectis usquequaque prodesse ualeant. | |
| <T P> -Gratian.+ Ex his constitutionibus et pacto Lodowici inperatoris | |
| deprehenditur, inperatores illis renunciasse priuilegiis, que de | |
| electione summi Pontificis Adrianus Papa Karolo inperatori, et ad | |
| imitacionem eius Leo papa Ottoni I. regi Theutonicorum fecerat. | |
| Cum ergo ex premissis auctoritatibus cunctis liqueat electionem | |
| clericorum tantummodo esse, queritur, quorum sit ipsa electio, an | |
| clericorum maioris ecclesiae tantum, an etiam religiosorum aliorum, | |
| qui in eadem ciuitate fuerint? Sed (sicut in breuiatione canonum | |
| Fulgentii, Cartaginensis ecclesiae diaconi, inuenitur) septimo | |
| concilio Nicensi et Macerensi concilio statutum est, ut | |
| ad eligendum episcopum sufficiat ecclesiae matricis arbitrium. | |
| Nunc autem sicut electio summi pontificis non a Cardinalibus | |
| tantum, immo etiam ab aliis religiosis clericis auctoritate | |
| <S 247><L 1> -247+ | |
| Nicolai Papae est facienda, ita et episcoporum electio non a | |
| canonicis tantum, sed etiam ab aliis religiosis clericis, sicut in | |
| generali sinodo Innocentii Papae Romae habita constitutum | |
| est. Ait enim: | |
| <4 35> -C. XXXV.+ <T R> Absque religiosorum uirorum consilio canonici | |
| maioris ecclesiae episcopum non eligant. | |
| <T T> Obeuntibus sane episcopis, quoniam ultra tres menses | |
| uacare ecclesiam sanctorum Patrum prohibent sanctiones, | |
| sub anathemate interdicimus, ne canonici de sede episcopali | |
| ab electione episcoporum excludant religiosos | |
| uiros, sed eorum consilio honestam et idoneam personam in | |
| episcopum eligant. Quod si exclusis religiosis electio | |
| facta fuerit, quod absque eorum consensu et conniuentia | |
| factum fuerit, irritum habeatur et uacuum. | |
| <T P> -Gratian.+ Nunc ergo queritur, si uota eligentium in duas se | |
| diuiserint partes, quis eorum sit preferendus alteri? De his ita | |
| scribit Leo Episcopus: -[ad Anastasium Thessalonicensem | |
| Episcopum, epist. LXXXII al. LXXXIV. cap. 5.]+ | |
| <4 36> -C. XXXVI.+ <T R> Cum uota eligentium in duas se diuiserint | |
| partes, quis sit preferendus alteri. | |
| <T T> Si forte, quod nec reprehensibile, nec inreligiosum | |
| iudicamus, uota eligentium in duas se diuiserint partes, | |
| is metropolitani iudicio alteri preferatur, qui maioribus | |
| iuuatur studiis et meritis; tantum ut nullus detur | |
| inuitis et non petentibus, ne plebs inuita episcopum | |
| non optatum contempnat, aut oderit. | |
| <1 D><S 247><L 27> | |
| <2 64> -DISTINCTIO LXIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Hinc considerandum est, a quibus uel qua tempore | |
| sacri ordines sint distribuendi, uel quibus in locis patriarchae, | |
| primates, archiepiscopi, episcopi, corepiscopi et reliqui sacerdotes | |
| sint ordinandi. A quibus ordinentur episcopi, in Niceno Concilio | |
| diffinitum est, in quo sic legitur, -[c. 4.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ab omnibus conprouincialibus episcopi ordinentur. | |
| <T T> Episcopi ab omnibus, qui sunt in sua prouincia, | |
| debent ordinari. Si uero hoc difficile fuerit, uel urgente | |
| necessitate, uel itineris longitudine, tres episcopi debent | |
| in unum congregari, ita ut ceterorum, qui absentes sunt, | |
| <S 248><L 1> -248+ | |
| consensum litteris teneant. Potestas sane uel confirmatio | |
| pertinebit per singulas prouincias ad metropolitanum | |
| episcopum. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Anacletus Papa. -[ad Episcopos Italiae, epist. II.]+ | |
| <T T> Ordinationes episcoporum auctoritate apostolica ab | |
| omnibus, qui in eadem prouincia sunt, episcopis celebrandae | |
| sunt. -@. 1.+ Quod si omnes simul minime conuenire | |
| potuerint, assensum tamen suis prebeant precibus, | |
| ut ab ipsa ordinatione animo non desint. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T I> Ex Concilio Arausicano I. c. 21. | |
| <T T> De abiectione eius, quem duo presumpserint ordinare | |
| episcopi in nostris prouinciis, placuit de presumptoribus, | |
| ut sicubi contigerit duos episcopos tertium ordinare, et | |
| ipse, et auctores dampnabuntur quo cautius ea, que | |
| sunt antiquitus instituta, seruentur. -]+ <P 0> | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Ceteris assentientibus cum tribus conprouincialibus | |
| ordinetur episcopus. | |
| <T I> Item Anicius Papa. -[in epistola ad Episcopos Galliae.]+ | |
| <T T> Conprouinciales episcopi, si necesse fuerit, ceteris consentientibus | |
| a tribus episcopis iussu archiepiscopi consecrari | |
| possunt. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Non ordinetur episcopus extra conscientiam | |
| metropolitani. | |
| <T I> Item Innocentius. -[Papa ad Victricium Episcopum | |
| Rothomagensem epist. II. c. I.]+ | |
| <T T> Extra conscientiam metropolitani nullus audeat ordinare | |
| episcopum. Integrum enim est iudicium, quod plurimorum | |
| sentenciis confirmatur. Nec unus episcopus presumat | |
| ordinare episcopum, ne furtiuum beneficium prestitum | |
| uideatur. Hoc enim et sinodus Nycena constituit atque | |
| constituendo diffiniuit. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Episcopi a suo metropolitano, et ipse ab eisdem | |
| consecretur. | |
| <T I> Item Gelasius uniuersis episcopis per Dardaniam. | |
| -II. Pars.+ <T T> Quia per ambitiones illicitas non pudet quosdam | |
| ecclesiarum iura turbare, ac priuilegia, que metropolitanis | |
| <S 249><L 1> -249+ | |
| uel prouincialibus episcopis decreuit antiquitas, | |
| temeraria presumptione peruadere, propter quod etiam | |
| communionis apostolicae desiderant tenere dissidium, | |
| quod scilicet ab eius auctoritate diuisi uel inpune proprias | |
| usurpationes exerceant, non respicientes, quia eterno | |
| iudici rationem tam de catholicae sinceritatis iniuria, quam | |
| de traditionum preiudiciis paternarum non sine perpetuae | |
| sint dampnationis interitu reddituri, si in hac obstinatione | |
| permanserint, karitatem uestram duximus instruendam, | |
| ut uos omnes in commune fratres, per Dardaniam, siue | |
| per contiguam quamque prouinciam constituti, qui uos sub | |
| metropolitanis uestris esse meministis, et ab eisdem substitui | |
| decernentes, sicut uetus consuetudo deposcit, | |
| unanimiter studeatis antistites, et uicissim, si metropolitanus | |
| humanae condicionis sorte recesserit, a conprouincialibus | |
| episcopis, sicut forma transmisit, sacrari omnibus | |
| modis censeatis, neque sibi quod uobis antiqua dispositione | |
| concessum est patiamini uendicare; quatinus et inter | |
| ipsas aduersantium uoluntatum procellas ueterum regulas | |
| nullatenus custodire cessetis, sicut persecutionum tempore | |
| diuersarum patres nostros constanter fecisse non dubium est. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| -III. Pars.+ <T T> Episcopum oportet maxime quidem ab | |
| omni concilio constitui. Sed si hoc aut pro necessitate, | |
| aut pro longinquitate itineris difficile fuerit, ex omnibus tres | |
| colligantur, et omnium presentium uel absentium subscriptiones | |
| teneantur, et sic postea ordinatio fiat. -@. 1.+ Huius | |
| autem rei potestas in omni prouincia ad metropolitanum | |
| pertinet episcopum. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non erit episcopus, qui preter metropolitani conscientiam | |
| fuerit ordinatus. | |
| <T I> Item ex Concilio Niceno. -[I. cap. 6.]+ | |
| <T T> Illud generaliter est clarum, quod, si quis preter sentenciam | |
| metropolitani factus fuerit episcopus, hunc magna | |
| sinodus diffiniuit episcopum esse non oportere. | |
| <1 D><S 249><L 37> | |
| <2 65> -DISTINCTIO LXV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> -I. Pars.+ Conprouincialium episcoporum uniuersaliter desideratur | |
| consensus in ordinatione episcopi. Quod si aliqui | |
| animositate ducti contradicere uoluerint, obtineat sentencia plurimorum. | |
| -+ | |
| Unde in Niceno Concilio: -[c. 6.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Si ceteris consentientibus ordinationi episcoporum duo | |
| uel tres contradicant, obtineat sentencia plurimorum. | |
| <T T> Sane, si communi omnium consensu rationabiliter probato | |
| secundum ecclesiasticam regulam, duo uel tres animositate | |
| <S 250><L 1> -250+ | |
| ducti per contentionem contradicant, obtineat | |
| plurimorum sentencia sacerdotum. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Non debet ordinari episcopus absque consilio et presentia | |
| metropolitani episcopi. Adesse autem oportet omnes, | |
| qui sunt in prouincia sacerdotes, quos per suam debet epistolam | |
| conuocare metropolitanus. Et quidem si omnes | |
| occurrant, bene; si hoc autem difficile fuerit, pluriores | |
| oportet occurrere. Qui autem non conueniunt, presentiam | |
| sui per epistolas suas faciant, et sic omnium facto | |
| consensu ordinationem episcopi fieri oportet. Si autem | |
| aliter, preter quod a nobis terminatum est, fuerit factum, | |
| talem ordinationem nichil preualere decernimus. | |
| -II. Pars.+ <T T> -@. 1.+ Si autem secundum canones ordinatio | |
| episcopi fuerit facta, et aliquis cum sua malicia in aliquo | |
| contradixerit, plurimorum consensus obtineat. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Antioceno. -[c. 19.]+ | |
| <T T> Episcopum non ordinandum sine consilio et presentia | |
| metropolitani episcopi, cui melius erit, si ex omni prouincia | |
| congregentur episcopi. Quod si fieri non potest, hi, | |
| qui adesse non possunt, propriis litteris consensum suum | |
| de ipso designent, et tunc demum post plurimorum | |
| siue per presentiam siue per litteras consensum sentencia | |
| consona ordinetur. Quod si aliter, quam statutum est, | |
| fiat, nichil ualere huiusmodi ordinationem. -@. 1.+ Si uero | |
| etiam secundum diffinitas regulas ordinatio celebretur, | |
| contradicant autem aliqui propter proprias et domesticas | |
| simultates, his contemptis sentencia de eo obtineat plurimorum. | |
| -+ | |
| <T P> -Gratian.+ Si autem prouinciam primatem habere constiterit, | |
| nec etiam metropolitano absque eius conscientia episcopum | |
| consecrare licebit. | |
| Unde Leo Papa urbis Romae Anastasio Episcopo: | |
| -[epist. LXXXII. al. LXXXIV. c. 6.]+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Absque primatis consensu metropolitanus episcopum | |
| non ordinet. | |
| <T T> De persona autem consecrandi episcopi, et de cleri plebisque | |
| consensu metropolitanus episcopus ad fraternitatem | |
| tuam referat, quodque in prouincia bene placuit scire te | |
| faciat, ut ordinationem rite celebrandam tua quoque confirmet | |
| auctoritas. Que rectis dispositionibus nichil morae | |
| aut difficultatis debebit afferre, ne gregibus Domini diu | |
| desit cura pastorum. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 12.]+ | |
| <T T> Placet omnibus, ut inconsulto primate cuiuslibet prouinciae | |
| tam facile nemo presumat, licet cum multis, in | |
| <S 251><L 1> -251+ | |
| quocumque loco sine eius (ut dictum est) precepto episcopum | |
| ordinare. -@. 1.+ Si autem necessitas fuerit, tres episcopi, | |
| in quocumque loco sint, cum primatis precepto ordinare | |
| debebunt episcopum. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Unicuique ecclesiae proprius honor seruetur. | |
| <T I> Item ex Niceno Concilio. -[c. 6.]+ | |
| <T T> Mos antiquus perduret in Egipto, uel Libia et Pentapoli, | |
| ut Alexandrinus episcopus horum omnium habeat | |
| potestatem, quoniam quidem et Romano episcopo | |
| parilis mos est. -@. 1.+ Similiter autem et apud Antiochiam | |
| ceterasque prouincias honor suus unicuique seruetur ecclesiae. | |
| -+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. -[cap. 7.]+ | |
| <T T> Quoniam mos antiquus obtinuit et uetusta traditio, ut | |
| Eliae, id est Ierosolimorum episcopo, honor deferatur, | |
| habeat consequenter honorem, manente tamen metropolitanae | |
| ciuitatis propria dignitate. | |
| <T P> -Gratian.+ Qui uero a conprouincialibus suis cum metropolitani | |
| licentia fuerit ordinatus, infra constituta tempora eius se | |
| representet conspectibus. | |
| Unde in Tarraconensi Concilio -[c. 5.]+ legitur: | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Si quis in metropolitana ciuitate episcopus non fuerit | |
| ordinatus, posteaquam suscepta benedictione per metropolitani | |
| litteras honorem episcopi fuerit adeptus, id optimum | |
| esse decreuimus, ut postmodum statuto tempore, id | |
| est inpletis duobus mensibus, se metropolitani sui presentet | |
| aspectibus, ut ab illo monitis ecclesiasticis instructus | |
| plenius quid obseruare debeat recognoscat. Quod | |
| si forte hoc implere neglexerit, in sinodo increpatus a | |
| fratribus corrigatur. Et si forte infirmitate aliqua ne hoc | |
| <S 252><L 1> -252+ | |
| inpleat fuerit inpeditus, hoc suis litteris metropolitano | |
| indicare procuret. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ His auctoritatibus datur intelligi, | |
| quod episcopi a conprouincialibus suis debent ordinari. Sed | |
| queritur, si in prouincia fuerint plurimi episcopi, et contigerit | |
| forte unum remanere episcopum, quid fieri debeat? Ille, quia | |
| solus est, non potest ordinare episcopum; conprouinciales non | |
| habet, cum quibus consecrare episcopum ualeat. Cum ergo | |
| talis necessitas fuerit, quid faciendum sit, in Sardicensi Concilio | |
| diffinitur, in quo -[cap. 5.]+ sic statutum legitur: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Si unus tantum in prouincia remanserit episcopus, | |
| ad consecrationem episcopi de uicina prouincia | |
| episcopi conuocentur. | |
| <T T> Si forte in prouincia unum tantum remanere episcopum | |
| contigerit, superstes episcopus conuocet episcopos uicinae | |
| prouinciae, et cum eis ordinet conprouinciales sibi episcopos. | |
| Quod si facere neglexerit, populi conueniant episcopos | |
| uicinae prouinciae, et illi prius commoneant episcopum, qui | |
| in eadem prouincia commoratur, et ostendant, quod sibi | |
| petant populi rectorem, et doceant iustum esse, ut ueniat | |
| ipse, et cum eis ordinet episcopum. Sed si litteris | |
| conuentus tacuerit et dissimulauerit, nichilque rescripserit, | |
| tunc satisfaciendum est populis, ut ueniant ex uicina prouincia, | |
| et episcopum ordinent. | |
| <1 D><S 252><L 25> | |
| <2 66> -DISTINCTIO LXVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Archiepiscopi autem ab omnibus suae prouincia | |
| episcopis debent ordinari. | |
| Unde Anicius Papa ait: -[in epist. ad Episcopos Galliae]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ab omnibus suffraganeis episcopis archiepiscopus | |
| ordinetur. | |
| <T T> Archiepiscopus ab omnibus suae prouinciae episcopis | |
| <S 253><L 1> -253+ | |
| ordinetur. -@. 1.+ Hoc autem, quod de archiepiscopi | |
| consecratione preceptum est, ut omnes suffraganei eum | |
| ordinent, nullatenus licet inmutari, quia ille qui preest | |
| ab omnibus episcopis, quibus preest debet constitui. Sin | |
| autem aliter presumptum fuerit, uiribus carere non dubium | |
| est, quia irrita erit secus acta ordinatio. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ De episcopis non ordinandis a | |
| paucioribus quam a tribus episcopis, scribit Anacletus | |
| -[ep. II. ad episcopos Italiae]+ dicens: | |
| <4 2> -[C. II.]+ | |
| <T T> Porro et Ierosolimitarum primus archiepiscopus B. Iacobus, | |
| qui Iustus dicebatur, et secundum carnem Domini frater | |
| nuncupatus est, a Petro, Iacobo et Iohanne apostolis ordinatus | |
| est, successoribus uidelicet dantibus formam eorum, | |
| ut minus quam a tribus episcopis, reliquisque omnibus | |
| assensum prebentibus, nullatenus episcopus ordinetur, et | |
| communi uoto ordinatio celebretur. | |
| <1 D><S 253><L 18> | |
| <2 67> -DISTINCTIO LXVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Presbiteri uero et corepiscopi ab uno episcopo | |
| ordinari possunt. | |
| Unde Anacletus: -[epist. II. ad Episcopos Italiae]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Sacerdotes ab uno possunt ordinari episcopo. | |
| <T T> Reliqui sacerdotes a proprio ordinentur episcopo, ita ut | |
| ciues et alii sacerdotes assensum prebeant, et ieiunantes | |
| celebrent ordinationem. Similiter et diaconi ordinentur. | |
| Ceterorum autem graduum distributioni trium ueracium | |
| testimonium episcopi scilicet approbatione sufficere | |
| potest. | |
| <T P> Item in Spalensi -[Concilio II., c. 6.]+ legitur: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> -II. Pars.+ Episcopus sacerdotibus ac ministris solus | |
| honorem dare potest, solus auferre non potest. | |
| <1 D><S 253><L 34> | |
| <2 68> -DISTINCTIO LXVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Queritur de illis, qui ordinantur ab eis, quos | |
| non constat fuisse episcopos, an sint iterum consecrandi, an | |
| non? Quod uero consecrandi non sint, probatur auctoritate Gregorii, | |
| qui scribens Iohanni Episcopo Rauennati, -[lib. II. | |
| epist. 32.]+ ait: | |
| <S 254><L 1> -254+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Semel consecratus iterum consecrari non debet. | |
| <T T> Sicut semel baptizatus iterum baptizari non debet, sic | |
| et semel consecratus iterum consecrari non potest. Sed si | |
| quis cum leui culpa ad sacerdotium uenit, pro culpa penitencia | |
| debet indici, et tamen ordo seruetur. | |
| <T P> Econtra idem Gregorius testatur scribens cuidam episcopo: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De presbiteris, qui ordinantur ab eis, quos constat | |
| non fuisse episcopos. | |
| <T T> Presbiteri, quos reperisti, si incogniti fuerint uiri | |
| illi, qui ordinantur, et dubium est, eos episcopos | |
| fuisse, an non, qui eos ordinauerunt, si bonae actionis | |
| uirique catholici sunt ipsi presbiteri, et in ministerio | |
| Christi omnique sancta lege edocti, ab episcopo suo benedictionem | |
| presbiteratus suscipiant et consecrentur, et sic | |
| ministerio sacro fungantur. | |
| <T P> -Gratian.+ Quod ergo consecratus in eodem ordine iterum | |
| consecrari prohibetur, de eo intelligendum est, qui consecratus est | |
| ab illo, quem certum erat ius consecrandi habere. Qui autem ab | |
| illo consecratur, quem non constat ius consecrandi habuisse, | |
| iterum consecrandus est, quia si ille ius consecrandi non habuerit | |
| iste ex olei effusione nichil consecrationis accepit. Et quia | |
| in ipso ordine consecratus non erat, nunc quasi primum ad consecrationem | |
| ueniens ab episcopo sacerdotalem benedictionem et | |
| consecrationem consequitur. Si autem ius consecrandi habuerit, | |
| in prima unctione consecutus est consecrationem; in | |
| secunda uero non reiteratur consecratio, sed sola unctio, sicut de | |
| quo dubium est, an sit baptizatus an non, debet baptizari; | |
| qui si prius baptizatus non fuerat, consequitur gratiam baptismi, | |
| si autem baptizatus erat, nichil accipit in secunda unctione, nec | |
| pertinet hoc ad reiteracionem baptismi, sed ad cautelam salutis. | |
| Hoc etiam de ecclesiis consecrandis similiter obseruandum est. | |
| Unde in Niceno Concilio: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non debet iterum consecrari ecclesia semel consecrata. | |
| <T T> Ecclesiis semel Deo consecratis non debet iterum consecratio | |
| adhiberi, nisi aut ab igne exustae, aut sanguinis effusione, | |
| aut cuiuscumque semine pollutae fuerint: quia sicut | |
| infans a qualicumque sacerdote in nomine Patris et Filii et | |
| Spiritus sancti semel baptizatus, non debet iterum baptizari, | |
| ita nec locus Deo dicatus iterum consecrandus est, nisi | |
| propter eas causas, quas superius nominauimus, si tamen | |
| fidem sanctae Trinitatis tenuerunt, qui eum consecrauerunt. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Inter episcopos autem et corepiscopos | |
| hec differentia est, quod episcopi non nisi in ciuitatibus, corepiscopi | |
| etiam in uicis ordinari possunt. Episcopi formatas tribuunt, | |
| corepiscopi non nisi commendaticias et pacificas dare ualent. Episcopi | |
| <S 255><L 1> -255+ | |
| ius consecrandi habent, corepiscopi minores tantummodo | |
| ordines tribuunt, Leuiticam autem et sacerdotalem benedictionem | |
| prestare non ualent. | |
| De his ita scribit Leo Episcopus omnibus Episcopis: | |
| -[epist. LXXXVI. al. LXXXVIII.]+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> In quibus corepiscopi ab episcopis differant. | |
| <T T> Quamuis corepiscopis et presbiteris plurima cum episcopis | |
| ministeriorum communis sit dispensatio, quedam | |
| tamen sibi prohibita nouerint, sicut est presbiterorum | |
| et diaconorum, et uirginum consecratio, constitutio | |
| altaris, ac benedictio uel unctio. Si quidem nec erigere | |
| altaria, nec consecrare ecclesias eis licitum est, nec | |
| per inpositionem manuum fidelibus baptizatis uel conuersis | |
| hereticis paracletum Spiritum sanctum tradere, nec | |
| crisma conficere, nec crismate baptizatorum frontes signare, | |
| nec publice quidem in missa quemquam penitentem | |
| reconciliare, nec formatas cuilibet epistolas mittere. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <T T> Hec enim omnia illicita sunt corepiscopis, qui ad exemplum | |
| et formam LXXII. discipulorum esse noscuntur, uel | |
| presbiteris, qui eandem gestant figuram. -]+ <P 0> | |
| <T T> Quoniam, quamquam consecrationem habeant, pontificatus | |
| tamen apicem non habent. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hi uero propter insolentiam suam, | |
| qua episcoporum offitia sibi usurpabant, ab ecclesia hodie prohibiti | |
| sunt. | |
| Unde Damasus papa ait: -[ad Episc. Africae, epist. V.]+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Ordo corepiscoporum a sacra sede reprobatur. | |
| <T T> Corepiscopi tam ab hac sacra sede, quam ab episcopis | |
| totius orbis prohibiti sunt. Nimis enim eorum institucio | |
| inproba, nimis est et praua, quia, ut de summo | |
| sacerdotis ministerio aliquid presumant, omni auctoritate | |
| caret. -@. 1.+ Nam non amplius, quam duos ordines | |
| inter discipulos Domini esse cognouimus, id est duodecim | |
| apostolorum, et LXXII. discipulorum. Unde iste tertius | |
| processerit, ignoramus. Et quod ratione caret exstirpare | |
| necesse est. | |
| -IV. Pars.+ <T T> -@. 2.+ Quod autem episcopi non sint, qui | |
| minus quam a tribus episcopis ordinati sunt, omnibus | |
| patet. Prohibitum, est enim a sanctis Patribus, ut qui | |
| ab uno uel a duobus sunt ordinati episcopis non nominentur | |
| episcopi. Si nomen non habent, qualiter offitium | |
| habebunt? | |
| <T P> Item Urbanus. -[Papa II.]+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Apostolorum in ecclesia locum tenent episcopi. | |
| <T T> Quorum uices in ecclesia episcopi habeant, et quis eis | |
| hanc dignitatem dare debeat, S. Augustinus ostendit, inquiens: | |
| <S 256><L 1> -256+ | |
| "Pro patribus tuis nati sunt tibi filii. Patres | |
| missi sunt apostoli: pro apostolis filii nati sunt, constituti | |
| sunt episcopi. Hodie enim episcopi, qui sunt per | |
| totum mundum, unde nati sunt? Ipsa ecclesia patres illos | |
| appellat ipsa illos genuit, et ipsa illos constituit in sedibus | |
| patrum. Non te ergo putes desertam, quia non uides Paulum, | |
| quia non uides Petrum, quia non uides illos, per quos | |
| nata es: de prole tua creuit tibi paternitas. Pro patribus | |
| tuis nati sunt tibi filii: constitues eos principes super omnem | |
| terram. Filios genuit ecclesia, constituit eos pro patribus | |
| suis principes super omnem terram." | |
| <1 D><S 256><L 12> | |
| <2 69> -DISTINCTIO LXIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -III. Pars.+ <T A> Tonsura uero clerici de manu abbatis suscipi | |
| potest, si eidem abbati manus inpositio ab episcopo facta noscatur. | |
| Unde in Septima Sinodo -[c. 14.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Abbates, quibus ab episcopis manus inponitur, | |
| aliquos tonsurare possunt. | |
| <T T> Quoniam uidemus multos sine manus inpositione a | |
| paruula etate tonsuram clerici accipientes, nondumque | |
| ab episcopo manus inpositione percepta super ambonem | |
| irregulariter in collecta legentes, precipimus amodo id minime | |
| fieri. Id ipsum quoque conseruandum est etiam | |
| inter monachos. | |
| -II. Pars.+ <T T> -@. 1.+ Lectoris autem manus inpositione | |
| licentia est unicuique abbati solummodo in proprio | |
| monasterio faciendi, si dumtaxat eidem abbati manus inpositio | |
| facta noscatur ab episcopo secundum morem preficiendorum | |
| abbatum, dum constet illum presbiterum esse. | |
| -@. 2.+ Simili modo secundum antiquam consuetudinem | |
| corepiscopum preceptione oportet episcopi promouere | |
| lectores. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Non exorcizent qui ab episcopo prouecti non sunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 26.]+ | |
| <T T> Non oportet exorcizare eos, qui necdum ab episcopis | |
| sunt prouecti, neque in ecclesiis, neque in domibus. | |
| <1 D><S 256><L 37> | |
| <2 70> -DISTINCTIO LXX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Ab episcopis alterius ciuitatis clericus ordinari non poterit, | |
| nec etiam a proprio absolute ordinandus est: absoluta autem | |
| ordinatio Calcedonensi Concilio prohibetur et uacuam habere | |
| manus inpositionem precipitur; in quo sic statutum est: -[can. 6.]+ | |
| <S 257><L 1> -257+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Nullus est absolute ordinandus. | |
| <T T> Neminem absolute ordinari presbiterum iubemus, | |
| uel diaconum, nec quemlibet in ecclesiastica ordinatione | |
| constitutum, nisi manifeste in ecclesia ciuitatis, siue possessionis, | |
| aut in martirio, aut in monasterio, hic, qui | |
| ordinatur, mereatur ordinationis publicae uocabulum. | |
| Eorum autem, qui absolute ordinantur, decreuit sancta | |
| sinodus uacuam habere manus inpositionem, et nullum | |
| tale factum ualere ad iniuriam ipsius, qui eum ordinauit. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Irrita sit ordinatio sine titulo facta. | |
| <T I> Item ex sinodo Urbani -[II.]+ habita Placentiae. -[c. 15.]+ | |
| <T T> Sanctorum canonum statutis consona sanctientes decernimus, | |
| ut sine titulo facta ordinatio irrita habeatur, et | |
| in qua ecclesia quilibet titulatus est, in ea perpetuo perseueret. | |
| -@. 1.+ Omnino autem in duabus aliquem titulari | |
| non liceat, sed unusquisque, in qua titulatus est, in ea tantum | |
| canonicus habeatur. Licet enim episcopi dispositione | |
| unus diuersis preesse possit ecclesiis, canonicus tamen | |
| prebendarius, nisi unius ecclesiae, in qua conscriptus est, | |
| esse non debet. -@. 1.+ Si que tamen capellae sunt, que suis | |
| redditibus clericos sustentare non possunt, ea cura ac | |
| dispositio preposito maioris ecclesiae, cui capellae subditae | |
| esse uidentur, inmineat, et tam de possessionibus quam de | |
| ecclesiasticis capellarum offitiis ipse prouideat. | |
| <T P> -Gratian.+ In eodem etiam concilio antiquis nouem prefationibus | |
| decima addita est, que ita se habet: "Equum et salutare, | |
| que et unigenitum tuum S. Spiritus obumbratione concepit, et | |
| uirginitatis gloria permanente lumen eternum mundo effudit, | |
| Iesum Christum Dominum nostrum." | |
| <1 D><S 257><L 30> | |
| <2 71> -DISTINCTIO LXXI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> De clericis uero non ordinandis ab episcopo alterius ciuitatis, | |
| in Sardicensi Concilio -[c. 18. et 19.]+ statutum est, in quo | |
| Ianuarius Episcopus legitur dixisse: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Clerici ab episcopo alterius ciuitatis non ordinentur. | |
| <T T> Illud quoque sanctitas uestra statuat, ut nulli episcopo | |
| liceat alterius ciuitatis ecclesiasticum sollicitare et in sua | |
| diocesi clericum ordinare. Quia ex his contentionibus | |
| solent nasci discordiae, et ideo prohibeat omnium sentencia, | |
| <S 258><L 1> -258+ | |
| ne quis hoc facere audeat. -@. 1.+ Osius episcopus dixit: | |
| Et hoc uniuersi constituimus, ut quicumque ex alia parrochia | |
| uoluerit alienum ministrum sine consensu ipsius et sine | |
| uoluntate ordinare, non sit rata eius ordinatio. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Innocentius. -[ad Victricium Rothomagensem | |
| Episcopum, epist. II. c. 7.]+ | |
| <T T> De aliena ecclesia ordinare clericum nullus presumat | |
| nisi eius episcopus precibus exoratus concedere uoluerit. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui sine episcopi sui consensu ordinatur, irrita | |
| sit eius ordinatio. | |
| <T I> Item ex Niceno Concilio. -[c. 16. in fin.]+ | |
| <T T> Si quis ausus fuerit aliquem, qui ad alterum pertinet, in | |
| ecclesia ordinare, cum non habeat consensum illius episcopi, | |
| a quo recessit clericus, irrita sit huiusmodi ordinatio. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Clericus unius ecclesiae in alia non ordinetur. | |
| <T I> Item ex Concilio Calcedonensi. -[c. 20.]+ | |
| <T T> Clericos in singulis ecclesiis constitutos non liceat, | |
| sicut iam diffiniuimus, in alterius ciuitatis ecclesiis ordinari; | |
| sed quiescant in ea, in qua ab initio ministrare | |
| meruerunt, exceptis illis, qui proprias ciuitates perdiderunt, | |
| et ex necessitate ad alias ecclesias migrauerunt. Si uero | |
| quicumque episcopus post diffinitionem istam ad alium episcopum | |
| pertinentem clericum susceperit, placuit sanctae | |
| sinodo, et hunc, qui suscepit, et eum, qui susceptus est, | |
| tamdiu excommunicatos manere, quamdiu ipse clericus reuertatur | |
| ad propriam ecclesiam. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Apostolica permissione unius ecclesiae clericus in | |
| altera ualet ordinari. | |
| <T I> Item Gregorius Fortunato Episcopo Neapolitano. | |
| -[lib. V. epist. 11.]+ | |
| <T T> Fraternitatem tuam a nobis petisse recolimus, ut | |
| Gratianum ecclesiae Enafrenae diaconem tuae concederemus | |
| ecclesiae ordinandum. Et quoniam nec episcopum, | |
| cui obsecundare debeat, propria habet ecclesia, hoste | |
| scilicet prohibente, quo suum debeat ministerium exhibere, | |
| peticionem tuam non preuidimus differendam. Idcirco | |
| scriptis tibi presentibus eum necessario duximus concedendum, | |
| habiturus licentiam illum diaconum nostra interueniente | |
| <S 259><L 1> -259+ | |
| auctoritate ecclesiae tuae, Deo propitio, constituere | |
| cardinalem. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Sine litteris sui episcopi in aliqua ecclesia clericus | |
| non suscipiatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi. -[c. 5.]+ | |
| <T T> Primatus episcopus Begeselitanus dixit: Suggero | |
| sanctitati uestrae, ut statuatis, non licere clericum alienum | |
| ab aliquo suscipi sine litteris episcopi sui, neque apud se | |
| retinere, nec laicum usurpare sibi de plebe aliena, ut eum | |
| obtineat sine conscientia eius episcopi, de cuius plebe | |
| est. Gratus episcopus dixit: Hec obseruantia pacem custodit; | |
| nam et memini in sanctissimo concilio Sardicensi | |
| similiter statutum, ut nemo alterius plebis hominem | |
| usurpet: sed si forte erit necessarius, petat a collega suo, | |
| et per consensum sui episcopi habeat. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Sine litteris commendaticiis extra suam ecclesiam | |
| clericus non ministret. | |
| <T I> Item ex Concilio Calcedonensi. -[c. 13.]+ | |
| <T T> Extraneo clerico et lectori extra suam ciuitatem sine | |
| commendaticiis litteris proprii episcopi nusquam penitus | |
| liceat ministrare. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex sermone S. Augustini ad populum. | |
| <T T> Hortamur Christianitatem uestram, ut iuxta sanctorum | |
| canonum instituta, in ecclesiis a uobis fundatis aliunde | |
| ueniens presbiter non suscipiatur, nisi a uestrae fuerit ecclesiae | |
| episcopo consecratus, aut ab eo per commendaticias | |
| litteras suscipiatur. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Absque formata clerici peregrini non suscipiantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Antioceno. -[c. 7.]+ | |
| <T T> Nullum absque formata, quam Greci epistolam | |
| dicunt, suscipi peregrinorum clericorum oportet. | |
| <1 D><S 259><L 33> | |
| <2 72> -DISTINCTIO LXXII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Dimissorias uero litteras episcopus non nisi rogatus tribuat | |
| sicut statutum est in Sinodo habita Romae. | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Nisi eodem petente, nulli dimissoriae litterae prestentur. | |
| <T T> Episcopus subiecto sibi sacerdoti, uel alii clerico, nisi | |
| ab ipso postulatus, dimissorias non faciat, ne ouis quasi perdita | |
| aut errans inueniatur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 21.]+ | |
| <T T> Clericum alienum, nisi concedente episcopo, nemo | |
| <S 260><L 1> -260+ | |
| audeat uel retinere, uel promouere in ecclesiam sibi creditam. | |
| Clericorum autem nomen etiam lectores et psalmistae | |
| et hostiarii retinent. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> In una ecclesia ordinatus in alia non suscipiatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Mileuitano. -[II. c. 15.]+ | |
| <T T> Placuit, ut quicumque in ecclesia uel semel eligitur | |
| ab alia ecclesia ad clericatum non teneatur. | |
| <1 D><S 260><L 8> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <2 73> -DISTINCTIO LXXIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Qualiter uero commendaticia, uel dimissoria seu formata epistola | |
| facienda sit, uidendum est. Debent namque litterae grecae | |
| interponi in ea epistola, et non sine causa. Greca enim elementa | |
| litterarum numeros etiam exprimere, nullus, qui uel tenuiter greci | |
| sermonis noticiam habet, ignorat. Ne igitur in faciendis epistolis | |
| canonicis, quas mos latinus "Formatas" uocat, aliqua fraus | |
| falsitatis temere presumeretur, hoc a Patribus CCCXVIII. Niceae | |
| congregatis saluberrime inuentum est et constitutum, ut | |
| formatae epistolae hanc calculationis seu supputationis habeant | |
| rationem, id est, ut assumantur in supputationem prima greca | |
| elementa Patris, et Filii, et Spiritus sancti, hoc est, PI. GAMMA. ALPHA. que | |
| elementa octogenarium et quadringentesimum et primum significant | |
| numerum. Petri quoque apostoli prima littera, id est PI., | |
| que numerum octoginta significat; eius quoque, qui scribit, | |
| episcopi prima littera; cui scribitur, secunda littera; accipientis, | |
| tertia littera; ciuitatis quoque, de qua scribitur, quarta, et | |
| indictionis, quecumque est illius temporis, numerus assumatur. | |
| Atque ita his omnibus grecis litteris, que, ut diximus, numeros | |
| exprimunt, in unum ductis, unam, quecumque fuerit collecta, | |
| summam epistola teneat; hanc qui suscipit, omni cum | |
| cautela requirat expresse. Addat preterea separatim in epistola | |
| etiam nonagenarium et nonum numerum, qui secundum | |
| greca elementa significat. | |
| <4 1> -C. I.+ <T I> Exemplar formatae epistolae, que in Nicena | |
| Sinodo a CCCXVIII. Patribus facta est. | |
| <T T> In nomine Patris PI., et Filii GAMMA., et Spiritus sancti ALPHA. PI. | |
| Walterio Spirensi episcopo ego Burchardus sanctae Vormaciensis | |
| ecclesiae deuotus gregis Christi famulus, in Deo | |
| uero summae felicitatis beatitudinem. Cum sancta catholica | |
| ecclesia prompta sit sequi documenta euangelica, que | |
| dicunt: "Qui recipit prophetam in nomine prophetae, | |
| accipiet mercedem prophetae, et qui recipit iustum in | |
| nomine iusti, mercedem iusti accipiet, etc." et Apostolus | |
| iubeat hospitalitatem sectari, et necessitatibus sanctorum | |
| uirorum communicare; tamen propter eos, qui cauteriatam | |
| habent suam conscientiam, dicentes se esse simplices, cum | |
| <S 261><L 1> -261+ | |
| sint astutia diabolica repleti, et pro opere pietatis dicunt se | |
| de loco ad locum transire, cum sint sua malicia faciente | |
| fugitiui, et dicunt se esse ministerio sacro insertos, cum | |
| non sint: statutum est a sanctis Patribus, neminem clericum | |
| alienum et ignotum recipi ab aliquo episcopo, et inthronizari | |
| in sua ecclesia, nisi habeat a proprio episcopo epistolam, | |
| que in canonibus nominatur Formata. Ideo notum | |
| facimus fraternitati uestrae, quod presens frater noster, | |
| harum litterarum portitor, nomine Hermannus, non pro sua | |
| nequicia expulsus est a nobis, sed postulantibus fratribus, | |
| eo quod ex familia nostra fuit et noster baptizatus, fecimus | |
| ei libertatem receptam in cornu altaris canonice, et | |
| ordinauimus eum ad gradum presbiterii. Cui etiam has | |
| dimissorias siue commendaticias litteras facimus, et eum | |
| ad uestram dilectam fraternitatem dirigimus, ut in uestra | |
| parrochia sub uestro sacro regimine et defensione consistere | |
| ualeat. Ego, inquam, Burchardus humilis episcopus, in | |
| nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, et in unitate | |
| sanctae ecclesiae, in qua Petro datum est ius ligandi atque | |
| soluendi, absoluo Hermannum presbiterum de ciuitate Vormaciensi | |
| indictione X., et licentiam do uobis inthronizandi | |
| eum in quacumque ecclesia uultis uestrae parrochiae. | |
| Hanc ergo epistolam grecis litteris hinc inde munire decreuimus, | |
| et annulo nostrae ecclesiae firmare censuimus. | |
| Fraternitatem uestram Christus nobis incolumem conseruet. | |
| PI. GAMMA. ALPHA. PI. BETA. ETA. ZETA. AMEN. Data Vormaciae | |
| Idibus Marcii, anno Dominicae incarnationis MXII. Indictione | |
| X. | |
| <4 2> -C. II.+ <T I> Incipit epistola formata a CCCXVIII. Episcopis et ab | |
| Attico Constantinopolitanae urbis Episcopo edita: | |
| <T T> Sanctissimo in Christo fratri summa dulcedine karitatis | |
| amplectendo ALPHA., illius ciuitatis episcopo, GAMMA. illius ecclesiae | |
| presul, perpetuae beatitudinis optat in Christo salutem. | |
| OMEGA. GAMMA. ALPHA. OMEGA. De cetero nouerit sancta fraternitas uestra, quod | |
| iste clericus, Hermannus nomine, nostra in parrochia instructus | |
| ac detonsus, paruitatem nostram rogauit, quatinus | |
| illi commendaticias litteras conscriberemus, quibus uestrae | |
| celsitudini commendatus sub tuitione uestri regiminis degere | |
| posset; cuius uoluntati consentientes secundum canonicam | |
| auctoritatem litteras ei dimissorias dedimus, per quas et ipsi | |
| concedimus, ut sub uestro magisterio diuinae seruituti insistens | |
| suae deseruiat utilitati, et uobis licentiam tribuimus, | |
| ut, si dignum eum iudicaueritis, ad sacros ordines promoueatis. | |
| Commendatum ergo eum curae uestrae suscipite, | |
| et nostris ex partibus absolutum in uestrarum ouium numero | |
| custodite. Quas litteras, ut uigore ueritatis firmatae indubitanter | |
| a uobis suscipiantur, litteris grecis, ut canonica docet | |
| auctoritas, confirmare sategimus. Sancta Trinitas uestram | |
| beatitudinem ad regimen sanctae suae ecclesiae perpetualiter | |
| <S 262><L 1> -262+ | |
| bene ualere concedat, AMEN. (uel sic: ETA. THETA (que eandem | |
| summam exprimunt) indictione X. Continet hec formata | |
| epistola summam numeri MCCCXV. GAMMA. grecam in nomine | |
| illius primam ponimus, quia Greci eam in quibusdam locis | |
| pro GAMMA. consonante ponunt, sicut est DAVID et EVANGELION) -]+ <P 0>. | |
| <1 D><S 262><L 6> | |
| <2 74> -DISTINCTIO LXXIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Queritur de his qui ab episcopis suis promoueri | |
| contempnunt, an inuiti sint sublimandi, an non? | |
| De his ita statutum inuenitur in Concilio Aurelianensi | |
| III.: -[cap. 7.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Annuae suspensioni subiaceat episcopus, qui inuitum | |
| ordinare presumit. | |
| <T T> Episcopus, qui inuitum aut reclamantem ordinare presumpserit, | |
| annuali penitenciae subditus missas facere non | |
| presumat. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Nullus promoueatur inuitus. | |
| <T I> Item Gregorius Natali Episcopo. -[Salonitano, in lib. I. | |
| Reg. epist. 19.]+ | |
| <T T> Gesta, que nobis consilii uestri secretario confecta | |
| direxistis, in quo archidiaconus Honoratus adicitur, plena | |
| esse semine iurgiorum cognouimus, cum uno eodemque | |
| tempore una persona nolens ad sacerdotii ordinem prouehitur, | |
| que tamquam inmerita a diaconatus offitio remoueatur. | |
| Et sicut iustum est, ut nemo crescere conpellatur | |
| inuitus, ita censendum puto, ne quisquam insons ab ordinis | |
| sui ministerio deiciatur iniuste. | |
| <T P> Econtra inuenitur in Concilio Cartaginensi: -[c. 31.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui ab episcopis suis promoueri contempnunt, | |
| a loco suo deiciantur. | |
| <T T> Si qui clerici ab episcopis suis promoueri contempserint, | |
| nec illic maneant, unde recedere noluerunt. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Item de eodem. | |
| <T T> Placuit, ut quicumque clerici uel diaconi pro necessitatibus | |
| ecclesiasticarum rerum non obtemperauerint | |
| episcopis suis, uolentibus eos ad honorem ampliorem in ecclesia | |
| sua promouere, nec illic ministrent in gradu suo, | |
| unde recedere noluerunt. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Posteriores prioribus episcopi non preponantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 23.]+ | |
| <T T> Episcoporum etiam, quorum uita non reprehenditur, | |
| posteriorem priori nullus preponat, nisi forte superbia | |
| <S 263><L 1> -263+ | |
| elatus quod pro necessitate ecclesiae episcopus iusserit inplere | |
| contempnat. | |
| -II. Pars.+ <T T> -@. 1.+ Sane si offitium archidiaconatus propter | |
| simpliciorem naturam inplere aut expedire nequiuerit, ille | |
| loci sui teneat nomen et ordinationem ecclesiae, quem | |
| elegerit episcopus preponendum. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> In quo loco quis ordinatus est inuitus teneri | |
| non debet. | |
| <T I> Item Gregorius Iohanni Episcopo Siracusano. | |
| -[lib. XI. epist. 34.]+ | |
| <T T> Quorumdam ad nos relatione peruenit, Cosmam, qui ex | |
| monacho monasterii S. Luciae a decessore tuo uenerandae | |
| memoriae Maximiano in ecclesia Siracusana subdiaconus | |
| factus, atque a te postea in possessione, que | |
| Iuliana uocatur, presbiter dicitur ordinatus, ita nimia | |
| tristicia et loci qualitate uehementer afflictum, ut uitam sibi | |
| penam existimet, et contricioni suae fugae querat | |
| auxilium. Et ideo, quia tales erga subiectos nostros debemus | |
| existere, quales nos, si subiecti fuissemus, nostros | |
| uellemus esse prepositos, magnae benignitatis est, si eum | |
| in ecclesia, ubi subdiaconii est functus offitio, sanctitas | |
| tua reducere atque illic studuerit constituere cardinalem. | |
| Quod et facere, quantum arbitramur, debes, si | |
| nichil est, quod iuste contra eum animos tuos | |
| exasperet. Si uero aliqua culpa est, suis nobis epistolis hoc | |
| fraternitas uestra, ut scire possimus, insinuet. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Verum illud Gregorii de his intelligendum | |
| est, qui non causa necessitatis, sed causa ingratitudinis callide | |
| ab episcopis suis promoueri queruntur. Illud autem Cartaginensis | |
| concilii de his intelligitur, qui nolunt obtemperare episcopis suis | |
| propter necessitatem ecclesiae uolentibus eos ad altiora promouere. | |
| Hanc distinctionem ex decreto Simplicii Papae quilibet ualet | |
| corroborare, qui scribens Iohanni Archiepiscopi Rauennati, | |
| -[epist. II.]+ ait inter cetera: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Non est aliquis inuitus ad episcopatum pertrahendus. | |
| <T T> Ubi ista didicisti, que in episcopum et confratrem | |
| nostrum Gregorium non dilectione, sed inuidia perpetrasti? | |
| quem inexcusabili uiolentia pertrahi ad te passus es atque | |
| uexari, ut ei tantum honorem non per animi tranquillitatem, | |
| sed per amentiam, sicut dicendum est, irrogares? Neque | |
| enim talia potuissent fieri sanitate consilii. Nolumus exaggerare | |
| quod gestum est, ne cogamur iudicare quod dignum | |
| est; nam priuilegium meretur amittere, qui permissa | |
| sibi abutitur potestate. Denunciamus autem, quod, si | |
| post hec aliquid tale presumpseris, et aliquem seu | |
| episcopum, uel presbiterum, uel diaconum inuitum | |
| facere forte credideris, ordinationes tibi Rauennatis ecclesiae | |
| uel Emiliensis noueris auferendas. | |
| <S 264><L 1> -264+ | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius Antonino Subdiacono. -[lib. II. | |
| epist. 16. Indict. 10.]+ | |
| <T T> Honoratus, archidiaconus Salonitanae ecclesiae a sanctae | |
| memoriae decessore meo missa supplicatione poposcerat, | |
| ut ab antistite suo inuitus prouehi ad fortioris gradus ordinem | |
| contra morem nullo modo cogeretur. Hoc enim fieri | |
| sibi non causa prouehendi, sed causa ingratitudinis perhibebat. | |
| Pro qua re tunc etiam sanctae memoriae predecessor | |
| noster scriptis suis Natali fratri coepiscopoque | |
| nostro interdixerat, ne Predictum Honoratum archidiaconum | |
| inuitum proueheret, neue dolorem conceptae ingratitudinis | |
| in corde retineret. Cumque etiam a me hec eadem | |
| summopere fuerint interdicta, non solum mandata Dei | |
| negligens, sed etiam scripta nostra contempnens, prefatum | |
| archidiaconem quasi ad fortiorem honorem prouehens | |
| conatus est callide degradare. Unde actum est, ut, | |
| eodem archidiaconatus loco submoto, alium adscisceret, | |
| qui eius obtemperare moribus potuisset. Quem Honoratum | |
| archidiaconem arbitramur antistiti suo aliunde displicere | |
| non posse, nisi quod eum uasa sacra suis parentibus dare | |
| prohibebat. Quam causam subtili uolumus et tunc | |
| sanctae memoriae decessor meus, et nunc ego indagatione | |
| perquirere, sed sui suorumque actuum conscius personam | |
| suam ad iudicium postposuit destinare. Unde | |
| experientiam tuam presentis precepti auctoritate duximus | |
| fulciendam, quatinus, conueniens in Salonia, Natalem | |
| fratrem nostrum et coepiscopum nostrum saltim tot | |
| scriptis ammonitum studeat adhortari, ut supra memoratum | |
| archidiaconem in suo statu suscipiat. Quod si | |
| facere hoc contumaciter, ut consueuit, forte distulerit, usum | |
| pallii ei, qui ab hac sede concessus sibi fuerat, ex auctoritate | |
| sedis apostolicae contradices. Quem si etiam | |
| amisso pallio adhuc in eadem pertinacia perseuerare | |
| perspexeris, dominici corporis et sanguinis eundem | |
| antistitem participatione priuabis. | |
| <T P> -Gratian.+ Adhibenda est etiam disciplina, qua nolentes promoueri | |
| ad sacros ordines ad obediendum episcopis suis pronocentur. | |
| In minoribus siquidem ordinibus constituti paulatim per | |
| singulos gradus sunt prouehendi, ut contempnentes suis obedire | |
| episcopis doleant sibi esse prelatos, quos prius habebant | |
| subiectos. | |
| Unde Gelasius scribit Victori Episcopo: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Cum maiores ordinari contempserint, de minoribus | |
| promoueantur ordinibus. | |
| <T T> Consuluit dilectio tua de suorum promotione clericorum, | |
| perhibens, quod diaconi ad presbiterii gradum (quo | |
| ecclesiam tuam memoras indigere) uenire detrectant. | |
| <S 265><L 1> -265+ | |
| Quapropter, quia inuitos fieri ecclesiastica moderatio grauitasque | |
| non patitur, ut ex nolentibus fiant uolentes ordinatio | |
| illa potest perficere, si quos habes in | |
| acolitis, uel subdiaconibus maturiores etate, et quorum | |
| sit uita probabilis, hos in presbiterium studeas promouere, | |
| ut, qui in suis proficere noluerunt, reddantur | |
| suis inferioribus post minores. Ipsa commoda presbiteri | |
| propensius quam diaconi consequantur, ut hac saltem | |
| ratione constricti et honorem, quem refugerant, appetere | |
| nitantur, et questum. | |
| <1 D><S 265><L 11> | |
| <2 75> -DISTINCTIO LXXV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Tempus autem consecrationis, sicut in Ordine | |
| Romano habetur, ad episcopi benedictionem non eligitur. Omni | |
| enim tempore benedicuntur, dummodo ieiunii et hora tertia benedictionem | |
| accipiant. | |
| Unde Anacletus urbis Romae Episcopus scribit omnibus | |
| Episcopis: -[epist. II. in princ.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ordinationes episcoporum qua hora fieri debeant. | |
| <T T> Ordinationes episcoporum auctoritate apostolica ab | |
| omnibus, qui in eadem fuerint prouincia, episcopis sunt | |
| celebrandae. Qui simul conuenientes scrutinium cum precibus, | |
| celebrent, manus cum sanctis euangeliis inponentes, | |
| dominica die, hora tertia orantes, sacraque unctione | |
| prophetarum exemplo regum capita perungentium, | |
| eos more apostolorum et Moysi ungentes; quia omnis | |
| sanctificatio constat esse in Spiritu sancto, cuius uirtus | |
| inuisibilis sancto est crismati permixta, et hoc ritu solempnem | |
| celebrent ordinationem. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Tempus autem consecrationis trium | |
| mensium spatio clauditur, ultra quod, nisi necessitate cogente, | |
| episcoporum consecrationes post electionem differri non licet. | |
| Unde in Calcedonensi Concilio -[c. 25.]+ legitur: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Ultra tres menses non differatur episcoporum ordinatio. | |
| <T T> Quoniam quidam metropolitanorum, sicut ad nos perlatum | |
| est, negligunt greges sibi creditos, et differunt | |
| ordinationes facere episcoporum, placuit sanctae sinodo, | |
| intra tres menses fieri ordinationes episcoporum, nisi forte | |
| inexcusabilis necessitas coegerit tempus ordinationis amplius | |
| protelari. Si autem episcoporum quis hoc non obseruauerit, | |
| <S 266><L 1> -266+ | |
| ipsum debere ecclesiasticae condempnationi subiacere, | |
| redditus uero eiusdem uiduatae ecclesiae integros reseruari | |
| apud economum eiusdem ecclesiae censemus. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ceterorum uero ordinationes non nisi | |
| certis temporibus et diebus, maxime sacerdotum et Leuitarum, | |
| fieri debent, uespera uidelicet sabati, uel mane diei dominicae | |
| continuato ieiunio. | |
| Unde Zepherinus urbis Romae Archiepiscopus scribit | |
| omnibus Episcopis: -[epist. II.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Presbiteri et Leuitae qua hora ordinentur. | |
| <T T> Ordinationes presbiterorum Leuitarumque tempore | |
| congruo, multis coram astantibus, solempniter agite, | |
| et probabiles ac doctos uiros ad hoc opus prouehite, ut de | |
| eorum societate et adiumento plurimum gaudeatis. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Leo Episcopus Dioscoro Alexandrino Episcopo. | |
| -[epist. LXXIX. cap. 1.]+ | |
| <T T> Quod a Patribus nostris propensiori cura nouimus | |
| esse seruatum, a nobis quoque uolumus custodiri, ut non | |
| passim diebus omnibus sacerdotalis uel leuitica ordinatio | |
| celebretur, sed post diem sabati eiusque noctis, que | |
| in prima sabati lucescit, exordia consecrandi eligantur, in | |
| quibus his, qui consecrandi sunt, ieiunis et a ieiunantibus | |
| sacra benedictio conferatur. Quod eiusdem obseruantiae | |
| erit, si mane ipso die dominico, continuato sabati ieiunio, | |
| ordinatio celebretur, a quo tempore precedentis noctis | |
| initia non recedunt, quod ad diem resurrectionis (sicut | |
| etiam in pasca Domini declaratur) pertinere non dubium est. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Quare die dominico sacerdotum ordinationes celebrentur. | |
| <T I> Item. -[eodem cap.]+ | |
| <T T> -IV. Pars.+ Quod die dominico ordinationes sacerdotum | |
| celebrentur, non tantum ex consuetudine, sed | |
| etiam ex apostolica nouimus uenire doctrina, scriptura | |
| manifestante, quod, cum apostoli Paulum et Barrabam ex | |
| Spiritus sancti precepto ad euangelium gentibus mitterent | |
| predicandum, ieiunantes et orantes inposuerunt eis manus, | |
| ut intelligamus, quanta et dantium, et accipientium deuotione | |
| sit curandum, ne tantae benedictionis sacramentum negligenter | |
| uideatur inpletum. Et ideo pie et laudabiliter | |
| apostolicis morem gesseris institutis, si hanc ordinandorum | |
| formam sacerdotum per ecclesias, quibus Dominus preesse | |
| te uoluit, etiam ipse seruaueris, ut his, qui consecrandi | |
| sunt, numquam benedictio, nisi in die dominicae resurrectionis | |
| <S 267><L 1> -267+ | |
| tribuatur, cui a uespere sabati initium constat | |
| ascribi, que tantis diuinarum dispensationum misteriis | |
| est consecrata, ut, quicquid a Domino est insigne constitutum, | |
| in huius diei dignitate sit gestum. In hac mundus | |
| sumpsit exordium: in hac per resurrectionem et mors | |
| interitum, et uita accepit principium. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item in ordine Romano, capitulo de gradibus ecclesiae. | |
| <T T> Quando et ubi libitum fuerit usque ad subdiaconatus | |
| offitium ordinantur clerici, diaconi uero atque presbiteri nunquam, | |
| nisi in publica ordinatione. -]+ <P 0> | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De temporibus ordinationis. | |
| <T I> Item Gelasius omnibus Episcopis. -[epist. I. cap. 13.]+ | |
| <T T> -V. Pars.+ Ordinationes presbiterorum et diaconorum | |
| nisi certis temporibus et diebus exerceri non debent, id | |
| est quarti mensis ieiunio et septimi et decimi; sed | |
| etiam quadragesimalis initii, ac medianae hebdomadae, | |
| sabati ieiunio circa uesperas ipsas ordinationes | |
| nouerint celebrandas, nec cuiuslibet utilitatis seu | |
| presbiterum, seu diaconum his preferre audeant, qui ante | |
| ipsos fuerint ordinati. | |
| <1 D><S 267><L 23> | |
| <2 76> -DISTINCTIO LXXVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quibus temporibus ieiunia celebranda sint, Calixtus | |
| Papa determinat, scribens Benedicto Episcopo: -[epist. I.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Quibus temporibus ieiunium celebrentur. | |
| <T T> Ieiunium, quod ter in anno apud nos celebrare didicisti, | |
| conuenientius nunc per quatuor tempora fieri decernimus, | |
| ut, sicut annus per quatuor uoluitur tempora, sic et nos | |
| solempne quaternum agamus ieiunium per quatuor anni | |
| tempora. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Magontiensi. -[I. cap. 34.]+ | |
| <T T> Constituimus, ut quatuor tempora anni ab omnibus | |
| hominibus cum ieiunio obseruentur, id est in Martio, | |
| <S 268><L 1> -268+ | |
| hebdomada prima; in Iunio, secunda; in septembri, tertia; | |
| in decembri, quarta. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Salegunstat habito. -[cap. 2.]+ | |
| <T T> De ieiunio autem quatuor temporum hanc certitudinem | |
| statuimus, ut si kalendae Martii in feria quarta siue | |
| antea euenerint eadem hebdomada ieiunium celebretur. | |
| -@. 1.+ Sin autem kalendae Martii in quintam feriam, | |
| aut in sextam, aut in sabatum distenduntur, in | |
| sequenti hebdomada ieiunium differatur. Simili quoque | |
| modo, si kalendae Iunii in quarta feria aut antea euenerint, | |
| in subsequenti hebdomada ieiunium celebretur; et si in | |
| quinta, aut in sexta feria, aut sabato contigerit, | |
| ieiunium in tertia hebdomada reseruetur. -@. 2.+ Et hoc | |
| sciendum est, quod, si quando ieiunium mensis Iunii in | |
| uigilia pentecostes secundum predictam regulam euenerit, | |
| non ibi celebrandum erit, sed in ipsa hebdomada solempni | |
| pentecostes, quia uigilia simul et ieiunium celebrari | |
| non debent, etiam tunc propter solempnitatem sancti | |
| Spiritus diacones dalmaticis induantur, et "Alleluia" | |
| cantetur, et "Flectamus genua" non dicatur. -@. 3.+ Eodem | |
| modo de septimi mensis ieiunio constitutum est, ut, si | |
| kalendae septembris in quarta feria euenerint aut antea, | |
| in tertia hebdomada ieiunium celebretur, et si in quinta, aut | |
| sexta, aut sabato contigerit, in quarta hebdomada | |
| ieiunandum erit. -@. 4.+ In decembri uero illud obseruandum | |
| erit, ut proximo sabato ante uigiliam natalis Domini | |
| celebretur ieiunium, quia, si uigilia in sabato euenerit, | |
| simul uigiliam et ieiunium celebrari non conuenit. | |
| <T P> Contra Urbanus: -[II. in Concilio Placentino, c. 14.]+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Statuimus etiam, ut ieiunia quatuor temporum hoc ordine | |
| celebrentur: primum ieiunium in initio quadragesimae, | |
| secundum in hebdomada pentecostes, tertium uero et quartum | |
| in septembri et decembri more solito fiat. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex sermone Leonis Papae. -[I. sermone I. de ieiunio | |
| pentecostes.]+ | |
| <T T> Igitur post sanctae leticiae dies, quos in honorem Domini | |
| <S 269><L 1> -269+ | |
| a mortuis resurgentis ac deinde in celum ascendentis | |
| exegimus, postque acceptum sancti Spiritus donum, salubriter | |
| et necessarie consuetudo est ordinata ieiunii, ut, si | |
| quid forte inter ipsa festiuitatis gaudia negligens libertas | |
| et licentia inmoderata presumpserit, hoc religiosae | |
| abstinentiae censura castiget. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item. -[sermone VIII. de ieiunio decimi mensis.]+ | |
| <T T> Huius obseruantiae utilitas, dilectissimi fratres, in | |
| ecclesiasticis precipue est constituta ieiuniis, que ex doctrina | |
| sancti Spiritus ita per totius anni circulum distributa sunt, | |
| ut lex abstinentiae omnibus sit asscripta temporibus. Siquidem | |
| ieiunium uernum in quadragesima, estiuum in pentecosten, | |
| autumpnale in mense septimo, hiemale in hoc, | |
| qui est decimus, celebremus, intelligentes diuinis nichil | |
| esse uacuum preceptis, et uerbo Dei ad erudicionem nostram | |
| omnia elementa seruire, dum per ipsius mundi cardines quasi | |
| per quatuor euangelia incessabili tuba discimus quod et | |
| predicamus, et agimus. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Primum uero mensem, quartum, septimum, | |
| et decimum, non Ebreorum ratione debemus accipere, sed | |
| nostra. Primus enim mensis apud illos est Aprilis, quartus | |
| Iulius, septimus October, decimus Ianuarius. In quibus, et preterea | |
| in quinto mense, qui est Augustus, que fuerit eis causa | |
| ieiunii, Ieronimus supra Zachariam exponit, dicens: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Quare in supradictis mensibus ieiunia lex inperauit. | |
| <T T> Ieiunium quarti, et ieiunium quinti, et ieiunium septimi, | |
| et ieiunium decimi subaudiatur mensis domui Iudae et | |
| Ierusalem in dies festos uertetur in gaudium. Hoc | |
| loco nostrorum multi multa dixerunt inter se dissonantia. | |
| -@. 1.+ Cogimur igitur ad Ebreos recurrere, et scientiae | |
| ueritatem de fonte magis quam de riuulis querere. -@. 2.+ | |
| Ieiunium quarti mensis, qui apud Latinos uocatur Iulius, die | |
| septimo et decimo eiusdem mensis illud arbitramur, | |
| quando descendens Moyses de monte Synai tabulas legis | |
| abiecit atque confregit, et iuxta Ieremiam muri primum | |
| rupti sunt ciuitatis. In quinto mense, qui apud nos | |
| uocatur Augustus, cum propter exploratores terrae | |
| sanctae seditio esset orta in populo, iussi sunt non ascendere | |
| montem, sed per quadraginta annos longis a terra | |
| sancta circumire dispendiis, ut exceptis duobus, Caleph | |
| et Iosue, omnes in solitudine caderent. In hoc mense et a | |
| Nabuchodonosor, et multa post secula a Tito et Vespasiano | |
| templum Ierosolimis incensum est atque destructum; capta | |
| urbs Bethel, ad quam multa milia confugerant Iudeorum. | |
| <S 270><L 1> -270+ | |
| In septimo uero, qui apud nos appellatur October, occisus | |
| est Godolias, et Iudae tribus, ac Ierusalem reliquiae dissipatae | |
| sunt. Mense decimo (qui apud nos Ianuarius | |
| dicitur, eo quod ianua anni sit atque principium), Ezechiel | |
| in captiuitate positus audiuit et cunctus populus captiuorum, | |
| quinto mense templum esse subuersum, quod plenissime in | |
| eodem propheta cognoscimus. Hoc est igitur omne, quod | |
| dicitur, dies planctus et ieiuniorum, quos hactenus habuistis | |
| in luctum, sciatis (quia cogitaui, ut benefaciam Ierusalem | |
| et domui Iuda) uobis in leticiam et gaudium et | |
| solempnitates esse uertendos; ita dumtaxat, si ueritatem diligatis | |
| et pacem. Iuxta anagogem, quia tunc ieiunamus, | |
| quando sponsus aufertur a nobis, et non meremur eius | |
| habere presentiam, cum reuersus fuerit ad nos Dominus, | |
| et cogitauerit, ut benefaciat nobis, omnis tristicia uertetur in | |
| gaudium, et fames pristina sermonis Dei presencia doctrinarum | |
| eius et celestis panis saturitate conpensabitur. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Non autem uidentur ieiunia quarti | |
| mensis posse celebrari ante diem pentecostes. A die enim dominicae | |
| resurrectionis usque in diem pentecostes non inducuntur ad | |
| obseruanda ieiunia. | |
| Unde Ambrosius in eiusdem dei sermone -[LXI.,]+ qui | |
| sic incipit: | |
| <4 8> -[C. VIII.]+ | |
| <T T> Scire debet sanctitas uestra: "per hos quinquaginta dies | |
| nobis est iugis et continuata festiuitas, ita ut hoc omni tempore | |
| neque ad obseruandum indicamus ieiunia, neque ad exorandum | |
| Deum genibus succedamus." <T I> "Et infra: <T T> -@. 1.+ "Ad | |
| instar ergo dominicae resurrectionis tota quinquaginta | |
| dierum curricula celebrantur, et omnes isti dies uelud dominici | |
| deputantur. Resurrectio enim dominica est. In dominica | |
| resurgens saluatur reuersus ad homines est, et post resurrectionem | |
| tota quinquagesima cum hominibus conuersatus est. | |
| Equalis ergo eorum necessarium est ut sit festiuitas, | |
| quorum equalis est et sanctitas. Non igitur ieiunamus | |
| in quinquagesima, quia in his diebus nobiscum Dominus conmoratur". | |
| Idem in apologia Dauid: "Hunc numerum | |
| (quinquagesimum uidelicet) leti celebramus post Domini passionem, | |
| remisso culpae totius debito cyrographoque euacuato | |
| ab omni nexu liberi, et suscipimus aduenientem in nos gratiam | |
| sancti Spiritus; die pentecostes uacant ieiunia, laus dicitur | |
| Deo, Alleluia cantatur." | |
| <T P> -[Gratian.]+ Necessario ergo ecclesia constituit, ut post diem | |
| pentecostes ieiunia celebrentur. Sed quod in illis quinquaginta | |
| diebus ieiunandum esse negatur, ex obseruantiae necessitate | |
| intelligitur. | |
| <S 271><L 1> -271+ | |
| Unde in eiusdem diei sermone, -[LX.,]+ qui sic incipit: | |
| <4 9> -[C. IX.]+ | |
| <T T> Nosse credo uos fratres: "Non minore leticia celebramus | |
| diem pentecostes, quam sanctum diem pascae curauimus. | |
| Tunc enim, sicut modo fecimus, ieiunauimus sabbato, uigilias | |
| celebrauimus, orationibus pernoctanter institimus: unde necesse | |
| est, similem obseruantiam similis leticia subsequatur." | |
| <T P> -[Gratian.]+ Obseruantia uero similis quod ad factum, | |
| non quod ad necessitatem. | |
| Item Ysidorus: -[lib. I. de ecclesiasticis offitiis, cap. 42.]+ | |
| <4 10> -[C. X.]+ | |
| <T T> "Post pasca usque ad pentecosten, licet traditio ecclesiarum | |
| abstinentiae rigorem prandiis relaxauerit, tamen si quis monachorum | |
| uel clericorum ieiunare cupit, non sunt prohibendi, | |
| quia et Antonius et Paulus et ceteri patres antiqui | |
| etiam in his diebus in heremo leguntur abstinuisse, neque soluisse | |
| abstinentiam, nisi tantum die dominico." | |
| <4 11> -[C. XI.]+ | |
| <T I> Item Ieronimus ad Lucinum, -[ep. XXVIII.]+ | |
| <T T> "Utinam omni tempore ieiunare possemus, quod in Actibus | |
| apostolorum diebus pentecostes et die dominico apostolum | |
| Paulum et cum eo credentes fecisse legimus. Nec hoc dico, | |
| quod festis diebus ieiunandum putem, et contextas quinquaginta | |
| diebus ferias et solempnitates auferam; sed unaqueque | |
| prouincia habundet in suo sensu, et precepta maiorum leges | |
| apostolicas arbitretur." | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Sabato magno post horam baptismatis episcopus | |
| ualet ordinari. | |
| <T I> Item Pelagius Petro Episcopo Potentino. | |
| <T T> Dilectionis tuae scripta suscepimus, quibus significas, | |
| Latinum ecclesiae Grumentinae diaconem ad episcopatum | |
| Marcellianensis ecclesiae siue Clusitanae ab | |
| omnibus fuisse electum, quod iam ante hoc tempus retulistis; | |
| et iussimus, ut ueniret, credentes eos de persona | |
| eius ab episcopo suo dimissoriam accepisse. | |
| Quod si modo fecerunt, facite eum uelociter ad urbem | |
| Romam occurrere, ut, si Deus iusserit, in magno sabato | |
| post horam baptismi ordinetur. Quia si ante memoratum | |
| diem non occurrerit, cogetur usque ad quarti | |
| mensis ieiunia sustinere. | |
| <S 272><L 1> -272+ | |
| <1 D><S 272><L 1> | |
| <2 77> -DISTINCTIO LXXVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> His temporibus secundum Anacletum, Zepherinum, Gelasium | |
| et Pelagium episcopi, presbiteri et diaconi sunt ordinandi. | |
| Metropolitanus autem iuxta Leonem papam ex presbiteris eiusdem | |
| ecclesiae uel ex diaconibus optimus ordinetur. Ex monachis | |
| autem uel laicis nullus nisi per gradus ecclesiae ad summum | |
| sacerdotium debet peruenire. | |
| Unde Gelasius Papa: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Non nisi per distinctos gradus quisquam ad | |
| sacerdotium aspiret. | |
| <T T> Illud nos statuentes uobis et omnibus seruare mandamus, | |
| ut ad ordines ecclesiasticos sic accedant in ecclesia, | |
| qui ordinari merentur: id est, si quis episcopus esse | |
| meretur, sit primo hostiarius, deinde lector preterea | |
| exorcista, inde sacretur acolitus, demum uero subdiaconus, | |
| deinde diaconus, et postea presbiter, exinde, si meretur, | |
| episcopus ordinetur. | |
| <T P> Item Zosimus Episcopus urbis Romae ait: -[ad Hesychium, | |
| epist. I. cap. 3.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Que interualla temporis in singulis gradibus | |
| sint obseruanda. | |
| <T T> In singulis gradibus hec tempora sunt obseruanda, si ab | |
| infantia ecclesiasticis ministeriis nomen dederit, ut inter | |
| lectores et exorcistas quinquennio teneatur, exinde acolitus | |
| uel subdiaconus quatuordecim annis fiat, et sic ad benedictionem | |
| diaconatus, si meretur, accedat, in quo ordine | |
| quinque annis, si inculpate gesserit, adherere debebit. | |
| Exinde suffragantibus stipendiis, per tot gradus datis propriae | |
| fidei documentis, sacerdotium poterit promereri, | |
| de quo loco, si eum exactior uita ad bonos mores perduxerit, | |
| summum pontificatum sperare debebit. -@. 1.+ Defensores | |
| etiam ecclesiae, qui ex laicis fiunt, supradicta obseruatione | |
| teneantur, si meruerint in ordine esse clericatus. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Siricius Papa. -[ad Himerium Tarraconensem, | |
| epist. I. cap. 9.]+ | |
| <T T> Quicumque itaque se ecclesiae uouit obsequiis a | |
| sua infantia, ante pubertatis annos baptizari et lectorum | |
| <S 273><L 1> -273+ | |
| debet ministerio sociari; qui ab accessu adolescentiae | |
| usque ad trigesimum etatis annum si probabiliter | |
| uixerit, una tantum, et ea, quam uirginem communi per | |
| sacerdotem benedictione percepit, uxore contentus, acolitus | |
| et subdiaconus esse debebit, postquam ad diaconii gradum | |
| (si se ipsum primitus, continentia preeunte, dignum | |
| probauerit) accedat. Ubi si ultra quinque annos laudabiliter | |
| ministrauerit, congrue presbiteratum consequatur. | |
| Exinde post decennium episcopalem cathedram poterit | |
| adipisci, si tamen per hec tempora integritas suae uitae | |
| ac fidei eius fuerit approbata. Qui uero iam etate grandeuus, | |
| melioris propositi conuersatione prouocatus, ex laico | |
| ad sacram miliciam peruenire festinat, desiderii sui fructum | |
| non aliter obtinebit, nisi eo quo baptizatur tempore statim | |
| lectorum aut exorcistarum numero societur, si tamen eum | |
| unam habuisse uel habere, et hanc uirginem accepisse constet | |
| uxorem. Qui, dum initiatus fuerit, expleto biennio, per | |
| quinquennium aliud acolitus et subdiaconus fiat, et sic ad | |
| diaconatum, si per hec tempora dignus iudicatus fuerit, | |
| prouehatur. Exinde iam accessu temporum presbiterio uel | |
| episcopatui, si eum plebis ac cleri euocauerit electio, | |
| non inmerito societur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Sexta Sinodo. -[c. 15.]+ | |
| <T T> Subdiaconus non minor uiginti annorum ordinetur. -@. 1.+ | |
| Si quis uero in aliquo ordine sacerdotali preter constituta | |
| tempora ordinatus fuerit, deponatur. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 4.]+ | |
| <T T> Placuit, ut ante uiginti quinque annos etatis nec diaconi | |
| ordinentur, nec uirgines consecrentur, et ut lectores | |
| populum non salutent. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Minoribus XXV. annis leuitica non prestetur | |
| benedictio. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 16. et 17.]+ | |
| <T T> Episcopus benedictionem diaconatus minoribus quam | |
| uiginti quinque annorum penitus non committat. -@. 1.+ Sane | |
| si coniugati iuuenes consenserint ordinari, etiam uxorum | |
| uoluntas ita requirenda est, ut sequestrato mansionis cubiculo, | |
| religione promissa, posteaquam pariter conuersi | |
| fuerint, ordinentur. -@. 2.+ Presbiterum uero uel episcopum | |
| ante triginta annos, id est antequam ad uiri perfecti | |
| etatem perueniat, nullus metropolitanorum ordinare | |
| <S 274><L 1> -274+ | |
| presumat, ne per etatem (quod aliquociens euenit) aliquo | |
| errore culpetur. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Toletano IV. -[c. 20.]+ | |
| <T T> In ueteri lege ab anno uicesimo et quinto Leuitae | |
| tabernaculo seruire iubentur, cuius auctoritatem in | |
| canonibus et sancti Patres secuti sunt. Nos et diuinae | |
| legis, et praeceptorum canonum inmemores, infantes et | |
| pueros Leuitas facimus ante legitimam etatem, aut experientiam | |
| uitae; ideoque ne ulterius fiat a nobis, et diuina | |
| lege, et canonicis ammonemur sententiis, sed a uicesimo | |
| quinto anno etatis suae Leuitae consecrentur, et | |
| a tricesimo presbiteri ordinentur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Per que interualla temporum ordinetur qui de | |
| monachis in clericatum eligitur. | |
| <T I> Item Gelasius. -[Papa ad Episcopos per Lucaniam, | |
| epist. I. cap. 3.]+ | |
| <T T> Si quis de religioso proposito et disciplinis monasterialibus | |
| eruditus ad clericale munus accedit, inprimis | |
| eius uita acta inquiratur, si nullo graui facinore probatur | |
| infectus; si secundam fortasse non habuerit uxorem, | |
| nec a marito reiectam sortitus ostenditur. | |
| <4 9> -[C. IX.]+ | |
| <T I> Idem. -[eodem capite et sequenti]+ | |
| <T T> Monachus uero nouitius morum honestate fulcitus, | |
| continuo lector, uel notarius, aut certe defensor effectus, | |
| post tres menses existat acolitus, maxime si huic etiam | |
| etas suffragatur; sexto mense subdiaconi nomen accipiat, ac | |
| si modeste conuersationis honestaeque uoluntatis existat, | |
| nono mense diaconus, conpletoque anno sit presbiter; | |
| cui tamen, quod annorum fuerant interstitia collatura, | |
| sancti propositi sponte suscepta docetur prestitisse deuotio. | |
| -@. 1.+ Si uero laicus quispiam ecclesiasticis est | |
| aggregandus offitiis, tanto sollicitius in singulis, que superius | |
| conprehensa sunt, huiusmodi decet examinare personam, | |
| quantum inter mundanam religiosamque uitam esse | |
| constat discriminis, quia utique conuenientia ecclesiae ministeria | |
| deputanda sunt, non inconuenientibus meritis | |
| ingerenda, tantoque magis quod sacris aptum possit esse | |
| seruitiis in eorum querendum est institutis, quantum de tempore, | |
| quo fuerint assequenda, decerpitur, ut morum | |
| hoc habere doceatur probitas, quod prolixior consuetudo | |
| non contulit, ne per occasionem supplendae penuriae clericatus | |
| <S 275><L 1> -275+ | |
| uitia potius diuinis cultibus intulisse, non legitimae | |
| familiae Domini conputemur procurasse conpendia. Quorum | |
| promotionibus super anni metas sex menses nichilominus | |
| subrogamus, quoniam, sicut dictum est, distare | |
| debet inter personam diuino cultui deditam, et de | |
| laicorum conuersatione uenientem. Que tamen eatenus indulgenda | |
| credimus ut ecclesiis ab hac occasione | |
| cessantibus canonum paternorum uetus forma seruetur. | |
| <1 D><S 275><L 9> | |
| <2 78> -DISTINCTIO LXXVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Qua uero etate sacerdotes ordinari debeant, Bonifatius | |
| Papa diffinit, dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ante XXX. annos presbiter non ordinetur. | |
| <T T> Si quis triginta etatis suae non inpleuerit annos, nullo | |
| modo ordinetur presbiter, etiamsi ualde sit dignus. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item in Nouellis in Authentica de sanctissimis episcopis @. | |
| Clericos, apud Iulianum Antecessorem constitutione CXV. c. 19. | |
| <T T> Nemo presbiter consecretur, qui minor triginta annis | |
| sit; nemo diaconus uel subdiaconus fiat, qui minor uigintiquinque | |
| annis sit; nemo lectoribus connumeretur, qui minor | |
| decem et octo annis fuerit; nemo inter diaconissas consecretur | |
| sacrosanctae ecclesiae, que minor sit quadraginta | |
| annis, uel ad secundum matrimonium peruenerit. -]+ <P 0> | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non est ordinandus sacerdos, nisi longo probatus | |
| examine. | |
| <T I> Item Leo papa. -[ad Episcopos Africanos, epist. LXXXV. | |
| cap. 1.]+ | |
| <T T> Quid est: manus cito inponere, nisi ante etatem maturitatis, | |
| ante tempus examinis, ante meritum obedientiae, | |
| ante experientiam disciplinae sacerdotalem honorem | |
| tribuere non probatis? Et quid est: communicare | |
| peccatis alienis, nisi talem effici ordinantem, qualis ille | |
| est, qui non meruit ordinari? | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Ante XXX. annos presbiter non ordinetur. | |
| <T I> Item ex Concilio Neocesariensi. -[c. 11.]+ | |
| <T T> Presbiter ante triginta annorum etatem non ordinetur, | |
| quamuis sit probabilis uitae; sed obseruetur usque ad | |
| <S 276><L 1> -276+ | |
| prefinitum tempus. Dominus enim tricesimo anno | |
| baptizatus est, et tunc predicauit. | |
| <T P> -Gratian.+ Hoc regulariter, unde et Christus, et Iohannes | |
| Baptista, et Ezechiel, et nonnulli prophetarum non leguntur | |
| predicasse uel prophetasse. Verum, quia et Ieremias et | |
| Daniel ante iuuenilem etatem spiritum prophetiae accepisse | |
| leguntur, Dauid quoque et Salomon in adolescentia uncti inueniuntur, | |
| Iohannes etiam Euangelista, cum adhuc esset adolescens, | |
| a Domino in apostolum electus et cum aliis ad predicandum | |
| missus inuenitur; Paulus quoque apostolus in adolescentia | |
| a Domino electus, et ad predicandum missus asseritur: ecclesia | |
| similiter necessitate exigente nonnullos ante trigesimum annum | |
| ordinare consueuit. | |
| Unde Zacharias papa Bonifatio Episcopo: -[epist. VI. | |
| cuius initium: "Benedictus Deus"]+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Necessitate cogente XXV. annorum sacerdotes | |
| ordinentur. | |
| <T T> Si triginta annorum non reperiuntur, et necessitas exposcit, | |
| a uiginti quinque annis sacerdotes ordinentur. | |
| <1 D><S 276><L 20> | |
| <2 79> -DISTINCTIO LXXIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Apostolicus autem non nisi a Cardinalibus et | |
| religiosis clericis est intronizandus. | |
| Unde Nicolaus papa -[II.]+ ait: -[in epistola, qua sinodum | |
| a se Romae habitam refert, cap. 1.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De eo qui sine concordi electione Cardinalium | |
| intronizatur. | |
| <T T> Si quis apostolicae sedi sine concordi et canonica | |
| electione Cardinalium eiusdem ac deinde sequentium clericorum | |
| religiosorum intronizatur, non Papa uel Apostolicus, | |
| sed apostaticus habeatur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Papa superstite, eo inconsulto de electione futuri | |
| Pontificis nemo audeat loqui. | |
| <T I> Item Simacus Papa. -[in Sinodo Romana I. | |
| cap. 3. et 5.]+ | |
| <T T> Si quis superstite Papa pro Romano Pontificatu cuiquam | |
| quolibet modo fauorem prestare conuincitur, loci sui | |
| honore priuetur. <T I> Et infra: <T T> Si quis presbiter, aut | |
| diaconus, aut clericus, Papa incolumi et eo inconsulto, aut | |
| subscriptionem pro Romano Pontificatu commodare, aut | |
| <S 277><L 1> -277+ | |
| pitacia promittere, aut sacramentum prebere temptauerit, | |
| aut aliquod certe suffragium polliceri, uel de hac causa | |
| priuatis conuenticulis factis deliberare aliquid atque | |
| decernere presumpserit, loci sui dignitate, uel communione | |
| priuetur. <T I> Et infra: <T T> Propter occultas fraudes et | |
| coniurationum secretas insidias, quas sententia huius districtionis | |
| consequitur, si quis ad ecclesiasticam pertulerit | |
| noticiam consilia eorum, qui contra hanc sinodum de | |
| pontificali egerint ambitu, et rationabili probatione conuicerit, | |
| particeps actionis huiusmodi non solum purgatus ab | |
| omni culpa sit, sed etiam remuneratione, que non indigna | |
| sit, subleuetur. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> In apostolatus culmen nisi ex Cardinalibus non | |
| promoueatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Stephani Papae. -[III.]+ | |
| <T T> Oportebat, ut hec sacrosancta domina nostra Romana | |
| ecclesia (iuxta quod a B. petro et eius successoribus institutum | |
| est) rite ordinaretur, et in apostolatus culmen unus | |
| de cardinalibus presbiteris aut diaconibus consecraretur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. | |
| <T T> Nullus umquam laicorum neque ex alio ordine presumat | |
| nisi per distinctos gradus ascendens diaconus aut presbiter | |
| factus fuerit cardinalis, ad sacrum pontificalem | |
| honorem promoueri. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Anathematizetur episcopus uel monachus uel laicus | |
| Romanam ecclesiam inuadens, et in gradum filiorum eius | |
| prorumpens. | |
| <T I> Item ex eodem. | |
| <T T> Si quis ex episcopis, uel monachis, uel laicis contra | |
| canonum et sanctorum Patrum instituta prorumpens in | |
| gradum filiorum sanctae Romanae ecclesiae, id est presbiterorum | |
| cardinalium et diaconorum ire presumpserit, et | |
| hanc apostolicam sedem inuadere quilibet ex supradictis | |
| temptauerit, et ad summum pontificalem honorem ascendere | |
| uoluerit, ipsi et sibi fauentibus fiat perpetuum anathema. | |
| <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Si quis resistere presumpserit sacerdotibus | |
| atque primatibus ecclesiae, uel cuncto clero ad eligendum | |
| sibi Romanum Pontificem secundum canonicam tradicionem, | |
| anathema sit. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Anathema sit, qui canonicae electioni Romani pontificis | |
| contradicere presumpserit. | |
| <T I> Item ex Concilio Leonis Papae. -[IV.]+ | |
| <T T> Si quis sacerdotibus, seu primatibus nobilibus, seu | |
| <S 278><L 1> -278+ | |
| cuncto clero huius sanctae Romanae ecclesiae, electionem | |
| Romani pontificis contradicere presumpserit, sicut in | |
| concilio beatissimi Bonifatii et Stephani Papae legitur | |
| statutum, anathema sit. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Nullius episcopi fiat electio, nisi post diem tercium | |
| depositionis alterius. | |
| <T I> Item ex Concilio Bonifatii. -[Papae III.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Nullus Pontifice Romano uiuente aut episcopo | |
| ciuitatis suae presumat loqui, aut partes sibi facere, nisi | |
| tercio die depositionis eius, adunato clero et filiis ecclesiae, | |
| et tunc electio fiat. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed queritur, si duo temeritate concertantium | |
| ordinati fuerint, quis eorum alteri sit preferendus? | |
| De his ita scribit Honorius Augustus ad Bonifatium | |
| Papam: | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Si temeritate concertantium duo fuerint ordinati. | |
| <T T> Si duo forte contra fas temeritate concertancium fuerint | |
| ordinati, nullum ex eis futurum sacerdotem permittimus, | |
| sed illum solum in sede apostolica permansurum | |
| censemus, quem ex numero clericorum noua ordinatione | |
| diuinum iudicium et uniuersitatis consensus elegerit. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hoc autem capitulum non de eo | |
| intelligendum est, qui uno per apostasiam ordinato a Cardinalibus | |
| et religiosis clericis apostolicae sedi intronizatur, etiamsi ille | |
| apostaticus ita cathedram B. Petri uiolenter tenuerit, ut canonica | |
| electio intra Urbem fieri non ualeat. | |
| Unde Nicolaus papa -[II. in Concilio Romano]+ statuit, | |
| dicens: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> De eo, qui pecunia uel populari tumultu, non | |
| canonica electione ordinatur. | |
| <T T> Si quis pecunia uel gratia humana, aut populari | |
| tumultu seu militari, sine canonica et concordi electione | |
| cardinalium, et sequentium religiosorum clericorum | |
| fuerit apostolicae sedi intronizatus, non Apostolicus, sed | |
| apostaticus habeatur, liceatque cardinalibus et aliis | |
| clericis timentibus Deum et laicis inuasorem anathematizare | |
| et humano auxilio a sede apostolica pellere. | |
| Quod si intra Urbem perficere nequiuerint, apostolica | |
| auctoritate extra urbem congregati in loco, quo | |
| eis placuerit, electionem faciant, concessa electo | |
| auctoritate regendi et disponendi res et utilitatem sanctae | |
| <S 279><L 1> -279+ | |
| Romanae ecclesiae iuxta qualitatem temporis, quasi intronizatus | |
| sit. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Electio uero Romani pontificis etiam | |
| cum deliberatione predecessoris fieri debet. | |
| Unde Simacus ait: -[in Sinodo Romana I. cap. 4.]+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Si Papa de electione sui successoris decernere | |
| non poterit. | |
| <T T> Si transitus Papae inopinatus euenerit, ut de sui | |
| electione successoris, ut supra placuit, non possit ante | |
| decernere, siquidem totius in unum conuenerit ecclesiastici | |
| ordinis electio, consecretur electus episcopus. Si | |
| uero, ut fieri solet, studia ceperint esse diuersa eorum, | |
| de quibus certamen emerserit, conuincat sententia plurimorum: | |
| sic tamen, ut sacerdotio careat, qui captus promissione | |
| non recto iudicio de electione decreuerit. | |
| -VI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sicut supra monstratum est, electio | |
| summorum sacerdotum a Cardinalibus et religiosis clericis debet | |
| fieri: eiectio uero eorum diuino iudicio est reseruata. | |
| Unde Anacletus Papa ait: -[ad Episcopos Italiae, epist. II. | |
| cap. 2.]+ | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Summorum sacerdotum eiectionem sibi | |
| Dominus reseruauit. | |
| <T T> Eiectionem summorum sacerdotum sibi Dominus | |
| reseruauit, licet electionem eorum bonis sacerdotibus | |
| et spiritualibus populis concessisset. | |
| <1 D><S 279><L 26> | |
| <2 80> -DISTINCTIO LXXX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Loca uero, in quibus primates, patriarchae, archiepiscopi, | |
| episcopi, presbiteri sunt ordinandi, hec sunt secundum | |
| Lucium Papam, ac Clementem, atque Anacletum. | |
| Ait enim Lucius Papa: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> In quibus locis primates uel patriarchae debeant ordinari. | |
| <T T> Urbes et loca, in quibus primates presidere debent, | |
| non modernis, sed multis ante aduentum Christi sunt | |
| statutae temporibus quarum primates gentiles etiam pro | |
| maioribus negotiis appellabant. -@. 1.+ In ipsis uero urbibus | |
| post aduentum Christi apostoli et eorum successores | |
| patriarchas et primates posuerunt, ad quos episcoporum | |
| negotia, salua in omnibus apostolica auctoritate, et maiores | |
| causae post apostolicam sedem sunt referendae. | |
| <S 280><L 1> -280+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Clemens Papa. -[ad Iacobum epist. I.]+ | |
| <T T> In illis ciuitatibus uero, in quibus olim apud ethnicos | |
| primi flamines eorum atque primi legis doctores erant, episcoporum | |
| primates uel patriarchas poni B. Petrus precepit, | |
| qui reliquorum episcoporum causas et maiora negotia | |
| in fide agitarent. -@. 1.+ In illis autem, in quibus | |
| dudum apud ethnicos predictos erant eorum archiflamines, | |
| quos tamen minores tenebant quam memoratos | |
| primates, archiepiscopos institui precepit. -@. 2.+ In singulis | |
| uero reliquis ciuitatibus singulos, et non plures | |
| episcopos constitui precepit, qui episcoporum tantum | |
| uocabulo potirentur; quoniam nec inter ipsos apostolos | |
| par fuit institucio, sed unus prefuit omnibus. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Anacletus. -[epist. III. cap. 2.]+ | |
| <T T> Episcopi non in castellis neque in modicis ciuitatibus | |
| debent constitui, sed presbiteri per castella et modicas | |
| ciuitates atque uillas debent ab episcopis ordinari et poni, | |
| singuli tamen per singulos titulos suos. Episcopus non | |
| ab uno, sed a pluribus episcopis debet ordinari, et, ut dictum | |
| est, non ad modicam ciuitatem, ne uilescat nomen episcopi, | |
| sed ad honorabilem titulandus et denominandus | |
| est. Presbiter uero ad qualemcumque locum in eo constitutae | |
| ecclesiae est preficiendus. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Leo Papa. -[ad Episc. Africae, epist. LXXXV. c. 2.]+ | |
| <T T> Illud sane, quod ad sacerdotalem pertinet dignitatem, | |
| inter omnia uolumus canonum statuta seruari, ut non in | |
| quibuslibet locis, nec quibuscumque castellis, et ubi | |
| ante non fuerunt, episcopi consecrentur, cum, ubi minores | |
| sunt plebes minoresque conuentus, presbiterorum cura | |
| sufficiat episcopalia autem gubernacula non nisi in maioribus | |
| populis et frequentioribus ciuitatibus oporteat presidere, | |
| ne, quod sanctorum Patrum diuinitus inspirata | |
| uetuerunt decreta, uiculis et possessionibus, uel obscuris | |
| et solitariis municipiis tribuatur sacerdotale fastigium. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 57.]+ | |
| <T T> Non debere in uicis et uillis episcopos ordinari, sed | |
| uisitatores, id est qui circumeant, constitui; his autem | |
| qui ante hoc ordinati sunt, nichil agere censemus sine | |
| <S 281><L 1> -281+ | |
| conscientia episcopi ciuitatis. Similiter autem presbiteri | |
| sine precepto et consilio episcopi nichil agant. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sedes autem episcoporum non longo | |
| interuallo debent disiungi, ut ad consecrationem sui conprouincialis | |
| sine difficultate possint occurrere. | |
| Unde Gregorius Augustino Anglorum Episcopo: -[resp. 8.]+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Episcopales sedes non longo interuallo a se | |
| disiungi debent. | |
| <T T> Fraternitatem tuam ita uolumus ordinare episcopos, | |
| ut sibi ipsi episcopi longo interuallo minime disiungantur, | |
| quatinus nulla sit necessitas, ut in ordinatione episcopi | |
| conuenire non possint. Nam episcoporum ordinatio sine | |
| aggregatis tribus aut quatuor episcopis fieri nullatenus | |
| debet. | |
| <1 D><S 281><L 15> | |
| <2 81> -DISTINCTIO LXXXI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Hec de ordinandis et ordinatoribus atque de singulorum | |
| graduum distinctionibus et offitiis dixisse nos sufficiat. | |
| Verum quia aliquantulum diffusius in his immorati sumus, precedentibus | |
| coherentia quedam sub epilogo ad memoriam subiciamus. | |
| Debet autem ordinandus in episcopum, (ut Apostolus scribit | |
| esse "sine crimine," id est sine peccato mortifero, quod non | |
| solum de episcopo, sed etiam de quolibet electo ad aliquam preposituram | |
| ecclesiae oportet intelligi. | |
| Unde Augustinus scribit supra Iohannem: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Sine crimine id est sine graui peccato debet esse | |
| qui ordinatur episcopus. | |
| <T T> Apostolus Paulus, quando elegit ordinandos uel presbiteros, | |
| uel diacones, et quicumque ordinandus est ad preposituram | |
| ecclesiae, non ait: "Si quis sine peccato est," | |
| (hoc enim si diceret, omnis homo reprobaretur, et nullus | |
| ordinaretur,) sed ait: "Si quis sine crimine est:" sicut est | |
| homicidium, adulterium, aut aliqua inmunditia fornicationis, | |
| furtum, fraus, sacrilegium et cetera huiusmodi. | |
| -@. 1.+ Crimen autem est graue peccatum, accusatione et | |
| dampnatione dignissimum. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quolibet itaque horum inplicatus ordinari | |
| non debet; uel si iam ordinatus ante tempus uel post tempus | |
| suae ordinationis aliquid eorum admisisse conuincitur, suscepti | |
| gradus offitio priuabitur. | |
| Unde Simacus Papa ait: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Monitoris personam recte non suscipit, qui uerbis, | |
| non operibus docet. | |
| <T T> Nemo recte monitoris personam suscipit, nisi qui actibus | |
| suis errata condempnat, et amorem innocentiae conuersatione | |
| demonstrat. | |
| <S 282><L 1> -282+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Careat ordine, quem prestat, qui indignum | |
| sublimare non metuit. | |
| <T I> Item Celestinus Papa. -[ad Episcopos Galliae, | |
| epist. II. c. 3.]+ | |
| <T T> Tantis Daniel grauatus testimoniis facinorum, tanta accusatione | |
| pulsatus sacrarum, ut dicitur uirginum pollutus | |
| incestu episcopus asseritur ordinatus. Et, ut in nostri | |
| libellis scrinii continetur, quorum ad uos quoque exemplaria | |
| direximus, in pontificii dignitatem hoc tempore, quo ad causam | |
| dicendam missis a nobis litteris uocabatur, obrepsit. | |
| Sacro nomini absit iniuria. Facilius est, ut hanc dignitatem | |
| tali dando amiserit ordinator, quam eam obtineat | |
| ordinatus; cui conuicto sociabitur, qui eum sibi credidit largiendo | |
| pontificium sociandum. Qualis enim ipse sit, quisquis | |
| tales ordinauerit, ostendit. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non recipit ordo ecclesiasticus, qui in examinatione, | |
| uel postea confessus ordinatur. | |
| <T I> Item ex Concilio Niceno. -[cap. 9.]+ | |
| <T T> Si qui sine examinatione promoti presbiteri sunt, et | |
| postea examinati confessi sunt peccata sua, et, cum confessi | |
| fuissent, homines uenientes contra regulam eis manus inposuerunt, | |
| hos ecclesiasticus ordo non recipit. In omnibus | |
| enim quod inreprehensibile est defendit ecclesia. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Lapsi, per ignorantiam aut contemptu ordinantium | |
| tonsorati, deiciantur. | |
| <T I> Item eiusdem Concilii. -[cap. 10.]+ | |
| <T T> Quicumque ex his, qui lapsi sunt, per ignorantiam | |
| iam ordinati sunt, uel contemptu eorum, qui eos ordinauerunt, | |
| hoc non preiudicat regulae ecclesiasticae. Cum enim | |
| compertum fuerit, deponentur. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Alienus fiat a ministerio, qui illud uiuendo illicite polluit. | |
| <T I> Item Innocentius. -[ad Maximum et Seuerum, ep. V.]+ | |
| <T T> Maximilianus filius noster qualem querelam detulerit, | |
| libelli eius series adnexa declarat. Qui zelo fidei | |
| ac disciplinae ductus, non patitur ecclesiam pollui ab | |
| indignis presbiteris, quos in presbiterio filios asserit procreasse. | |
| Et ideo, fratres, huius libelli, qui subiectus | |
| est, tenore perspecto, eos, qui talia perpetrasse dicuntur, | |
| debetis in medio collocare, discussisque obiectionibus, | |
| que ipsis presbiteris inpinguntur, si conuinci potuerint, | |
| a sacerdotali remoueantur offitio, (quia qui sancti | |
| non sunt sancta attractare non possunt,) atque alieni | |
| efficiantur a ministerio, quod uiuendo illicite polluerunt. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Cuilibet ab ordine deponendo episcopi prouidentia | |
| locus penitenciae deputetur. | |
| <T I> Item Eugenius Papa. -[II.]+ | |
| <T T> Sacerdos, aut quis alius in ordine ecclesiastico prouectus, | |
| si in eo scelere inuenitur, quo abiciendus conprobetur, | |
| <S 283><L 1> -283+ | |
| depositus prouidentia episcopi bene prouiso loco | |
| constituatur, ubi peccatum lugeat et ulterius non | |
| committat. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Retrudantur in monasterio presbiteri, qui penitenciam | |
| agere contempnunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Magontiensi. | |
| <T T> Dictum est nobis, presbiteros propter suam negligentiam | |
| canonice degradatos et seculariter gradu amisso uiuere, | |
| et penitenciae agendae bonum negligere. Unde statuimus, ut | |
| gradu amisso agendae penitenciae gratia in monasterium | |
| aut canonicam regularem mittantur. Si uero hoc | |
| fieri causa quelibet prohibuerit, ubicumque sint, penitenciam | |
| agere non desistant. Si autem amisso gradu seculariter | |
| uiuere uoluerint, et penitenciam agere neglexerint, ab ecclesiae | |
| communione separentur. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Mutatio loci ualet conuersis ad penitenciam. | |
| <T I> Item Ysidorus. -[Sentenciarum, de summo bono, lib. II. c. 10.]+ | |
| <T T> Valet interdum conuersis pro animae salute mutatio | |
| loci; plerumque enim, dum mutatur locus, mutatur mentis | |
| affectus. Congruum est ergo, inde etiam corporaliter | |
| euelli ubi quisque illecebris deseruiuit. Nam locus, | |
| ubi praue quisque uixit, in aspectu mentis apponit | |
| quod sepe ibi uel cogitauit, uel gessit. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Clericus adulterasse conuictus uel confessus in | |
| monasterio retrudatur. | |
| <T I> Item ex VII. Sinodo Aurelianensi. -[c. 7.]+ | |
| <T T> Si quis clericus adulterasse aut confessus fuerit, | |
| aut conuictus, depositus ab offitio communione concessa | |
| in monasterio toto uitae suae tempore trudatur. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Pelagius Constantino Defensori. | |
| <T T> Romanus ecclesiae Thianensis clericus pro crimine | |
| adulterii, quod admisisse perhibetur, a clericatus ordine | |
| <S 284><L 1> -284+ | |
| depositus in monasterio hic in urbe Romana ad agendam | |
| penitenciam ex nostra iussione retrusus est. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> In crimine captus presbiter uel diaconus deponatur, | |
| sed communione non priuetur. | |
| <T I> Item ex canone Apostolorum. -[c. 25.]+ | |
| <T T> Presbiter aut diaconus, qui in fornicatione, aut furto, | |
| aut periurio, aut homicidio captus est, deponatur, non | |
| tamen communione priuetur; dicit enim scriptura: | |
| "Non iudicat Deus bis in id ipsum." | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Si quis episcopus, aut presbiter, aut diaconus post | |
| diaconii sui gradus acceptos fuerit fornicatus aut | |
| mechatus, deponatur, et ab ecclesia proiectus inter laicos | |
| agat penitenciam. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Aurelianensi. -[I. c. 9. et 12.]+ | |
| <T T> Si diaconus aut presbiter crimen capitale commiserit, | |
| simul et ab offitio, et communione pellatur. | |
| Si uero pro reatu suo se ab altaris communione sub penitentis | |
| professione submouerit, his quoque, si alii defuerint, | |
| et causa certae necessitatis exoritur, poscentem | |
| baptismum liceat baptizare. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Non ingrediantur ecclesias presbiteri, diaconi, | |
| subdiaconi, qui in fornicationis crimine iacent. | |
| <T I> Item Gregorius -[VII.]+ omnibus per regnum Italicum et | |
| Teutonicorum. | |
| <T T> Si qui sunt presbiteri, diaconi, uel subdiaconi, qui | |
| in crimine fornicationis iacent, interdicimus eis ex parte | |
| Dei omnipotentis et S. Petri auctoritate ecclesiae introitum, | |
| usque dum peniteant et emendent. Si qui uero in | |
| peccato suo perseuerare maluerint, nullus uestrum eorum | |
| <S 285><L 1> -285+ | |
| audire presumat offitium quia benedictio eorum uertitur | |
| in maledictionem et oratio in peccatum, testante | |
| Domino per Prophetam: "Maledicam," inquit, "benedictionibus | |
| uestris." Qui uero huic saluberrimo precepto | |
| obedire noluerint, ydolatriae peccatum incurrent, Samuele | |
| teste, et B. Gregorio instruente: "Peccatum | |
| ariolandi est non obedire, et scelus ydololatriae non adquiescere." | |
| Peccatum igitur paganitatis incurrit, quisquis, | |
| dum Christianum se esse asserit, apostolicae sedi obedire | |
| contempnit. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Offitio et beneficio priuetur episcopus, presbiter, | |
| diaconus uxorem suscipiens, uel susceptam retinens. | |
| <T I> Item Alexander II. Episcopis et Regi Dalmatiae. | |
| <T T> Si quis amodo episcopus, presbiter, diaconus feminam | |
| acceperit uel acceptam retinuerit, proprio gradu | |
| decidat, usque dum ad satisfactionem ueniat, nec in choro | |
| psallentium maneat, nec aliquam portionem de rebus ecclesiasticis | |
| habeat. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Clero Mediolanensi. | |
| <T T> Si quis sacerdotum, uel diaconorum, uel subdiaconorum | |
| offitium contumaciter deserens feminam sibi potius elegerit, | |
| sicut sponte ob fornicationem dimittit offitium, ita | |
| ob preuaricationem dimittere cogatur etiam inuitus beneficium. | |
| -+ | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem populo Mediolanensi. | |
| <T T> Eos etiam, qui, ut fornicari eis liceat, diuinum offitium | |
| derelinquunt, a Deo recedentes diabolo et operibus eius | |
| seruiunt, sicut se iustissime ab offitio alienos faciunt, ita | |
| beneficio ecclesiarum priuatos esse adiudicamus. | |
| <S 286><L 1> -286+ | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Lucius Papa. | |
| <T T> Ministri altaris presbiteri siue diaconi ad offitia | |
| dominica tales eligantur, qui continenciam seruent. -@. 1.+ | |
| Si uero post ordinationem suam ministro contigerit | |
| propriae uxoris inuadere cubile, sacrarii non intret | |
| limina, nec sacrarii portitor fiat nec altare contingat, | |
| nec ab offerentibus holocausti oblationem suscipiat, | |
| nec ad dominici corporis portionem accedat, | |
| nec propinet, neque sine maioris natu auctoritate | |
| minora gerat offitia; urceum sane uel calicem ad altare | |
| non suggerat. | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> Clericus matronarum domicilia frequentans | |
| deponatur. | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> -III. Pars.+ Clericus solus ad feminae tabernaculum non | |
| accedat, nec properet sine maioris natu sacerdotis | |
| iussione; nec solus presbiter cum sola femina fabulas | |
| misceat, nec archidiaconus sub pretextu humilitatis | |
| aut offitii frequenter intret domicilia matronarum, aut | |
| forte per clericos aut domesticos matronae mandet | |
| aliquid secrete. Si agnitum fuerit, et ille deponatur, et | |
| ille a liminibus ecclesiae arceatur. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> Sed si forte aliqua intercessio fuerit, episcopo suggeratur. | |
| Et si talis est, ad quam debeat ire pio interuentu, | |
| ipse pergat: sin autem, de latere suo dirigat cum duobus | |
| aut tribus testibus. Nemo tamen cum extranea habitet | |
| femina, nisi proxima aut soror fuerit. Et hoc cum magna | |
| sollicitudine fiat. Non enim ignoramus malicias satanae. -]+ <P 0> | |
| <S 287><L 1> -287+ | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Ex decreto Eugenii Papae. | |
| <T T> Si quispiam sacerdotum, id est presbiter, uel diaconus, | |
| uel subdiaconus, de quacumque femina crimine fornicationis | |
| suspectus post primam, secundam et tertiam | |
| admonitionem inueniatur fabulari cum ea uel aliquo | |
| modo conuersari, excommunicetur, femina uero canonice | |
| iudicetur. -]+ <P 0> | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Simul cum mulieribus sacerdotes habitare non licet. | |
| <T I> Item Gregorius. | |
| <T T> -IV. Pars.+ Oportet sacerdotes, quibus populus Domini | |
| commissus est, cum magna constantia uigilare desuper | |
| dominicas oues, ne lupinis morsibus id est | |
| diaboli stimulis lanientur. -@. 1.+ Neque enim hoc silere | |
| debeo, quod cum graui animi tristicia dico: sacerdotes | |
| cum feminis habitare conspicio; quod nefarium est dicere | |
| uel audire, et contra sanctorum canonum sancita. Ubi | |
| enim talis fuerit commorantium cohabitacio, antiqui hostis | |
| stimuli non desunt. Ideoque ammonendi sunt, ut non antiqui | |
| hostis decipiantur fraude, quatinus iuxta Apostoli | |
| uocem non uituperetur ministerium nostrum. Cauere enim | |
| nos oportet, fratres, ab illicitis, ut mundas ualeamus ad | |
| Deum leuare manus. Scriptum est enim: "Sancti | |
| estote, quoniam ego sanctus sum." Si quis uero presumpserit | |
| aliter agere, sacerdotii sui honore priuetur. Unde | |
| omnimodo cauendum est, fratres, ne fallamus populum, | |
| et inpleatur in nobis illud Prophetae dictum: "Sacerdotes | |
| mei contaminant sancta et reprobant legem," quos | |
| et alius Propheta increpat, dicens: "Vos o sacerdotes, | |
| qui fallitis nomen meum, et dixistis, in qua re fallimus nomen | |
| tuum? quibus responsum est: offerentes ad altare meum | |
| panes pollutos. Non mihi uoluntas in uobis, dicit | |
| Dominus, et sacrificium non accipiam de manibus uestris, | |
| quia polluti estis." | |
| <4 24> -C. XXIV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Simaco. -[Defensori, lib. I. Reg. Indict. IX. ep. 50.]+ | |
| <T T> Volumus, ut sacerdotes Prohiberi debeant, ne cum | |
| mulieribus conuersentur: excepta dumtaxat matre, uel | |
| sorore, uel uxore, quae caste regenda est. | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem in registro. -[lib. VII. epist. 39.]+ | |
| <T T> Legitur, quod B. Augustinus nec cum sorore habitare | |
| consenserit, dicens: Que cum sorore mea sunt sorores meae | |
| non sunt. Docti ergo uiri cautela magna nobis debet esse | |
| instructio. | |
| <S 288><L 1> -288+ | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex VIII. Sinodo. | |
| <T T> In omnibus obseruare conuenit, ut certus quis, et | |
| certo tempore, et certo loco, et certis personis uel apparere | |
| clericus, uel loqui debeat mulieribus, ut excludatur | |
| omnis nefanda suspicio. Certe solum ad solam accedere | |
| nulla religionis ratio permittit. "Melius enim duo, quam | |
| unus." Simul enim et fidelius, et tutius res geritur. | |
| "Ve enim uni, quia si ceciderit, non est qui erigat eum." | |
| <4 27> -C. XXVII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi III. -[c. 17.]+ | |
| <T T> Cum omnibus omnino clericis extraneae feminae non | |
| cohabitent, sed solae matres, auiae et materterae, amitae, | |
| sorores et filiae fratrum aut sororum, et quecumque ex | |
| familia domestica necessitate, etiam antequam ordinarentur, | |
| iam cum eis habitabant, uel si filii eorum iam ordinatis | |
| parentibus uxores acceperunt, aut seruis, non habentibus | |
| in domo quas ducant, aliunde ducere necessitas fuerit. | |
| <4 28> -C. XXVIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 30.]+ | |
| <T T> Non oportet ministros altaris, uel etiam clericos quoslibet, | |
| aut se continentes, et omnino Christianum cum | |
| mulieribus lauacra habere communia. Hec enim est apud | |
| gentiles prima reprehensio. | |
| <4 29> -C. XXIX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius Ianuario Episcopo Caralitano. | |
| -[lib. III. epist. 26.]+ | |
| <T T> Archidiaconum tuum, ut audio, habitare cum mulieribus | |
| prohibuisti, et nunc usque in ea prohibitione despiceris; | |
| qui nisi iussioni tuae paruerit, eum sacro ordine uolumus | |
| esse priuatum. | |
| <4 30> -C. XXX.+ <T R> Venundentur ab episcopo que appetunt illicita | |
| clericorum consortia. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano. -[IV. c. 42.]+ | |
| <T T> Quidam clerici, legitimum non habentes coniugium, extranearum | |
| mulierum uel ancillarum suarum que interdicta | |
| sunt consortia appetunt. Ideoque, quecumque | |
| clericis taliter coniunctae sunt, ab episcopo | |
| auferantur et uenundentur, illis pro tempore religatis ad | |
| penitenciam, quos sua libidine infecerunt. | |
| <4 31> -C. XXXI.+ <T R> Non habitent cum clericis, nisi quas | |
| necessitudo excusat. | |
| <T I> Item Siricius Papa Imerio Episcopo. -[ep. I. c. 12.]+ | |
| <T T> Feminas non alias in domo clericorum esse patimur, | |
| <S 289><L 1> -289+ | |
| nisi eas tantum, quas propter solas necessitudinum causas | |
| habitare cum eisdem sinodus Nicena permisit. | |
| <4 32> -C. XXXII.+ <T R> Nisi maiorum iussione ad feminarum domicilia | |
| clerici non accedant. | |
| <T I> Item ex Concilio Affricano III. -[c. 5.]+ | |
| <T T> Clerici uel continentes ad uiduas uel uirgines nisi | |
| ex iussu uel permissu episcoporum aut presbiterorum | |
| non accedant. Et hoc non soli faciant, sed cum clericis, | |
| uel cum quibus episcopus aut presbiter iusserit. | |
| Nec ipsi episcopi aut presbiteri soli habeant accessum | |
| ad huiusmodi feminas, sed ubi aut clerici presentes | |
| sunt, aut graues aliqui Christiani. | |
| <4 33> -C. XXXIII.+ <T R> Episcopi prouideant, ne occasione temporalium | |
| clericorum familiaritatibus uirgines socientur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 102.]+ | |
| <T T> Ad reatum episcopi pertinet uel presbiteri, qui parrochiae | |
| preest, si sustentandae uitae presentis causa adolescentiores | |
| uiduae uel sanctimoniales clericorum familiaritatibus | |
| subiciantur. | |
| <4 34> -[C. XXXIV.]+ | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 103.]+ | |
| <T T> Viduae, que stipendio ecclesiae sustentantur, tam | |
| assiduae in Dei opere esse debent, ut et meritis, et orationibus | |
| suis ecclesiam adiuuent. | |
| <1 D><S 289><L 25> | |
| <2 82> -DISTINCTIO LXXXII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Generaliter etiam pauperibus et his, qui suis manibus | |
| laborare non possunt, episcopus necessaria prouideat. | |
| Unde in Aurelianensi Concilio -[I. c. 18.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Episcopus pauperibus uel infirmis, qui debilitate faciente | |
| suis manibus laborare non possunt, uictum et uestitum (in | |
| quantum sibi possibile fuerit) largiatur. | |
| <S 290><L 1> -290+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Qui uoluptatem offitio preposuerit, modis omnibus | |
| submoueatur. | |
| <T I> Item Innocentius Exsuperio Tolletano Episcopo. | |
| -[epist. III. c. 1.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Proposuisti, quid de his obseruari debeat, | |
| quos in diaconii ministerio aut in offitio presbiterii positos | |
| incontinentes esse aut fuisse generati filii prodiderunt. | |
| De his etiam manifesta diuinarum legum est disciplina, | |
| et beatae recordationis Siricii episcopi monita euidentia | |
| commearunt, ut incontinentes in offitiis talibus positi | |
| omni honore ecclesiastico priuarentur, nec admittantur ad | |
| tale ministerium, quod sola continentia oportet inpleri. | |
| Est enim uetus admodum sacrae legis auctoritas iam inde | |
| ab initio custodita, quod in templo anno uicis suae habitare | |
| precepti sunt sacerdotes, ut seruientes sacris oblationibus | |
| puros et ab omni labe purgatos sibi uendicent diuina misteria, | |
| neque eos ad sacra offitia fas sit admitti, qui | |
| exercent uel cum uxore carnale consortium, quia scriptum | |
| est: "Sancti estote, quia ego sanctus sum Dominus | |
| Deus uester." Quibus utique propter sobolis successionem | |
| propterea usus fuerat relaxatus, quia de alia | |
| tribu, ad sacerdotium nullus fuerat iussus accedere. | |
| Quo magis ipsi sacerdotes uel Leuitae pudicitiam ex die | |
| ordinationis suae seruare debent, quibus et sacerdotium, | |
| uel ministerium sine successione est, nec preterit dies, qua | |
| uel a sacrificiis diuinis, uel baptismatis offitio uacent? | |
| Nam si Paulus ad Corinthios dicens scribit: "Abstinete | |
| uos ad tempus, ut uacetis orationi," et hoc utique laicis | |
| precepit, multo magis igitur sacerdotes, quibus et | |
| sacrificandi et orandi iuge offitium est, semper debebunt | |
| ab huiusmodi consortio abstinere; qui, si contaminatus | |
| fuerit carnali concupiscentia, quo merito exaudiri se | |
| posse credit, cum dictum sit: "Omnia munda mundis, | |
| coinquinatis autem et infidelibus mundum nichil est; sed | |
| coinquinata est eorum mens uel conscientia?" Sed fortasse | |
| hoc licere sibi credit, quia scriptum est: "Unius | |
| uxoris uirum." Non dixit hoc, ut permaneat in | |
| concupiscentia generandi, sed propter incontinentiam futuram. | |
| Quod apertius declarat dicens: "Qui autem | |
| in carne sunt, Deo placere non possunt. Vos autem | |
| iam non estis in carne, sed in spiritu." Sed ea plane dispar | |
| et diuersa sententia est. Nam si ad aliquos forma | |
| <S 291><L 1> -291+ | |
| ecclesiasticae uitae pariter et disciplinae, que ab episcopo | |
| Siricio ad omnes prouincias comeauit, non probatur | |
| peruenisse, his ignorantibus uenia non negabitur, ita ut | |
| de cetero penitus incipiant abstinere et ita gradus suos, in | |
| quibus fuerint inuenti, retentent, ut eis non liceat ad | |
| potiora conscendere; quibus in beneficio esse debet, | |
| quod hunc ipsum locum, quem retinent, non amittunt. | |
| -@. 1.+ Si qui autem scisse formam uiuendi missam a Siricio | |
| deteguntur, neque statim cupiditates libidinis abiecisse, | |
| illi sunt modis omnibus submouendi, qui post admonitionem | |
| cognitam preponendam arbitrati sunt uoluptatem. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Siricius Papa. -[ad Himerium Tarraconensem | |
| Episcopum, epist. I. cap. 7.]+ | |
| <T T> Plurimos sacerdotes Christi atque Leuitas post longa | |
| consecrationis suae tempora tam de coniugibus propriis, | |
| quam etiam de turpi coitu sobolem didicimus procreasse, et | |
| crimen suum hac prescriptione defendere, quia in ueteri | |
| testamento sacerdotibus ac ministris generandi facultas | |
| legitur attributa. Dicat mihi nunc, quisquis ille est sectator | |
| libidinum preceptorque uitiorum, si existimat quod | |
| in lege Moysi sacris ordinibus passim a Deo nostro | |
| laxata sunt frena luxuriae, cur eos, quibus committebantur | |
| sancta sanctorum, premonet, dicens: "Sancti estote, quia | |
| ego sanctus sum Dominus Deus uester?" Cur etiam | |
| procul a suis domibus anno uicis suae in templo habitare | |
| iussi sunt sacerdotes? Hac uidelicet ratione, ne uel cum | |
| uxoribus possent carnale exercere commercium, ut | |
| conscientiae integritate fulgentes acceptabile Deo munus | |
| offerrent. Quibus expleto deseruitionis suae tempore | |
| uxoris usus solius successionis causa fuerat relaxatus, | |
| quia non ex alia tribu, nisi ex Leui, quisquam ad Dei ministerium | |
| fuerat preceptus admitti. | |
| <4 4> -[C. IV.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Quia aliquanti, de quibus loquimur, (ut tua sanctitas | |
| retulit), ignorantia lapsos se esse deflent, his hac condicione | |
| misericordiam dicimus non negandam, ut sine ullo | |
| honoris augmento, in hoc, quo deiecti sunt, quamdiu | |
| uixerint, offitio perseuerent: si tamen post hoc continentes | |
| se studuerint exhibere. Hi uero, qui illiciti priuilegii | |
| <S 292><L 1> -292+ | |
| excusatione nituntur, et sibi asserunt ueteri hoc lege concessum, | |
| nouerint se ab omni ecclesiastico honore, quo indigne | |
| usi sunt, apostolicae sedis auctoritate deiectos, nec | |
| umquam posse ueneranda attractare misteria, a | |
| quibus se ipsi, dum obscenis cupiditatibus inhiant, priuauerunt. | |
| Et quia exempla presentia cauere nos premonent | |
| in futurum, si quilibet episcopus, presbiter atque | |
| diaconus (quod non optamus) fuerit talis inuentus, iam | |
| nunc sibi omnem per nos indulgentiae aditum intelligat | |
| obseratum, quia ferro necesse est ut abscidantur uulnera, | |
| que fomentorum non senserint medicinam. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Qui autem propter peccatum | |
| iubetur deponi, post condignam penitenciam in suo ordine poterit | |
| reparari. | |
| Unde in Gangrensi Concilio legitur: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Que penitentia sit inponenda sacerdoti, qui de | |
| fornicatione conuictus fuerit. | |
| <T T> Presbiter, si fornicationem fecerit, quamquam secundum | |
| canones Apostolorum debeat deponi, tamen iuxta auctoritatem | |
| B. Siluestri Papae, si non in uitio perdurauerit, | |
| si sua sponte confessus adiecit, ut resurgeret, decem | |
| annis in hunc modum peniteat: tribus siquidem mensibus | |
| a ceteris remotus pane et aqua a uespera in | |
| uesperam utatur, diebus autem dominicis et precipuis | |
| festis modico uino et pisciculis atque leguminibus recreetur, | |
| sine carne et sagimine, ouis et caseo; sacco indutus | |
| humi adhereat, die ac nocte iugiter misericordiam Dei | |
| omnipotentis inploret. Finitis tribus mensibus continuis | |
| exeat: tamen in publicum non procedat, ne grex fidelis | |
| in eo scandalum patiatur; nec enim debet sacerdos publice | |
| penitere, sicut laicus. Postea aliquantisper resumptis uiribus, | |
| unum annum et dimidium in pane et aqua expleat, | |
| exceptis dominicis diebus et precipuis festiuitatibus, | |
| in quibus uino et sagimine, ouis et caseo iuxta canonicam | |
| mensuram uti poterit. Finito primo anno et dimidio, | |
| corporis et sanguinis Domini, ne indurescat, particeps fiat, | |
| et ad pacem ueniat, psalmos cum fratribus in choro ultimus | |
| canat, ad cornu altaris non accedat, iuxta B. Clementis | |
| uocem minora gerat offitia. Deinde uero usque ad expletionem | |
| septimi anni omni quidem tempore, exceptis pascalibus | |
| diebus, tres legitimas ferias in unaquaque ebdomada | |
| in pane et aqua ieiunet. Expleto septimi anni circulo, | |
| si fratres apud quos penituit, eius condignam penitentiam | |
| <S 293><L 1> -293+ | |
| laudauerint, episcopus in pristinum honorem | |
| iuxta B. Calixti Papae auctoritatem eum reuocare poterit. | |
| Sane sciendum est, quia secundam feriam unum | |
| psalterium canendo, aut unum denarium pauperibus | |
| dando, si opus est, redimere poterit. Finitis septem | |
| annis, deinde usque ad finem decimi anni sextam feriam | |
| (nulla interueniente redemptione) obseruet in pane et | |
| aqua. -@. 1.+ Eadem quoque penitentia erit sacerdoti de | |
| omnibus aliis peccatis et criminibus, que eum in depositionem | |
| adducunt. Neque hoc cuilibet uideatur onerosum, | |
| si sacerdos post lapsum digne, ut supra dictum est, penitens | |
| ad pristinos redeat honores. | |
| <1 D><S 293><L 13> | |
| <2 83> -DISTINCTIO LXXXIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Prouidendum quoque est, ne is, qui ad ordinandum | |
| eligitur, etsi a proprio uitio uideatur alienus, consentiendo | |
| alienis inquinetur. Ut enim Simacus Papa ait: "Non est grandis | |
| differentia, utrum lethum inferas, uel admittas. Mortem | |
| enim languentibus probatur infligere, qui hanc, cum possit, non | |
| excludit." | |
| Hinc Gregorius VII. ait: -[in Reg. lib. VI. c. 12. Romanae | |
| Sinodi, celebratae Anno Domini 1080. al. 1078.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Suspendatur ab offitio, clericorum suorum fornicationi | |
| consentiens episcopus. | |
| <T T> Si quis episcopus fornicationem presbiterorum, diaconorum, | |
| uel crimen incestus in sua parrochia precio uel | |
| precibus interueniente consenserit, uel commissum auctoritate | |
| sui offitii non inpugnauerit, ab offitio suspendatur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Maxime ecclesiam ledit sub nomine sanctitatis | |
| delinquens. | |
| <T I> Item Augustinus. | |
| <T T> Nemo quippe in ecclesia amplius nocet, quam qui | |
| peruerse agens nomen uel ordinem sanctitatis et sacerdotis | |
| habet. Delinquentem namque hunc nullus redarguere | |
| presumit, et in exemplum culpa uehementer extenditur, | |
| quoniam pro reuerentia ordinis peccator honoratur. | |
| Episcopus itaque, qui talium crimina non corrigit, magis | |
| dicendus est canis inpudicus quam episcopus. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui non resistit errori, consentit. | |
| <T I> Item Innocentius. | |
| <T T> Error, cui non resistitur, approbatur, et ueritas, cum | |
| minime defensatur, obprimitur. Negligere quippe, cum | |
| possis perturbare peruersos, nichil est aliud quam fouere. | |
| <S 294><L 1> -294+ | |
| Nec caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori | |
| desinit obuiare. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non prodest suo errore non pollui, qui | |
| alieno consentit. | |
| <T I> Item Pius Papa. -[epist. I. ad omnes Christi fideles]+ | |
| <T T> Quid enim prodest illi suo errore non pollui, qui consensum | |
| prestat erranti? | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Qui non occurrit, consentit. | |
| <T I> Item Gregorius. | |
| <T T> Consentire uidetur erranti, qui ad resecanda, que | |
| corrigi debent, non occurrit. | |
| <T P> -Gratian.+ Sicut autem aliorum uitia palpare non debet, | |
| ita nec malorum laudibus delectari. | |
| Unde Anacletus cunctis fidelibus: | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Miserrimus est episcopus, qui malorum gloriatur | |
| laudibus. | |
| <T T> Nichil illo pastore miserius, qui luporum gloriatur | |
| laudibus. Quibus si placere uoluerit, atque ab his amari | |
| delegerit, erit hinc ouibus magna pernicies. Nullus igitur | |
| pastorum placere lupis et gregibus ouium potest. Perdit | |
| enim memoriam laborum mens terrenis obligata carceribus. | |
| Sicut autem artium in suo quoque opere inuenitur | |
| mater instantia, ita nouerca erudicionis est negligentia. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quamquam sacerdotem tam a suis, | |
| quam ab alienis criminibus oporteat esse imunem, tamen si | |
| aliorsum sese habuerit, non ideo uerba suae predicationis debent | |
| contempni. Sicut enim Ieronimus ait: ut lixiuium per | |
| cinerem humidum fluens lauat, et non lauatur, ita bona doctrina | |
| per malum doctorem animas credentium lauat a sorde peccatorum. | |
| -+ | |
| <1 D><S 294><L 31> | |
| <2 84> -DISTINCTIO LXXXIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Sollicitum quoque ac uigilantem oportet esse | |
| episcopum circa defensionem pauperum, releuationem obpressorum, | |
| tuicionem monasteriorum. Quod si facere neglexerint, | |
| aspere sunt corripiendi. | |
| Unde Gregorius Antemio Subdiacono Campaniae: | |
| -[lib. XI. epist. 29.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Corripiatur episcopus, qui circa offitium suum | |
| negligens extiterit. | |
| <T T> Peruenit ad nos, fratrem et coepiscopum nostrum Pascasium | |
| ita desidem et negligentem in cunctis existere, | |
| <S 295><L 1> -295+ | |
| ut in nullo quia est episcopus agnoscatur, adeo ut neque | |
| ecclesia ipsius, neque monasteria, siue filii uel obpressi | |
| pauperes eius erga se dilectionis studium sentiant, nec | |
| aliquam supplicantibus sibi in quibus iustum est opem | |
| defensionis accommodet, et (quod adhuc dici est grauius) | |
| consilia sapientum et recta suadentium nulla patiatur ratione | |
| suscipere, ut quod per se nequit attendere ab altero saltim | |
| possit addiscere. Quod si ita est, non sine culpa tua esse | |
| cognoscas, qui eum obiurgare atque cohercere ut dignum est, | |
| distulisti. Volumus itaque, ut eum coram aliis sacerdotibus | |
| uel quibusdam de filiis suis nobilibus contestari pro | |
| hac re debeas et hortari. Si uero (quod non credimus) | |
| post hanc adhortationem nostram solito adhuc more negligens | |
| esse temptauerit, ad nos est modis omnibus transmittendus, | |
| ut hic positus discere possit, quid uel qualiter | |
| secundum Dei timorem agere conueniat sacerdotem. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem ad eundem. -[eod. lib. epist. 33.]+ | |
| <T T> Nunciatum est nobis, Campaniae episcopos ita negligentes | |
| existere, et inmemores honoris sui, ut neque erga | |
| ecclesias, neque erga filios paternae uigilantiae curam | |
| exhibeant, uel monasteriorum sollicitudinem gerant, seu in | |
| obpressorum siue pauperum se tuicionem inpendant. | |
| Ideoque hac tibi auctoritate precipimus, ut, eis ad te | |
| conuocatis, ex nostro illos mandato districte commoneas, | |
| quatinus ita in his, que eos iuste secundum Deum agere | |
| conuenit, uigilantes existant, ut nullum nos de eis denuo | |
| murmur exasperet. Si quem uero eorum post hec negligentem | |
| esse cognoueris, ad nos eum sine aliqua excusatione | |
| transmitte, ut quam sit graue nolle ab his, que reprehensibilia | |
| et ualde uituperanda sunt, corrigi, regulari in se | |
| ualeat districtione sentire. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quod autem de munditia castitatis | |
| sacerdotibus inperatur, hoc etiam de quibuslibet altari deseruientibus | |
| intelligendum est. | |
| Unde in Cartaginensi Concilio II. -[cap. 2.]+ Aurelius | |
| Episcopus dixisse legitur: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui sacramentis diuinis deseruiunt continentiam | |
| in omnibus seruent. | |
| <T T> Cum in preterito concilio de continentiae et castitatis | |
| moderamine tractaretur, gradus isti tres conscriptione | |
| quadam castitatis per consecrationes adnexi sunt; episcopos | |
| inquam, presbiteros et diacones ita placuit, ut | |
| <S 296><L 1> -296+ | |
| condecet sacros antistites ac Dei sacerdotes, nec | |
| non et Leuitas, uel qui sacramentis diuinis inseruiunt, continentes | |
| esse in omnibus, quo possint simpliciter quod a | |
| Domino postulant inpetrare, ut quod apostoli docuerunt | |
| et ipsa seruauit antiquitas nos quoque custodiamus. Ab | |
| uniuersis episcopis dictum est: Omnibus placet, ut episcopi, | |
| presbiteri, diaconi, uel qui sacramenta contrectant, | |
| pudicitiae custodes etiam ab uxoribus abstineant. | |
| Ab omnibus dictum est: Placet, ut in omnibus et ab | |
| omnibus pudicitia custodiatur, qui altario deseruiunt. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi V. -[cap. 3.]+ | |
| <T T> Cum de quorumdam clericorum, quamuis erga uxores | |
| proprias, incontinentia referretur, placuit episcopos et | |
| presbiteros et diaconos secundum statuta priora etiam | |
| ab uxoribus continere: quod nisi fecerint, ab ecclesiastico | |
| remoueantur offitio; ceteros autem clericos ad hoc non | |
| cogi, sed secundum uniuscuiusque ecclesiae consuetudinem | |
| obseruari debere. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Similiter, quod monogamus episcopus | |
| esse iubetur, etiam ad reliquos ordines ecclesiasticos deriuari | |
| oportet. | |
| Unde Siricius Episcopus scribit Ymerio Tarraconensi | |
| Episcopo: -[epist. I. c. 11.]+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Laica sit tantum communione contentus clericus, | |
| uiduam aut secundam ducens uxorem. | |
| <T T> Quisquis clericus aut uiduam, aut secundam | |
| uxorem duxerit, omni ecclesiasticae dignitatis priuilegio | |
| mox denudetur, laica tantum sibi communione concessa. | |
| Quam ita demum poterit possidere, si nichil | |
| postea, propter quod hac carere debeat, admittat. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Presbiterorum uero nomen quamquam | |
| a senectute sit sumptum, magis tamen maturitatem indicat sapientiae, | |
| quam caniciem corporis. | |
| Unde Anacletus: -[ad Episcopos Italiae, epist. II.]+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Presbiteri seniores dicuntur, non tam etate, | |
| quam sapientia. | |
| <T T> Porro Moysi precipitur, ut eligat presbiteros id est | |
| seniores. Unde et in Prouerbiis dicitur: "Gloria senum | |
| est canicies." Hec uero canicies sapientiam designat, | |
| de qua scriptum est: "Canicies hominum prudentia est." | |
| Cumque nongentis et amplius annis ab Adam usque | |
| <S 297><L 1> -297+ | |
| ad Abraham uixisse homines legamus, nullus alius | |
| prius appellatus est presbiter, id est senior, nisi Abraham | |
| qui multo paucioribus uixisse annis conuincitur. Non ergo | |
| propter decrepitam senectutem, sed propter sapientiam | |
| presbiteri nominantur. | |
| <1 D><S 297><L 6> | |
| <2 85> -DISTINCTIO LXXXV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Hospitalitas uero usque adeo episcopis necessaria est, ut, si | |
| ab ea inueniantur alieni, iure prohibeantur ordinari. | |
| Unde Gregorius scribit Iohanni Episcopo: -[lib. XII. | |
| epist. 6.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Hospitalitatem nesciens non fiat episcopus. | |
| <T T> Florentinum archidiaconum ecclesiae Anchonitanae, qui | |
| ad episcopatum electus fuerat, scripturae quidem sacrae | |
| scientiam habere, sed ita etatis senio iam confractum | |
| accepimus, ut ad regiminis offitium non possit assurgere; | |
| adicientes etiam, illum ita tenacem existere, ut in domo | |
| eius amicus ad karitatem numquam introeat. Rusticus autem | |
| diaconus eiusdem ecclesiae, qui similiter electus fuerat, | |
| uigilans quidem homo dicitur, sed, quantum asseritur, psalmos | |
| ignorat. Florentinum uero diaconum ecclesiae Rauennatis, | |
| qui electus ab omnibus memoratur, sollicitum | |
| esse nouimus, sed qualis sit interius omnino nescimus. | |
| Ideoque fraternitas tua una cum fratre nostro et coepiscopo | |
| nostro Armenio, suprascriptae ecclesiae Anchonitanae | |
| uisitatore, illuc festinet accedere, et diligenter de uita | |
| ac moribus singulorum requirere si nullo sint | |
| crimine conscii, quod eos ad hoc offitium uetet accedere. | |
| Pariter etiam requirendum est, si hoc, quod de prefato archidiacono | |
| dictum est, quia numquam amicus domum eius | |
| ingressus est, ita se ueritas habet, et utrum ex necessitate, | |
| an ex tenacia talis sit; aut si ita senex est, ut ad | |
| regendum non possit assurgere, uel si tactis sacrosanctis | |
| euangeliis (sicut nobis nunciatum est) iusiurandum prebuerit, | |
| numquam se ad episcopatum accedere. Sed et | |
| de Rustico diacono quantos psalmos minus tenet scrutandum | |
| est. Florentino autem diacono Rauennati, si | |
| nullum, sicut diximus, crimen est, quod obsistat, apud episcopum | |
| eius necesse est, agere ut ei debeat concessionem | |
| concedere; non tamen ex nostro mandato uel edicto, | |
| ne contra suam uoluntatem eum concedere uideatur. | |
| <1 D><S 297><L 42> | |
| <2 86> -DISTINCTIO LXXXVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Doctorem autem episcopum oportet esse, ne inferiorum | |
| culpae in eum refundantur, qui docendi offitium accepit, | |
| quod exequi nescit uel negligit. | |
| <S 298><L 1> -298+ | |
| Unde Leo Episcopus scribit Aquilegensi Episcopo: -[epist. III. | |
| et LXXXIV. seu LXVI.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Negligentiae rectorum inputantur culpae inferiorum. | |
| <T T> Inferiorum ordinum culpae ad nullos magis referendae | |
| sunt, quam ad desides negligentesque rectores, qui multam | |
| sepe nutriunt pestilentiam, dum austeriorem dissimulant | |
| adhibere medicinam. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Homines sunt diligendi, peccata odio habenda. | |
| <T I> Item Leo Episcopus Rustico Narbonensi Episcopo. | |
| -[epist. XC. seu XCII. in princip.]+ | |
| <T T> Odio habeantur peccata, non homines; corripiantur | |
| tumidi, tolerentur infirmi; et quod seuerius castigare | |
| necesse est non seuientis plectatur animo, sed medentis. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui negligit emendare quod ualet, facientis | |
| culpam habet. | |
| <T I> Item Iohannes VIII. | |
| <T T> Facientis proculdubio culpam habet, qui quod potest | |
| corrigere negligit emendare. Scriptum quippe est: "Non | |
| solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt," participes | |
| iudicantur. -@. 1.+ Et libat Domino prospera, qui ab | |
| afflictis pellit aduersa. Et negligere, cum possit deturbare | |
| peruersos, nichil est aliud quam fouere. Nec caret | |
| scrupulo consensionis occultae, qui manifesto facinori desinit | |
| obuiare. Et probat se odisse uitia, qui condempnat | |
| errantes. Nec relinquit sibi locum deuiandi, qui non pepercerit | |
| excedenti. Et primus innocentiae gradus est odisse | |
| nefanda. Et latum pandit delinquentibus aditum, qui | |
| iungit cum prauitate consensum. Et nichil prodest alicui | |
| non puniri proprio, qui puniendus est alieno peccato. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Si autem in corripiendo quisque | |
| modum excesserit, non a subditis, sed a Domino ueniam petat. | |
| Unde Augustinus de uita clericorum: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Veniam a subditis non petat qui in corripiendo | |
| modum excedit. | |
| <T T> Quando necessitas disciplinae moribus cohercendis | |
| dicere uos dura uerba conpellit, si etiam ipsi modum | |
| uos excessisse sentitis, non a uobis exigitur, ut uobis a | |
| subditis ueniam postuletis, ne apud eos, quos oportet | |
| esse subiectos, dum nimium seruatur humilitas, regendi | |
| frangatur auctoritas. Et tamen petenda est uenia ab | |
| omnium Domino, qui nouit eos, quos plus iusto forte | |
| corripitis, quanta beneuolentia diligatis. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ In doctrina uero sacrae scripturae | |
| debet auctoritatem preferre, non secularium litterarum peritiam | |
| ostentare. Non enim est episcopalis offitii grammaticam | |
| exponere, ne laudes Iouis personent ore pontificis. | |
| <S 299><L 1> -299+ | |
| Unde Gregorius scribit Desiderio Episcopo: -[lib. IX. | |
| epist. 48.]+ | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Sacram scripturam, non grammaticam debet | |
| episcopus exponere. | |
| <T T> Cum multa nobis de uestris studiis fuissent nunciata, | |
| ita nostro cordi est nata leticia, ut negare ea, que sibi | |
| uestra fraternitas concedenda deposcit, minime ualeremus. | |
| Sed post hec peruenit ad nos, (quod sine uerecundia | |
| memorare non possumus) fraternitatem tuam grammaticam | |
| quibusdam exponere. Quam rem ita moleste | |
| suscepimus, ac sumus uehementius aspernati, ut ea, que | |
| prius dicta fuerant, in gemitum et tristiciam uerteremus, | |
| quia in uno se ore cum Iouis laudibus Christi laudes non | |
| capiunt. Et quam graue nefandumque sit episcopis canere, | |
| quod nec religioso conueniat, considera. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Liberalem quoque necessitatem patientibus | |
| sacerdotem esse oportet; alias autem uacuum portabit | |
| nomen episcopi. | |
| Unde Gregorius scribit -[lib. V. epist. 29.]+ Secundo | |
| seruo Dei inter cetera: | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Sine liberalitate inane portatur nomen episcopi. | |
| <T T> Fratrem nostrum Marianum episcopum uerbis, quibus | |
| uales, excita, quia eum obdormisse suspicor. Dic | |
| ergo illi, ut cum loco mutet et mentem. Non sibi | |
| credat solam lectionem sufficere et orationem, ut remotus | |
| nichil studeat de manu fructificare: sed largam manum | |
| habeat, necessitatem patientibus concurrat, alienam inopiam | |
| suam credat, quia, si hoc non habet, uacuum episcopi | |
| nomen tenet. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ In ipsa autem liberalitate modus adhibendus | |
| est rerum et personarum: rerum, ut non omnia uni, sed | |
| singulis quedam prestentur, ut pluribus prodesse possimus, iuxta | |
| illud prophetae: "Dispersit, dedit pauperibus;" personarum, ut | |
| primum iustis, deinde peccatoribus: quibus tamen dare prohibemur, | |
| non quia homines sunt, sed quia peccatores. | |
| Unde Augustinus supra Iohannem parte II.: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Inmane peccatum est res suas istrionibus donare. | |
| <T T> Donare res suas istrionibus uitium est inmane, non | |
| uirtus. Et scitis de talibus, quam sit frequens fama cum | |
| laude, quia, "laudatur peccator in desideriis animae suae, | |
| et qui iniqua gerit benedicitur." | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Grauiter delinquunt qui uenatoribus aliquid donant. | |
| <T I> Idem in Psalmo CII. -[ad uers. Faciens misericordias.]+ | |
| <T T> Qui uenatoribus donant, quare donant? dicant mihi, quare | |
| dant uenatori? Hoc in illo amant, in quo nequissimus | |
| <S 300><L 1> -300+ | |
| est hoc in illo pascunt, hoc in illo uestiunt, ipsam nequitiam | |
| publicam spectaculis omnium. Qui donant istrionibus | |
| qui donant meretricibus, quare donant? numquid | |
| non et ipsa hominibus donant: Non tamen naturam | |
| ibi attendunt operis Dei, sed nequitiam operis humani. | |
| <4 9> -[C. IX.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Qui uenatori, donat, non homini donat, sed arti | |
| nequissimae. Nam si homo tantum esset, et uenator non | |
| esset, non ei donares: honoras in eo uitium, non naturam. | |
| <4 10> -[C. X.]+ | |
| <T I> Idem in Psalmo CXLVII. | |
| <T T> Vident homines uenatores, et delectantur: ue miseris, | |
| si non se correxerint. Qui enim uident uenatorem et delectantur, | |
| uidebunt Saluatorem et contristabuntur. | |
| <4 11> -[C. XI.]+ | |
| <T I> Item Ieronimus in Psalmo XC. -[ad uers. Sperabo in | |
| Domino]+ | |
| <T T> Esau uenator erat, quoniam peccator erat. Et penitus | |
| non inuenimus in scripturis sanctis sanctum aliquem uenatorem: | |
| piscatores inuenimus sanctos. | |
| <4 12> -[C. XII.]+ | |
| <T I> Item Ambrosius in omelia. -[XXXIII. de Quadragesima]+ | |
| <T T> Quid prodest ieiunare uisceribus, et luxuriari uenatibus? | |
| abstinere a cibis, errare peccatis? | |
| <4 13> -[C. XIII.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> An putatis illum ieiunare, fratres, qui primo diluculo | |
| non ad ecclesiam uigilat non beatorum martirum sancta | |
| loca perquirit, sed surgens congregat seruulos, disponit | |
| retia, canes producit, saltus siluasque perlustrat? Seruulos, | |
| inquam, secum pertrahit, fortasse magis ad ecclesiam festinantes, | |
| et uoluptatibus suis peccata accumulat aliena, | |
| nesciens reum se futurum tam de suo delicto, quam de perdicione | |
| seruorum. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Que sint in liberalitate seruanda. | |
| <T I> Item Ambrosius in libro de offitiis. | |
| <T T> Non satis est bene uelle, sed etiam bene facere. Nec | |
| satis est iterum bene facere, nisi id ex bono fonte, hoc | |
| est ex bona uoluntate proficiscatur. Item: -@. 1.+ Perfecta | |
| liberalitas fide, causa, loco, tempore commendatur, | |
| ut primum opereris circa domesticos fidei. Grandis culpa, | |
| si sciente te fidelis egeat, si scias eum sine sumptu esse, | |
| <S 301><L 1> -301+ | |
| famem tollerare, erumpnam perpeti, qui presertim egere | |
| erubescit, si in causam ceciderit aut captiuitatis suorum, | |
| aut calumpniae, et non adiuues, si sit in carcere | |
| et penis et suppliciis et propter debitum aliquod iustus | |
| excrucietur, (nam etsi omnibus debetur misericordia, | |
| iusto amplius), si tempore suae afflictionis nichil a te inpetret, | |
| si tempore periculi, quo rapitur ad mortem, plus | |
| apud te pecunia tua ualeat quam uita morituri, non est leue | |
| peccatum. | |
| <4 15> -[C. XV.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Dominus non uult simul effundi opes, sed dispensari, | |
| nisi forte, ut Helyseus, qui boues suos occidit, et pauit | |
| pauperes ex eo, quod habuit, ut nulla cura teneretur domestica, | |
| sed relictis omnibus in disciplinam se propheticam | |
| daret. | |
| <4 16> -[C. XVI].+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Est etiam illa probanda liberalitas, ut proximos | |
| seminis tui ne despicias, si egere cognoscas. Melius | |
| enim est, ut ipse subuenias tuis, quibus pudor est ab aliis | |
| sumptum deposcere, aut alicui postulare subsidium necessitatis; | |
| non tamen illi ditiores fieri uelint, ex eo | |
| quod tu potes conferre inopibus: causam enim natura | |
| prestat, non gratia. Neque enim propterea te Deo | |
| dicasti, ut tuos diuites facias, sed ut tibi uitam perpetuam | |
| fructu boni operis adquiras, et precio miserationis peccata | |
| tua redimas. Putant parum se poscere? precium | |
| querunt tuum, uitae tuae adimere contendunt fructum, | |
| et accusant, quod eos diuites non feceris, cum te uelint | |
| illi eternae uitae fraudare mercede? | |
| <4 17> -[C. XVII.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Consideranda est etiam in largiendo etas atque | |
| debilitas, nonnumquam etiam uerecundia, que ingenuos | |
| prodit natales, ut senibus plus largiaris, qui sibi iam | |
| uictum non queunt querere. Similiter et debilitas corporis | |
| est promptius adiuuanda; tamen si quis ex diuitiis | |
| cecidit in egestatem, et maxime, sine uitio suo, sed aut | |
| latrociniis, aut proscriptione, aut calumpniis que habebat | |
| amisit. | |
| <4 18> -[C. XVIII.]+ | |
| <T I> Item. | |
| <T T> Pulcra etiam liberalitas est, in ipso quoque pauperis | |
| <S 302><L 1> -302+ | |
| dato mensuram tenere, ut habundes pluribus, non conciliandi | |
| fauoris gratia ultra modum fluere. Quicquid enim | |
| ex affectu puro et sincero promitur, hoc est decorum: non | |
| superfluas edificationes aggredi, nec pretermittere necessarias. | |
| Et maxime sacerdotibus hoc conuenit, ornare | |
| Dei templum honore congruo, ut etiam cultu aula | |
| Domini resplendeat, inpensas misericordiae frequentare, | |
| quantum oporteat largiri peregrinis, non superfluas, sed | |
| conpetentes. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Conpatiamur itaque | |
| alienis calamitatibus, necessitates aliorum quantum possumus | |
| iuuemus, et plus interdum quam possumus. Melius | |
| est enim causas prestare pro misericordia et inuidiam | |
| perpeti, quam pretendere inclementiam; nos aliquando | |
| in inuidiam incidimus, quod confregimus uasa mistica, | |
| ut captiuos redimeremus. | |
| <4 19> -[C. XIX.]+ | |
| <T I> Item super Lucam. | |
| <T T> Singulis quoque generibus hominum conueniens tribuit | |
| S. Baptista responsum unum omnibus ita: publicanis, | |
| ne ultra prescriptum exigant, militibus, ne calumpniam | |
| faciant, predam requirant; docens idcirco stipendia constituta | |
| miliciae, ne, dum sumptus queritur, predo grassetur. | |
| Sed hec et alia offitiorum precepta propria sunt singulorum, | |
| misericordia communis est usus. Ideo commune | |
| preceptum omnibus offitiis, omnibus etatibus necessaria, et | |
| ab omnibus deferenda. Non publicanus, non miles excipitur, | |
| non agricola, uel urbanus, diues et pauper, omnes in | |
| commune admonentur, ut conferant non habenti. Misericordia | |
| enim plenitudo uirtutum est, et ideo omnibus est | |
| proposita forma perfectae uirtutis, ne uestimentis alimentisque | |
| suis parcant. Misericordiae tamen ipsius pro possibilitate | |
| conditionis humanae mensura seruetur, ut non sibi | |
| unusquisque totum eripiat, sed quod habet cum paupere | |
| partiatur. | |
| <4 20> -[C. XX.]+ | |
| <T I> Idem. | |
| <T T> Ceterum Dei traditio est, ut prius pascas parentes. Nam | |
| si iuxta diuinum oraculum contumelia parentis morte luitur, | |
| quanto magis fames, que multo grauior est? Quo | |
| loco insolentem Dominus infrenat iactantiam. | |
| <4 21> -[C. XXI.]+ | |
| <T I> Idem in libro de offitiis. | |
| <T T> Pasce fame morientem. Quisquis enim pascendo hominem | |
| seruare poteris, si non paueris, occidisti. | |
| <S 303><L 1> -303+ | |
| <4 22> -[C. XXII.]+ | |
| <T I> Item Ieronimus. | |
| <T T> Qui clementiam non habet, nec indutus est uiscera | |
| misericordiae et lacrimarum, quamuis spiritalis sit, non | |
| adinpleuit legem Christi. | |
| -VI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Similiter etiam oportet episcopum non | |
| esse percussorem, id est ad uindictam facilem. | |
| Unde Gregorius scribit Iohanni Episcopo Corintiorum: | |
| -[libro XI., epist. 49.]+ | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Ad uindictam facilis episcopus esse non debet. | |
| <T T> Si quid uero de quocumque clerico ad aures tuas peruenerit, | |
| quod te iuste possit offendere, facile non credas, | |
| nec ad uindictam te res accendat incognita; sed presentibus | |
| ecclesiae tuae senioribus diligenter ueritas est perscrutanda | |
| et tunc, si qualitas rei poposcerit, canonica districtio culpam | |
| feriat delinquentis. | |
| <4 24> -C. XXIV.+ <T R> De quodam episcopo, qui ante missarum | |
| solempnia, die dominico ad exarandam messem | |
| cuiusdam profectus est. | |
| <T I> Idem Ianuario Episcopo. -[lib. VII. Indict. 2. epist. 1.]+ | |
| <T T> Tanta nequitia ad aures meas de tua senectute peruenit, | |
| ut eam, nisi humanitus pensaremus, fixa iam maledictione | |
| feriremus. Dictum quippe est mihi, quod dominicorum | |
| die, priusquam missarum solempnia celebrare, | |
| ad exarandam messem latoris presentium perrexisti, et | |
| post exarationem eius missarum solempnia celebrasti; | |
| post missarum solempnia etiam terminos possessionis | |
| illius eradicare minime timuisti. Quod factum que pena | |
| debeat sequi, omnes, qui audiunt, sciunt. Dubii autem | |
| de tanta peruersitate fueramus, sed filius noster | |
| Cyriacus abbas a nobis requisitus, ita se cognouisse | |
| perhibuit. Et quia adhuc canis tuis parcimus, hortamur, | |
| aliquando resipisce miser senex, atque a tanta | |
| leuitate morum et operum peruersitate compescere. | |
| Et quanto morti uicinior efficeris, tanto sollicitior atque | |
| timidior esse debes. Et quidem penae sententia in te | |
| fuerat iaculanda; sed quia simplicitatem tuam cum senectute | |
| cognouimus, interim tacemus. Eos uero, quorum | |
| consilio hoc egisti, in duobus mensibus excommunicatos | |
| esse decreuimus: ita ut, si quid eis intra | |
| duorum mensium spatium humanitus euenerit, benedictione | |
| uiatici priuentur. Deinceps autem ab eorum | |
| consiliis cautus existe. | |
| -VII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Vel percussor esse prohibetur, ne | |
| uidelicet propriis manibus aliquem cedat. | |
| <S 304><L 1> -304+ | |
| Unde in Agatensi Concilio legitur: | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> Non liceat episcopo propriis manibus aliquem | |
| cedere. | |
| <T T> Non liceat episcopo manibus suis aliquem cedere. | |
| Hoc enim alienum a sacerdote esse debet. | |
| -VIII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Prohibetur etiam episcopis turpis | |
| lucri esse cupidus, ne aliquo inhonesto negotio uictum uel cetera | |
| necessaria sibi querat. Quod generaliter de omnibus diuino | |
| cultui mancipatis, id est clericis et monachis, intelligi oportet. | |
| Unde in Calcedonensi Concilio -[cap. 3.]+ legitur: | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> Qui connumerantur in clero, turpibus non | |
| deseruiant lucris. | |
| <T T> Peruenit ad sanctam sinodum, quia de his qui in | |
| clero connumerantur, quidam propter turpis lucri gratiam | |
| aliorum possessionum conductiones, et causas secularium | |
| suscipiunt, et a sacris offitiis se per desidiam | |
| separant, ad domos autem secularium concurrunt, | |
| et substantiarum eorum gubernationes auaritiae causa | |
| suscipiunt. Decreuit igitur sancta et magna sinodus, | |
| neminem horum deinceps, hoc est episcopum, siue clericum, | |
| aut monachum, conducere possessiones, aut misceri | |
| secularibus procurationibus posse, nisi forte, qui legibus | |
| ad minorum etatum tutelas siue curationes inexcusabiles | |
| attrahuntur, aut cui ipsius ciuitatis episcopus ecclesiasticarum | |
| rerum commiserit gubernacula, et orphanorum | |
| atque uiduarum, que indefensae sunt, aut earum personarum, | |
| que maxime ecclesiastico indigent amminiculo propter | |
| timorem Dei. Si quis uero transgressus fuerit hec | |
| precepta, ecclesiasticae correctioni subiaceat. | |
| <1 D><S 304><L 30> | |
| <2 87> -DISTINCTIO LXXXVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Viduis autem et orphanis ecclesiae presidium inplorantibus | |
| episcopi debent adesse, et contra inproborum uiolentias | |
| protectionis patrocinium eis negare non debent. | |
| Unde Gelasius Gerontio et Petro Episcopis: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Inplorantibus patrocinium ecclesiae episcopi | |
| debent adesse. | |
| <T T> Licet omnibus de nobis sperantibus non debeamus in | |
| quantum possumus nos negare, plus tamen uiduarum causas | |
| et inpensius ducimus exequendas, quas tueri a nobis | |
| uel ab omnibus diuina manifestat assertio. | |
| <S 305><L 1> -305+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Anastasio Episcopo. | |
| <T T> Desolatis propriae defensionis auxilio, et qui suis actibus | |
| prodesse pro etatis infirmitate non possunt exoratum | |
| decet Pontificem subuenire, quia pupillis tuicionem etiam | |
| diuinitas iussit inpendi. Et ideo Maximo et Ianuario clericalis | |
| offitii (qui se solatiis parentum uel propinquorum | |
| asserunt destitutos) auxilium ex nostra delegatione prestabis, | |
| ut aduersus inprobitates aduersariorum suorum protecti tuae | |
| executionis annisu noxia commenta non sentiant. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Leontio et Petro Episcopis. | |
| <T T> Quisquis in negociis suis nostri nominis intercessione | |
| sperat sibi remedia posse conferri, prona nos conuenit animositate | |
| prestare. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Honorio Episcopo. | |
| <T T> Diuinae retributionis memor ad pontificalem conscientiam | |
| non ambigas pertinere, egentium commodis piam sollicitudinem | |
| non negare. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Tueatur ecclesia, quos in sui defensione suscepit. | |
| <T I> Idem Fortunato Episcopo. | |
| <T T> Irreligiosum prorsus et execrabile iudicamus, si quisquam | |
| uel extraneus in sua tuicione susceptos non | |
| omni fide et tota animi sui educauerit sanctitate. Ac cum | |
| Olimpius diaconus dilectionis tuae Felicis atque Olimpii | |
| suggeratur auunculus, eosque paruulos tutelae uice susceperit | |
| nutriendos, ultra latrocinium esse iudicamus, quod | |
| eos bonusculis parentum (sicut asserunt) reliquit extorres, | |
| alia retinendo, alia contra leges et iura uendendo. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Confugientes ad ecclesiam extrahere non licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Aurasico. -[I. c. 5. et seqq.]+ | |
| <T T> Eos, qui ad ecclesiam confugerint, tradi non oportet, | |
| sed loci sancti reuerentia et intercessione defendi. | |
| -@. 1.+ Si quis autem mancipia clericorum pro suis mancipiis | |
| ad ecclesiam confugientibus crediderit occupanda, per | |
| omnes ecclesias districtissima dampnatione feriatur. -@. 2.+ | |
| In ecclesia quoque manumissos, et per testamentum | |
| ecclesiae commendatos si quis in seruitutem uel obsequium, | |
| uel ad colonariam conditionem reuocare temptauerit, | |
| animaduersione ecclesiastica coherceatur. | |
| <S 306><L 1> -306+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> In libertate ecclesia tueatur libertos. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 29.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Libertos legitime a dominis suis factos, ecclesia, | |
| si necessitas exegerit, tueatur; quod si quis | |
| ante audientiam aut peruadere, aut expoliare presumpserit, | |
| ab ecclesia repellatur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> A sacerdotibus defendantur liberti, qui in seruitutem | |
| reuocantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano IV. -[c. 72.]+ | |
| <T T> Liberti, qui a quibuscumque manumissi sunt, atque | |
| ecclesiae patrocinio commendati existunt, sicut | |
| regulae antiquorum patrum constituerunt, sacerdotali | |
| defensione a cuiuslibet insolentia protegantur, siue in statu | |
| libertatis eorum, seu in peculio, quod habere noscuntur. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Expositos defendat ecclesia, si quis eorum calumpniator | |
| extiterit. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano. | |
| <T T> -III. Pars.+ Si expositus ante ecclesiam cuiuscumque | |
| sit miseratione collectus, contestationis ponatur epistola, | |
| ut si is, qui collectus est, intra decem dies | |
| quesitus agnitusque non fuerit, securus habeat qui collegit. | |
| Sane, qui post predictum tempus calumpniator extiterit, ut | |
| homicida ecclesiastica districtione dampnabitur, sicut Patrum | |
| sanxit auctoritas. | |
| <1 D><S 306><L 25> | |
| <2 88> -DISTINCTIO LXXXVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Prohibentur ergo clerici cupiditatis negocia suscipere, | |
| non pietatis curam uiduis et orphanis inpendere. | |
| Unde Melciades papa: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Decreuit sancta sinodus, nullum deinceps clericum aut | |
| possessiones conducere, aut negociis secularibus se miscere, | |
| nisi propter curam aut pupillorum aut orphanorum aut | |
| uiduarum, aut si forte episcopus ciuitatis ecclesiasticarum | |
| rerum sollicitudinem eum habere precipiat. Ubi patet, | |
| quia alia sunt negocia secularia, alia ecclesiastica. Nonne | |
| Moyses in seculo erat, cum crebro intraret tabernaculum, et | |
| exiret, qui intus contemplatione rapiebatur, foris infirmantium | |
| negociis urgebatur? Sic et Iacob ascendentes et | |
| descendentes angelos uidit, quia rectores ecclesiae non | |
| <S 307><L 1> -307+ | |
| solum contemplando ascendunt, sed deorsum quoque | |
| ad membra illius miserando descendunt. Et dum sacerdotes | |
| horum facta imitantur, et se custodiunt, et subditorum | |
| onera portant. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gelasius. -[Papa ad Episcopos per Lucaniam c. 17.]+ | |
| <T T> Consequens est, ut illa quoque, que de Piceni partibus | |
| nuper ad nos missa relatio nuntiauit, non pretereunda | |
| putaremus, id est, plurimos clericorum negotiationibus inhonestis | |
| et turpibus lucris inminere, nullo pudore censentes | |
| euangelicam lectionem, qua ipse Dominus negotiatores | |
| ex templo uerberatos asseritur expulisse, nec | |
| Apostoli uerba recolentes, quibus ait: "Nemo militans | |
| Deo implicat se negociis secularibus;" psalmistam quoque | |
| Dauid surda dissimulantes aure, cantantem: "Quoniam | |
| non cognoui negotiationes, introibo in potentias Domini." | |
| Proinde huiusmodi aut ab indignis posthac questibus nouerint | |
| abstinendum, et ab omni cuiuslibet negotiationis ingenio | |
| cupiditateque cessandum, aut, in quocumque gradu sint | |
| positi, mox a clericalibus offitiis cogantur abstinere, | |
| quoniam domus Dei domus orationis et esse debet et | |
| dici, ne per offitia negotiationis potius sit latronum | |
| spelunca. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> In sacris ordinibus constituti, seculares curas | |
| assumere non debent. | |
| <T I> Item ex -[Septimo]+ canone Apostolorum. | |
| <T T> Episcopus, aut sacerdos, aut diaconus nequaquam | |
| seculares curas assumant; sin aliter, deiciantur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Episcopus secularibus causis non debet occupari. | |
| <T I> Item Gregorius Romano Defensori. -[l. VIII. ep. 11.]+ | |
| <T T> Perlatum est ad nos, reuerentissimum fratrem nostrum | |
| Basilium episcopum uelud unum de laicis in causis secularibus | |
| occupari, et pretoriis inutiliter obseruare. Que | |
| res quoniam et ipsum uilem reddit, et reuerentiam sacerdotalem | |
| adnichilat, statim ut experientia tua hoc preceptum | |
| susceperit, ad reuertendum eum districta executione | |
| conpellat, quatinus ei illic te insistente quinque diebus | |
| sub qualibet excusatione inmorari non liceat, ne, si quolibet | |
| modo eum ibidem amplius moram habere permiseris, cum | |
| ipso apud nos grauiter incipias esse culpabilis. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Testamentorum tuicionem et curam familiaris rei | |
| episcopus non suscipiat. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 18]+ | |
| <T T> Episcopus tuicionem testamentorum non suscipiat. | |
| <4 6> -[C. VI.]+ | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 20.]+ | |
| <T T> Episcopus nullam rei familiaris curam ad se reuocet, | |
| <S 308><L 1> -308+ | |
| sed lectioni et orationi et uerbo predicationis tantummodo | |
| uacet. | |
| <4 7> -[C. VII.].+ | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 17.]+ | |
| <T T> Episcopus gubernationem uiduarum et pupillorum | |
| ac peregrinorum non per se ipsum, sed per archipresbiterum | |
| aut archidiaconem agat. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Ratiociniorum causas clericus non debet | |
| assumere. | |
| <T I> Item Gregorius Quertino prefecto. -[epist. 30. lib. X.]+ | |
| <T T> Inutile et ualde laboriosum est, hominem litteratum | |
| ratiociniorum causas assumere, et in eis, quod non expedit, | |
| se obligare. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Fugiendus est clericus negotiator. | |
| <T I> Item Ieronimus. -[ad Nepotianum de uita clericorum]+ | |
| <T T> Negotiatorem clericum, ex inope diuitem et ex | |
| ignobili gloriosum, quasi quasdam pestes fuge. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Clerico negotiari non licet. | |
| <T I> Item Augustinus in libro questionum ueteris et noui | |
| testamenti. -[cap. 127.]+ | |
| <T T> Fornicari hominibus semper non licet, negotiari uero | |
| aliquando licet, aliquando non licet; antequam enim ecclesiasticus | |
| quis sit, licet ei negotiari; facto iam non licet. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Iohannes Chrysostomus super Matthaeum. | |
| -(id est auctor operis imperfecti, hom. XXXVIII. | |
| ad c. 21. Matth.)+ | |
| <T T> Eiciens Dominus uendentes et ementes de templo, significauit, | |
| quia homo mercator uix aut numquam potest | |
| Deo placere. Et ideo nullus Christianus debet esse mercator, | |
| aut, si uoluerit esse, proiciatur de ecclesia Dei, dicente | |
| Propheta: "Quia non cognoui negotiationes, introibo in | |
| potentias Domini." Quemadmodum enim qui ambulat inter | |
| duos inimicos, ambobus placere uolens et se commendare, | |
| sine maliloquio esse non potest (necesse est enim, ut isti | |
| male loquatur de illo, et illi male de isto), sic qui emit et | |
| uendit sine mendacio et periurio esse non potest. <T I> Et | |
| paucis interiectis: <T T> -@. 1.+ Sed est nec stabilis substantia | |
| eorum, neque ad bonum proficit, quod de malo congregatur. | |
| Quemadmodum enim, si triticum aut aliud tale cernas | |
| in cribro, dum huc et illuc iactatur, grana omnia paulatim | |
| deorsum cadunt, et tandem in cribro nichil remanet, nisi | |
| stercus solum: sic de substantia negotiatorum nouissime | |
| nil remanet, nisi solum peccatum. -@. 2.+ Sed omnes homines | |
| uidentur esse mercatores; ostendam ergo, quis non | |
| <S 309><L 1> -309+ | |
| est negotiator, ut qui talis non fuerit, eum intelligas esse | |
| negotiatorem. Quicumque rem conparat, non ut ipsam | |
| rem integram et inmutatam uendat, sed ut materia sibi | |
| sit inde aliquid operandi, ille non est negotiator; qui autem | |
| conparat rem, ut illam ipsam integram et inmutatam | |
| dando lucretur, ille est mercator, qui de templo Dei | |
| eicitur. -@. 3.+ Unde super omnes mercatores plus maledictus | |
| est usurarius; ipse namque rem datam a Deo uendit, non | |
| conparatam, ut mercator, et post fenus rem suam repetit, | |
| tollens aliena cum suis, mercator autem non repetit rem | |
| uenditam. -@. 4.+ Adhuc dicit aliquis: Qui agrum locat, ut | |
| agrariam recipiat, aut domum, ut pensiones recipiat, | |
| nonne est similis ei, qui pecuniam dat ad usuram? | |
| Absit. Primum quidem, quoniam pecunia non ad aliquem | |
| usum disposita est, nisi ad emendum; secundo, quoniam | |
| agrum habens, arando accipit ex eo fructum, habens domum, | |
| usum mansionis capit ex ea. Ideo qui locat agrum | |
| uel domum, suum usum dare uidetur, et pecuniam accipere, | |
| et quodammodo quasi commutare uidetur cum | |
| lucro lucrum; ex pecunia reposita nullum usum capis. Tertio | |
| ager uel domus utendo ueterascit. Pecunia autem cum | |
| fuerit mutuata, nec minuitur, nec ueterascit. -@. 5.+ "Et | |
| mensas nummulariorum subuertit." Pecunia spiritualiter | |
| homines intelliguntur, quia sicut nummus habet caragma | |
| Cesaris, sic homo habet caragma Dei. Et quemadmodum | |
| solidus, qui non habet caragma Cesaris, reprobus | |
| est, ita et homo, qui non ostendit in se imaginem Dei, | |
| reprobus estimatur. Unde Ysaias dicebat ad Ierusalem: | |
| "Pecunia tua reproba est, caupones tui miscent | |
| uinum cum aqua, etc." Ideo ergo mensas nummulariorum | |
| euertit, significans, quia in templo Dei non debent esse | |
| nummi, nisi spirituales, id est, qui Dei imaginem, non diaboli, | |
| portant. Aut certe mensas nummularioum sacerdotum | |
| dicit scripturas. Nouo enim testamento succedente | |
| priori, euersae sunt scripturae illorum. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex uerbis Augustini. -(hinc inde collectis, et in | |
| summam redactis ad Psal. LXX. uers. Quoniam | |
| non cognoui.)+ | |
| <T T> "Quoniam non cognoui litteraturam:" Aliqui codices | |
| habent "negotiationes:" in quo diuersitas interpretum sensum | |
| ostendit, non errorem inducit. Ergo si propterea | |
| iste tota die laudem Dei dicit, quia non cognouit negotiationes, | |
| corrigant se Christiani, non negotientur. Sed | |
| ait mihi negotiator: Affero ex longinquo merces, mercedem | |
| laboris mei, unde uiuam, peto: "dignus est operarius | |
| mercede sua." De mendacio, de periurio agitur, | |
| non de negotio. Ego enim mentior, non negotium. Possem | |
| enim dicere, tanto emi, tanto uendam: si placet, eme. | |
| Quomodo ergo reuocas a negotiatione? omnes artifices | |
| mentiuntur, sutores, agricolae. Vis, ut optem carum tempus, | |
| ut possim uendere annonam, quam seruaui? sed non | |
| hoc faciunt, inquis, agricolae boni, nec illa negotiatores | |
| boni. Quid enim? etiam et filios habere malum est, quia, | |
| quando eis caput dolet, malae et infideles matres ligaturas | |
| <S 310><L 1> -310+ | |
| sacrilegas et incantationes querunt? Omnia ista | |
| hominum, non rerum peccata sunt. Quere ergo episcope, | |
| (dicit mihi negotiator) quomodo Psalmistam intelligas, et | |
| noli me prohibere a negotiatione: negotiatio enim me non | |
| facit malum, sed iniquitas mea et mendacium meum. | |
| Queramus ergo negotiatores, qui presumunt gloriari ex | |
| suis operibus, si sunt contra illam gratiam, quam hic | |
| Psalmista commendat, ut nemo de suis operibus glorietur. | |
| Et sicut contra medicos superbos salutis pollicitatores | |
| uigilat hoc, quod dictum est: "Tota die salutem | |
| tuam," sic contra negotiatores de operibus suis gloriantes | |
| uigilat hoc, quod dictum est: "Os meum annunciabit | |
| iustitiam tuam." Unde et Dominus expulit | |
| illos de templo, uolentes suam iustitiam statuere et ignorantes | |
| iustitiam Dei. Merito dictum negotium, quia negat | |
| otium, quod malum est, neque querit ueram quietem, que | |
| est Deus. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Cassiodorus in eundem Psalmum LXX. in eundem | |
| uersiculum. | |
| <T T> Quid est aliud negotium, nisi que possint uilius | |
| conparari carius uelle distrahere? <T I> Et infra: <T T> Negotiatores | |
| ergo illi abhominabiles existimantur, qui iustitiam | |
| Dei minime considerantes per inmoderatum pecuniae | |
| ambitum polluuntur, merces suas plus periuriis onerando | |
| quam preciis. Tales eiecit Dominus de templo, dicens: | |
| "Nolite facere domum patris mei domum negotiationis." -]+ <P 0> | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Nomine sacerdotis careat, qui Dei ministros a suis | |
| euocat offitiis. | |
| <T I> Item Cyprianus. -[ad Clerum et plebem Furnitanorum, | |
| lib. I. epist. 9.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Neque apud altare Dei merentur nominari | |
| in sacerdotum prece, qui ab altari sacerdotes et ministros | |
| uoluerint auocare. Et ideo Victor, cum contra formam | |
| nuper in concilio a sacerdotibus datam Geminum Faustinum | |
| presbiterum ausus sit tutorem constituere, apud | |
| uos ob dormicionem eius non fiat oblatio, aut aliqua | |
| deprecatio pro nomine eius frequentetur in ecclesia, ut | |
| sacerdotum decretum religiose aut necessarie factum | |
| seruetur a nobis. | |
| <1 D><S 310><L 42> | |
| <2 89> -DISTINCTIO LXXXIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Domui quoque suae oportet bene esse prepositum, | |
| ut quedam inde quodammodo futurae dispensationis | |
| argumenta assumantur. In dispensatione uero ecclesiae hanc | |
| regulam obseruandam nouerit, ut nulli quantumlibet exercitatae | |
| personae duo simul offitia committat, neque secularibus uiris res | |
| ecclesiasticas gubernandas committat. | |
| <S 311><L 1> -311+ | |
| Unde Gregorius scribit omnibus Episcopis: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Uni personae duo non committantur offitia. | |
| <T T> Singula ecclesiastici iuris offitia singulis quibusque personis | |
| singillatim committi iubemus. Sicut enim in | |
| uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra | |
| non eundem actum habent, ita in ecclesiae corpore secundum | |
| ueridicam Pauli sententiam in uno eodemque | |
| spirituali corpore conferendum est hoc offitium uni, | |
| alii committendum est illud, neque enim quantumlibet | |
| exercitatae uni personae uno tempore duarum rerum offitia | |
| committenda sunt: quia si totum corpus oculus, ubi auditus? | |
| Sicut enim uarietas membrorum per diuersa offitia | |
| et robur corporis seruat, et pulcritudinem representat, ita | |
| uarietas personarum diuersa nichilominus distributa offitia | |
| et fortitudinem et uenustatem sanctae Dei ecclesiae | |
| manifestat. Et sicut indecorum est, ut in corpore humano | |
| alterius fungatur offitio alterum membrum, ita nimirum | |
| noxium simulque turpissimum, si singula rerum ministeria | |
| personis totidem non fuerint distributa. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Quilibet episcopus uicedominum et yconomum | |
| habeat. | |
| <T I> Item Gregorius Antemio Subdiacono. -[lib. IX. | |
| epist. 66.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Volumus, ut frater noster Pascasius et uicedominum | |
| sibi ordinet et maiorem domus, quatinus possit | |
| uel hospitibus superuenientibus, uel causis, que eueniunt, | |
| idoneus et paratus existere. Si uero negligentem eum | |
| prospicis, uel ea, que dicimus, inplere differentem, | |
| omnis eius clerus adhiberi debet, ut communi consilio ipsi | |
| eligant, quorum personae ad ea, que prediximus ualeant | |
| ordinari. | |
| <T P> -Gratian.+ Offitium uicedomini est episcopium disponere. | |
| -+ | |
| Unde Gregorius Clementinae Patriciae -[lib. I. | |
| epist. 11.]+ post alia: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Quid sit offitium uicedomini. | |
| <T T> Diaconum uero Anatholium, quem ad uos dirigi poposcistis, | |
| hoc nos facere non posse, causae magis modus quam | |
| rigoris auctoritas facit. Vicedominum enim eum constituimus, | |
| cuius arbitrio episcopium commisimus disponendum. | |
| -+ | |
| <S 312><L 1> -312+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Calcedonensi. -[c. 26.]+ | |
| <T T> Quia in quibusdam ecclesiis, sicut ad nos peruenit, | |
| sine yconomo episcopi res ecclesiasticas tractant, placuit, | |
| omnes ecclesias habentes episcopos etiam yconomos | |
| habere de proprio clero, qui gubernent res ecclesiae cum | |
| arbitrio sui episcopi, ut non sine testimonio sit gubernatio | |
| ipsarum rerum ecclesiasticarum, neque ex hoc eueniat | |
| res eiusdem ecclesiae dispergi, et sacerdotali dignitati obtrectatio | |
| generetur. Si uero quis hoc non obseruauerit, | |
| diuinis subiaceat regulis. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Secularibus uiris res ecclesiasticae non committantur. | |
| <T I> Item Gregorius Iohanni Carolitano Episcopo. | |
| -[lib. VII. epist. 66.]+ | |
| <T T> Indicatum est nobis, quod laicis quibusdam curam uestri | |
| patrimonii commiseritis, qui postmodum in rusticorum | |
| uestrorum depredationibus atque ex fatigationibus fuerunt | |
| deprehensi. Quod si ita est, districte a uobis | |
| discuti conuenit, atque inter eos ecclesiaeque uestrae rusticos | |
| causam examinare subtilius. Et quicquid fraudis | |
| inuentum fuerit, cum pena legibus statuta reddere conpellantur. | |
| De cetero uero cauendum est a fraternitate uestra, | |
| ne secularibus uiris atque sub regula uestra non degentibus | |
| cuiuslibet res ecclesiae committantur, sed probatis | |
| de offitio uestro clericis, in quibus, si quid reperiri poterit | |
| prauitatis, ut in subditis emendare quod illicite gestum fuerit | |
| ualeatis: quo uidelicet apud uos habitus sui offitium | |
| magis conuenienter amministrent, quam accusent. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Propinquis, uel etiam fauore sibi coniunctis, | |
| ecclesiastica offitia committere non audeat. | |
| Unde in Tolletano Concilio X.: -[c. 3.]+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Ecclesiastica episcopus non committat offitia propinquis | |
| uel fauore coniunctis. | |
| <T T> Decenter omnibus placet, in presenti tale rescindere | |
| factum, et non esse de cetero faciendum. Quicumque igitur | |
| pontificum deinceps aut sanguine propinquis, aut | |
| fauore personae quibuscumque deuinctis talia lucra | |
| commendare temptauerit, ad suum nefandae presumptionis | |
| excidium et quod iussum fuerit deuocetur in irritum, | |
| et qui ordinauerit annuae excommunicationi subiaceat. | |
| Que uero ablata fortasse fuerint, ab eo, qui tulit, | |
| reddantur in duplum. | |
| <S 313><L 1> -313+ | |
| <T P> -Gratian.+ Porro ipsa offitia quare ita sint distinguenda | |
| nec uni personae omnia committenda ex auctoritate Gregorii | |
| et ex auctoritate Bonifatii Papae datur intelligi, qui ait: | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Graduum et ordinum distributio ecclesiasticam | |
| unitatem conseruat. | |
| <T T> Ad hoc dispositionis prouisio gradus diuersos | |
| et ordines constituit esse distinctos, ut, dum reuerentiam | |
| minores potioribus exhiberent, et potiores minoribus dilectionem | |
| inpenderent, uera concordia fieret ex diuersitate | |
| contextio, et recte offitiorum gereretur administratio singulorum. | |
| Neque uniuersitas alia poterat ratione subsistere, | |
| nisi huiusmodi magnus eam differentiae ordo seruaret. Quia | |
| uero creatura in una eademque qualitate gubernari uel | |
| uiuere non potest, celestium miliciarum exemplar nos instruit, | |
| quia dum sunt angeli, sunt archangeli, liquet, | |
| quia non equales sunt, sed in potestate et ordine (sicut | |
| nostis) differt alter ab altero. | |
| <1 D><S 313><L 18> | |
| <2 90> -DISTINCTIO XC.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Litigiosus quoque prohibetur ordinari, quia qui | |
| sua potestate discordantes ad concordiam debet attrahere, qui | |
| oblationes dissidentium prohibetur recipere, nequaquam litigandi | |
| facilitate alios ad discidium debet prouocare. | |
| Unde in Cartaginensi Concilio IV. -[c. 59.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Clerici discordantes reuocentur ad concordiam | |
| uel deiciantur ad concordiam. | |
| <T T> Discordantes clericos episcopus uel ratione, uel potestate | |
| ad concordiam trahat; inobedientes sinodus per audientiam | |
| dampnet. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Dissidentium fratrum oblationes in ecclesia non | |
| recipiantur. | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 93. et 94.]+ | |
| <T T> Oblationes dissidentium fratrum neque in sacrario, neque | |
| in gazophilacio recipiantur. <T I> Similiter: <T T> -@. 1.+ Dona eorum, | |
| qui pauperes obprimunt, a sacerdotibus refutanda sunt. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Extra ecclesiam esse probatur, qui pacem cum | |
| proximo non habet. | |
| <T I> Item Ciprianus. -[de unitate ecclesiae]+ | |
| <T T> Neque ad Cain neque ad munera eius respexit Deus; | |
| <S 314><L 1> -314+ | |
| neque enim habere paccatum Deum poterat, qui cum fratre | |
| non pacem sed zeli discordiam habebat. Quam sibi | |
| igitur pacem promittunt inimici fratrum? que sacrificia celebrare | |
| se credunt emuli sacerdotum? Secum esse Christum, | |
| cum collecti fuerint, opinantur hii, qui extra Christi | |
| ecclesiam colliguntur? Tales etiamsi occisi in confessione | |
| nominis Christi fuerint, macula ista nec sanguine abluitur. | |
| Inexpiabilis et grauis culpa discordiae nec passione | |
| purgatur. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Murmurantes a fratrum unitate alieni efficiantur. | |
| <T I> Item ex Octaua Sinodo. | |
| <T T> Alienus sit a fratrum unitate, qui murmurat, et opus | |
| eius abiciatur, qui murmurans extiterit, ne penam | |
| murmurantium incurrat, de qua dicit Apostolus: "Neque | |
| murmuraueritis, sicut quidam murmurauerunt, et perierunt | |
| ab exterminatore." Iuxta mensuram itaque operis | |
| peccator (qui in hac sententia Apostoli pleniter declaratur) | |
| sacerdotis iudicio peniteat. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Corripiantur, qui rixas et contenciones amant. | |
| <T I> Item ex eodem. | |
| <T T> Si quis monachus contenciones uel rixas amauerit, | |
| uel manifestum conuitium intulerit fratri, iuxta arbitrium | |
| rectoris modumque peccati diuturna expietur penitentia. | |
| <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Qui contentiosus aut murmurans extiterit, secundum | |
| arbitrium prioris tamdiu peniteat, quamdiu qualitas | |
| culpae extat. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Dissidentes episcopi ad concordiam redire cogantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 25.]+ | |
| <T T> Dissidentes episcopos, si non timor Dei, sinodus reconciliet. | |
| -+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 26.]+ | |
| <T T> Studendum est episcopis, ut dissidentes fratres, siue | |
| clericos, siue laicos, ad pacem magis quam ad iudicium | |
| cohortentur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non recipiantur dona eorum, qui pauperes obprimunt. | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 94.]+ | |
| <T T> Eorum, qui pauperes obprimunt, dona a sacerdotibus | |
| sunt refutanda. | |
| <S 315><L 1> -315+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> A cetu alienentur fidelium, qui ad concordiam | |
| redire contempnunt. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 31.]+ | |
| <T T> Placuit etiam, ut (sicut plerumque fit) quicumque odio | |
| aut longinqua inter se lite dissenserint, et ad pacem reuocari | |
| diuturna nequiuerint obstinatione, a sacerdotibus | |
| ciuitatis primitus arguantur. Qui si inimicitias deponere | |
| pernitiosa intentione noluerint, de ecclesiae cetu iustissima | |
| excommunicatione pellantur. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Inediis maceretur acerrimis, qui fratri suo | |
| reconciliari non uult. | |
| <T I> Item Fabianus Papa. | |
| <T T> Si quis contristatus noluerit reconciliari fratri suo, | |
| satisfaciente eo qui contristauerit, acerrimis maceretur | |
| inediis, usque dum gratanti animo satisfactionem recipiat. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Episcopi ad pacem firmiter tenendam uicissim sibi | |
| consilium et auxilium prestent. | |
| <T I> Item Innocentius II. | |
| <T T> -II. Pars.+ Precipimus, ut episcopi, ad solum Deum et | |
| salutem populi habentes respectum, omni tepiditate seposita, | |
| ad pacem firmiter tenendam mutuum sibi consilium | |
| et auxilium prebeant, neque hoc alicuius amore uel odio | |
| pretermittant. Quod si quis in hoc Dei opere tepidus | |
| fuerit inuentus, dampnum propriae dignitatis incurrat. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Pellendi sunt a communione fidelium, qui sibi | |
| inuicem reconciliari nolunt. | |
| <T I> Item Victor Papa. -[ad Afros, epist. II.]+ | |
| <T T> Perlatum est ad sedem apostolicam, aliquos uestrum | |
| nocere fratribus uelle, et ut cadant decertare, similiter in | |
| sacramentis discrepare, et ob id contentiones et emulationes | |
| inter uos fieri, a quibus dissensionibus uos auertere, et in | |
| his omnibus concordare, et opem ferre uicissim mandamus. | |
| Nam si hoc agere cito neglexeritis, et uicissim reconciliari | |
| non studueritis, ab apostolicae sedis et totius ecclesiae | |
| communione uos pelli non dubitetis. | |
| <1 D><S 315><L 36> | |
| <2 91> -DISTINCTIO XCI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Qui autem turpi lucro uel inhonesto negocio uictum | |
| sibi querere prohibetur, de oblationibus ecclesiae stipendia consequatur. | |
| Quod si ecclesia ei sufficere non poterit, proprio | |
| artificio uel agricultura (exemplo Apostoli, qui de labore | |
| manuum uiuebat) sibi necessaria inueniat, ita tamen, ut occasione | |
| sui operis uigiliis ecclesiae non desit, quod absque inequalitate sui | |
| corporis inpune nulli conceditur. | |
| <S 316><L 1> -316+ | |
| Unde Pelagius papa: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Corripiantur clerici, qui offitiis matutinis uel | |
| uespertinis se subtrahunt. | |
| <T T> Eleuterius frater et coepiscopus noster queritur, clericos | |
| suos sibi contra canones superbire, et id, quod nobis iubentibus | |
| facta in scrinio cautione promisit, ut cottidianis diebus | |
| uigiliae in eius celebrentur ecclesia, illis contempnentibus | |
| inplere non posse, sed magis unumquemque suis (postposito | |
| ecclesiae seruitio) uacare negotiis. Et ideo experientia tua | |
| eos, quos tibi esse ostenderit contumaces, debita obiurgatione | |
| conpesce, et modis omnibus uigiliis uacare conpelle. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Nannetensi. | |
| <T T> Presbiter mane, matutinali offitio expleto, pensum seruitutis | |
| suae canendo primam, tertiam, sextam nonamque | |
| persoluat, ita tamen, ut postea horis conpetentibus et signis | |
| designantibus iuxta possibilitatem aut a se, aut a scolaribus | |
| publice conpleantur. Deinde peractis horis, infirmis | |
| uisitatis, si uoluerit, ad opus rurale exeat ieiunus, ut | |
| iterum necessitatibus peregrinorum et hospitum siue diuersorum | |
| commeantium, infirmorum quoque atque defunctorum | |
| succurrere possit usque ad statutam horam pro qualitate | |
| temporis et opportunitate. <T I> Item ex dictis S. Benedicti: <T T> | |
| -@. 1.+ Propheta dicente: "Septies in die laudem dixi tibi," | |
| qui septenarius sacratus numerus a nobis sic inplebitur | |
| si matutinae, primae, tertiae, sextae, nonae, uesperae | |
| conpletoriique tempore nostrae seruitutis offitia persoluamus, | |
| quia de his dixit Propheta: "Septies in die laudem dixi | |
| tibi." Nam de nocturnis uigiliis idem ipse Propheta ait: | |
| "Media nocte surgebam ad confitendum tibi." Ergo his | |
| temporibus referamus laudes creatori nostro super iudicia | |
| iustitiae suae. -]+ <P 0> | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Sine offitii detrimento artificiolo sibi clericus | |
| necessaria querat. | |
| <T I> Unde in Concilio eodem Cartaginensi -[IV., c. 52. et 49.]+ | |
| legitur. | |
| <T T> Clericus uictum et uestimentum sibi artificiolo uel | |
| agricultura, absque offitii sui dumtaxat detrimento, preparet. | |
| -@. 1.+ Clericus enim, qui absque corpusculi | |
| sui inequalitate uigiliis deest, stipendio priuatus excommunicetur. | |
| -+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 51. 53. et 48. et 50.]+ | |
| <T T> Clericus quilibet uerbo Dei eruditus artificio | |
| uictum querat. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Omnes clerici, qui ad operandum | |
| ualidi sunt, et artificiola, et litteras discant. Qui uero | |
| <S 317><L 1> -317+ | |
| non pro emendo aliquid in nundinis uel in foro deambulant, | |
| ab offitio suo degradentur. Inter temptaciones | |
| autem ab offitio declinantes uel negligentius agentes ab | |
| ipso offitio remoueantur. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Aurelianensi. -[I. c. 28.]+ | |
| <T T> Clerici uero, qui ad opus sanctum adesse contempserint, | |
| secundum arbitrium episcopi ecclesiasticam suscipiant | |
| disciplinam. | |
| <1 D><S 317><L 10> | |
| <2 92> -DISTINCTIO XCII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Cum autem ad ecclesiam uenerint, corde magis | |
| quam uoce Deo cantandum meminerint. | |
| Unde Ieronimus in epistola ad Ephesios: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Corde, non uoce Deum laudare debemus. | |
| <T T> "Cantantes et psallentes in cordibus uestris Domino." | |
| Audiant hec adolescentuli, audiant hi, quibus in ecclesia | |
| est psallendi offitium: Deo non uoce, sed corde cantandum, | |
| nec in tragediarum modum guttur et fauces medicamine | |
| liniendae sunt, ut in ecclesia teatrales moduli audiantur | |
| et cantica. | |
| <T P> -Gratian.+ Ab offitio autem cantandi et psallendi diaconi | |
| inueniuntur excepti, ne, dum uocis modulationi student altaris | |
| ministeria negligant. | |
| Unde Gregorius: -[lib. IV. epist. 44. et I. XII. post finem | |
| epistolarum, in Concilio ab ipso habito]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Cantandi offitium sibi diacones non usurpent. | |
| <T T> In sancta ecclesia Romana dudum consuetudo est | |
| ualde reprehensibilis exorta, ut quidam ad sacri altaris ministerium | |
| cantores eligantur, et in diaconatus ordine constituti | |
| modulationi uocis inseruiant, quos ad predicationis | |
| offitium et elemosinarum studium uacare congruebat. | |
| Unde fit plerumque ut in sacro ministerio, dum blanda | |
| uox queritur, congrua uita negligatur, et cantor | |
| minister Deum moribus stimulet, cum populum uocibus | |
| delectet. Qua de re presenti decreto constituo, | |
| <S 318><L 1> -318+ | |
| ut in sede hac sacri altaris ministri cantare non debeant, | |
| solumque euangelicae lectionis offitium inter missarum solempnia | |
| exsoluant; psalmos uero ac reliquas lectiones | |
| censeo per subdiaconos uel, si necessitas exigit, per minores | |
| ordines exhiberi. Si quis autem contra hoc decretum meum | |
| uenire temptauerit, anathema sit. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ A quibus ordinandos oporteat esse | |
| inmunes, breuiter monstratum est. De quorum uero manibus | |
| suos ordines suscipere debeant, facile patet. Sacerdos enim | |
| et cuncti infra ipsum constituti ab episcopis debent ordinari. | |
| Unde in Concilio Martini Papae legitur: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Qui ab episcopo non ordinantur, in pulpito non | |
| psallant uel legant. | |
| <T T> Non liceat in pulpito psallere aut legere, nisi qui ab | |
| episcopo ordinati sunt lectores. | |
| <T P> -Gratian.+ De episcopis autem, a quibus uel in quibus locis | |
| ordinari debeant, supra diffinitum est. | |
| -III. Pars.+ -@. 1.+ Nunc autem queritur de his, qui ordinati | |
| a parrochia sua non recipiuntur, uel pro aliqua causa eas | |
| adire noluerint, an in alterius parrochia episcopale possint offitium | |
| celebrare? De his in Concilio Martini Papae sic statutum | |
| inuenitur: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Sacerdotis tantum offitium gerat episcopus, quem | |
| sua parrochia non recipit. | |
| <T T> Si quis ordinatus episcopus pro contemptione | |
| populi aut pro aliqua ratione, non pro sua culpa, in parrochiam, | |
| que ei fuerit data, non ierit, hunc oportet honorem | |
| sacerdotii tantummodo contingere, ita ut de rebus | |
| ecclesiae, in quam conuenit nichil presumat, sustineat | |
| autem, quid de eo sanctum concilium iudicare uoluerit. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De episcopo ordinato, quem sua parrochia non recipit. | |
| <T I> Item ex Concilio Antioceno. -[c. 18.]+ | |
| <T T> Si quis episcopus ordinatus ad parrochiam, cuius est | |
| electus, minime accesserit, non suo uitio, sed quod eum aut | |
| populus uetet, aut propter aliam causam, non tamen eius | |
| uitio perpetratam, hic et honoris sit et ministerii particeps, | |
| dummodo rebus ecclesiae, ubi ministrare cognoscitur, in | |
| nullo molestus existat. Quem etiam obseruare conuenit, | |
| quicquid sinodus perfecte prouinciae iudicando | |
| decreuerit. | |
| <S 319><L 1> -319+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> A sua parrochia non recepti aliis molestiam non | |
| inferant. | |
| <T I> Item ex Concilio Ancirano. -[c. 28.]+ | |
| <T T> Si qui episcopi ordinati sunt, nec recepti ab illa parrochia, | |
| in qua fuerant denominati, uoluerintque alias occupare | |
| parrochias, et uim presulibus earum inferre, seditiones aduersus | |
| eos excitando, eos abici placuit. Quod si uoluerint | |
| in presbiterii ordine, ubi prius fuerant, ut presbiteri | |
| residere, non abiciantur a propria dignitate. Si autem | |
| seditiones commouerint ibidem constitutis episcopis, | |
| presbiterii quoque honor talibus auferatur, fiantque dampnatione | |
| notabiles. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Communione priuetur episcopus, qui ecclesiam sibi | |
| commissam adire neglexerit. | |
| <T I> Item ex Concilio Antioceno. -[c. 17.]+ | |
| <T T> Si quis episcopus per manus inpositionem episcopatum | |
| acceperit, et sibi commissum ministerium subire | |
| neglexerit, nec acquieuerit ire ad ecclesiam sibi commissam, | |
| hunc oportet communione priuari, donec susceperit | |
| coactus offitium, aut certe de eo aliquid integre decreuerit | |
| eiusdem prouinciae sinodus sacerdotum. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Sine consilio integri ordinis uacantem | |
| ecclesiam episcopus non adeat. | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 16.]+ | |
| <T T> Si quis episcopus uacans in ecclesiam non habentem | |
| episcopum, subripiens populos, sine consilio integri ordinis | |
| irruerit, etiamsi populus, quem seduxit, desideret illum, | |
| alienum eum ab ecclesia esse oportet. Integrum autem | |
| et perfectum concilium dicimus illud, cui metropolitanus | |
| episcopus interfuerit. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quod autem supra clerici se uigiliis | |
| subtrahentes excommunicari iubentur, de his intelligendum est, qui | |
| ab episcopo frequenter admoniti, negligentiam suam corrigere contempnunt. | |
| -+ | |
| Unde in Concilio Martini Papae legitur: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Excommunicetur clericus, qui ab episcopo commonitus | |
| matutinis uel uespertinis horis adesse neglexerit. | |
| <T T> Si quis presbiter aut diaconus uel quilibet clericus | |
| ecclesiae deputatus, si in quolibet loco fuerit, in | |
| quo ecclesia est, et ad cottidianum psallendi offitium matutinis | |
| uel uespertinis horis ad ecclesiam non conuenit, | |
| deponatur a clero, si tamen castigatus ueniam ab episcopo | |
| per satisfactionem noluerit promereri. | |
| <S 320><L 1> -320+ | |
| <1 D><S 320><L 1> | |
| <2 93> -DISTINCTIO XCIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Obedientiam autem inferiores ex ordine superioribus | |
| debent. Summo enim Pontifici ea debetur ab omnibus obedientia, | |
| ut nulli liceat ei communicare, cui pro actibus suis ipse | |
| inimicus extiterit, nec in ecclesia esse poterit, qui eius cathedram | |
| deserit. | |
| Unde B. Petrus princeps apostolorum in ordinatione | |
| Clementis populum alloquens, inter cetera ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Cui pro actibus prauis Apostolicus inimicatur, communicare | |
| non debemus. | |
| <T T> Si inimicus est iste Clemens alicui pro actibus suis, | |
| et uos nolite expectare, ut ipse uobis dicat: cum illo nolite | |
| amici esse, sed prudenter obseruare debetis, et uoluntati | |
| eius absque communicatione obsecundare, et auertere | |
| uos ab eo, cui ipsum sentitis aduersum; sed nec loqui his, | |
| quibus ipse non loquitur, ut unusquisque, qui in culpa est, | |
| dum cupit omnium uestrum amicicias habere, festinet | |
| cicius reconciliari ei, qui omnibus preest, et per hoc redeat | |
| ad salutem, cum obedire ceperit monitis presidentis. Si | |
| uero quis amicus fuerit his, quibus ipse non loquitur, | |
| unus est ipse ex illis, qui exterminare ecclesiam Dei | |
| uolunt, et cum corpore uobiscum esse uideatur, mente et | |
| animo contra uos est. Et est multo nequior hostis hic, | |
| quam illi, qui foris sunt, et euidenter sunt inimici; hic enim | |
| per amiciciarum speciem que inimica sunt gerit, et ecclesiam | |
| dispergit et uastat. Ideoque huiusmodi apostolicis | |
| institutis uos monentes instruimus, ut effecta certior | |
| karitas uestra sollicitius deinceps agere studeat et | |
| cautius, ne peruersi et infideles homines ledendi fideles | |
| et beniuolos habeant facultatem. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> A nullo debet suscipi, quem Romana repellit ecclesia. | |
| <T I> Item Gregorius. -[I. V. epist. 26.]+ | |
| <T T> Miratus ualde sum, quia in tanto Salonitanae ecclesiae | |
| clero uel populo uix duo ex sacris ordinibus inuenti | |
| sunt, frater scilicet et coepiscopus meus Paulinus, et dilectissimus | |
| filius meus Honoratus archidiaconus eiusdem | |
| ecclesiae, qui communicare Maximo sacerdotium rapienti | |
| minime consentirent, et se Christianos esse cognoscerent. | |
| Debuistis enim, karissimi filii, pensare ordines uestros, et | |
| quem sedes apostolica repellebat repulsum cognoscere, ut | |
| prius, si posset, ab illatis criminibus mundaretur, et tunc | |
| ei uestra dilectio communicaret, ne particeps obligationis | |
| existeret. | |
| <S 321><L 1> -321+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Non est in ecclesia, qui cathedram Petri non sequitur. | |
| <T I> Item Ciprianus. -[de unitate ecclesiae]+ | |
| <T T> Qui cathedram Petri, super quam ecclesia fundata est, | |
| deserit, in ecclesia se esse non confidat. | |
| <T P> -Gratian.+ Episcopi uero, qui apostolicae ordinationi subiacent, | |
| etiam hanc reuerentiam debent, ut singulis annis apostolorum | |
| liminibus sese representent. | |
| Unde Anacletus et Zacharias Papa: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Singulis annis apostolorum limina uisitent episcopi, | |
| qui apostolicae ordinationi subiacent. | |
| <T T> Iuxta sanctorum Patrum et canonum instituta episcopi | |
| omnes, qui huius apostolicae sedis ordinationi subiacent, | |
| qui propinqui sunt, annue circa idus magi sanctorum | |
| principum apostolorum Petri et Pauli liminibus presententur | |
| omni occasione seposita. Qui uero de longinquo, | |
| iuxta cyrographum suum inpleant. Qui autem constitutionis | |
| huius contemptor extiterit, preterquam si egritudine | |
| fuerit detentus, sciat se canonicis subiacere sententiis. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Reliqui uero in ecclesia minores | |
| semper debent maioribus subesse, sicut in Sinodo S. Siluestri | |
| -[c. VII.]+ legitur: | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Maioribus minores obedientiam exhibeant. | |
| <T T> A subdiacono usque ad lectores omnes subditi sint | |
| diacono cardinali uiro reuerentissimo, in ecclesia representantes | |
| ei honorem. Porro pontifici presbiter, presbitero | |
| diaconus, diacono subdiaconus, subdiacono acolithus, | |
| acolitho exorcista, exorcistae lector, lectori hostiarius, | |
| hostiario abbas, abbati monachus in omni loco representet | |
| obsequium, siue in publico, siue in gremio | |
| ecclesiae. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Quid sit diaconorum offitium. | |
| <T I> Item ex epistola -[I.]+ Clementis Papae. -[ad Iacobum | |
| fratrem Domini]+ | |
| <T T> Diaconi ecclesiae sint tanquam oculi episcopi, oberrantes | |
| et circumlustrantes cum uerecundia actus totius ecclesiae, | |
| et perscrutantes diligentius, si quem uideant uicinum | |
| fieri precipicio et proximum esse peccato, ut referant hec | |
| <S 322><L 1> -322+ | |
| ad episcopum. <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Episcopo suggerere | |
| que ad cultum ecclesiae et disciplinam eius pertinent, | |
| diaconibus cura sit. | |
| <4 7> -[C. VII.]+ | |
| <T I> Item in eadem. | |
| <T T> Sacerdotes uero dicebat B. Petrus sal terrae et | |
| mundi lumen docens, eos in splendore operum glorificare | |
| patrem Deum, de quibus Dominus ait: "Beati | |
| estis, cum maledixerint uobis homines" et reliqua, et | |
| iterum: "Vos estis sal terrae." | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Non sunt habendi clerici, qui episcopali non | |
| gubernantur prouidentia. | |
| <T I> Item ex Concilio Parisiensi. | |
| <T T> Nulla ratione clerici aut sacerdotes habendi sunt, qui | |
| sub nullius episcopi disciplina et prouidentia gubernantur. | |
| Tales enim acephalos, id est sine capite, prisca consuetudo | |
| nuncupauit. | |
| <4 9> -[C. IX.]+ | |
| <T I> Item. -[ex epist. III. Clementis]+ | |
| <T T> Qui suis episcopis non obediunt, indubitanter rei et reprobi | |
| existunt. Porro ipsi a Deo donum summi muneris | |
| consecuntur, qui suis doctoribus, qui recte episcopi intelliguntur, | |
| libenter obediunt. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> In Deum scandalizantur, qui suo non obediunt | |
| episcopo. | |
| <T I> Item Anacletus. -[epist. I.]+ | |
| <T T> Ille proculdubio scandalizatur in Deum, qui recte non | |
| docet, et qui eius scandalizat episcopum uel sacerdotem. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Septem debent esse diaconi in unaquaque ciuitate. | |
| <T I> Item Euaristus omnibus Episcopis. | |
| <T T> Diaconi (qui quasi oculi uidentur esse episcopi) septem | |
| debent esse in unaquaque ciuitate, qui custodiant | |
| episcopum predicantem, ne ipse ab insidiatoribus | |
| quoquo modo infestetur, aut ledatur a suis, aut uerba diuina | |
| <S 323><L 1> -323+ | |
| detrahendo aut insidiando polluantur uel despiciantur: | |
| sed ueritas spirituali redoleat feruore; pax predicata | |
| labiis cum uoluntate animi concordet. | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Neocesariensi. -[c. 14.]+ | |
| <T T> Diaconi septem debent esse secundum regulam, | |
| quamuis non magna sit ciuitas. Regulae autem | |
| auctoritas ista est, quod et liber actuum apostolorum idem | |
| insinuat. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ut ex premissis auctoritatibus | |
| apparet, diaconi debent obedientiam presbiteris, sicut et | |
| presbiteri episcopis. Sed diaconi superbientes sacerdotibus exequari, | |
| uel potius preferri querebant, contra quorum insolentiam | |
| multorum auctoritates manauerunt, eorum supercilium | |
| reprimentes, atque ut sacerdotibus condignam obedientiam exhibeant | |
| decernentes. | |
| Unde Gelasius Papa -[in epist. ad Episcopos per Lucaniam, | |
| c. 9. et 10.]+ ait: | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> Nichil eorum, que sunt decreta primis ordinibus, | |
| uendicent sibi diaconi. | |
| <T T> Diaconos propriam constituimus obseruare mensuram, | |
| nec ultra tenorem paternis canonibus deputatum | |
| quidpiam temptare permittimus, et nichil eorum | |
| suo ministerio penitus applicare, que primis ordinibus | |
| proprie decreuit antiquitas. Absque episcopo uel presbitero | |
| baptizare non audeant, nisi predictis ordinibus | |
| fortassis longius constitutis necessitas extrema conpellat. | |
| Quod etiam laicis Christianis facere plerumque conceditur. | |
| -@. 1.+ Sacri corporis prerogationem sub conspectu | |
| episcopi seu presbiteri (nisi his absentibus) ius non | |
| habeant exercendi. | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Inferiores presbiteris se diaconi cognoscant. | |
| <T I> Item in Niceno Concilio. -[c. 14. seu 18.]+ | |
| <T T> Peruenit ad sanctum concilium, quod in locis quibusdam | |
| et ciuitatibus presbiteris sacramenta diaconi porrigant. Hoc | |
| <S 324><L 1> -324+ | |
| neque regula, neque consuetudo tradidit, ut hi, qui offerendi | |
| sacrificii non habent potestatem, his, qui offerunt, corpus | |
| Christi porrigant. Sed et illud innotuit, quod quidam | |
| diacones etiam ante episcopos sacramenta sumant. | |
| Hec ergo omnia amputentur, et in sua diaconi mensura | |
| permaneant, scientes, quod episcoporum quidem | |
| ministri sunt, inferiores autem presbiteris habeantur. | |
| Per ordinem ergo post presbiteros gratiam | |
| sacrae communionis accipiant, aut episcopo, aut presbitero | |
| porrigente eis. Sed nec sedere in medio presbiterorum | |
| diacono liceat, quia si hoc fiat, preter regulam | |
| probatur existere. Si quis autem post has | |
| diffinitiones obedire noluerit, a ministerio cessare debebit. | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Diaconus honorem exhibeat presbitero, et ipse | |
| ab inferioribus honoretur. | |
| <T I> Item ex Concilio Laodicensi. -[c. 20]+ | |
| <T T> Non oportet diaconum coram presbitero sedere, sed | |
| iussione presbiteri sedeat. Similiter autem diaconus | |
| honorem habeat a sequentibus, id est a subdiaconibus | |
| et ab omnibus clericis. | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Calicem benedicere et panem dare diacono | |
| non licet. | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 25.]+ | |
| <T T> Non oportet diacones panem dare, nec calicem | |
| benedicere. | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Sicut episcopis, ita et presbiteris diaconi ministrent. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi -[IV.]+ cui Papa Zosimus | |
| interfuit per uicarios. -[c. 37.]+ | |
| <T T> Diaconi ita se presbiteri, sicut episcopi ministros | |
| esse cognoscant. | |
| <4 18> -[C. XVIII.]+ | |
| <T I> Item in eodem. -[c. 38.]+ | |
| <T T> Presente presbitero diaconus eucharistiam corporis Christi | |
| populo, si necessitas cogit, iussus eroget. | |
| <S 325><L 1> -325+ | |
| <4 19> -[C. XIX.]+ | |
| <T I> Item in eodem. -[c. 39. 40. et 41.]+ | |
| <T T> Diaconus sedeat iubente presbitero quolibet loco. | |
| <T I> Item <T T> diaconus in conuentu presbiterorum interrogatus | |
| loquatur. Alba uero tantum tempore oblationis et | |
| lectionis utatur. | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> Diacones presbiteros se superiores cognoscant. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano IV. -[c. 39.]+ | |
| <T T> Nonnulli diacones in tantam erumpunt superbiam, ut | |
| se presbiteris anteponant, atque in primo choro ipsi | |
| priores stare presumant, presbiteris in secundo choro constitutis. | |
| Ergo, ut sublimiores se presbiteros agnoscant, | |
| tam hii quam illi in utroque consistant. | |
| -IV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Compagis uero calciari absque apostolici | |
| licentia diaconibus non permittitur, sicut nec mapulis uti | |
| absque eiusdem auctoritate quibuslibet clericis conceditur. | |
| Unde Gregorius Iohanni Episcopo Siracusano: | |
| -[lib. VII. epist. 28. indict. I.]+ | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> Absque apostolica licentia compagis diacones | |
| uti minime presumant. | |
| <T T> Peruenit ad nos, quod diaconus ecclesiae | |
| Catenensis calciatus compagis procedere presumpsisset, | |
| quod quia hactenus nulli per totam Siciliam | |
| licuit, nisi solis tantummodo diaconibus Messanensis ecclesiae, | |
| quibus olim a predecessoribus nostris non dubitatur | |
| esse concessum, bene recolitis. Quia ergo tantae temeritatis | |
| ausus leuiter non est attendendus, cum omni hoc fraternitas | |
| uestra subtilitate perquirat, ut an per se, | |
| uel alicuius hoc auctoritate presumpserit, nobis subtiliter | |
| innotescat. Nam si negligenter ea, que male usurpantur, | |
| omittimus, excessus uiam aliis aperimus. | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> Mapulis clerici sine apostolici licentia uti | |
| non debent. | |
| <T I> Idem Iohanni Rauennati Episcopo. -[lib. II. epist. 54. | |
| circa finem]+ | |
| <T T> Illud autem, quod pro utendis a clero uestro mapulis | |
| scripsistis, a clericis nostris est fortiter obuiatum, dicentibus, | |
| nulli hoc umquam alii cuilibet concessum fuisse ecclesiae, | |
| nec Rauennates clericos uel illic, uel in Romana ciuitate | |
| <S 326><L 1> -326+ | |
| tale aliquid cum sua conscientia presumpsisse, nec, si | |
| temptatum esset, ex furtiua usurpatione sibi preiudicium | |
| generari, sed etiam si in qualibet ecclesia hoc presumptum | |
| fuerit, asserunt emendandum, quod non concessione | |
| Romani Pontificis, sed sola subreptione presumitur. | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Sicut in ministerio, ita in dispensatione sine | |
| diaconibus episcopus non uiuat. | |
| <T I> Item Ieronimus ad Rusticum Narbonensem episcopum. | |
| <T T> -V. Pars.+ Diaconi sunt, quos in Apocalipsi legimus, | |
| septem angeli ecclesiarum, hi sunt septem candelabra aurea, | |
| hi sunt uoces tonitruorum. -@. 1.+ Virtutum operatione | |
| preclari, humilitate prediti, quieti, humiles, euangelizantes | |
| pacem, annunciantes bona, dissensiones et rixas et | |
| scandala resecantes, docentes, soli Deo conloquentes, in | |
| templo nichil de mundo penitus cogitantes, dicentes patri et | |
| matri: "non nouimus uos," et filios suos non agnoscentes. | |
| -@. 2.+ Sine his sacerdos nomen habet offitium | |
| non habet. Hic minister Dei dicitur, quia scriptum est: | |
| "Maior est, qui ministrat, quam cui ministratur." | |
| Et sicut in sacerdote ministratio, ita in ministro | |
| dispensatio sacramenti est. -@. 3.+ Sacerdotibus etiam | |
| propter presumptionem non licet de mensa Domini tollere | |
| calicem, nisi eis traditus fuerit a diaconibus. -@. 4.+ | |
| Ita enim Deus noster omnipotens uniuersa disposuit, ut qui | |
| maiorem se crediderit minor esset, et qui uideretur | |
| minor maior existeret. Denique quam hoc uerum sit ipse | |
| perpende. Leuitae conponunt mensam Domini, Leuitae | |
| sacerdotibus, cum sacramenta benedicunt, assistunt, | |
| Leuitae ante sacerdotes orant, ut et si distinctio | |
| locorum credatur in mundo, etiam in altari Dei | |
| uideant sibi episcopi, qui superbi sunt, diacones anteponi. | |
| Si humilitatem diligunt et diaconi maiores se esse | |
| in eo, quod sunt humiles, recognoscant. Tunc demum, | |
| ut aures habeamus ad Deum, diaconus clamat, ipse | |
| predicat, ipse hortatur, ipse commonet astantibus sacerdotibus, | |
| nec leuiter hanc uocem, que loquitur | |
| et pacem annunciat, aut negligenter aspicias. Sufficit | |
| huic tantum ordini per Dominum concessum fuisse, ut non | |
| solum sacerdos in templo Dei totum agere et inplere | |
| uideatur. <T I> Et infra: <T T> -@. 5.+ Nunc autem ex quo in | |
| ecclesiis, sicut in Romano inperio, creuit auaritia, periit | |
| lex a sacerdote et uisio de propheta; singuli quique | |
| per potentiam episcopalis nominis, quam sibi ipsi | |
| <S 327><L 1> -327+ | |
| illicite absque ecclesia uendicarunt, totum, quod Leuitarum | |
| est, in suos usus redigunt, nec hoc solum, quod | |
| asscriptum est, sibi uendicant, sed cunctis auferunt | |
| uniuersa. Mendicat infelix in plateis clerus, et seruili | |
| operi mancipatus publicam de quolibet poscit | |
| elemosinam. Qui ex eo magis despicitur | |
| a cunctis, quo misere desolatus iuste | |
| putatur ad hanc ignominiam deuenisse. -@. 6.+ Solus | |
| episcopus incubat donis, solus utitur ministerio, | |
| solus uniuersa sibi uendicat, solus partes inuadit alienas, | |
| solus occidit uniuersos. -@. 7.+ Hinc propter auaritiam sacerdotum | |
| odia sepe consurgunt, hinc episcopi accusantur | |
| a clericis, hinc principium litis, hinc detractionis | |
| causa, hinc origo fit criminis. Etenim si unusquisque | |
| ita in hoc mundo uisibili aliquid possidere iubetur, ut sua | |
| tantum sit possessione contentus, ac res non inuadat alienas, | |
| non agrum pauperis tollat non uineam, non subuectorium | |
| aliquod, non famulos, non fructum; | |
| quanto magis qui ecclesiae Dei preest debet ita in omnibus | |
| seruare iusticiam, ut hoc sibi uendicet, quod sui iuris | |
| esse cognoscit, aliena non rapiat, aliena non tangat | |
| equalem ceteris se faciat, et sicut sine his in ministerio | |
| non uiuit, ita in dispensatione non uiuat? -@. 8.+ Certe, ut ipse | |
| nosti, qui uisibiliter in hoc mundo ius inuadit alienum, | |
| accusatur a paupere, dampnatur a iudice, ita in ecclesia | |
| Dei, cum quisque stipendia perdit, clamat ad | |
| Dominum exauditur a Christo, nec differtur ultionis | |
| sententia, si non sedantur uniuersa. Moderatio | |
| enim Dei ac pietas solum nostrum reditum querit, | |
| ac nos cupit longa sua bonitate saluari. Si non | |
| conuertimur, si duri colli sumus, si in peccatis usque | |
| ad mortem illicite perduramus, assidue peccantium, | |
| non miseretur Deus. | |
| -VI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hoc capitulo sacerdotum auaricia | |
| reprehenditur, diaconorum dignitas siue offitium commendatur. | |
| Sed quia (ut supra dictum est) diaconi insolescentes etiam presbiteris | |
| se preferendos arbitrati sunt, contra illorum supercilium | |
| scribit Ieronimus ad Euangelum presbiterum: | |
| -[epist. LXXXV.]+ | |
| <4 24> -C. XXIV.+ <T R> Diacones presbiteris debent subesse. | |
| <T T> Legimus in Ysaia: "Fatuus fatua loquitur." Audio | |
| quendam in tantam erupisse uecordiam, ut diaconos presbiteris | |
| id est episcopis anteferret. Nam cum Apostolus perspicue | |
| doceat, eosdem esse episcopos, quos presbiteros, quid | |
| patitur mensarum et uiduarum minister, ut supra eos se tumidus | |
| efferat, ad quorum preces Christi corpus sanguisque conficitur? | |
| Queris auctoritatem? Audi testimonium: "Paulus | |
| <S 328><L 1> -328+ | |
| et Timotheus serui Iesu Christi omnibus sanctis, qui | |
| sunt Philippis, cum episcopis et diaconibus." Vis et aliud | |
| exemplum? In Actibus apostolorum ad unius ecclesiae | |
| sacerdotes ita Paulus loquitur: "Attendite uobis, et | |
| cuncto gregi, in quo uos: Spiritus sanctus posuit episcopos, | |
| ut regatis ecclesiam Dei quam adquisiuit sanguine suo." | |
| Ac ne quis contentiose in una ecclesia plures episcopos | |
| fuisse contendat, audiat aliud testimonium, in quo manifestissime | |
| declaratur uel conprobatur, eundem esse | |
| episcopum atque presbiterum: "Propter hoc reliqui te | |
| Cretae, ut que deerant corrigeres, et constitueres | |
| presbiteros per ciuitates, sicut ego tibi mandaui: si quis | |
| est sine crimine, unius uxoris uir, filios habens fideles, non | |
| in accusatione luxuriae, aut non subditos. Oportet enim | |
| episcopum: sine crimine esse, quasi Dei dispensatorem." | |
| Et ad Timotheum: "Noli negligere gratiam, | |
| que tibi data est per prophetiam et per inpositionem | |
| manuum presbiterii." Sed et Petrus in prima epistola: | |
| "Presbiteros, qui in uobis sunt, precor compresbiter, | |
| et testis passionum Christi, et futurae gloriae, que | |
| reuelanda est, particeps, regite gregem Christi, et inspicite | |
| non ex necessitate, sed uoluntarie iuxta Deum." | |
| Quod quidem grece significantius dicitur EPISCOPOUNTES | |
| unde et nomen episcopi tractum est. Parua tibi uidentur | |
| tantorum uirorum testimonia? Clangat tuba euangelica, | |
| filius tonitrui, quem Iesus amauit plurimum, qui de pectore | |
| saluatoris doctrinarum fluenta potauit: "Presbiter, Electae | |
| dominae, et filiis eius, quos ego diligo in ueritate." | |
| Et in alia epistola: "Presbiter Gaio karissimo, quem | |
| ego in ueritate diligo." -@. 1.+ Quod autem postea unus | |
| electus est, qui ceteris preponeretur, in scismatis remedium | |
| factum est, ne unusquisque ad se trahens Christi | |
| ecclesiam rumperet. Nam et Alexandriae a Marco euangelista | |
| usque ad Eraclam et Dionisium episcopos, presbiteri | |
| ex se semper unum eligebant et in excelsiori | |
| gradu collocabant, quem episcopum nominabant, quomodo | |
| si exercitus inperatorem faciat. Diaconi autem | |
| eligant de se quem industrem nouerint, et archidiaconum | |
| nuncupent. Quid enim facit excepta ordinatione | |
| episcopus, quod non facit presbiter? Nec altera Romanae | |
| urbis ecclesia, altera totius orbis existimanda est: et Galliae, | |
| et Brittanniae, et Affrica, et Persis, et oriens et | |
| India, et omnes barbarae nationes unum Christum adorant, | |
| unam obseruant regulam ueritatis. Si auctoritas queritur, | |
| orbis maior est urbe. Ubicumque fuerit episcopus, | |
| siue Romae, siue Eugubio, siue Constantinopolim | |
| siue Regio, siue Alexandrinae, siue Thanis, eiusdem est | |
| meriti, eiusdem et sacerdotii. Potentia diuitiarum et paupertatis | |
| <S 329><L 1> -329+ | |
| humilitas uel sublimiorem episcopum, uel inferiorem | |
| non facit; ceterum omnes apostolorum successores sunt. | |
| -@. 2.+ Sed dicis, quomodo Romae ad testimonium diaconi | |
| presbiter ordinatur? Quid mihi profers unius urbis | |
| consuetudinem? Quid paucitatem, de qua ortum est supercilium, | |
| in leges ecclesiae uendicas? Omne quod rarum est | |
| plus appetitur. Pulegium apud Indos pipere preciosius est. | |
| Diacones paucitas honorabiles, presbiteros turba contemptibiles | |
| facit. Ceterum in ecclesia etiam Romae | |
| presbiteri sedent, et stant diaconi, licet paulatim crebrescentibus | |
| uitiis inter presbiteros absente episcopo diaconos | |
| sedere uideamus, et in domesticis conuiuiis | |
| benedictiones coram presbiteris dare. Discant, qui | |
| hoc faciunt se non recte facere audiant Apostolos. | |
| "Non est dignum, ut relinquentes uerbum Dei ministremus | |
| mensis." Sciant diaconi quare constituti sint. Legant | |
| Acta apostolorum, recordentur condicionis suae. Presbiter | |
| et episcopus aliud etatis, aliud dignitatis est nomen. | |
| Unde ad Titum et Timotheum de ordinatione | |
| episcopi et diaconi dicitur; de presbiteris omnino reticetur, | |
| quia in episcopo et presbiter continentur. Qui prouehitur, | |
| a minori ad maius prouehitur. Aut igitur ex presbitero | |
| ordinetur diaconus, ut presbitero maior conprobetur, in | |
| quem crescit ex paruo, aut si ex diacono ordinatur | |
| presbiter, nouerit se laicis maiorem sacerdotibus esse | |
| minorem. | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Ciprianus. -[lib. epist. 9.]+ | |
| <T T> Dominus noster lesus Christus, rex et iudex et | |
| dominus noster, usque ad passionis diem seruauit | |
| honorem pontificibus et sacerdotibus quamuis illi | |
| nec timorem Dei, nec agnicionem Christi seruassent. Nam | |
| cum leprosum mundasset, dixit illi: "Vade, et ostende, | |
| te sacerdotibus, et offer donum." Humilitatem nos | |
| humilis docuit, sacerdotem adhuc appellans, quem | |
| sciebat esse sacrilegum. Item subditus passioni cum | |
| alapam accepisset, et ei diceretur: "Sic respondes pontifici?" | |
| nichil contumeliose ille locutus est in personam | |
| pontificis, sed sic magis innocentiam suam tuitus | |
| est, dicens: "Si male locutus sum, exprobra de malo: | |
| si autem bene, quid me cedis?" Que omnia ab eo ideo | |
| facta sunt humiliter atque pacienter, ut nos humilitatis | |
| ac pacientiae haberemus exemplum. Docuit enim | |
| sacerdotes ueros legitimae et plene honorari, dum circa falsos | |
| sacerdotes ipse talis extitit. -@. 1.+ Meminisse autem diaconi | |
| debent, quoniam apostolos, id est episcopos et presbiteros, | |
| Dominus elegit, diaconos autem post ascensum | |
| Domini in celum apostoli sibi constituerunt episcopatus | |
| sui et ecclesiae ministros. Quod si nos aliquid audere contra | |
| <S 330><L 1> -330+ | |
| Deum possumus, qui episcopos facit, possunt et contra nos | |
| diacones audere, a quibus fiunt. | |
| -VII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hoc autem, quod de diaconorum | |
| minoritate dicitur, ubique seruandum est, nisi cum diaconus habuerit | |
| locum aut proprii patriarchae, aut sui metropolitani. | |
| Unde in VI. Sinodo -[c. 7.]+ legitur: | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> Diaconus sacerdotibus non preferatur, nisi | |
| locum metropolitani sui obtineat. | |
| <T T> Precipimus, ne diaconus (quamuis etiam in dignitate, | |
| hoc est in offitio quolibet ecclesiastico sit) ante presbiterum | |
| sedeat, nisi cum locum habuerit proprii patriarchae aut | |
| metropolitani pro aliquo capitulo; tunc enim sicut illius | |
| locum tenens honorabitur. Si quis uero presumpserit hoc | |
| tyrannice facere, a proprio gradu repulsus ultimus omnium | |
| fiat in ordine suo. | |
| <1 D><S 330><L 16> | |
| <2 94> -DISTINCTIO XCIV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Subdiacono etiam summus patriarcha uices suas | |
| committere ualet. | |
| Unde Simacus ait: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Etiam subdiacono uices suas committit apostolica | |
| ecclesia. | |
| <T T> Valde necessarium esse perspeximus, ut sicut decessorum | |
| nostrorum fuit iudicium, ita uni eidemque personae | |
| omnia committamus, et ubi nos presentes esse non possumus, | |
| nostra per eum, cui precipimus, representetur auctoritas. | |
| Quamobrem Petro subdiacono sedis nostrae intra | |
| prouinciam Siciliam uices nostras auxiliante Deo commisimus. | |
| Nec enim de eius actibus dubitare possumus, cui | |
| Deo auxiliante totum nostrae ecclesiae noscimur patrimonium | |
| commisisse. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Legatum uero apostolicae sedis quicumque | |
| inpedierit, usque ad satisfactionem excommunicetur. | |
| Unde Alexander: -[Papa I. epist. II. omnibus Episcopis]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Excommunicetur, qui legatum sedis apostolicae | |
| inpedire temptauerit. | |
| <T T> Si quis autem legationem inpedit, non unius, sed multorum | |
| profectum auertit, et sicut multis nocet, ita a multis | |
| arguendus est, et bonorum societate priuandus. Et quia | |
| Dei causam inpedit, et statum conturbat ecclesiae, ideo | |
| ab eius liminibus arceatur. Ab omnibus itaque talis est | |
| cauendus, et non in communione fidelium usque ad | |
| satisfactionem recipiendus. | |
| <S 331><L 1> -331+ | |
| -III. Pars. Gratian.+ <T P> Archidiaconi quoque, quamuis ex | |
| offitio suo clericorum uitam diligenti examinatione debeant inquirere, | |
| et que corrigenda inueniunt episcopo nunciare, tamen | |
| dominacionem super eos exercere, et censum ab eis exigere prohibentur. | |
| -+ | |
| Unde in Cabillonensi Concilio -[c. 15.]+ legitur: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Archidiaconi super presbiteros dominacionem | |
| non exerceant. | |
| <T T> Dictum est, quod in plerisque locis archidiaconi super | |
| presbiteros parrochianos quandam exercent dominacionem, | |
| et ab eis censum exigunt, quod magis ad tirannidem, quam | |
| ad rectitudinis pertinet formam. -@. 1.+ Si enim iuxta | |
| Apostoli sententiam episcopi non debent esse dominantes | |
| in clero, sed forma facti gregis ex animo, multo minus | |
| isti facere hoc debent. Sint itaque contenti regularibus | |
| disciplinis, et teneant propriam mensuram, et quod eis ab | |
| episcopis iniungitur, hoc per parrochias exercere | |
| studeant, nichil per cupiditatem et auariciam presumentes. | |
| <1 D><S 331><L 19> | |
| <2 95> -DISTINCTIO XCV.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod autem sacerdotes supra iubentur episcopis | |
| tamquam subditi obedire, non ita intelligendum est, quasi non | |
| liceat eis presentibus episcopis sacra misteria celebrare, (sicut | |
| episcopali supercilio quidam ab his uolebant presbiteros prohibere), | |
| sed quia presbiteri pontificibus, tamquam filii parentibus, | |
| debent obedire. Baptizatos etiam crismate eis tangere conceditur. | |
| Unde Gregorius scribit Ianuario Episcopo Caralitano: | |
| -[lib. III. epist. 26. Indict. XII.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Ubi episcopi desunt, baptizatos in frontibus presbiteri | |
| crismate tangant. | |
| <T T> Peruenit quoque ad nos, quosdam scandalizatos fuisse, | |
| quod presbiteros crismate tangere eos, qui baptizati sunt, | |
| prohibuimus. Et nos quidem secundum ueterem usum | |
| nostrae ecclesiae fecimus. Sed si omnino hac de re aliqui | |
| contristantur, ubi episcopi desunt, ut presbiteri etiam in | |
| frontibus baptizatos crismate tangere debeant, concedimus. | |
| <T P> -Gratian.+ Supra econtra Leo episcopus capitulo | |
| "Quamuis corepiscopis": -[Dist. LXVIII.]+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Presbiteri ultra suum modum contendere non | |
| presumant. | |
| <T I> Item Gelasius. -[Papa Episcopis per Lucaniam, etc. | |
| epist. V. c. 8.]+ | |
| <T T> Presbiteros ultra suum modum tendere prohibemus, | |
| nec episcopali fastigio debita sibimet audacter assumere, | |
| non conficiendi crismatis, non consignationis pontificalis | |
| adhibendae sibimet arripere facultatem. | |
| <S 332><L 1> -332+ | |
| <T P> -Gratian.+ Sed istud Gregorii pro scandalo sedando semel | |
| concessum legitur. Illud autem Leonis et Gelasii usu approbante | |
| preualuit, nisi forte ubi aliquorum consuetudo hoc admisit, | |
| ut in absentia episcopi extrema necessitate cogente ex concessione | |
| Gregorii presbiteri baptizatos in frontibus liniant. Prohibitio | |
| uero Leonis et Gelasii in eo casu intelligatur, cum episcopi presentes | |
| sunt, uel cum non cogit ultima necessitas. Oleo uero sanctificato | |
| permittitur eis ungere infirmos. Unde Iacobus ait: "Infirmatur | |
| quis in uobis? inducat presbiteros ecclesiae, qui orent | |
| super eum ungentes eum oleo, et oratio fidei saluabit infirmum." | |
| -+ | |
| -II. Pars.+ -@. 1.+ Sed queritur, an episcopis liceat eodem | |
| oleo ungere infirmos? uel si inpenitentibus huiuscemodi unctio | |
| sit concedenda? | |
| De his uero ita scribit Innocentius Papa: -[ad Decentium | |
| Eugubinum Episcopum, epist. I. c. ult.]+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Oleo sanctificato non prohibentur episcopus tangere | |
| infirmos. | |
| <T T> Illud superfluum uidemus adiectum, ut de episcopo | |
| ambigatur, quod presbiteris licere non dubium est. Nam | |
| idcirco de presbiteris dictum est, quia episcopi occupationibus | |
| aliis inpediti ad omnes languidos ire non possunt. | |
| Ceterum si episcopus aut potest, aut dignum ducit aliquem | |
| a se uisitandum, et benedicere, et tangere crismate sine | |
| cunctatione potest, cuius est ipsum crisma conficere. | |
| Non penitentibus istud fundi non potest, quia genus | |
| est sacramenti. Nam quibus reliqua sacramenta negantur, | |
| quomodo unum genus putatur posse concedi? His | |
| igitur, frater karissime, omnibus, que tua dilectio uoluit a | |
| nobis exponi, prout potuimus respondere curauimus. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Crisma uero a suis episcopis ad baptismi | |
| sanctificationem presbiteri petant. | |
| Unde in Cartaginensi Concilio IV.: -[c. 36.]+ | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Crisma singulis annis a proprio petatur episcopo. | |
| <T T> Presbiteri, qui per dioceses ecclesias regunt, non a | |
| quibuslibet episcopis, sed a suis, nec per iuniorem | |
| clericum, sed omni anno aut per se ipsos, aut per illum, | |
| qui sacrarium tenet, ante pascae solempnitatem crisma | |
| petant. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Presbiter idem est qui et episcopus ac sola | |
| consuetudine presbiteris episcopi presunt. | |
| <T I> Item Ieronimus supra epistolam ad Titum. | |
| <T T> Olim idem presbiter, qui et episcopus, et antequam | |
| diaboli instinctu studia in religione fierent, et diceretur | |
| in populis: "Ego sum Pauli, ego sum Apollo, ego autem | |
| Cephae," communi presbiterorum consilio ecclesiae gubernabantur. | |
| Postquam autem unusquisque eos, quos | |
| baptizauerat, suos esse putabat, non Christi, in toto orbe | |
| decretum est, ut unus de presbiteris superponeretur | |
| <S 333><L 1> -333+ | |
| et scismatum semina tollerentur. <T I> Et paulo post: <T T> | |
| -@. 1.+ Sicut ergo presbiteri sciunt, se ex ecclesiae consuetudine | |
| ei, qui sibi prepositus fuerit, esse subiectos, ita episcopi | |
| nouerint, se magis consuetudine quam dispensationis | |
| dominicae ueritate presbiteris esse maiores, et in communi | |
| debere ecclesiam regere. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Coram episcopis presbiteris docere licet. | |
| <T I> Idem ad Rusticum Narbonensem Episcopum. -[de septem | |
| gradibus ecclesiae]+ | |
| <T T> Ecce ego dico, presentibus episcopis suis atque astantibus | |
| in altario presbiteros posse sacramenta conficere. | |
| -@. 1.+ Sed quia scriptum est: "Presbiteri duplici honore | |
| honorentur, maxime qui laborant in uerbo Dei," predicare | |
| eos decet, utile est benedicere, congruum est confirmare, | |
| conuenit reddere communionem, necesse est uisitare | |
| infirmos, orare pro inualidis, atque omnia Dei sacramenta | |
| conplere. -@. 2.+ Nemo hinc episcoporum inuidia diabolicae | |
| temptationis infletur, irascatur si plebem | |
| interdum presbiteri exhortentur, si in ecclesiis predicent, si | |
| plebi, ut dictum est, benedicant. Etenim abnuenti | |
| mihi ista sic dicam: qui non uult presbiteros facere que | |
| iubentur a Deo, dicat, quid maior est Christo? aut quid | |
| poterit corpori aut sanguini eius anteponi? Si presbiter | |
| Christum consecrat, cum in altario Dei sacramenta benedicit, | |
| benedicere populum non debet, qui Christum | |
| consecrare non metuit? -@. 3.+ Circa laicos ac mulieres | |
| iubentibus uobis, iniustissimi sacerdotes, presbiter Dei | |
| benedictionis perdit offitia amittit linguae opus, non habet | |
| confidentiam predicandi, truncatus est omni parte uirtutum, | |
| solum presbiteri nomen habet, plenitudinem atque perfectionem, | |
| que consecrationi eius conpetit, non retentat. -@. 4.+ | |
| Quis hic, rogo, sacerdotes, honor uester est, ut | |
| dampnum gibbi inferatis? Quoniam cum pastoribus per | |
| potentiam aufertur Deo digna diligentia, contagium | |
| quoddam et calamitas crescit in gregibus, ac dominici | |
| patrimonii dampna conquiritis, dum soli uultis in ecclesia potentari. | |
| -@. 5.+ Presbiteri negotiorum ab initio, iudices | |
| esse mandati sunt, presbiteri sacerdotum interesse debent | |
| concilio, quoniam et ipsi presbiteri, ut legimus, episcopi | |
| nominantur, secundum quod dictum est ad episcopum. | |
| "Noli negligere gratiam, que tibi data est per | |
| inpositionem manuum presbiteri" et alibi ad maiores | |
| <S 334><L 1> -334+ | |
| natu: "Qui uos posuit episcopos regere ecclesiam suam". | |
| -@. 6.+ Sed oderunt hoc superbi sacerdotes in presbiterii | |
| nomine, qui nolunt hoc esse, quod Christus, qui discipulorum | |
| pedes lauit, qui baptizatus a Iohanne est licet | |
| baptizandum se esse a Domino proclamaret. Quod | |
| propterea scribo, ut, si preteriti temporis error iam non | |
| potest reuocari uel ad presens in ecclesiis faciant, | |
| quod Romae fit, quod in Affrica fit, quod in oriente | |
| fit, quod in Ispania, quod in Britannia, quod in | |
| Gallia quod in omnibus locis, ubi humilitas perseuerat, | |
| quod in celis (quod maius est), ubi sedes eorum | |
| legitur esse disposita. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Episcopi et clerici inuicem sibi honorem exhibeant. | |
| <T I> Idem ad Nepotianum. -[epist. II.]+ | |
| <T T> Esto subiectus pontifici tuo, et quasi animae parentem | |
| ama. -@. 1.+ Sed et episcopi sacerdotes se | |
| esse sciant, non dominos, honorent clericos quasi clericos | |
| ut ipsis episcopis honor deferatur a clericis. | |
| -@. 2.+ Scitum est illud oratoris Domicii: "Cur ego, inquit, | |
| te habeam ut principem, cum tu me non habeas ut senatorem?" | |
| -@. 3.+ Quod Aaron et filios, hoc esse episcopum | |
| et presbiteros nouerimus. -@. 4.+ Unus Dominus, | |
| unum templum, unum sit ministerium. -@. 5.+ Recordemur | |
| semper, quod beatus Petrus apostolus precepit | |
| sacerdotibus: "Pascite eum, qui in uobis est, gregem | |
| Domini, prouidentes non coacte, sed spontanee, secundum | |
| Deum, neque turpis lucri gratia, sed uoluntarie, | |
| neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregi | |
| ex animo, ut cum apparuerit princeps pastorum, percipiatis | |
| inmarcescibilem gloriae coronam." -@. 6.+ Pessimae consuetudinis | |
| est in quibusdam ecclesiis, tacere presbiteros et | |
| presentibus episcopis non loqui quasi eis inuideant, aut | |
| eos dedignentur audire. "Et si alii," ut inquit | |
| apostolus Paulus, "fuerit reuelatum sedenti, prior taceat." | |
| "Gloria patris est filius sapiens." Gaudeat episcopus | |
| in iudicio suo, cum tales elegerit sacerdotes. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Presbiteri episcopos non precedant, sed comitentur | |
| uel subsequantur. | |
| <T I> Item ex Concilio Laodicensi. -[c. 56.]+ | |
| <T T> Non oportet presbiteros ante ingressum episcopi ingredi, | |
| et sedere in tribunalibus, sed cum episcopo ingredi, nisi forte | |
| <S 335><L 1> -335+ | |
| aut egrotet episcopus, aut in peregrinationis commodo | |
| eum esse constiterit. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Episcopus non dominum, sed collegam se presbiterorum | |
| cognoscat. | |
| <T I> Item ex Concilio Cartaginensi IV. -[c. 34.]+ | |
| <T T> Episcopus in quolibet loco sedens stare presbiterum | |
| non patiatur. | |
| <4 10> -[C. X.]+ | |
| <T I> Item ex eodem. -[c. 35.]+ | |
| <T T> Episcopus in ecclesia in consessu presbiterorum | |
| sublimior sedeat. Intra domum uero collegam se presbiterorum | |
| esse cognoscat. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Sine precepto episcopi presbiter non signet infantes. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. | |
| <T T> Presbiter presente episcopo non signet infantes, nisi ab | |
| episcopo fuerit illi preceptum. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ex Concilio Neocesariensi, c. 13. | |
| <T T> Presbiteri ruris in ecclesia ciuitatis, episcopo presente | |
| uel presbiteris ipsius urbis, offerre non possunt, nec panem | |
| sacrificatum dare, calicemque porrigere. Si uere absentes | |
| hi fuerint, et ad dandam ordinationem uocentur | |
| soli, dare debebunt. -]+ <P 0> | |
| <1 D><S 335><L 25> | |
| <2 96> -DISTINCTIO XCVI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Illud autem Honorii Augusti, quod de electione summi Pontificis | |
| supra constituisse legitur, nullius momenti esse probatur, | |
| cum non solum de ordinibus, sed nec etiam de rebus ecclesiasticis | |
| laicis legatur aliquando attributa disponendi facultas. Unde | |
| quecumque a principibus in ordinibus uel in ecclesiasticis rebus | |
| decreta inueniuntur, nullius auctoritatis esse monstrantur. | |
| Unde Simacus Episcopus catholicae ecclesiae urbis | |
| Romae in Sinodo residens dixit: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De rebus ecclesiasticis disponendis laicis nulla | |
| facultas relinquitur. | |
| <T T> Bene quidem fraternitas uestra ecclesiasticis legibus | |
| assecuta, sub diuini timore iudicii que erant statuenda diffiniuit, | |
| <S 336><L 1> -336+ | |
| et ad iusticiae cumulum peruenit, cum sufficienter | |
| uniuersa conplectitur, nec adiectione indiget plenitudo, | |
| maxime de clericis, quos amor dominacionis inuasit, et | |
| iugum disciplinae ecclesiasticae fecit respuere. -@. 1.+ Quorum | |
| excessus enarrare difficile est: unum tamen, quod occurrit, | |
| uenerando ordini uestro intimare non differo. Inter | |
| alia, scripturam quandam illustris memoriae Basilium quasi | |
| pro ecclesiasticae amore substantiae conscripsisse refero, | |
| in qua nullus Romanae ecclesiae interfuit, uel subscripsit | |
| antistes, per quem potuisset sortiri legitimam firmitatem. | |
| Ne ergo disputem inde, unde potest uestrum | |
| iudicare concilium requiratur, et referatur in medium, ut | |
| ex lectione agnoscatis, cuiusmodi possit habere substantiam. | |
| Sancta sinodus respondit: "Deferatur in medium, ut | |
| cuiusmodi sit possit agnosci." Hec cum diceret, Ormisda | |
| diaconus recitauit: "Cum in Mausoleo, quod est | |
| apud B. Petrum apostolum, resedisset sublimis et | |
| eminentissimus uir prefectus pretorio atque patricius, agens | |
| etiam uices precellentissimi regis Odoacris, Basilius, dixit: | |
| "'Quamquam studii uestri et religionis intersit, ut in electione | |
| episcopatus concordia principaliter seruetur ecclesiae, | |
| ne per occasionem electionis status ciuitatis | |
| uocetur in dubium, admonitione beatissimi uiri Papae nostri | |
| Simaci Simplicii, quam ante oculos semper habere | |
| debemus, hoc nobis meministis sub obtestacione fuisse mandatum, | |
| ut propter illum strepitum et detrimentum ecclesiae | |
| uenerabilis, si eum de hac luce contigerit transire, non sine | |
| consultacione nostra cuiuslibet celebretur electio.'" Hec cum | |
| legeret, Cresconius Tudertinae ciuitatis episcopus | |
| surgens e consessu dixit: "Hic perpendat sancta sinodus, | |
| utrum pretermissis personis religiosis, quibus | |
| maxime cura est de tanto Pontifice, electionem eius | |
| in suam possint redigere potestatem, quod contra canones | |
| esse manifestum est." Item Ormisda diaconus legit: "Ac | |
| ne confusionis atque dispendii aliquid uenerabilis | |
| ecclesia sustineret, miramur, pretermissis quicquam nobis | |
| fuisse temptatum, cum sacerdote nostro superstite | |
| nichil debuisset assumi. Quare si amplitudini uestrae | |
| uel sanctitati placet, incolumia omnia, que ad futuri antistitis | |
| electionem respiciunt, religiosa ueneratione seruemus, | |
| hanc legem specialiter preferentes, quam nobis heredibusque | |
| nostris Christianae mentis deuotione sancimus: ne umquam | |
| predium, siue rusticum, siue urbanum, uel ornamenta, aut | |
| ministeria que nunc sunt ecclesiarum, uel que ex quibuslibet | |
| titulis ecclesiarum iure peruenerint, ab eo, qui | |
| nunc antistes sub electione communi fuerit ordinandus, et | |
| illis, qui futuris seculis sequuntur, quocumque titulo | |
| aut commento alienari liceat. Et quicumque hoc | |
| <S 337><L 1> -337+ | |
| facere uoluerit, inefficax atque irritum iudicetur, sitque | |
| facienti, consentienti accipientique anathema." -@. 2.+ | |
| Maximus episcopus Bleranae ecclesiae dixit: "Modo sancta | |
| sinodus dignetur edicere, si licuit laico homini anathema in | |
| ordinem ecclesiasticum dictare, aut si laicus potuit sacerdoti | |
| anathema dicere, et contra canones quod ei non conpetebat | |
| constituere? Dicite, quid uobis uidetur? De me | |
| licuit laico legem dare?" Sancta sinodus dixit: "Non licuit," | |
| et adiecit: "Lege sequentia." Ormisda diaconus legit: | |
| "Et is, qui predium seu rusticum uel urbanum iuris | |
| ecclesiastici fuerit consecutus, nouerit se nulla lege uel | |
| prescriptione munitum; sed siue is, qui alienauerit, siue qui | |
| eum sequens, uoluntate contraria predium huiusmodi | |
| alienatum retinere temptauerit, id cum fructibus | |
| restituat, qui illud fuerit consecutus." -@. 3.+ Hec | |
| cum legeret, Stephanus Venusinae ecclesiae episcopus surgens | |
| e consessu dixit: "Perlegatur." Hormisda diaconus | |
| legit: "Qua etiam pena placuit accipientis | |
| etiam heredes afficere. In qua re cuilibet clericorum nulla | |
| contradicendi libera sit facultas. Iniquum est enim et sacrilegii | |
| instar, ut que pro salute et requie animarum | |
| suarum unusquisque uenerabili ecclesiae pauperum | |
| causa contulerit aut certe reliquerit, ab his, quos maxime | |
| seruare conuenerat, in alterum transferantur. Plane | |
| quecumque in gemmis, uel auro siue argento, nec non | |
| et uestibus minus apta usibus uel ornatui uidebuntur ecclesiae, | |
| que seruare ac diu manere non possunt, sub iusta | |
| estimatione uendantur, et erogatio religioni proficiat." | |
| -@. 4.+ Cumque lecta fuisset, Laurentius episcopus Mediolanensis | |
| ecclesiae dixit: "Ista scriptura nullum Romanae | |
| ciuitatis potuit obligare Pontificem, qui non licuit laicis | |
| statuendi in ecclesia preter Romanum Papam habere | |
| aliquam potestatem: quos obsequendi manet necessitas, | |
| non auctoritas inperandi, maxime cum nec Papa Romanus | |
| subscripserit, nec alicuius secundum canones metropolitani | |
| legatur assensus." -@. 5.+ Petrus episcopus Rauennatis ecclesiae | |
| dixit: "Scripturam, que in nostra congregatione | |
| uulgata est, nullas uires habere manifestum est, quia nec | |
| canonibus conuenit, et a laica persona concepta uidetur, | |
| maxime quia in ea nullus presul sedis apostolicae interfuisse, | |
| uel propria subscriptione eam confirmasse monstratur." | |
| -@. 6.+ Eulalius episcopus Siracusanae ecclesiae dixit: | |
| "Scripturam, que in sacerdotali concilio recitata est, euidentissimis | |
| documentis constat inualidam: primum, | |
| quod contra Patrum regulas a laicis, quamuis religiosis | |
| (quibus nulla de ecclesiasticis facultatibus aliquid disponendi | |
| legitur umquam attributa facultas), facta uidetur; | |
| deinde quod nullius presulis apostolicae sedis subscriptione | |
| firmata docetur. Quod si cuiuslibet prouinciae sacerdotes | |
| intra suos terminos concilio habito quicquid sine metropolitani | |
| sui auctoritate tractauerint, irritum esse debere | |
| sancti Patres sanxerunt quanto magis quod in apostolica | |
| sede, nunc extante presule (qui, merito B. Petri | |
| apostoli per uniuersum orbem primatum obtinens sacerdotii, | |
| <S 338><L 1> -338+ | |
| statutis sinodalibus consueuit tribuere firmitatem) a laicis | |
| (licet consentientibus aliquantis episcopis, qui tamen Pontifici, | |
| a quo consecrati probantur, preiudicium inferre non | |
| potuerunt) presumptum fuisse cognoscitur, uiribus carere | |
| non dubium est, nec posse inter ecclesiastica ullo modo | |
| statuta censeri?" -@. 7.+ Sancta sinodus dixit: "Licet | |
| secundum prosecutionem uenerabilium fratrum nostrorum | |
| Laurentii, Petri, Eulalii, Cresconii, Maximi, uel Stephani, | |
| nec apud nos incertum habetur, hanc ipsam scripturam | |
| nullius esse momenti, uerumtamen etiamsi aliqua possit | |
| ratione subsistere, modis omnibus in sinodali conuentu | |
| prouida beatitudinis uestrae sententia eneruari conueniebat | |
| et in irritum deduci, ne in exemplo remaneret | |
| presumendi quibuslibet laicis, quamuis religiosis, uel potentibus, | |
| in quacumque ciuitate quolibet modo aliquid decernere | |
| de ecclesiasticis facultatibus, quarum solis sacerdotibus disponendi | |
| indiscusse a Deo cura commissa docetur." | |
| <T P> Unde in sexta actione Calcedonensis Concilii Martianus | |
| Inperator dixit inter cetera: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Inperatores ad fidem confirmandam, non potenciam | |
| ostendendam sinodo interesse debent. | |
| <T T> Nos ad fidem confirmandam, non ad potenciam | |
| ostendendam exemplo religiosissimi principis Constantini | |
| sinodo interesse uolumus, ut inuenta ueritate | |
| non ultra multitudo prauis doctrinis attracta discordet. | |
| <4 3> -[C. III.]+ | |
| <T I> Item in eadem. -[VI. actione, in fine]+ | |
| <T T> Quedam capitula sunt, que ad honorem uestrae reuerentiae | |
| uobis seruauimus, decorum esse iudicantes, a | |
| uobis hec regulariter firmari potius per sinodum, quam | |
| nostra lege sanciri. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Sinodali conuentui inperatores interesse non conuenit, | |
| nisi ubi de fide agitur. | |
| <T I> Item Nicolaus Papa. -[in epistola ad Michaelem Imp. | |
| que incipit: "Proposueramus."]+ | |
| <T T> Ubinam legistis, inperatores antecessores uestros | |
| sinodalibus conuentibus interfuisse, nisi forsitan in | |
| quibus de fide tractatum est, que uniuersalis est, que | |
| omnium communis est, que non solum ad clericos, uerum | |
| etiam ad laicos et ad omnes omnino pertinet Christianos? | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De presulibus diuinarum rerum, qui humanis rebus | |
| presunt iudicare non possunt. | |
| <T I> Idem. -[in eadem epistola]+ | |
| <T T> Denique hi, quibus tantum humanis rebus, et non diuinis | |
| preesse permissum est, quomodo de his, per quos diuina | |
| ministrantur, iudicare presumant, penitus ignoramus. | |
| <S 339><L 1> -339+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Nec inperator iura Pontificis, nec Pontifex iura | |
| regia usurpet. | |
| <T I> Idem. -[paulo inferius]+ | |
| <T T> Cum ad uerum uentum est, ultra sibi nec inperator | |
| iura Pontificatus arripuit, nec Pontifex nomen inperatorium | |
| usurpauit, quoniam idem mediator Dei et hominum, | |
| homo Christus Iesus, actibus propriis et dignitatibus | |
| distinctis offitia potestatis utriusque discreuit, propria uolens | |
| medicinali humilitate sursum efferri, non humana superbia | |
| rursum in inferno demergi, ut et Christiani inperatores | |
| pro eterna uita Pontificibus indigerent, et Pontifices pro | |
| cursu temporalium tantummodo rerum inperialibus legibus | |
| uterentur, quatinus spiritualis actio a carnalibus distaret | |
| incursibus, et Deo militans minime se negociis secularibus | |
| inplicaret, ac uicissim non ille rebus diuinis presidere | |
| uideretur, qui esset negociis secularibus inplicatus. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> A seculari potestate Pontifex prorsus nec solui | |
| nec ligari ualet. | |
| <T I> Idem. -[in eadem, paucis interiectis]+ | |
| <T T> Satis euidenter ostenditur, a seculari potestate nec solui | |
| prorsus, nec ligari Pontificem, quem constat a pio | |
| principe Constantino (quem longe superius memorauimus) | |
| Deum appellatum, cum nec posse Deum ab | |
| hominibus iudicari manifestum sit. Sed et Theodosius | |
| minor sanctae sinodo scribens dixit Ephesinae primae. | |
| "Deputatus est igitur Candidianus, magnificentissimus | |
| comes strenuorum domesticorum, transire usque ad sanctissimam | |
| sinodum uestram, et in nullo quidem, quem faciendae | |
| sunt de piis dogmatibus questiones seu potius expositiones, | |
| communicare. Illicitum namque est eum, qui | |
| non sit in ordine sanctissimorum episcoporum, ecclesiasticis | |
| intermisceri tractatibus." <T I> (Et post pauca:) <T T> -@. 1.+ | |
| His itaque manifestis repertis aparet conministrum | |
| Ignatium per inperialem tantummodo sententiam nullo modo | |
| potuisse prorsus expelli. In cuius dampnatione quia presulum | |
| quoque assensus est subsecutus, aparet fuisse | |
| patratum id causa adulationis, non legitimae sanctionis. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Facta Pontificum inperator iudicare non debet. | |
| <T I> Idem Lodouico Inperatori. | |
| <T T> In scripturis narratur Constantinus inperator dixisse | |
| "Vere si propriis oculis uidissem sacerdotem Dei, aut | |
| aliquem eorum, qui monachico habitu circumamicti sunt | |
| peccantem, clamidem meam explicarem et cooperirem | |
| eum, ne ab aliquo uideretur." In quibus igitur, desiderantissime | |
| <S 340><L 1> -340+ | |
| fili, necessario commonemini, ut quemadmodum | |
| fide et religione ac honoris parilitate ei adequari | |
| uidemini, ita quoque humilitate atque deuotione equiparari | |
| nichilominus anheletis, ita ut in nullo inferior eo, sed potior | |
| inueniamini post exempla, qui talem se exhibuit ante | |
| talia prorsus exempla. Sed hec quidem diximus, | |
| cautos uos reddere cupientes, ut si de Domini sacerdotibus, | |
| qui iure patres dicuntur, aliquid contigerit uos audire, | |
| quod confusionem piis mentibus ingerat, non infronitum, | |
| sed pudoratos filios Noe imitantes, patriam de reliquo | |
| uerecundiam contegatis, ut affluenti, quemadmodum et illi, | |
| benedictione repleri moderante Domino mereamini. | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Regum et principum patres et magistri sacerdotes | |
| censentur. | |
| <T I> Item ex epistola Gregorii -[VII.]+ ad Hermannum | |
| Metensem Episcopum, -[lib. VIII. epist. 21.]+ | |
| <T T> Quis dubitet sacerdotes Christi regum et principum | |
| omniumque fidelium patres et magistros censeri? Nonne | |
| miserabilis insaniae esse cognoscitur, si filius patrem, | |
| discipulus magistrum sibi conetur subiugare, et iniquis | |
| obligationibus illum suae potestati subicere, a quo credit | |
| non solum in terra, sed etiam in celis se ligari posse et solui? | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Auctoritas sacra Pontificum et regalis potestas | |
| huius mundi gubernacula regit. | |
| <T I> Item Gelasius Papa Anastasio Inperatori. | |
| <T T> Duo sunt quippe, inperator auguste, quibus principaliter | |
| hic mundus regitur: auctoritas sacra Pontificum, | |
| et regalis potestas. In quibus tanto grauius est pondus | |
| sacerdotum, quanto etiam pro ipso regibus hominum in | |
| diuino sunt reddituri examine rationem. <T I> Et post pauca: <T T> | |
| -@. 1.+ Nosti itaque inter hec ex illorum te pendere | |
| iudicio, non illos ad tuam posse redigi uoluntatem. | |
| -@. 2.+ Talibus igitur institutis, talibusque fulti auctoritatibus | |
| plerique Pontificum, alii reges, alii inperatores excommunicauerunt. | |
| Nam si speciale aliquod de personis | |
| principum requiratur exemplum, B. Innocentius Papa Archadium | |
| inperatorem (quia consensit, ut S. Iohannes Crisostomus | |
| a sua sede pelleretur), excommunicauit. B. | |
| etiam Ambrosius, licet sanctus, non tamen uniuersalis | |
| ecclesiae episcopus, pro culpa, que aliis sacerdotibus non | |
| adeo grauis uidebatur, Theodosium Magnum inperatorem | |
| excommunicans ab ecclesia exclusit; qui etiam in suis | |
| scriptis ostendit, quod aurum non tam pretiosius sit plumbo, | |
| quam regia potestate sit altior ordo sacerdotalis, hoc | |
| modo circa principium sui pastoralis scribens: "Honor, | |
| <S 341><L 1> -341+ | |
| fratres, et sublimitas episcopalis nullis poterit conparationibus | |
| adequari. Si regum fulgori conpares et principum | |
| diademati, longe erit inferius quam si plumbi metallum ad | |
| auri fulgorem conpares, quippe cum uideas regum colla et | |
| principum submitti genibus sacerdotum, et osculata eorum | |
| dextera, orationibus eorum credant se communicari." | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> Inperatores debent Pontificibus subesse, non | |
| preesse. | |
| <T I> Item Iohannes. | |
| <T T> Si inperator catholicus est (quod salua pace ipsius | |
| dixerimus) filius est, non presul ecclesiae; quod ad religionem | |
| conpetit discere ei conuenit, non docere; habet priuilegia | |
| potestatis suae, que administrandis legibus publicis | |
| diuinitus consecutus est, et eius beneficiis non ingratus | |
| contra dispositionem celestis ordinis nil usurpet. Ad sacerdotes | |
| enim Deus uoluit que ecclesiae sunt disponenda | |
| pertinere, non ad seculi potestates, quas, si fideles sunt, | |
| ecclesiae suae sacerdotibus uoluit esse subiectas. Non | |
| sibi uendicet alienum ius, et ministerium, quod alteri deputatum | |
| est, ne contra eum tendat abrumpi, a quo omnia | |
| constituta sunt, et contra illius beneficia pugnare uideatur, | |
| a quo propriam consecutus est potestatem. Non a legibus | |
| publicis, non a potestatibus seculi, sed a pontificibus et | |
| sacerdotibus omnipotens Deus Christianae religionis clericos | |
| et sacerdotes uoluit ordinari, et discuti et recipi de errore | |
| remeantes. Inperatores Christiani subdere debent executiones | |
| suas ecclesiasticis presulibus, non preferre. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gelasius ad Episcopos orientales. | |
| <T T> Numquam de pontificibus nisi ecclesiam iudicasse; | |
| <S 342><L 1> -342+ | |
| non esse humanarum legum de talibus ferre sententiam | |
| absque ecclesiae principaliter constitutis pontificibus; obsequi | |
| solere principes Christianos decretis ecclesiae, non suam | |
| preponere potestatem; episcopis caput subdere principem | |
| solitum, non de eorum capitibus iudicare. -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 13> -C. XIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Constantinus inperator coronam, et omnem regiam dignitatem | |
| in urbe Romana, et in Italia, et in partibus occidentalibus | |
| Apostolico concessit. Nam in gestis B. Siluestri | |
| (que B. Papa Gelasius in concilio LXX. episcoporum a | |
| catholicis legi commemorat, et pro antiquo usu multas | |
| hoc imitari dicit ecclesias) ita legitur: -]+ <P 0> | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Constantinus inperator quarta die sui baptismi | |
| priuilegium Romanae ecclesiae Pontifici contulit, ut in toto | |
| orbe Romano sacerdotes ita hunc caput habeant, sicut | |
| iudices regem. In eo priuilegio ita inter cetera legitur: | |
| "Utile iudicauimus una cum omnibus satrapis nostris, | |
| et uniuerso senatu optimatibusque meis, etiam et cuncto | |
| populo Romanae gloriae inperio subiacenti, ut sicut B. | |
| Petrus in terris uicarius Filii Dei esse uidetur constitutus, | |
| ita et Pontifices, qui ipsius principis apostolorum | |
| gerunt uices, principatus potestatem amplius quam terrena | |
| inperialis nostrae serenitatis mansuetudo habere | |
| uidetur, concessam a nobis nostroque inperio obtineant, | |
| eligentes nobis ipsum principem apostolorum uel eius | |
| uicarios firmos apud Deum esse patronos. Et sicut | |
| <S 343><L 1> -343+ | |
| nostram terrenam inperialem potentiam, sic eius sacrosanctam | |
| Romanam ecclesiam decreuimus ueneranter honorari, | |
| et amplius quam nostrum inperium et terrenum | |
| thronum sedem sacratissimam B. Petri gloriose exaltari, | |
| tribuentes ei potestatem, et gloriae dignitatem atque | |
| uigorem, et honorificentiam inperialem. Atque decernentes | |
| sancimus, ut principatum teneat tam super quatuor precipuas | |
| sedes, Alexandrinam, Antiocenam, Ierosolimitanam, | |
| Constantinopolitanam, quam etiam super omnes | |
| in uniuerso orbe terrarum ecclesias Dei, et Pontifex, | |
| qui pro tempore ipsius sacrosanctae Romanae ecclesiae | |
| extiterit, celsior et princeps cunctis sacerdotibus totius | |
| mundi existat, et eius iudicio queque ad cultum Dei uel | |
| fidei Christianorum stabilitatem procuranda fuerint disponantur." | |
| <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Ecclesiis beatorum apostolorum | |
| Petri et Pauli pro continuatione luminariorum possessionum | |
| predia contulimus, et rebus diuersis eas ditauimus, | |
| et per nostram inperialem iussionem sacram tam in oriente, | |
| quam in occidente, uel etiam septentrionali et meridiana | |
| plaga, uidelicet in Iudea, Grecia, Asia, Thracia, Affrica et | |
| Italia, uel diuersis insulis, nostra largitate ei concessimus, | |
| ea prorsus ratione, ut per manus beatissimi patris nostri Siluestri | |
| summi Pontificis successorumque eius omnia disponantur. | |
| <T I> Et infra: <T T> -@. 2.+ Beato Siluestro Patri nostro | |
| summo Pontifici et uniuersalis urbis Romae Papae, et | |
| omnibus, eius successoribus Pontificibus, qui usque in | |
| finem mundi in sede B. Petri erunt sessuri, de presenti | |
| contradimus palatium inperii nostri Lateranense, | |
| deinde diadema, uidelicet coronam capitis nostri, simulque | |
| frigium, nec non et superhumerale, uidelicet lorum, | |
| quod inperiale circumdare assolet collum; uerum etiam | |
| et clamidem purpuream, atque tunicam coccineam, et | |
| omnia inperialia indumenta; sed et dignitatem inperialium | |
| presidentium equitum, conferentes etiam et | |
| inperialia sceptra, simulque cuncta signa, atque | |
| banda, et diuersa ornamenta inperialia, et omnem | |
| processionem inperialis culminis et gloriam potestatis | |
| nostrae. -@. 3.+ Viris autem reuerentissimis clericis in | |
| diuersis ordinibus eidem sacrosanctae Romanae ecclesiae | |
| <S 344><L 1> -344+ | |
| seruientibus illud culmen singularitate, potentia et precellentia | |
| habere sancimus, cuius amplissimus noster | |
| senatus uidetur gloria adornari, id est patricios atque | |
| consules effici, nec non et ceteris dignitatibus inperialibus | |
| eos promulgamus decorari. Et sicut inperialis | |
| milicia ornatur, ita et clerum sanctae Romanae ecclesiae | |
| ornari decernimus. Et quemadmodum inperialis | |
| potentia offitiis diuersis, cubiculariorum nempe, et ostiariorum, | |
| atque omnium excubitorum ornatur, ita et sanctam | |
| Romanam ecclesiam decorari uolumus. Et ut amplissime | |
| pontificale decus prefulgeat, decernimus et hoc, clericorum | |
| eiusdem sanctae Romanae ecclesiae manipulis et | |
| linteaminibus, id est candidissimo colore, decorari equos, | |
| ita et equitare. Et sicut noster senatus calciamentis utitur | |
| cum udonibus, id est candido linteamine illustratis, | |
| sic utantur et clerici, ut sicut celestia, ita et terrena ad | |
| laudem Dei decorentur. -@. 4.+ Pre omnibus autem licentiam | |
| tribuimus ipsi sanctissimo Patri nostro Siluestro et | |
| successoribus eius ex nostro indicto, ut quem placatus | |
| proprio consilio clericare uoluerit, et in religiosorum | |
| numero clericorum connumerare, nullus ex omnibus | |
| presumat superbe agere. -@. 5.+ Decreuimus itaque | |
| et hoc, ut ipse et successores eius diademate, uidelicet | |
| corona, quam ex capite nostro illi concessimus, ex auro | |
| purissimo et gemmis pretiosis uti debeant, et in capite ad | |
| laudem Dei pro honore B. Petri gestare. Ipse uero | |
| beatissimus Papa, quia super coronam clericatus, quam | |
| gerit ad gloriam B. Petri, omnino ipsa ex auro non est | |
| passus uti corona, nos frigium candido nitore splendidum, | |
| resurrectionem dominicam designans, eius sacratissimo | |
| uertici manibus nostris inposuimus, et tenentes | |
| frenum equi ipsius pro reuerentia B. Petri stratoris | |
| offitium illi exhibuimus, statuentes eodem frigio omnes eius | |
| successores singulariter uti in processionibus ad imitationem | |
| inperii nostri. -@. 6.+ Unde ut pontificalis apex non | |
| uilescat, sed magis quam terreni inperii dignitas gloria | |
| et potentia decoretur, ecce tam palatium nostrum, ut | |
| predictum est, quam Romanam urbem, et omnes | |
| Italiae seu occidentalium regionum prouincias, loca et ciuitates | |
| <S 345><L 1> -345+ | |
| prefato beatissimo Pontifici nostro Siluestro | |
| uniuersali Papae contradimus atque relinquimus, et ab | |
| eo et a successoribus eius per hanc diualem nostram et | |
| pragmaticum constitutum decernimus disponenda, atque | |
| iuri sanctae Romanae ecclesiae concedimus permansura. | |
| -@. 7.+ Unde congruum perspeximus nostrum | |
| inperium et regni potestatem in orientalibus transferri | |
| regionibus, et in Bizantiae prouinciae optimo loco | |
| nomini nostro ciuitatem edificari, et nostrum illic constitui | |
| inperium, quoniam ubi principatus sacerdotum et Christianae | |
| religionis caput ab inperatore celesti constitutum est, iustum | |
| non est, ut illic inperator terrenus habeat potestatem. | |
| -@. 8.+ Hec uero omnia, que per hanc nostram inperialem | |
| sacram, et per alia diualia decreta statuimus atque | |
| confirmauimus, usque in finem mundi illibata et inconcussa | |
| permanere decernimus Unde coram Deo | |
| uiuo, qui nos regnare precepit, et coram terribili eius iudicio | |
| obtestamur per hoc nostrum inperiale constitutum | |
| omnes nostros successores inperatores, uel cunctos optimates, | |
| satrapas etiam, amplissimum senatum, et uniuersum | |
| populum in toto orbe terrarum nunc et in posterum | |
| cunctis retro temporibus inperio nostro subiacentem | |
| nulli eorum quoquo modo licere hec aut infringere, | |
| aut in quoquam conuellere. Si quis autem, quod non | |
| credimus, in hoc temerator aut contemptor extiterit, | |
| eternis condempnationibus subiaceat innodatus, et sanctos | |
| Dei, principes apostolorum Petrum et Paulum sibi in presenti | |
| et in futura uita sentiat contrarios, atque in inferno | |
| inferiori concrematus cum diabolo et omnibus deficiat | |
| inpiis. Huius uero inperialis decreti nostri paginam | |
| propriis manibus roborantes, super uenerandum corpus B. | |
| Petri principis apostolorum posuimus. Datum Romae | |
| 3. Calendas Aprilis, Domino nostro Flauio Constantino | |
| Augusto quater, et Gallicano V. C. Coss. -]+ <P 0> | |
| <4 15> -C. XV.+ <T R> Inperialis auctoritas religiosae dispensationis | |
| mensuram non mutat. | |
| <T I> Item Gelasius. -[ad Episcopos Dardaniae]+ | |
| <T T> Sicut quamuis parua ciuitas prerogatiuam presentis | |
| regni non minuit, sic inperialis presentia mensuram dispensationis | |
| religiosae non mutat. <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Semper est | |
| effectum sacerdotali concilio de sacerdotibus iudicia | |
| prouenire. Nam qualescumque pontifices, etsi errore | |
| humanitus accidente, non tamen contra religionem | |
| ullatenus excedentes, nullatenus uidentur a seculari | |
| potestate posse percelli. | |
| <S 346><L 1> -346+ | |
| <4 16> -C. XVI.+ <T R> Ecclesias restaurare contritas, non pontifices | |
| persequi boni principis est. | |
| <T I> Item Marcellus Papa Maxentio. | |
| <T T> Boni principis est ac religiosi ecclesias contritas atque | |
| conscissas restaurare, nouasque edificare, et Dei | |
| sacerdotes honorare atque tueri. Unde sanctos apostolos | |
| eorumque successores sub diuina contestacione constitutos | |
| precepisse legimus, non debere fieri persecutiones, nec | |
| inferri fluctuaciones, nec inuidere laborantibus in agro | |
| dominico, nec expelli eterni regis dispensatores. | |
| <1 D><S 346><L 11> | |
| <2 97> -DISTINCTIO XCVII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Hoc capitulo patenter ostenditur, quod nec inperatori, | |
| nec cuilibet laico licet decernere uel de electione Pontificis | |
| uel de rebus ecclesiasticis. Quecumque autem ab eis constituta | |
| fuerint, pro infectis habenda sunt, nisi subscriptione Romani Pontificis | |
| fuerint roborata. Unde illud Honorii Augusti, ut supra | |
| dictum est, uanum esse uidetur, quod contra auctoritatem sacrorum | |
| canonum de electione summi Pontificis decernere temptauerit. | |
| Sed sicut ex eodem capitulo habetur, precibus ecclesiae inperator | |
| in presumptores ualet decernere, sicut pro defensione fidei quondam | |
| decreuisse leguntur, ne heretici aliquid nomine ecclesiae | |
| possiderent. Ab ea autem non inuitati de rebus ecclesiasticis | |
| aliquid disponendi non habent facultatem. Honorius uero Augustus | |
| non sua auctoritate, sed B. Bonifatio suplicante, ecclesiasticae | |
| quieti consulere et concertantium ambitionem punire | |
| curauit. | |
| Unde idem Bonifatius Episcopus suplicationis epistolam | |
| Honorio Augusto destinauit, dicens: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Epistola Bonifatii ad Honorium Augustum. | |
| <T T> Ecclesiae meae, cui Deus noster meum sacerdotium | |
| uobis res humanas regentibus deputauit, nos cura constringit, | |
| ne causis eius, quamuis adhuc corporis incommoditate | |
| detinear, propter conuentus, qui a sacerdotibus et clericis | |
| uniuersis et Christianae plebis perturbationibus agitantur, | |
| apud aures Christianissimi principis existimemur desse. | |
| Si enim secus quam oportet eueniat, non uos id facere, | |
| qui cuncta equa moderatione conponitis, sed nos per nostram | |
| <S 347><L 1> -347+ | |
| tacentem desidiam uidebimur quod ciuitatis quietem | |
| et ecclesiae pacem peruertere ualeat admisisse. Cum enim | |
| humanis rebus diuinae cultor religionis Domino fauente | |
| prouideas, nostra culpa erit, si non id sub uestra gloria, | |
| quam certum est diuinis semper rebus animo propensiori | |
| fauisse, firmo et stabili iure custodiatur, quod per tot annorum | |
| seriem sub illis etiam principibus obtinuit, quos | |
| nulla nostrae religionis cura constrinxit, id est, ut licita | |
| seruentur, et sub uestrae inperio clementiae minime que | |
| sunt illicita formidentur. -@. 1.+ Ipsa enim ecclesia deuotionem | |
| tuam, Christianissime inperator, meo quidem sermone, | |
| sed suo uenerabili affectu appellat, quam Christus Deus | |
| noster, uestrae fidei rector et uestri inperii gubernator, | |
| sibi uni desponsatam et intactam uirginem seruat, | |
| ne in ea aliquos patiamini insidiantium procellarum fluctus | |
| illidi, et quietam faciem tempestatis insolitae tumore | |
| turbari, gloriosissime et tranquillissime inperator semper | |
| auguste. Ipsa uero (que uni desponsata est, | |
| uestra tamen mater est) ecclesia pietatem uestram | |
| legatione, quam suis sacerdotibus commisit, appellat, preterita | |
| presentiaque repetit. Vobis, inquit, religiosissime | |
| inperantibus modo tutus est populus, tam | |
| fidus Deo quam tibi, principi Christiano. Ecce enim | |
| inter misteria, inter preces suas, quas pro uestri felicitate | |
| dependit inperii, teste, apud quem et de cuius sede | |
| agitur, sancto Petro, sollicitis pro religionis obseruantia | |
| uocibus clamat, cum sollicita peticione miscetur oratio, | |
| ne hos in uarias res solito temptatore occulte sollicitante | |
| semel euulsa discordia distrahat. Angeretur pluribus, | |
| princeps Christianissime, mater ecclesia, nisi apud | |
| te suarum esset secura causarum, et in obpressionibus | |
| idolorum, in hereticorum correctionibus, fide tua, diuino | |
| cultu pariter cum inperio semper florente, uicisset. -@. 2.+ | |
| Habet refugium pium tuae mansuetudinis animum, cum | |
| suae religionis ueneratione coniunctum, cum, quicquid | |
| huic proficiat, uos agatis, conferatis fratribus et consacerdotibus | |
| meis, probatissimis uiris, a me et ab omnibus | |
| (qui ecclesiam faciunt legatis; quibus prosequentibus | |
| (precamur) causa sacrae religionis, ut in urbe uestrae | |
| mansuetudinis hoc animo, quo postulatis annuitis, | |
| in perpetuum statui uniuersalis ecclesiae consultatis. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Rescriptum Honorii ad Bonifatium Papam. | |
| <T T> Victor Honorius, inclitus, triumphator, semper augustus, | |
| sancto ac uenerabili Bonifatio Papae urbis eternae. | |
| Scripta beatitudinis uestrae debita reuerentiae gratulatione | |
| suscepimus, quibus recensitis egimus omnipotenti | |
| <S 348><L 1> -348+ | |
| Deo maximas gratias, quod sanctimoniam tuam post longum | |
| incommodum optatae redditam didicimus sanitati. Et | |
| ideo reuertentibus uenerabilibus uiris gaudium nostrum sacrorum | |
| apicum attestatione signamus, ac petimus, uti | |
| cottidianis orationibus apostolatus tuus studium ac uotum | |
| suum circa salutem atque inperium nostrum inpendere | |
| dignetur. Illud autem pietati nostrae satis placuisse | |
| cognosce, quod sanctimonia tua de ecclesiarum ac populi | |
| perturbatione sollicita est. Que ut aliqua ratione non | |
| possit euenire, satis clementia nostra credidit esse prouisum. | |
| Denique beatitudine tua predicante id ad cunctorum | |
| clericorum noticiam uolumus peruenire, ut, si quid forte religioni | |
| tuae (quod non optamus) humana sorte contigerit, | |
| sciant omnes ab ambitionibus esse cessandum. Ac si duo | |
| contra fas etc., <T I> ut supra. Et infra: <T T> -@. 1.+ Unde id seruandum | |
| est, ut omnes tranquillam mentem et pacificos | |
| animos ex serenitatis nostrae admonicione custodiant, nec | |
| aliquid seditionis conspirationibus temptare conentur, | |
| cum certum sit, nulli partium sua studia profutura. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sine signatis apicibus non est mos | |
| Romanae ecclesiae undecumque legationem suscipere. | |
| Unde Nicolaus Papa: | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Romana non consueuit ecclesia sine signatis | |
| apicibus legationem undecumque suscipere. | |
| <T T> Nobilissimus uir atque strenuus uestrae sublimitatis | |
| legatus, licet nullam epistolam iuxta consuetudinem a uobis | |
| nostro Pontificio detulisset, licet numquam apostolicae sedis | |
| moris fuerit absque signatis apicibus undecumque legationem | |
| suscipere, nos tamen uos in illa honorantes, eiusque | |
| grauitatem et eloquiorum illius ueridicas cognoscentes | |
| assertiones, nichilominus eum et sicut decuit suscepimus, et | |
| ei, sicut honestum fuit, credidimus. | |
| <1 D><S 348><L 33> | |
| <2 98> -DISTINCTIO XCVIII.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Que circa ordinandos sint obseruanda, que in eorum electione | |
| diligenter sint consideranda, multorum auctoritatibus | |
| monstrata sunt. Sed quia ueritas rei nonnumquam obscuratur | |
| mutacione prouinciae, decretum est sacris canonibus, ut peregrini, | |
| nisi quinque uel eo amplius suorum episcoporum fuerint commendati | |
| cyrographis, non ordinentur. | |
| <S 349><L 1> -349+ | |
| Unde Siluester papa presidens in generali sinodo dixit: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Nisi quinque episcoporum litteris designatum, transmarinum | |
| hominem ad clericatum nullus suscipiat. | |
| <T T> Nullus aliqua ratione transmarinum hominem penes | |
| nos in clericatus gradu suscipiat, nisi quinque episcoporum | |
| designatus sit cyrographis. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Anastasius -[I.]+ urbis Romae Episcopus omnibus | |
| Episcopis. -[ep. I. cap. 2.]+ | |
| <T T> Transmarinos homines in clericatus honore nemo | |
| suscipiat, nisi quinque aut eo amplius episcoporum cyrographis | |
| fuerint designati, quia per subreptionem multa | |
| solent euenire. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius Romanae Ecclesiae presul Squillatiano | |
| Episcopo. -[lib. II. epist. 25.]+ | |
| <T T> Affros passim, et ignaros peregrinos, ad ecclesiasticos | |
| ordines tendentes, nulla ratione suscipias, quia Affrorum | |
| alii quidam sunt Manichei, alii rebaptizati; | |
| peregrini uero plurimi in minoribus ordinibus | |
| constituti fortiores de se pretendisse honores sepe probati | |
| sunt. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Non sunt promouendi ad clerum, qui inperegre | |
| fuerint baptizati. | |
| <T I> Item ex Concilio Eliberitano. -[c. 24.]+ | |
| <T T> Omnes, qui inperegre fuerint baptizati, eo quod | |
| eorum minime sit cognita uita, placuit ad clerum non esse | |
| promouendos in alienis prouintiis. | |
| <1 D><S 349><L 29> | |
| <2 99> -DISTINCTIO XCIX.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> De primatibus autem (quorum supra mentionem | |
| fecimus) queritur, quem gradum in ecclesia obtineant? an in | |
| aliquo a patriarchis differant? quam obedientium archiepiscopi | |
| eis debeant? primates et patriarchae diuersorum sunt nominum, | |
| sed eiusdem offitii. Ab archiepiscopis, quotiens necesse fuerit, | |
| episcopi ad primates appellant, sed a primatibus ad archiepiscopos | |
| <S 350><L 1> -350+ | |
| appellari non licet. Debent quoque obedientiam primatibus | |
| archiepiscopi in omnibus, que sibi ab eis fuerint iuste | |
| inperata. | |
| Unde Anacletus Papa ait: -[ad Episcopos Italiae, | |
| epist. II.]+ | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Que obedientia sit exhibenda primatibus. | |
| <T T> Prouintiae multo ante Christi aduentum tempore diuisae | |
| sunt maxima ex parte, et postea ab apostolis et B. Clemente | |
| predecessore nostro ipsa diuisio est renouata. Et in | |
| capite prouintiarum, ubi dudum primates erant legis seculi | |
| ac prima iudiciaria potestas, ad quos, qui per reliquas | |
| ciuitates commorabantur, quando eis necesse erat, qui | |
| ad aulam inperatorum uel regum confugere non poterant | |
| uel quibus permissum non erat, confugiebant pro | |
| obpressionibus uel iniusticiis suis, ipsosque appellabant | |
| quotiens opus erat, sicut in lege eorum preceptum erat, | |
| ipsis quoque in ciuitatibus uel locis nostris patriarchas | |
| uel primates, qui unam formam tenent, licet diuersa sint nomina, | |
| leges diuinae et ecclesiasticae poni et esse iusserunt, | |
| ad quos episcopi, si necesse fuerit, confugerent eosque | |
| appellarent, et ipsi primatum nomine fruerentur. Reliquae | |
| uero metropolitanae ciuitates, que minores iudices | |
| habebant (licet maiores comitibus essent) haberent metropolitanos | |
| suos, qui predictis iuste obedirent primatibus, | |
| sicut et in legibus seculi olim ordinatum erat, qui non | |
| primatum, sed aut metropolitanorum, aut archiepiscoporum | |
| nomine fruerentur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Non uocentur primates, nisi qui primas | |
| sedes tenent. | |
| <T I> Item Anicetus. -[ad Episcopos Galliae]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Nulli archiepiscopi primates uocentur, nisi | |
| illi, qui primas sedes tenent, quarum episcopos apostoli | |
| eorumque successores regulariter patriarchas uel primates | |
| esse constituerunt, nisi aliqua gens deinceps ad | |
| fidem conuertatur, cui necesse sit pre multitudine primatem | |
| constitui. Reliqui metropolitani nominentur, qui | |
| alias metropoles tenent. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Princeps summus sacerdotum non appelletur primae | |
| sedis episcopus. | |
| <T I> Item ex Concilio Affricano. -[c. 6.]+ | |
| <T T> Primae sedis episcopus non appelletur princeps sacerdotum, | |
| <S 351><L 1> -351+ | |
| aut summus sacerdos, aut aliquid huiusmodi, sed | |
| tantum primae sedis episcopus. | |
| -II. Pars.+ <T P> Uniuersalis autem nec etiam Romanus pontifex | |
| appelletur. | |
| Unde Pelagius papa omnibus Episcopis: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Nec etiam Romanus Pontifex uniuersalis est | |
| appellandus. | |
| <T T> Nullus patriarcharum uocabulo uniuersalitatis umquam | |
| utatur, quia, si unus patriarcha uniuersalis dicitur, patriarcharum | |
| nomen ceteris derogatur. Sed absit hoc a fidelibus, | |
| hoc sibi quempiam uelle arripere, unde honorem | |
| fratrum suorum imminuere ex quantulacumque parte uideatur. | |
| Quapropter karitas uestra neminem umquam suis in | |
| epistolis uniuersalem nominet, ne sibi debitum subtrahat, | |
| cum alteri honorem offert indebitum. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius Eulogio Patriarchae Alexandrino. | |
| -[lib. VII. epist. 30. Indict. 1.]+ | |
| <T T> Ecce in prefatione epistolae, quam ad me ipsum, qui | |
| prohibui, direxistis, superbae appellationis uerbum, uniuersalem | |
| me Papam dicens, inprimere curastis. Quod | |
| peto mihi dulcissima sanctitas uestra ultra non faciat, quia | |
| uobis subtrahitur, quod alteri plus quam ratio exigit prebetur. | |
| Ego non uerbis quero prosperari, sed moribus, | |
| nec honorem esse deputo, in quo fratres meos honorem | |
| suum perdere cognosco. Meus namque est honor uniuersalis | |
| ecclesiae, meus honor est fratrum meorum solidus | |
| uigor. Tunc ego honoratus sum, cum singulis quibusque | |
| honor debitus non negatur. Si enim uniuersalem me | |
| Papam uestra sanctitas dicit, negat se hoc esse, quod me | |
| fatetur uniuersum. Sed absit hoc, recedant uerba, que | |
| unitatem inflant, karitatem uulnerant. | |
| <1 D><S 351><L 33> | |
| <2 100> -DISTINCTIO C.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Episcopos autem ordinare ante pallium acceptum | |
| <S 352><L 1> -352+ | |
| nec archiepiscopo, nec primati, nec patriarchae licet, quod ex | |
| auctoritate Pelagii Papae (licet minus euidenter) datur intelligi. | |
| Ait enim Pelagius Papa: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Infra tres menses fidem suam exponere et pallium | |
| postulare a Romana ecclesia quisque metropolitanus studeat. | |
| <T T> Quoniam quidam metropolitanorum fidem suam secundum | |
| priscam consuetudinem sanctae sedi apostolicae exponere | |
| detrectantes usum pallii neque expetunt, neque percipiunt, | |
| ac per hoc episcoporum consecratio uiduatis ecclesiis | |
| non sine periculo protelatur, placuit, ut quisquis metropolitanus | |
| ultra tres menses consecrationis suae ad fidem suam | |
| exponendam palliumque suscipiendum ad apostolicam sedem | |
| non miserit, commissa sibi dignitate careat, sitque | |
| licentia metropolitanis aliis, post secundam et tertiam commonitionem | |
| uiduatis ecclesiis cum consilio Romani Pontificis | |
| ordinando episcopum subuenire. -@. 1.+ Si uero consecrandi | |
| episcopi negligentia prouenerit, ut ultra tres menses | |
| ecclesia uiduata consistat, communione priuetur, quousque | |
| aut loco cedat, aut se consecrandum offerre non differat. | |
| Quod si ultra quinque menses per suam negligentiam retinuerit | |
| uiduatam ecclesiam, neque ibi, neque alibi consecrationis | |
| donum percipiat, imo metropolitani sui iudicio | |
| cedat. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Honor pallii non detur nisi meritis exigentibus et | |
| fortiter postulanti. | |
| <T I> Item Gregorius papa Brunichildae Reginae. | |
| -[lib. VII. epist. 5.]+ | |
| <T T> -II. Pars.+ Prisca consuetudo obtinuit, ut honor pallii | |
| nisi exigentibus causarum meritis et fortiter postulanti dari | |
| non debeat. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Iohanni Corinthiorum Episcopo, libro 4. | |
| epistola 55. | |
| <T T> Nouit sanctitas tua quia prius pallium nisi dato commodo | |
| non dabatur. Quod quoniam incongruum erat, facto | |
| <S 353><L 1> -353+ | |
| concilio ante corpus B. Petri apostolorum principis, tam de | |
| hoc quam de ordinationibus aliquid accipere sub districta | |
| interdictione uetuimus. Oportet ergo, ut neque per commodum, | |
| neque per gratiam aut quorumdam suplicationem | |
| aliquos ad sacros ordines consentiatis uel permittatis | |
| adduci. -]+ <P 0> | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Causarum uero merita accipienda | |
| sunt, ut et is, qui postulat, mereatur accipere, et fidei suae professionem | |
| prius iuramento confirmet, et apostolicis decretis atque | |
| sinodalibus statutis se obediturum nichilominus caueat. Pallio | |
| autem non nisi certis diebus et intra ecclesiam ad missarum | |
| solempnia cuiquam metropolitano uti licebit. | |
| Unde Iohannes Episcopus Williberto Agripinensi | |
| Episcopo: | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Nisi post consuetam fidei professionem pallium | |
| dari non debet. | |
| <T T> Optatum tibi pallium nunc conferre nequiuimus, quia | |
| fidei tuae paginam minus quam oportet continere reperimus, | |
| cum uidelicet nullam in ea sanctarum uniuersalium sinodorum, | |
| in quibus fidei nostrae simbolum continetur, nec decretalium | |
| Pontificum Romanorum constitutorum secundum | |
| morem feceris mentionem, sed nec illam propria subscriptione | |
| munieras, nec aliquem, qui hanc iureiurando | |
| firmaret miseras. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Qui pallium desiderat accipere, prius illicita a se | |
| amouere promittat. | |
| <T I> Item Gregorius Aregio Episcopo Francorum. | |
| -[lib. VII. epist. III.]+ | |
| <T T> In ea sinodo, quam contra symoniacam heresim per fratrem | |
| et coepiscopum nostrum Siagrium decreuimus congregari, | |
| sanctitatem uestram uolumus interesse, atque eidem | |
| fratri ita pallium, quod transmisimus, tribui, si prius se | |
| promiserit illicita, que prohibuimus, per diffinitionem sinodi | |
| a sancta ecclesia remouere. De qua sinodo omnem | |
| nobis subtiliter ordinem tuam fraternitatem scriptis discurrentibus | |
| uolumus nunciare, ut ipse, cuius nobis sanctitas | |
| ualde experta est, nos reddat de omnibus certiores. | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Nonnisi ad missarum solempnia archiepiscopo uti | |
| pallio licet. | |
| <T I> Idem Vigilio Episcopo Arelatensi. -[lib. IV. epist. 51.]+ | |
| <T T> -IV. Pars.+ Pallium tibi transmisimus, quo fraternitas | |
| tua intra ecclesiam ad sola missarum solempnia utatur. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Iohanni Rauennati Episcopo libro II. epistola 54. | |
| Indictione II. | |
| <T T> Non multum temporis interuallum est, quod quedam | |
| nobis de tua fraternitate fuerunt nunciata, de quibus uobis, | |
| <S 354><L 1> -354+ | |
| ueniente illuc Castorio, notario sanctae, cui Deo auctore | |
| presidemus, ecclesiae, subtiliter nos indicasse meminimus. | |
| Peruenerat namque ad nos quedam in ecclesia uestra contra | |
| consuetudinis atque humilitatis tramitem geri, que | |
| sola (ut bene nostis) est offitii sacerdotalis erectio. Que si | |
| sapientia uestra mansuete, uel cum episcopali suscepisset | |
| studio, non de illis accendi debuerat, sed oportuerat te | |
| hec eadem cum gratiarum actione corrigere. -]+ <P 0> | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Iohanni Episcopo Rauennati. -[in eadem | |
| epistola]+ | |
| <T T> Contra morem est ecclesiasticum, si non patientissime | |
| toleratur (quod a nobis absit) etiam iniusta correptio. | |
| <T I> Et infra: <T T> -@. 1.+ Illud, frater karrissime, tibi non | |
| putamus ignotum, quod prope de nullo metropolitano in | |
| quibuslibet mundi patribus sit auditum, extra missarum | |
| tempus usum sibi pallii uendicasse. Et quod bene hanc | |
| consuetudinem generalis ecclesiae noueritis, uestris nobis | |
| manifestissimis epistolis significastis, quibus preceptum | |
| beatae memoriae decessoris nostri Iohannis Papae nobis | |
| in subditis transmisistis adnexum, continens omnes consuetudines | |
| ex priuilegio decessorum nostrorum concessas | |
| uobis uestraeque ecclesiae debere conseruari. Confitemini | |
| igitur aliam esse generalis ecclesiae consuetudinem, | |
| postquam ea, que geritis, uobis ex priuilegio uendicatis. | |
| Nulla ergo nobis in hac re, ut arbitramur, poterit remanere | |
| dubietas. Aut enim mos omnium metropolitanorum | |
| et tua est fraternitate seruandus, aut, si tuae ecclesiae | |
| aliquid specialiter dicis esse concessum preceptumue a | |
| prioribus Romanae urbis Pontificibus, quod hec Rauennati | |
| ecclesiae sunt concessa, a uobis oportet ostendi. Quod si | |
| hoc non ostenditur, restat, postquam talia agere neque consuetudine | |
| generali neque priuilegio uendicas, usurpasse | |
| te conprobes quod fecisti. <T I> Et infra: <T T> -@. 2.+ Decorari pallio | |
| uolumus forsan moribus indecori, dum nichil in episcopali | |
| ceruice splendidius fulget quam humilitas. Oportet ergo | |
| fraternitatem tuam, si honores suos sibi quibuslibet argumentis | |
| stabili proposuit mente defendere, aut generalitatis | |
| usum ex non scripto sequi, aut ex scripto priuilegiis | |
| se tueri. Quod si postremo nichil horum est, aliis metropolitanis | |
| huius te prebere nolumus presumptionis | |
| exemplum. | |
| -V. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Priuilegia quoque semper cum usu | |
| pallii debent concedi. | |
| Unde idem Gregorius Siagrio Episcopo Augustodunensi: | |
| -[lib. VII. epist. 112.]+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Rationis ordo omnino nos admonet, ut cum usu pallii | |
| aliqua largiri priuilegia debeamus. Sed quoniam cum | |
| honoris augmento cura quoque sollicitudinis debet excrescere, | |
| ut cultui uestium actionis quoque ornamenta conueniant, | |
| <S 355><L 1> -355+ | |
| oportet, ut enixius in cunctis studiis uestra se | |
| fraternitas exerceat, et circa subiectorum actus sit | |
| uigilans. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Usus pallii conceditur, et antiqua priuilegia | |
| innouantur. | |
| <T I> Idem Iohanni Episcopo primae Iustinianae Illirici. | |
| -[lib. IV. epist. 15.]+ | |
| <T T> Pallium uobis ex more transmisimus, et uices uos | |
| apostolicae sedis agere iterata innouatione decernimus. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem Episcopis Epiri. -[lib. V. epist. 7. Indict. 14.]+ | |
| <T T> Scriptorum uestrorum insinuatio, fratres karissimi, patefecit, | |
| Andream Nicomedianae ciuitatis episcopum Deo | |
| propitio solempniter ordinatum, cui pallium nos direxisse | |
| cognoscite, atque cuncta priuilegia concessisse, | |
| que predecessores nostri eius predecessoribus contulerunt. | |
| -+ | |
| <S 356><L 1> -356+ | |
| <1 D><S 356><L 1> | |
| <2 101> -DISTINCTIO CI.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> In una autem prouincia duo metropolitani esse non debent, | |
| sicut in Calcedonensi Concilio -[cap. 12.]+ statutum est: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Duo metropolitani in una eademque prouincia esse | |
| non possunt. | |
| <T T> Peruenit ad nos, quod quidam preter ecclesiasticas ordinationes | |
| affectantes potentiam per pragmaticum sacrum | |
| unam prouinciam in duas diuidant, et ex hoc inueniuntur | |
| duo metropolitani episcopi in una eademque esse prouincia. | |
| Statuit igitur sancta sinodus deinceps nichil tale attemptari | |
| a quolibet episcopo, eos uero, qui aliquid tale temptauerint, | |
| cadere de proprio gradu. | |
| <T P> -Gratian.+ Hactenus de electione et ordinatione clericorum | |
| tractauimus. Nunc ad symoniacorum ordinationes transeamus, | |
| et ut facile liqueat, quid super hac heresi sanctorum Patrum | |
| decreuit auctoritas, causa deducatur in medium, cuius negotium | |
| et de scienter a symoniacis ordinatis, et de ignoranter a symoniacis | |
| consecratis, et de ordinationibus, que per pecuniam fiunt, | |
| contineat. | |
| <S 357><L 1> -357+ | |
| <1 C><S 357><L 3> | |
| <2 1><T Q> -CAUSA I.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| Quidam habens filium obtulit eum ditissimo cenobio: exactus | |
| ab abbate et a fratribus decem libras soluit, ut filius susciperetur, | |
| ipso tamen beneficio etatis hoc ignorante. Creuit puer, et | |
| per incrementa temporum et offitiorum ad uirilem etatem et | |
| sacerdotii gradum peruenit. Exinde suffragantibus meritis in | |
| episcopum eligitur, interueniente obsequio et paternis precibus; | |
| data quoque pecunia cuidam ex consiliariis archiepiscopi, consecratur | |
| iste in antistitem, nescius paterni obsequii et oblatae | |
| pecuniae. Procedente uero tempore nonnullos per pecuniam | |
| ordinauit, quibusdam uero gratis benedictionem sacerdotalem | |
| dedit; tandem apud metropolitanum suum accusatus et conuictus | |
| sententiam in se dampnationis accepit. -(Qu. I.)+ Hic primum | |
| queritur, an sit peccatum emere spiritualia? -(Qu. II.)+ Secundo, | |
| an pro ingressu ecclesiae sit exigenda pecunia, uel si exacta | |
| fuerit, an sit persoluenda? -(Qu. III.)+ Tertio, an ingressum ecclesiae | |
| uel prebendas emere sit symoniacum? -(Qu. IV.)+ Quarto, an | |
| iste sit reus criminis, quod eo ignorante pater admisit? -(Qu. V.)+ | |
| Quinto, an liceat ei esse in ecclesia, uel fungi ea ordinatione, | |
| quam paterna pecunia est assecutus? -(Qu. VI.)+ Sexto, an illi, | |
| qui ab eo iam symoniaco ignoranter ordinati sunt, sint abiciendi, | |
| an non? -(Qu. VII.)+ Septimo, si renuncians suae heresi sit recipiendus | |
| in episcopali dignitate, uel non? | |
| <3 1> -QUESTIO I.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Quod autem spiritualia emere peccatum sit, probatur | |
| multorum auctoritatibus. | |
| Ait enim Leo Papa: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Symoniaci gratiam non prestant, quam | |
| querunt uendere. | |
| <T T> Gratia si non gratis datur uel accipitur, gratia non est. | |
| Symoniaci autem non gratis accipiunt: igitur gratiam, que | |
| <S 358><L 1> -358+ | |
| maxime in ecclesiasticis ordinibus operatur, non accipiunt. | |
| Si autem accipiunt, non habent; si autem non habent, neque | |
| gratis neque non gratis cuiquam dare possunt. Quid ergo | |
| dant? profecto quod habent? quid autem habent? spiritum | |
| utique mendatii. Quomodo hoc probamus? quia si spiritus | |
| ueritatis (testante ipsa ueritate, de qua procedit) gratis | |
| accipitur, proculdubio spiritus mendatii esse conuincitur, | |
| qui non gratis accipitur. | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Inaniter sacerdos dicitur, quicumque symoniace | |
| ordinatur. | |
| <T I> Item Gregorius Siagrio Episcopo Augustodunensi. | |
| -[lib. VII. epist. 110.]+ | |
| <T T> Quicumque studet precii, datione sacrum ordinem | |
| percipere, sacerdos non est, sed concupiscit inaniter | |
| tantummodo dici. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Spolietur honore, qui ecclesiam per pecuniam obtinet. | |
| <T I> Item in Registro. | |
| <T T> Presbiter si ecclesiam per pecuniam obtinuerit, non | |
| solum ecclesia priuetur, sed etiam sacerdotii honore | |
| spolietur, quia altare, et decimas, et Spiritum sanctum | |
| uendere uel emere, symoniacam heresim esse, nullus fidelium | |
| ignorat. | |
| <4 4> -[C. IV.]+ | |
| <T I> Idem. -[Gregorius I. dicta epist. 110. lib. VII.]+ | |
| <T T> Benedictio illi in maledictionem, conuertitur, qui ad | |
| hoc ut fiat hereticus promouetur. | |
| <4 5> -C. V.+ <T R> Partem habebit cum Symone, qui contra symoniacos | |
| uehementer non exarserit. | |
| <T I> Idem in eodem. | |
| <T T> Quisquis per pecuniam ordinatur, ad hoc, ut fiat hereticus, | |
| promouetur. Quisquis ergo contra symoniacam et | |
| neophitorum heresim pro offitii sui loco uehementer non | |
| arserit, cum eo se non dubitet habiturum portionem, | |
| qui prius commisit hoc piaculare flagitium. | |
| <S 359><L 1> -359+ | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Symonis dampnatio dantem pariter et accipientem | |
| inuoluit. | |
| <T I> Item Gelasius Papa. -[ad Episcopos per Lucaniam | |
| constitutos, epist. I. cap. 26.]+ | |
| <T T> Quos constiterit indignos meritis, sacram mercatos esse | |
| precio dignitatem, conuictos oportet arceri, non sine periculo | |
| facinus tale patrantes, quia dantem pariter et accipientem | |
| dampnatio Symonis, quam sacra lectio testatur, | |
| inuoluit. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Anathematis sententia dampnatur, qui symoniace | |
| ordinatur. | |
| <T I> Item Ambrosius in libro pastorali. | |
| <T T> Reperiuntur quamplurimi, negotiatione muneris | |
| mercari, uelle gratiam Spiritus sancti, dum illi precium | |
| donant, ut pontificalis ordinis sublimitatem accipiant, | |
| obliti uerborum Petri, qui dixit ad Symonem: | |
| "Pecunia tua tecum sit in perdicione, quoniam existimasti | |
| donum Dei pecunia possidere." Proinde quia et | |
| usitatum est tantum malum, et maiorum frequenter extat | |
| mucrone succisum, nos quoque huic uulneri canceroso | |
| ignitum (quod superest adhuc) inicimus ferrum, decernentes | |
| omnino, ut, quicumque deinceps pro accipienda | |
| diuini doni dignitate quodlibet premium detectus fuerit | |
| obtulisse, ex eodem tempore se nouerit anathematis obprobrio | |
| condempnatum, atque a participatione corporis et | |
| sanguinis Christi alienum, ex quo illum constat execrabile | |
| Christo perpetrasse flagitium. Quod si aliquis eius accusator | |
| extiterit, ille, qui hunc ordinem munerum fuerit | |
| datione lucratus, et suscepto honoris gradu priuetur, et | |
| in monasterio sub perenni penitentia trudatur. Illi uero, | |
| qui hac causa munerum acceptores extiterint, si clerici | |
| fuerint, honoris sui amissione mulctentur, si uero laici, | |
| perpetuo anathemate condempnentur. | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Dampnatur episcopus, qui per pecuniam | |
| ordinationem facit. | |
| <T I> Item ex Concilio Calcedonensi. -[c. 2.]+ | |
| <T T> Si quis episcopus per pecuniam ordinationem fecerit, | |
| <S 360><L 1> -360+ | |
| et sub precio redegerit Spiritus sancti gratiam, que uendi | |
| non potest ordinaueritque per pecuniam presbiterum | |
| aut diaconum, uel quemlibet de his, qui cognominantur | |
| in clero promouerit etiam dispensatorem, aut defensorem, | |
| uel quemlibet, qui subiectus est regulae, | |
| pro sui turpissimi lucri commodo, is, cui hoc attemptanti | |
| probatum fuerit, proprii gradus periculo | |
| subiacebit, et qui ordinatus est, nichil ex hac ordinatione | |
| uel promotione, que est per negotiationem facta, proficiat, | |
| sed sit alienus a dignitate uel sollicitudine, quam | |
| pecuniis adquisiuit. Si quis uero mediator tam turpibus | |
| et nefandis datis uel acceptis extiterit, siquidem clericus | |
| fuerit, proprio gradu decidat, si uero laicus anathematizetur. | |
| -+ | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> A sacerdotio sit alienus, qui per pecunias | |
| ordinat uel ordinatur. | |
| <T I> Item ex VIII. Sinodo. | |
| <T T> Qui per pecunias quemquam consecrauerit, uel ab | |
| alio consecratus est, alienus a sacerdotio sit. | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Nec ordinari, nec promoueri in ecclesia Dei per | |
| pecuniam aliquis ualet. | |
| <T I> Item Calixtus Papa. -[II.]+ | |
| <T T> Sanctorum Patrum exempla sequentes et offitii nostri | |
| debito innouantes, ordinari quemquam per pecuniam in | |
| ecclesia Dei uel promoueri, auctoritate sedis apostolicae | |
| modis omnibus prohibemus. Si quis uero in ecclesia ordinationem | |
| uel promotionem taliter adquisierit, adquisita | |
| prorsus dignitate careat. | |
| <4 11> -C. XI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius Nazanzenus. | |
| <T T> Qui studet donum Dei precio mercari, in sacro ordine | |
| nulla ratione de cetero permanere aut reuocari | |
| posse dubium non est. Talis a communione omnibus | |
| modis abscidatur. Nam Spiritus sancti donum precio | |
| conparari quid aliud est quam capitale crimen et symoniaca | |
| heresis? quod quam detestabiliter in utroque testamento | |
| <S 361><L 1> -361+ | |
| uindicatum sit, multorum exemplis facile apparet. Giezi | |
| gratiam sanitatis Naaman Siro uendidit; eandem gratiam | |
| sanitatis Eliseo uindicante leprosus factus amisit. | |
| Iudas omnium redemptorem uendidit, mox laqueo suspensus | |
| eandem redemptionis gratiam non obtinuit, et merito, | |
| quia nemo potest retinere quod uendidit. Symon etiam | |
| magus cum eandem Spiritus sancti gratiam emere uellet, | |
| dampnationis suae sententiam a Petro audiuit: "Pecunia | |
| tua tecum sit in perdicione, quia donum Dei existimasti | |
| pecunia possidere." Dominus etiam, ut | |
| uendentes et ementes huius gratiae expertes ostenderet, | |
| cunctos peccatores per gratiam in templo dimisit, singulariter | |
| uendentes et ementes increpans et flagellans de | |
| templo eiecit, in quo uenditores et emptores suos gratia | |
| Spiritus sancti constat destitutos esse et uacuos. Quos enim | |
| Christus eiecit de templo numquid Spiritus Christi faciet | |
| sibi templum? | |
| <4 12> -C. XII.+ <T R> Symoniaci sacerdotes esse non possunt. | |
| <T I> Item Gregorius. | |
| <T T> Qui sacros ordines uendunt aut emunt, sacerdotes | |
| esse non possunt. Unde scriptum est: "Anathema | |
| dandi, anathema accipiendi, hoc est symoniaca heresis." | |
| Quomodo ergo, si anathema sunt et sancti non | |
| sunt, sanctificare alios possunt? Et cum in Christi corpore | |
| non sunt, quomodo Christi corpus tradere uel accipere | |
| possunt? Qui maledictus est quomodo benedicere potest? | |
| <4 13> -[C. XIII.]+ | |
| <T I> Idem. -[Gregorius Siagrio, et aliis Episcopis, | |
| lib. VII. epist. 110.]+ | |
| <T T> Cum liqueat hanc heresim ante omnes radice | |
| pestifera subrepsisse, atque in ipsa sua origine apostolica | |
| esse detestacione dampnatam, cur non cauetur? cur non | |
| perpenditur, quia benedictio illi in maledictionem conuertitur, | |
| qui ad hoc, ut fiat hereticus promouetur? | |
| <4 14> -C. XIV.+ <T R> Qui precio ordinat, lepram, non offitium confert. | |
| <T I> Item Ambrosius de ministeriis. -[seu de dignitate sacerdotali, | |
| cap. 5.]+ | |
| <T T> Cum ordinaretur episcopus, quod dedit aurum fuit, | |
| quod perdidit anima fuit; cum alium ordinaret, quod | |
| accepit aurum fuit, quod dedit lepra fuit. | |
| <4 15> -[C. XV.],+ | |
| <T I> Item. -[ibidem]+ | |
| <T T> Gratiam, cum ordinareris, non suscepisti, quia gratuito | |
| eam non meruisti. | |
| <S 362><L 1> -362+ | |
| <4 16> -[C. XVI.]+ | |
| <T I> Item de Giezi. | |
| <T T> Cito turpem sequitur lepra mercedem, et pecunia male | |
| quesita corpus animamque commaculat. -@. 1.+ | |
| Vides, quia facto auctoris successio dampnatur heredis. | |
| Inexpiabilis est enim uenditi culpa ministerii, et uindicta | |
| gratiae celestis transit in posteros. Denique Moabitae | |
| et ceteri non intrabunt in ecclesiam Dei usque in | |
| terciam et quartam generationem, tamdiu uidelicet, (ut | |
| simplicius interpretemur), donec culpam auctorum multiplicis | |
| successio generationis aboleret. Sed cum illi, qui in | |
| Deum ydololatriae errore deliquerunt, in quartam generationem | |
| uideantur esse mulctati, profecto durior uidetur | |
| esse sententia, qua Giezi semen usque in eternum dampnatur, | |
| pro cupiditate habendi prophetica auctoritate presertim | |
| cum Dominus noster Iesus Christus per lauacri | |
| regenerationem dederit omnibus remissionem peccatorum. | |
| Cur ergo Giezi semen in eternum dampnatur, nisi ut | |
| uitiorum magis quam generis semen intelligas? Sicut enim | |
| qui filii promissionum sunt existimantur in semen | |
| bonum, ita etiam qui erroris sunt existimantur in | |
| semen malum. Nam et Iudei ex patre diabolo sunt, | |
| non utique carnis successione, sed criminis. Ergo omnes | |
| cupidi, omnes auari Giezi lepram cum diuitiis suis possident, | |
| et male quesita mercede non tam patrimonii facultatem, | |
| quam thesaurum criminum congregarunt eterno supplicio et | |
| breui fructu. | |
| -II. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quia ergo auctoritate Leonis Papae | |
| symoniaci non nisi spiritum mendacii accipiunt; secundum Gregorium | |
| apud symoniacus sacerdotium non subsistit, benedictio | |
| eorum in maledictionem conuertitur, apud eos manet anathema | |
| dandi et accipiendi, cum sancti non sint nec in Christi corpore | |
| constituti, cum sint maledicti, nec sanctificare alios possunt, nec | |
| Christi corpus tradere uel accipere, nec benedicere aliis ualent; | |
| secundum Ambrosium uero anathematis obprobrio condempnantur, | |
| atque a participatione corporis et sanguinis Christi alienantur, | |
| cum accipiatur aurum et lepra detur, cum inexpiabilis sit culpa | |
| uenditi ministerii; secundum Calcedonense concilium ex tali | |
| ordinatione nichil proficere iudicantur; secundum Gelasium | |
| Symonis dampnatione inuoluuntur; secundum Gregorium Nazanzenum | |
| in sacro ordine permanere aut renouari nulla ratione | |
| possunt, ab Eliseo lepra perfunduntur, a Petro in perdicionem | |
| dampnantur, a Christo uero de templo eiciuntur: quid aliud | |
| symoniacus symoniaco in sua ordinatione potest conferre, nisi quod | |
| Innocentius de ceteris hereticis testatur, dicens: -[epist XVIII. | |
| ad Alexandrum, cap. 3.]+ | |
| <S 363><L 1> -363+ | |
| <4 17> -C. XVII.+ <T R> Qui perfectionem Spiritus non habent, ipsam | |
| dare non possunt. | |
| <T T> Qui perfectionem Spiritus, quam acceperant, perdiderunt, | |
| non dare eius plenitudinem possunt, que maxime operatur | |
| in ordinationibus, quam per suam perfidiam perdiderunt. | |
| <T I> Et iterum: <T T> -@. 1.+ Qui honorem non habuit, | |
| honorem dare non potuit, nec aliquid accepit ille, quia | |
| nichil erat in dante, sed dampnationem, quam habuit, per | |
| prauam manus inpositionem dedit. | |
| <4 18> -C. XVIII.+ <T R> Symoniacus per prauam manus inpositionem non | |
| consecrationem, sed dampnationem prestat. | |
| <T I> Idem. -[Rufo, et aliis Episcopis, epist. XXII. c. 3.]+ | |
| <T T> Ventum est ad terciam questionem, que pro sui difficultate | |
| longiorem exigit disputacionem. Cum nos dicimus | |
| ab hereticis ordinatos, uulneratum per illam manus | |
| inpositionem habere caput, ubi uulnus infixum est, medicina | |
| est adhibenda, qua possit recipere sanitatem. Que | |
| sanitas post uulnus secuta sine cicatrice esse non poterit, | |
| atque ubi penitentiae remedium necessarium est, illic ordinationis | |
| honorem locum habere non posse. Nam | |
| sicut legitur, qui tetigerit inmundum inmundus | |
| erit, quomodo ei tribuetur quod munditia et puritas | |
| consueuit accipere? -@. 1.+ Sed econtra asseritur, eum, | |
| qui honorem amisit, honorem dare non posse, nec illum aliquid | |
| accepisse, quia nichil in dante erat, quod ille posset | |
| accipere. Acquiescimus, et uerum est certe, quia quod | |
| non habuit dare non potuit. Dampnationem utique, quam | |
| habuit, per prauam manus inpositionem dedit et qui | |
| particeps factus est dampnati, quomodo debeat | |
| honorem accipere inuenire non possum. -@. 2.+ Sed dicitur | |
| uera et iusta legitimi sacerdotis benedictio auferre | |
| omne uitium, quod a uitioso fuerat iniectum. Ergo si ita | |
| est, applicentur ad ordinationem sacrilegi, atque omnium | |
| criminum rei, quia benedictione ordinationis crimina uel | |
| uitia putentur auferri; nullus sit penitentiae locus, quia | |
| <S 364><L 1> -364+ | |
| id potest prestare ordinatio, quod longa satisfactio prestare | |
| consueuit. Sed nostrae lex ecclesiae est, uenientibus ab | |
| hereticis, qui tamen illic baptizati sunt, per manus inpositionem | |
| laicam tantum tribuere communionem, nec ex his | |
| aliquem in clericatus uel exiguum subrogare honorem. | |
| -III. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed obicitur: Alii heretici a fide | |
| exorbitant, symoniaci autem, etsi gratiam Spiritus sancti uenalem | |
| putant, tamen a fide non sunt alieni, atque ideo, quod ab Innocentio | |
| de ceteris hereticis decernitur, non ualet consequentur de | |
| illis intelligi. His ita respondetur: Symoniaci, etsi fidem | |
| tenere uideantur, infidelitatis tamen perdicioni subiciuntur. | |
| Unde B. Ambrosius in I. libro de penitentia ad Nouatianum | |
| scribens, dixit: | |
| <4 19> -C. XIX.+ <T R> Symoniaci fidei integritatem non habent. | |
| <T T> Petrus, cum Symon magicae artis consuetudine deprauatus | |
| putasset, quod gratiam Christi per inpositionem | |
| manus et infusionem Spiritus sancti pecunia conpararet, | |
| ait: "Non est tibi sors neque pars, in hac fide, quia | |
| cor tuum non est rectum apud Deum." Vides, quod | |
| hunc magica uanitate condempnat apostolica auctoritate | |
| blasphemantem in Spiritu sancto, et eo magis, | |
| quod puram conscientiam fidei non habebat. | |
| <4 20> -C. XX.+ <T R> Symoniacus infidelis esse probatur. | |
| <T I> Item Gregorius in Registro. | |
| <T T> Cum omnis auaritia ydolorum sit seruitus, quisquis hanc | |
| et maxime in dandis ecclesiasticis honoribus uigilanter | |
| non precauet, infidelitatis perdicioni subicitur, etiamsi | |
| tenere fidem, quam negligit, uideatur. | |
| <4 21> -C. XXI.+ <T R> Symoniacorum heresis ceteris dampnabilior | |
| esse probatur. | |
| <T I> Item ex epistola Tharasii Constantinopolitani Episcopi, | |
| missa Papae Adriano. | |
| <T T> Eos, qui per pecunias manus inposuerunt uel inponunt, | |
| <S 365><L 1> -365+ | |
| Petrus diuinus apostolus (cuius cathedram sortita est | |
| sanctitas uestra) tamquam Symonem magum deponit. -@. 1.+ | |
| Tollerabilior enim est Macedonii et eorum, qui circa ipsum | |
| sunt, sancti Spiritus inpugnatorum inpia heresis. Illi enim | |
| creaturam et seruum Dei Patris et Filii Spiritum sanctum | |
| delirando fatentur, isti suum eundem Spiritum sanctum | |
| efficiunt seruum. Omnis enim dominus quod habet, | |
| si uult, uendit, siue seruum siue aliquid aliud eorum, que | |
| possidet. Similiter et qui emit, dominus eius uolens esse | |
| quod emerit, per precium pecuniae illud adquirit. Ita et | |
| qui hanc iniquam actionem operantur, detrahunt Spiritui | |
| sancto, equaliter peccantes his, qui blasphemauerunt, | |
| dicentes, Christum in Beelzebub eicere demonia, atque, | |
| ut uerius dicamus, Iudae conparantur proditori, qui Iudeis | |
| Dei occisoribus Christum uendidit. Cum ergo Spiritus | |
| sanctus consubstancialis sit Christo, eiusdem ipsi portionis | |
| erunt. Et proculdubio in eis non est gratia Spiritus | |
| sancti, id est sacerdotii sanctitas. Nam quod non acceperunt | |
| non habent. Ait enim Petrus Symon: "Non est | |
| pars tibi neque sors in sermone isto, quia existimasti donum | |
| Dei pecunia possidere." -@. 2.+ Nam et uicesimus | |
| nonus canon sanctorum apostolorum, et Actus eorundem, | |
| et tercius et quartus liber Regnorum, alienum omnino a | |
| sacerdotio pronunciant eum, qui aliquando dederit uel acceperit | |
| pecuniam in aliquo tempore, siue ante manus inpositionem, | |
| <S 366><L 1> -366+ | |
| siue post inpositionem. Accipere enim | |
| est quandocumque accipere. | |
| <4 22> -C. XXII.+ <T R> Et qui dat, et qui accipit, ut ordines sacri prestentur, | |
| anathema sit. | |
| <T I> Item ex Concilio Bracarensi II. -[c. 3.]+ | |
| <T T> Placuit, ut de ordinatione clericorum episcopi munera | |
| nulla suscipiant, sed, sicut scriptum est, quod gratis | |
| donante Deo accipiunt gratis dent. Non aliquo precio Dei | |
| gratia et inpositio manuum uenundetur, quia antiqua diffinitio | |
| Patrum ita de ecclesiasticis ordinationibus statuit, | |
| dicens: "Anathema sit danti et accipienti." Propterea, | |
| quia aliquanti multis sceleribus obruti, sancto altario | |
| indigne ministrantes, non hoc testimonio bonorum operum, | |
| sed profusione munerum obtinent, oportet | |
| non per gratiam munerum, sed per diligentem discussionem | |
| prius, deinde per multorum testimonium clericos | |
| ordinare. | |
| <T P> -Gratian.+ Ex hac auctoritate Ambrosii et Gregorii | |
| patet, quod symoniaci (sicut et alii heretici) a fide exorbitant, | |
| et ideo consequenter de illis intelligitur, quod de aliis decernitur. | |
| -IV. Pars.+ -@. 1.+ Item opponitur, quod prophetia donum | |
| Spiritus sancti est, hec autem in ueteri testamento a sanctis | |
| prophetis uendi consueuerat. Unde Saul ad Samuelem pro | |
| uaticinio expetendo non nisi cum munere ire presumpsit. Uxor | |
| <S 367><L 1> -367+ | |
| etiam Ieroboam ad hominem Dei non nisi cum munere accessit. | |
| Item Christus a Iuda uenditus auriculam serui sanauit. Exemplo | |
| itaque Saulis et uxoris Ieroboam patet, quod donum Spiritus | |
| sancti emere uel uendere non est peccatum. Exemplo Christi | |
| liquet, quod Spiritus sanctus, etsi iniuste a symoniacis uenalis | |
| putetur, uirtutis tamen suae non obliuiscitur, nec desinit effectum | |
| suae gratiae etiam uenditus prestare. Sed de prophetia B. Ieronimus | |
| in -[c. 3.]+ Michea conpetenter soluit, malos tantum | |
| accepisse, non bonos denuncians: | |
| <4 23> -C. XXIII.+ <T R> Mali prophetae, non boni prophetiam uendebant. | |
| <T T> "Duces," inquit, "eius in muneribus iudicabant, sacerdotes | |
| eius in mercede respondebant, et prophetae | |
| eius in pecunia diuinabant, et super Dominum requiescebant, | |
| dicentes: Nonne Dominus est in nobis? non uenient super | |
| nos mala. Idcirco propter uos Sion quasi ager arabitur | |
| et Ierusalem ut custodia pomerii erit." Nemo ambigat | |
| Ierusalem propter scelera, que in hoc capitulo leguntur | |
| fuisse subuersam. <T I> Et paulo post: <T T> -@. 1.+ Poterat | |
| Petrus Symoni mago uendere quod petebat; imo poterat | |
| simulare uendentem, (Spiritus enim sanctus nec uendi | |
| nec emi potest); sed oblatam pecuniam cum offerente | |
| dampnauit. -@. 2.+ Nec moueat quemquam illud, quod | |
| in primo libro Regnorum legimus, Saulem uolentem ire | |
| ad Samuelem dixisse puero suo, ad eum se ire non posse, | |
| "quia precium, non est in manu mea," et adiecit: "quarta | |
| pars sicli in manu mea est, hanc dabo uiro Dei, et | |
| adnunciabit uiam nostram." Non enim scriptum est, | |
| quod Samuel acceperit, aut quod illi obtulerint, quin potius | |
| pascuntur a propheta. Sed fac eum accepisse: stipes | |
| magis estimandae sunt tabernaculi quam munera | |
| prophetae. Siclus enim uiginti obolos habet. Quarta pars | |
| ergo sicli quinque sunt oboli. Nostri igitur sacerdotes, | |
| si uolunt uendere prophetiam, et columbam in | |
| cathedris suis proponere, quas Dominus flagello subuertit, | |
| quinque tantum obolorum sint mercede contenti, | |
| qui utinam non precium uillarum, sed quinque obolos | |
| acciperent. -@. 3.+ Hoc ipsum sonat in tercio Regnorum | |
| libro, de uxore Ieroboam ad hominem Dei, pergente, | |
| que non nisi decem panes obtulit et crustulam | |
| et uas mellis. Hec magis in sumptus | |
| prophetae reputanda sunt quam munera prophetiae, | |
| licet potuerint hi, qui ad ariolos ire consueuerant | |
| ex mala eorum consuetudine id ipsum existimasse | |
| de prophetis, et uoluisse sanctis uiris offerre | |
| <S 368><L 1> -368+ | |
| quod diuinis offerre consueuerant. -@. 4.+ Unde in | |
| quarto libro Regum legitur: "quod Eliseus uenit | |
| Damascum, et Benadad rex Siriae egrotabat, nunciaueruntque | |
| ei, dicentes: Venit uir Dei huc, ait rex ad | |
| Azahel: Tolle tecum munera, et uade in occursum uiri | |
| Dei, et consule Dominum per eum, dicens, si euadere de | |
| hac infirmitate potero. Iuit ergo Azahel in occursum eius, | |
| habens secum munera, et omnia bona Damasci, onera quadraginta | |
| camelorum." Sed non sunt credendi accepisse, | |
| sicut de eodem Eliseo legitur, quod Naaman mundatus | |
| a lepra obtulit ei munera, dicens: "Obsecro, ut | |
| accipias benedictionem a seruo tuo. At ille respondit: | |
| Viuit Dominus, ante quem sto, quia non accipiam. Cumque | |
| uim faceret, penitus non acquieuit." | |
| <4 24> -[C. XXIV.]+ | |
| <T I> Idem in eodem. | |
| <T T> Numquam diuinatio in bonam partem accipitur. | |
| Videbantur sibi quidem esse prophetae, sed | |
| quia pecuniam accipiebant, prophetia eorum facta est | |
| diuinatio. | |
| <T P> -Gratian.+ Cum ergo secundum Ieronimum boni prophetae | |
| non munera prophetiae accipiebant, sed stipes tabernaculi, malis | |
| autem, qui accipiebant, prophetia, que donum Dei uidebatur | |
| in diuinationem, que diabolica est, conuertebatur, quid aliud colligitur, | |
| nisi quod symoniacis (quod superius dictum est) nulla spiritualis | |
| gratia cooperatur? Cum enim in sacramentis | |
| "neque qui plantat, neque qui rigat, est aliquid sed qui | |
| incrementum dat, Deus," quis operatur in eis, si Dominus, | |
| qui incrementum dat, in eis non lucet, sed est otiosus? Item, | |
| quod dicitur de Christo, quod sicut Christus uenditus restituit | |
| auriculam Malco, et fecit miracula, sic et Spiritus sanctus possit | |
| uendi, et in ipsa uendicione gratiam suam operari, non ualet | |
| hec similitudo. Non enim hoc operatur Spiritus sanctus spiritualiter | |
| in perfidis mercimoniis auaritiae, quod Christus gessit corporaliter | |
| certi misterii causa ad exemplum patientiae. Si enim | |
| omnifaria est similitudo, cum credatur posse uendi, ut Christus, | |
| credatur etiam Spiritus sanctus posse crucifigi, quod inpossibile | |
| est. Potest etiam intelligi (ut a similitudine non recedamus), | |
| quod sicut Christus uenditus non uenditori uel ementi, sed eis, qui | |
| nescientes aderant, dona suae gratiae contulit, pro quibus etiam | |
| in cruce supplicauit, sic et Spiritus sanctus non uendenti uel | |
| ementi, sed his, qui de manibus eorum ignorantia ducti sacramenta | |
| dominica accipiunt, suae gratiae effectum largiri probatur. -@. 1.+ | |
| Item obicitur, quod etsi malum sit ecclesiastica emere, tamen | |
| <S 369><L 1> -369+ | |
| sepe sinistra principia ad felices perueniunt exitus. Ut Iacob per | |
| subplantacionem peruenit ad benedictionem, ut seges, que leprosa | |
| manu seritur, munda tamen metitur, ut ex adulterino concubitu | |
| pulcra soboles nascitur: sic et pecunia, que per symoniam | |
| acquiritur, felicem habet exitum, cum pauperibus profutura | |
| erogatur. Sed nichil horum symoniacis patrocinatur. | |
| Ait enim Leo -[Episcopus]+ ad Mauros Episcopos: -[epist. | |
| LXXXV. al. LXXXVII.]+ | |
| <4 25> -C. XXV.+ <T R> Que malo inchoantur principio, non bono | |
| peraguntur exitu. | |
| <T T> Principatus, quem aut seditio extorsit, aut ambitus | |
| occupauit, etiamsi moribus atque actibus non offendit, | |
| ipsius tamen uitii sui est perniciosus exemplo. Et | |
| difficile est, ut bono peragantur exitu, que malo sunt inchoata | |
| principio. | |
| <4 26> -C. XXVI.+ <T R> Non superedificatur bonum opus, ubi Christus | |
| fundamentum non est. | |
| <T I> Item Gregorius. -[Anastasio]+ Antioceno Episcopo. | |
| -[lib. VII. epist. 47. Indict. 2.]+ | |
| <T T> Cum Paulus dicat: "Fundamentum aliud nemo potest | |
| ponere, preter id, quod positum est, quod est Christus | |
| Iesus," consequenter probatur, quia ubi Christus non est | |
| fundamentum, nullum boni operis est superedificium. | |
| <4 27> -C. XXVII.+ <T R> Non potest fieri elemosina ex pecunia symoniace | |
| adquisita. | |
| <T I> Idem Siagrio Episcopo. -[lib. VII. epist. 110.]+ | |
| <T T> Non est putanda elemosina, si pauperibus dispensetur | |
| quod ex illicitis rebus adquiritur, quia qui hac | |
| intentione male accipit, ut bene dispenset, grauatur | |
| potius quam iuuetur. -@. 1.+ Unde etiam certum | |
| est, quia etsi monasteria uel xenodochia uel quid | |
| aliud ex pecunia, que pro sacris ordinibus datur, construantur, | |
| non proficit mercedi. -@. 2.+ Ne ergo sub | |
| obtentu elemosinae cum peccato aliquid studeamus accipere, | |
| prohibet scriptura, dicens: "Hostiae inpiorum | |
| abhominabiles sunt, que offeruntur ex scelere." Quicquid | |
| enim in Dei sacrificio ex scelere offertur, omnipotentis | |
| Dei non placat iracundiam, sed irritat. Hinc | |
| rursus scriptum est: "Honora Dominum de tuis iustis | |
| laboribus." Qui ergo male tollit, ut quasi bene prebeat, | |
| constat sine dubio, quia Dominum non honorat. Hinc quoque | |
| <S 370><L 1> -370+ | |
| per Salomonem dicitur: "Qui offert sacrificium de | |
| substantia pauperis, ac si uictimet filium in conspectu | |
| patris." Quantus autem dolor sit patris, perpendamus, | |
| si in eius conspectu filius uictimetur, et hinc | |
| facile cognoscitur, quantus apud Deum dolor exasperatur, | |
| quando ei sacrificium ex rapina tribuitur. Nimis | |
| ergo declinandum est, sub obtentu elemosinae peccata | |
| symoniacae hereseos perpetrare. Nam aliud est propter | |
| peccata elemosinas facere, aliud propter elemosinas peccata | |
| committere. <T I> Et post pauca: <T T> -@. 3.+ Quisquis igitur | |
| sacerdotium non ad elationis pompam, sed ad utilitatem | |
| adipisci desiderat, prius uires suas cum eo, quod est | |
| subiturus, onere metiatur, ut si est inpar abstineat, et | |
| ad id cum metu etiam, cui se sufficere existimat, accedat. | |
| <4 28> -C. XXVIII.+ <T R> Pastor symoniacus nullam ouibus prebet | |
| medelam. | |
| <T I> Idem Theodorico et Theoberto Regibus Francorum. | |
| -[libro VII., ep. 114.]+ | |
| <T T> Fertur symoniaca heresis (que prima contra Dei | |
| ecclesiam diabolica subplantatione subrepsit, et in ipso | |
| ortu suo zelo apostolicae ultionis percussa atque dampnata | |
| est) in regni uestri finibus dominari, cum in sacerdotibus | |
| fides sit eligenda cum uita. Si enim uita deest, | |
| fides meritum non habet, B. Iacobo attestante, qui ait: | |
| "Fides sine operibus mortua est." Que enim opera esse | |
| ualeant sacerdotis, qui honores tanti sacramenti conuincitur | |
| obtinere per premium? <T I> Et post pauca: <T T> -@. 1.+ Hinc | |
| igitur non solum in ordinatoris et ordinati anima letale | |
| uulnus infigitur, uerum etiam excellentiae uestrae regimen | |
| episcoporum uestrorum culpa (quorum magis | |
| intercessionibus iuuari debuerat) pregrauatur. Si enim is | |
| dignus sacerdotio creditur, cui non actionis merita, sed | |
| premiorum copia suffragatur, restat, ut nichil sibi in | |
| ecclesiasticis honoribus grauitas, nichil sibi defendat | |
| industria, sed totum auri profanus amor obtineat. Et, dum | |
| uitia honor remunerat, in locum ultoris is fortasse, | |
| qui fuerat ulciscendus, adducitur, atque hinc sacerdotes | |
| non proficere, sed perire potius iudicantur. | |
| Vulnerato namque pastore quis curandis ouibus adhibet | |
| medicinam? aut quomodo populum orationis | |
| clipeo tueatur, qui iaculis hostium se feriendum exponit? | |
| aut qualem fructum de se producturus est, | |
| cuius graui peste radix infecta est? Maior ergo metuenda | |
| est locis illis calamitas, ubi tales intercessores ad locum | |
| <S 371><L 1> -371+ | |
| regiminis adducuntur, qui Dei in se magis iracundiam | |
| prouocent, quam per semetipsos placare debuerant. | |
| <T P> -Gratian.+ Cum ergo secundum Leonem symonia non bono | |
| peragatur exitu, secundum Gregorium nullum boni operis sequatur | |
| edificium, nec est putanda elemosina, que ex | |
| precio symoniae erogatur pauperibus, uulnerato pastore | |
| medicina non adhibetur curandis ouibus, de infecta radice | |
| fructus non producitur, maior etiam calamitas in futuro | |
| metuitur, de tam sinistro principio quis felix exitus | |
| speratur? | |
| Hinc Augustinus ait: | |
| <4 29> -C. XXIX.+ <T R> Symoniacorum sacramenta effectu gratiae carent. | |
| <T T> Sicut eunuchus fuit, qui Ioseph conparauit, ita qui | |
| gratiam mercatur, uiuum semen non habet siccis genitalibus. | |
| Sic quoque ignis sacrificii, qui per septuaginta annos | |
| Babilonicae captiuitatis sub aqua uixerat, extinctus est, | |
| Antiocho Iasoni uendente sacerdotium, quod significauit | |
| ignem Spiritus sancti non lucere in symoniacis sacramentis. | |
| <T P> -Gratian.+ Quid in his similitudinibus B. Augustinus notare | |
| uoluit, nisi quia sacramenta symoniacorum (sicut et ceterorum | |
| hereticorum) licet sint uera quantum ad formam, inania tamen et | |
| falsa sunt quantum ad effectum, cum non possint in cordibus | |
| hominum gignere uel accendere celestem gratiam? | |
| -V. Pars.+ -@. 1.+ Sed obicitur illud Augustini contra hereticos: | |
| -[tractatu V. super euangelium Iohannis]+ | |
| <4 30> -C. XXX.+ <T R> Siue bonus, siue malus sit minister, per utrumque | |
| Deus effectum gratiae confert. | |
| <T T> Si fuerit iustus minister, conputo eum cum Paulo, | |
| qui gloriam suam non querit, dicens: "Ego plantaui, | |
| Apollo rigauit, Deus autem incrementum dedit." Qui | |
| uero superbus fuerit minister cum zabulo conputatur, | |
| sed non contaminatur donum Christi, quia per illum | |
| purus fluuius transit, et uenit ad fertilem terram. Scio, | |
| quia lapis ex aqua fructum ferre non potest, et per | |
| lapideos canales transit aqua ad areolas, in canali lapideo | |
| nichil generat; sed ortus plurimum fructum affert. | |
| Spiritualis enim uirtus sacramenti ut lux pura | |
| ab illuminandis excipitur; sed per inmundos transiens | |
| non coinquinatur. | |
| <4 31> -C. XXXI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ad Vincentium Donatistam. -[ep. XLVIII.]+ | |
| <T T> Ex catholica ecclesia sunt omnia sacramenta dominica, | |
| <S 372><L 1> -372+ | |
| que sic habetis et datis, sicut habebantur et dabantur | |
| prius, quam inde exiretis. | |
| <4 32> -C. XXXII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item ad Donatistas. -[lib. V. c. 19.]+ | |
| <T T> Sic autem Deus adest sacramentis et uerbis suis, | |
| per quoslibet administrentur, quorum sacramenta et | |
| uerba recta sunt, sicut mali homines, quibus nichil | |
| prosunt, ubique peruersi sunt id est intus et foris. | |
| <4 33> -[C. XXXIII.]+ | |
| <T I> Item. -[lib IV. de bapt. contr. Donatistas, c. 12.]+ | |
| <T T> Nec foris ergo, nec intus quisquam, qui ex parte | |
| diaboli est, potest in se, uel in quoquam maculare | |
| sacramentum, quod Christi est. | |
| <4 34> -C. XXXIV.+ <T R> Sacramenta, que non mutantur, catholicis et | |
| hereticis communia probantur. | |
| <T I> Idem -[Augustinus]+ ad Emeritum. -[epist. CLXIV.]+ | |
| <T T> Sacramenta, que non mutastis, sicut habetis approbantur | |
| a nobis, ne forte, cum uestram prauitatem corrigere | |
| uolumus, illis ministeriis, que in uestra prauitate | |
| deprauata non sunt, sacrilegam faciamus iniuriam. Neque | |
| Saul deprauauerat unctionem, quam acceperat, cui unctioni | |
| Dauid pius exhibuit sepius tantum honorem. | |
| <4 35> -C. XXXV.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem ad Donatistas. | |
| <T T> Sicut ficti ueraciter non ficte recipiunt, nec | |
| eorum baptisma reprobatur, sic et illa, que scismatici et | |
| heretici, non aliter habent, nec aliter agunt quam uera | |
| ecclesia, dum ad nos ueniunt, non emendamus, sed potius | |
| approbamus. | |
| <4 36> -C. XXXVI.+ <T R> Non fugiantur sacramenta, a quocumque | |
| ministrentur. | |
| <T I> Idem contra Petilianum. -[lib. III. c. 9.]+ | |
| <T T> Neque in homine bono aliquis Dei sacramenta fugiat | |
| neque in homine malo. | |
| <4 37> -C. XXXVII.+ <T R> Hominum malitia sacramenta non profanat. | |
| <T I> Idem in libro de baptismo. -[contra Donatistas, | |
| l. VI. c. 44.]+ | |
| <T T> Nonne Sodomitae ethnici erant, id est gentiles? Peiores | |
| <S 373><L 1> -373+ | |
| ergo Iudei, quibus Dominus dicit: "Tollerabilius erit | |
| Sodomis in die iudicii quam uobis," et quibus Propheta | |
| dixit: "Iustificastis Sodomam," id est, conparatione | |
| uestra iusta facta est. Numquid tamen ideo sacramenta | |
| diuina, que apud Iudeos talia erant, quales et | |
| ipsi erant? que Dominus quoque ipse suscepit, et ad ea | |
| celebranda leprosos, quos mundauerat, misit, et ea | |
| Zachariae ministranti angelus astitit, eumque in templo | |
| sacrificantem exauditum esse nuntiauit. Hec eadem sacramenta | |
| et in bonis hominibus illius temporis erant, et in malis | |
| peioribus quam sint ethnici, quandoquidem in malicia Sodomitis | |
| prelati sunt, et tamen illa sacramenta in utrisque erant | |
| integra et diuina. Nam et ipsi gentiles, si quid diuinum | |
| et rectum in doctrinis suis habere potuerunt, non inprobauerunt | |
| sancti nostri, quamuis illi per suas supersticiones, | |
| et ydololatriam, et superbiam, ceterosque perditos | |
| mores detestandi essent, et, nisi corrigerentur, diuino | |
| iudicio puniendi. | |
| <4 38> -C. XXXVIII.+ <T R> Sacramenta mali habere possunt, licet uirtutem | |
| Spiritus sancti habere non possint. | |
| <T I> Idem. -[lib. III. cap. 16.]+ | |
| <T T> Multae autem operationes sunt Spiritus sancti, quas | |
| idem Apostolus cum quodam loco commemorasset, | |
| ita conclusit: "Omnia autem hec operatur unus | |
| atque idem Spiritus, diuidens propria unicuique prout | |
| uult." Cum ergo aliud sit sacramentum, quod habere etiam | |
| Symon magus potuit, aliud prophetia, que in malis etiam | |
| hominibus fieri solet, ut in Saul, aliud operatio eiusdem | |
| Spiritus, quam nisi boni habere non possunt, id est | |
| karitas; quodlibet heretici et scismatici accipiant | |
| "karitas, que operit multitudinem peccatorum," proprium | |
| donum est catholicae unitatis et pacis, nec eius | |
| donum in omnibus, quia nec omnes sunt eius. | |
| <4 39> -C. XXXIX.+ <T R> Licet sacramenta mali ministrent, remissionem | |
| peccatorum non prestant. | |
| <T I> Idem. -[eodem libro, c. 18.]+ | |
| <T T> Remissionem peccatorum auari non dant, que | |
| per orationem, id est per columbae gemitum, | |
| datur, quicumque baptizet, si ad eius pacem illi pertinent, | |
| quibus datur. Non enim raptoribus et feneratoribus | |
| dicit Dominus: "Si cui dimiseritis peccata, dimittuntur | |
| illi; si cui tenueritis, tenebuntur." Foris quidem nec | |
| ligari aliquis potest, nec solui, ubi non sit qui alium | |
| ligare possit, an soluere sed soluitur qui cum columba | |
| <S 374><L 1> -374+ | |
| fecerit pacem, et ligatur qui cum columba non habet pacem, | |
| siue aperte foris sit, siue intus esse uideatur. | |
| <T P> -Gratian.+ Si ergo sacramenta in modum lucis ab inmundis | |
| coinquinari non possunt, si in morem puri fluuii per lapideos | |
| canales ad fertiles areolas perueniunt, patet quod symoniaci sacramentum | |
| unctionis sibi quidem inutiliter et perniciose habent, aliis | |
| autem utiliter et salubriter eandem unctionem administrant. Sicut | |
| ergo sunt uera sacramenta hereticorum quantum ad formam, ita | |
| sunt uera et non inania quantum ad effectum. | |
| -VI. Pars.+ Sed notandum est, quod sacramentorum | |
| alia sunt dignitatis, alia necessitatis. Quia enim necessitas | |
| non habet legem, sed ipsa sibi facit legem, illa sacramenta, que | |
| saluti sunt necessaria, quia iterari non possunt, cum sint uera, | |
| auferri uel amitti non debent, sed cum penitentia rata esse permittuntur. | |
| Illa uero sacramenta, que sunt dignitatis, nisi digne | |
| fuerint administrata ita ut digni digne a dignis prouehantur, | |
| dignitates esse desinunt, non ut minuatur ueritas sacramenti, | |
| sed ut cesset offitium administrandi, uel loco, uel tempore, uel | |
| promotione. | |
| Loco, ut ait Leo: -[ad Rusticum Narbonensem Episcopum | |
| epistola XC. al XCII. cap. I.]+ | |
| <4 40> -C. XL.+ <T R> De his qui a pseudoepiscopis ordinantur. | |
| <T T> Si qui a pseudoepiscopis ordinati fuerint, | |
| potest rata haberi talis ordinatio, ita ut in | |
| ipsis ecclesiis perseuerent. Aliter uana habenda est | |
| ordinatio talis. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce aliquis a pseudoepiscopis ordinatus, si | |
| locum suae ordinationis mutauerit, uana est et sine amministratione | |
| erit talis ordinatio. | |
| Tempore, ut ait Innocentius -[epist. XXII. c. 5.]+ de | |
| ordinatis a Bonoso: | |
| <4 41> -C. XLI.+ <T R> Que pro necessitate conceduntur, eadem cessante | |
| cessabunt. | |
| <T T> Quod pro necessitate temporis statutum est, cessante | |
| necessitate debet cessare pariter quod urgebat, | |
| quia alius est ordo legitimus, alia usurpatio. | |
| <T P> -Gratian.+ Ergo aliquis alio tempore ab eo, qui Bonoso | |
| sit similis, ordinatus, cessabit ab amministratione, que pro necessitate | |
| illius temporis fuit permissa. | |
| Item promotione, ut ait Leo: -[epistola III. ad Iulianum | |
| Aquilegiensem]+ | |
| <4 42> -C. XLII.+ <T R> Qui ab hereticis redeunt, sine spe promotionis in | |
| suis ordinibus recipi possunt. | |
| <T T> Si quis hereticae communionis contagione se macularit, | |
| <S 375><L 1> -375+ | |
| hoc in magno beneficio habet, si adempta omni | |
| spe promotionis in quo inuenitur ordine permaneat. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce si clericus uel ordinatione, uel quolibet | |
| sacramento hereticis communicat, cessans a promotione uix | |
| in suo ordine perseuerat. Non est enim de hoc sacramento ut | |
| de ceteris; cetera enim uel ad culpas abluendas dantur, ut baptismus | |
| et penitentia, uel pro culpis non in eternum, sed ad horam | |
| negantur, ut eucharistia, que in articulo mortis penitenti etiam | |
| de nefariis peccatis conceditur: hoc solum non solum pro culpa, | |
| sed etiam pro infamia interdicitur, etiam pro inminuta mundiciae | |
| suae, uel extrinsecae, uel intrinsecae perfectionis | |
| prerogatiua, ut bigamis, uel uiduae maritis, uel illiteratis, uel | |
| corporis qualibet parte uitiatis denegatur, quibus tamen baptismus | |
| uel eucharistia non negatur. Potest etiam talis cuncta | |
| sacramenta administrare, qui istud solum non ualet conferre. | |
| Unde Leo ait: -[ad Episcopos Africae, epist. LXXXV. al. | |
| LXXXVII. cap. 2.]+ | |
| <4 43> -C. XLIII.+ <T R> De episcopis, qui consecrant, qualem | |
| consecrare non licet. | |
| <T T> Si qui episcopi talem consecrauerint sacerdotem, | |
| qualem esse non liceat, etiamsi aliquo modo dampnum | |
| proprii honoris euaserint, ordinationis tamen ius ulterius | |
| non habebunt, nec illi umquam sacramento intererunt, | |
| quod inmerito prestiterunt. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce cum honoris periculum euadant, ut cetera | |
| sacramenta sacerdotaliter administrare permittantur, ab hoc solo | |
| non modo pro heresi uel qualibet maiori culpa, sed etiam pro | |
| negligentia remouentur. In quibus omnibus sollicite notandum | |
| est, quod sacramentum sacerdotalis promotionis pre ceteris omnibus | |
| magis accurate et digne dandum uel accipiendum est, quia | |
| nisi ita collatum fuerit, eo desinet esse ratum, quo non | |
| fuerit rite perfectum. Cetera enim sacramenta unicuique | |
| propter se dantur, et unicuique talia fiunt quali corde uel conscientia | |
| accipiuntur. Istud solum non propter se solum, sed | |
| propter alias datur, et ideo necesse est, ut uero corde mundaque | |
| conscientia, quantum ad se, sumatur, quantum ad alios uero | |
| non solum sine omni culpa, sed etiam sine omni infamia, | |
| propter fratrum scandalum, ad quorum utilitatem, non solum ut | |
| presint, sed etiam ut prosint, sacerdotium datur. | |
| Unde Ieronimus in Michea: | |
| <4 44> -C. XLIV.+ <T R> Symoniaci rei sunt infidelitatis eorum, qui | |
| scandalizantur. | |
| <T T> Hii, quoscumque de asseclis suis ordinantes, | |
| <S 376><L 1> -376+ | |
| et uitam eorum in scandalum populi exponentes, rei | |
| sunt infidelitatis eorum, qui scandalizantur. | |
| <T P> -Gratian.+ Reuera enim qui ad hoc eliguntur, ut ceteris | |
| presint, sicut preordinantur dignitate, sic preminere debent | |
| sanctitate. Alioquin cur ceteris preferuntur, qui nulla meritorum | |
| gratia a ceteris assumuntur? Unde Simacus Laurentio | |
| Mediolanensi Episcopo: | |
| <4 45> -C. XLV.+ <T R> Sicut honore, ita et scientia quisque | |
| precellere debet. | |
| <T T> Vilissimus conputandus est, nisi precellat scientia et | |
| sanctitate, qui est honore prestancior. | |
| -VII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Patet ergo illud Augustini (sacramenta | |
| uidelicet Christi per hereticos ministrata suo non carere | |
| effectu) non de omnibus intelligi generaliter, sed de sacramento | |
| baptismatis. | |
| Unde idem Augustinus ait: -[tract. V. in Iohannem]+ | |
| <4 46> -C. XLVI.+ <T R> Baptismus sine per bonum, siue per malum | |
| ministretur, reiterari non debet. | |
| <T T> Dedit baptismum Iudas, et non est baptizatum post Iudam, | |
| dedit Iohannes, et baptizatum est post Iohannem, quia | |
| qui datus est a Iuda, baptismus Christi est, qui a | |
| Iohanne, Iohannis erat. Non Iudam Iohanni, sed baptisma | |
| Christi, etiam per Iudae manus datum, Iohannis | |
| baptismo recte preponimus. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Quos | |
| Iudas, baptizauit et Christus, sic ergo quos | |
| baptizat ebrius, homicida, adulter, Christus | |
| baptizat. <T I> Item. <T T> -@. 2.+ Sacramentum | |
| ecclesiae tam magnum est, ut nec homicida ministrante | |
| polluatur. | |
| <4 47> -C. XLVII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item contra Donatistas. -[lib. IV. c. 4.]+ | |
| <T T> Sicut urgeri uideor, cum mihi dicitur: ergo hereticus | |
| dimittit peccatum? sic et ego urgeo, cum dico: ergo | |
| cum iuste baptizat, auarus, religionis simulator | |
| dimittit peccata? Si per uim sacramenti, sicut | |
| ille et ille; si per meritum suum, nec ille nec ille. | |
| Illud enim sacramentum et in malis hominibus | |
| Christi esse cognoscitur, in corpore autem unicae columbae, | |
| inmaculatae nec ille, nec ille inuenitur. | |
| <S 377><L 1> -377+ | |
| Ut si cuius manus esset arida, uerum quidem esse | |
| membrum, quamuis sine sanguine inefficax esset, et | |
| mortuum sic et fides cum sit uera, tamen sine operibus | |
| mortua est. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Sic in heresi baptizatus | |
| in nomine sanctae Trinitatis non fit tamen templum Dei, si | |
| ab heresi non recesserit, quomodo neque in auaritia in | |
| eodem nomine baptizatus fit templum Dei, si ab auaritia non | |
| recedat, que est ydolorum seruitus. | |
| -VIII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ex his itaque uerbis apparet, | |
| baptisma, quod ab hereticis tribuitur, uirtute sua remissionem conferre | |
| peccatorum. | |
| Sed idem Augustinus econtra testatur in libro -[VI.]+ de | |
| baptismo -[contra Donatistas, c. 1.]+ dicens: | |
| <4 48> -C. XLVIII.+ <T R> Baptisma Christi, etsi nulla peruersitate | |
| uioletur, apud hereticos tamen caret effectu. | |
| <T T> Etiam corde tardiores intelligunt, baptismum Christi | |
| nulla peruersitate dantis uel accipientis posse uiolari. | |
| Sed quia aliud est sacramentum ab effectu sacramenti, cum | |
| eos, qui in ipsa unitate ecclesiae perdite uiuunt, constet remissionem | |
| peccatorum nec dare, nec habere posse, quia non | |
| malignis, sed bonis filiis dictum est: "Si cui dimiseritis | |
| peccata, dimittentur, cui tenueritis, tenebuntur," | |
| patet ergo hereticos dare tantum uel accipere sacramentum | |
| baptismi. | |
| <4 49> -[C. XLIX.]+ | |
| <T I> Item in uerbis Domini de blasphemia Spiritus. | |
| <T T> Corporalia sacramenta, que portant et celebrant etiam | |
| segregati ab unitate corporis Christi, formam habere | |
| pietatis possunt. Virtus uero inuisibilis et spiritualis ita | |
| in eis esse non potest, quemadmodum sensus non sequitur | |
| membrum, quando amputatur a corpore. | |
| <4 50> -C. L.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Ambrosius in libro de initiandis rudibus. | |
| <T T> Non sanat baptismus perfidorum, non mundat, sed polluit, | |
| quia in diluuio aquarum ad Deum non approximabunt, | |
| quia, ut per Apostolum dicitur, "quicquid | |
| ex fide non est, peccatum est," et ipsis, qui faciunt, | |
| et quibus faciunt non solum non prodest, sed ad iudicium | |
| est. | |
| <S 378><L 1> -378+ | |
| <4 51> -C. LI.+ <T R> Per manus inpositionem confirmantur qui ab | |
| hereticis baptisma accipiunt. | |
| <T I> Item Leo Papa ad Nicetem Episcopum. -[epist. LXXVII. | |
| al. LXXIX. c. 7.]+ | |
| <T T> Hi, qui baptismum ab hereticis acceperunt, cum antea | |
| baptizati non fuissent, sola Spiritus sancti inuocatione per | |
| inpositionem manus confirmandi sunt, quia formam | |
| tantum baptismi sine sanctificationis uirtute sumpserunt. | |
| Et hanc regulam, ut scitis, seruandam in omnibus | |
| ecclesiis predicamus, ut lauacrum semel initum nulla iteracione | |
| uioletur, dicente Apostolo: "Unus Deus, una | |
| fides, unum baptisma," cuius ablutio nulla iteracione | |
| temeranda est, sed, ut diximus, sola sanctificatio sancti | |
| Spiritus inuocanda, ut quod ab hereticis nemo accipit | |
| a catholicis sacerdotibus consequatur. | |
| -IX. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sed notandum est, quod heretici, ut | |
| Arriani et Sabelliani, quorum alii inequalitatem, alii indiscretionem | |
| personarum confitebantur, baptisma non in forma ecclesiae, sed | |
| suae peruersitatis ministrabant. -@. 1.+ De his specialiter Ambrosius | |
| locutus est, dicens: "Non sanat baptismus perfidorum, | |
| etc." ut etiam rebaptizentur et reordinentur unde in | |
| Niceno Concilio -[c. 19.]+ statutum est: | |
| <4 52> -C. LII.+ <T R> Rebaptizentur et ordinentur qui de Paulianistis | |
| et Cathafrigis ad ecclesiam redeunt. | |
| <T T> Si quis confugerit ad ecclesiam catholicam de Paulianistis | |
| et Cathafrigis statutum sit, rebaptizari eos | |
| omnino debere. Si qui uero clerici erant apud eos, siquidem | |
| inculpati fuerint et irreprehensibiles, rebaptizandi | |
| sunt, rursus etiam ordinentur ab episcopo ecclesiae | |
| catholicae. Si uero examinati minus apti fuerint deprehensi, | |
| deponi eos oportet. Similiter autem et circa diacones | |
| et de omnibus, qui in eodem clero inueniuntur, | |
| eadem forma seruabitur. | |
| <4 53> -[C. LIII.]+ | |
| <T I> Item Innocentius. -[ad Episcopos Macedoniae, | |
| epist. XXII. c. 5]+ | |
| <T T> Paulianistae in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti | |
| minime baptizant et Nouatiani iisdem nominibus | |
| tremendis baptizant, nec apud istos de unitate potestatis | |
| diuinae, hoc est Patris, Filii ei Spiritus sancti, questio | |
| aliquando commota est etc. | |
| <S 379><L 1> -379+ | |
| <T P> -Gratian.+ Alii formam ecclesiae in baptizando seruant. | |
| Sed dum ab eis baptizantur, qui in heresi uel scismate eis communicant, | |
| sacramentum quidem baptismi ab eis accipiunt, | |
| uirtutem uero non consecuntur, quam sine fide nullus consequi | |
| potest. Unde de Domino dicitur, quod in patria sua non poterat | |
| facere signum propter incredulitatem eorum. | |
| Item Augustinus in omelia LXXX: | |
| <4 54> -C. LIV.+ <T R> Dum uerbum accedit ad elementum, fit sacramentum. | |
| <T T> Detrahe uerbum, quid est aqua nisi aqua? | |
| accedit uerbum ad elementum, et fit sacramentum. -@. 1.+ | |
| Unde ista tanta uirtus aquae, ut corpus tangat et cor abluat, | |
| nisi faciente uerbo? non quia dicitur, sed quia creditur. | |
| Nam et in ipso uerbo aliud est sonus transiens, aliud uirtus | |
| manens. | |
| <T P> -Gratian.+ De his etiam, qui in heresi uel scismate baptizantur, | |
| scribit Augustinus, ad Petrum Diaconum, -[c. 36.]+ dicens: | |
| <4 55> -C. LV.+ <T R> Extra ecclesiam baptizati si ad ecclesiam non redierint | |
| perniciem sibi accumulant. | |
| <T T> Firmissime tene et nullatenus dubites, extra ecclesiam | |
| baptizatis, si ad ecclesiam non redierint, baptismo cumulari | |
| perniciem. Tantum enim ualet ecclesiasticae societatis | |
| communio ad salutem, ut baptismo non saluetur cui ibi | |
| non datur, ubi oportet ut detur. | |
| <4 56> -C. LVI.+ <T R> Inutilia sunt dona, que preter ecclesiae | |
| unitatem habentur. | |
| <T I> Idem. -[tractatu XIII. ad c. 3. Iohannis]+ | |
| <T T> Teneamus, unitatem fratres mei. Preter unitatem et | |
| qui facit miraculum nichil est; in unitate erat populus | |
| Israel, et non faciebat miracula; preter unitatem erant | |
| magi Pharaonis, et faciebant similia Moysi. Populus | |
| Israel, ut dixi, non faciebat miracula. Qui erant saluandi | |
| apud Deum, qui faciebant miracula, an qui | |
| non faciebant? Petrus apostolus resuscitauit mortuum. | |
| Symon magus fecit multa. Erant quidam Christiani, | |
| qui non poterant facere quod faciebat Petrus, nec quod | |
| faciebat Symon. Sed inde gaudebant? quia nomina | |
| eorum scripta erant in celo. | |
| <4 57> -C. LVII.+ <T R> Baptisma semel traditum non est reiterandum. | |
| <T I> Item Leo ad Nicetem Episcopum. -[epist. LXXVII. al. | |
| LXIX. c. 7.]+ | |
| <T T> Hanc regulam seruandam in omnibus ecclesiis | |
| predicamus, ut lauacrum semel initum nulla iteracione | |
| uioletur, dicente Apostolo: "Unus Deus, una fides, | |
| unum baptisma," cuius ablutio nulla reiteracione uiolanda | |
| <S 380><L 1> -380+ | |
| est, sed, sola sanctificatio Spiritus inuocanda, | |
| ut quod ab hereticis nemo accipit a catholicis | |
| sacerdotibus consequatur. | |
| -X. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Nemo in heresi uel scismate constitutus | |
| intelligendus est. Ceterum, si cum fidei integritate et | |
| animi puritate de manu hereticorum aliquis in forma ecclesiae | |
| baptisma acceperit, tunc inpletur illud Augustini: "Per | |
| lapideum canalem aqua transit ad areolas." Et iterum: | |
| "Spiritualis uirtus sacramenti, etc." | |
| <4 58> -C. LVIII.+ <T R> Etiam per malos boni colliguntur. | |
| <T I> Item -[Augustinus]+ de blasphemia Spiritus sancti. | |
| <T T> Spiritus sanctus in sancta ecclesia etiam isto tempore, | |
| quo uelud granum attrituratur cum palea, sic | |
| operatur, ut nullius ueram confessionem aspernetur, nullius | |
| simulatione fallatur, atque ita reprobos fugiat, ut etiam | |
| per illorum ministerium probos colligat. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce quando ab hereticis baptisma cum sua uirtute | |
| accipitur, cuius tam necessaria amministracio est, ut nec | |
| etiam a paganis datum possit reiterari. Unde in ecclesiastica | |
| ystoria legitur, quod Alexander episcopus Alexandriae, cum | |
| Petri Martiris solempnia celebraret, post expleta missarum sacramenta | |
| uidit super oram maris puerorum ludum, imitantium, ut | |
| solet fieri, episcopum, et gerentium ea, que in ecclesia geri mos | |
| est. Mox eos ad se perduci iubet, et quid egissent percunctatur. | |
| Illi rei ordinem pandunt, baptizatos a se esse quosdam cathecuminos | |
| confitentur per Athanasium puerum, qui illis fuerat episcopus | |
| simulatus. Ubi ex responsis eorum uidit secundum | |
| religionis nostrae ritum cuncta constare, statuit illis, quibus | |
| integris interrogationibus et responsionibus aqua fuerat infusa, | |
| iterari baptismum non debere, sed adinpleri ea, que sacerdotibus | |
| est mos. | |
| Hinc etiam Ysidorus ait: | |
| <4 59> -C. LIX.+ <T R> De his, qui per ignorantiam ordinantur | |
| antequam baptizentur. | |
| <T T> Si quis per ignorantiam ordinatur antequam baptizetur, | |
| debent ab eo baptizati iterum rebaptizari, et ipse | |
| ulterius non ordinetur. Sed Romanus Pontifex non hominem | |
| iudicat, qui baptizat, sed Spiritum Dei subministrare | |
| gratiam credit baptismi, licet paganus sit, qui baptizat. | |
| <P 1> -[PALEA.+ | |
| <4 60> -C. LX.+ | |
| <T I> Ex Concilio apud Compendium. | |
| <T T> Si presbiter ordinatus deprehenderit se non esse | |
| baptizatum, baptizetur et ordinetur iterum. -]+ <P 0> | |
| <S 381><L 1> -381+ | |
| -Gratian.+ <T P> Quod autem cetera sacramenta ab hereticis ministrari | |
| non possint, testatur Ieronimus in Aggeo Propheta: | |
| -[cap. 2.]+ | |
| <4 61> -C. LXI.+ <T R> Non placent Deo que ab hereticis offeruntur. | |
| <T T> Sic populus iste hereticorum omnium est in conspectu | |
| meo, dicit Dominus, omne, quod fecerint, quod mihi | |
| obtulerint, uel uota, uel pro salute, uel pacifica, uel pro | |
| peccato, uel holocaustis siue elemosinas | |
| siue ieiunia uel corporis castitatem contaminata | |
| erunt in conspectu meo. Quamuis enim sancta uideantur | |
| specie sui que offeruntur, tamen, quia tractata sunt | |
| ab illo, qui pollutus est in anima, polluuntur omnia. | |
| <4 62> -C. LXII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item in Amos Propheta. -[c. 5.]+ | |
| <T T> Odit Deus sacrificia hereticorum et a se proicit, et quotiens | |
| in nomine eius congregati fuerint, detestatur | |
| fetorem eorum et claudit nares suas. | |
| <4 63> -[C. LXIII.]+ | |
| <T I> Item in Osea. -[cap. 6.]+ | |
| <T T> Illi offerunt panem sacrilegum, et dant elemosinas, et | |
| sectari uidentur humilitatem. Que ego, si uere fiant, holocausta | |
| interpretor. Cum autem scientiam Dei dereliquerint, | |
| frustra truncato capite fidei cetera membra habere | |
| se iactant. | |
| <4 64> -C. LXIV.+ <T R> Sine fide et karitate nec euangelium habetur, | |
| nec prosunt aliqua bona. | |
| <T I> Idem in epistola ad Galatos. -[c. 1. u. 11.]+ | |
| <T T> Marcion et Basilides, et ceterae hereticorum pestes non | |
| habent Dei euangelium, quia non habent Spiritum sanctum, | |
| sine quo humanum fit euangelium quod docetur. Nec putemus | |
| in uerbis scripturarum esse euangelium, sed in sensu; | |
| non in superficie, sed in medulla; non in sermonum foliis, | |
| sed in radice rationis. | |
| <4 65> -[C. LXV.]+ | |
| <T I> Idem. -[ad cap. 5. eiusdem epistolae u. 14.]+ | |
| <T T> Vide, quantum bonum est karitas. Si ita martirium | |
| fecerimus, ut nostras uelimus ab hominibus reliquias | |
| honorari, et si opinionem uulgi sectantes intrepidi sanguinem | |
| fuderimus, et substantiam nostram usque ad mendicitatem | |
| propriam dederimus, huic operi non tam premium | |
| quam pena debetur, et perfidiae magis tormenta sunt | |
| quam corona uictoriae. | |
| <4 66> -C. LXVI.+ <T R> Hereticorum benedictio maledictio est. | |
| <T I> Item ex Concilio Laudicensi. -[c. 32.]+ | |
| <T T> Non oportet hereticorum benedictiones accipere, quoniam | |
| maledictiones magis sunt quam benedictiones. | |
| <S 382><L 1> -382+ | |
| <4 67> -C. LXVII.+ <T R> Neque cum hereticis, neque cum scismaticis | |
| licet orare. | |
| <T I> Item ex Concilio Martini Papae. -[c. 70.]+ | |
| <T T> Non liceat clericis uel laicis ab hereticis eulogias | |
| accipere, quia maledictiones sunt magis quam benedictiones, | |
| neque liceat aut cum hereticis, aut scismaticis orare. | |
| <4 68> -C. LXVIII.+ <T R> Extra ecclesiam non sunt uera sacrificia. | |
| <T I> Item Leo ad Anatholium Constantinopolitanum Episcopum. | |
| -[epist. XLVIII. cap. 2.]+ | |
| <T T> In ecclesia Dei, que corpus Christi est, aliter nec rata | |
| sunt sacerdotia, nec uera sacrificia, nisi in proprietate | |
| suae naturae uerus nos pontifex reconciliet. | |
| <4 69> -C. LXIX.+ <T R> Inpiorum manibus diuina sacramenta | |
| se subducunt. | |
| <T I> Idem Leoni Augusto. -[epist. LXXIII.]+ | |
| <T T> Manifestum est, per crudelissimam et insanissimam | |
| uesaniam in Alexandrina sede omne celestium | |
| sacramentorum lumen exstinctum. Intercepta est sacrificii | |
| oblatio, deficit crismatis sanctificatio, et parricidalibus | |
| manibus inpiorum omnia sese subtraxere misteria. | |
| <4 70> -C. LXX.+ <T R> Sacramenta extra ecclesiam ministrari possunt, | |
| salutem uero conferre non possunt. | |
| <T I> Item B. Martir Ciprianus in epistola contra hereticos. | |
| <T T> Si quis, inquit, de ecclesia heretica presumptione exierit, | |
| a semetipso dampnatus est. Cum huiusmodi secundum | |
| Apostolum, nec cibum quidem sumere debemus. Declaratur | |
| hoc in libro Regnorum, ubi, cum homo Dei ad Ieroboam | |
| missus esset, qui peccata sua exprobraret atque | |
| ultionem futuram prediceret, panem apud illum edere et | |
| aquam bibere prohibitus est. Quod cum non custodisset, | |
| diuina sententia inde rediens, morsu leonis in itinere | |
| interiit. -@. 1.+ An debet quisquam dicere, sacramentum | |
| salutare, et gratiam celestem communem cum hereticis | |
| esse posse, cum quibus nec terrestris cibus, nec secularis | |
| potus debet esse communis? Constat autem oleum, unde | |
| baptizati tinguntur, sanctificari, et eucharistiam fieri apud | |
| illos omnino non posse, ubi spes nulla est et fides falsa, ubi | |
| omnia per mendacium geruntur. Nam hereticus more symiarum, | |
| que cum homines non sint, formam humanam imitantur, | |
| uultum ecclesiae catholicae et auctoritatem sibi et | |
| ueritatem uendicant, cum ipse in ecclesia non sit. Benedicit | |
| cum a Deo sit maledictus, uitam pollicetur cum | |
| sit mortuus, Deum inuocat blasphemus, sacerdotium | |
| amministrat profanus, ponit altare sacrilegus. Ad hec | |
| omnia accedit et illud malum, ut antistes diaboli audeat | |
| <S 383><L 1> -383+ | |
| eucharistiam facere, cum nec sanctificari oblatio illic | |
| possit, ubi Spiritus sanctus non sit, nec cuiquam Dominus | |
| per eius preces et orationes prosit, qui Deum ipse uiolauit. | |
| Si enim qui ecclesiam uiolant ethnici, | |
| et publicani habentur, multo magis rebelles et hostes, | |
| falsa altaria, et illicita sacerdotia, et sacrificia sacrilega et | |
| omnia adulteria fingentes, inter ethnicos et publicanos | |
| necesse est ut conputentur, quos omnes constat a | |
| karitate atque unitate ecclesiae catholicae recessisse. | |
| Ergo omnia, quecumque faciunt heretici, carnalia | |
| sunt, inania et falsa, ita ut nichil eorum, que illi gesserint, | |
| a nobis probari debeat. Non statim suscipienda | |
| sunt et assumenda que iactantur in Christi nomine, sed que | |
| geruntur in Christi ueritate. Quomodo enim perficere | |
| que agunt aut inpetrare aliquid illicitis conatibus a Deo | |
| possunt, qui contra Deum quod eis non licet moliuntur? | |
| -@. 2.+ Quare, qui hereticis et scismaticis patrocinantur, censura | |
| diuina in eorum probantur facinore et penis non | |
| solum duces et auctores, sed etiam participes destinari, nisi | |
| se a communione malorum separauerint, precipiente | |
| Domino per Moysen: "Separamini a tabernaculis hominum | |
| istorum durissimorum, et nolite tangere de omnibus, | |
| que sunt in eis, ne simul pereatis in peccatis eorum." | |
| Et quod comminatus Dominus per Moysen fuerat | |
| inpleuit, ut, quisquis se a Chore, et Dathan, et Abiron | |
| non separasset, penas statim pro inpia communione solueret. | |
| Sicut etiam per Osee prophetam Spiritus sanctus | |
| testatur dicens: "Sacrificia eorum tamquam panis luctus; | |
| omnes, qui manducant ea, contaminabuntur;" docens | |
| scilicet et ostendens omnes omnino cum auctoribus supplicio | |
| coniungi, qui fuerint peccato eorum contaminati. | |
| <4 71> -C. LXXI.+ <T R> Vera sacrificia non nisi in fide ecclesiae celebrantur. | |
| <T I> Item Augustinus. -[lib. Sententiarum per Prosperum Aquitanicum | |
| Episcopum Reg. collectarum c. 15.]+ | |
| <T T> Extra catholicam ecclesiam non est locus ueri sacrificii. | |
| <T P> Item Gregorius in III. libro Dialogorum -[cap. 31.]+ ait de | |
| Erminigildo Rege Leouigildi filio: | |
| <4 72> -C. LXXII.+ <T R> De manu hereticorum communio non est | |
| recipienda. | |
| <T T> Superueniente pascalis festiuitatis die intempestae | |
| noctis silentio ad eum pater perfidus Arrianum episcopum | |
| misit, ut ex eius manu consecrationis sacrilegae communionem | |
| perciperet, atque per hoc ad patris gratiam redire | |
| mereretur. Sed uir Deo deditus Arriano episcopo uenienti | |
| exprobrauit ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpationibus | |
| repulit. | |
| <S 384><L 1> -384+ | |
| <4 73> -C. LXXIII.+ <T R> Sacerdotes hereticorum Christi honoribus non | |
| habentur digni. | |
| <T I> Item Innocentius capitulo VII. | |
| <T T> Arrianos preterea ceterasque huiusmodi pestes, | |
| quia eorum laicos conuersos ad Dominum sub imagine | |
| penitentiae ac Spiritus sanctificatione per manus inpositionem | |
| suscipimus non uidentur clerici eorum cum | |
| sacerdotii aut cuiuspiam ministerii suscipiendi esse | |
| dignitate. Quoniam quibus solum baptisma ratum esse | |
| permittimus (quod utique in nomine Patris, et Filii, et Spiritus | |
| sancti percipitur), nec Spiritum sanctum eos habere | |
| ex illo baptismate illisque ministeriis arbitramur, | |
| quoniam, cum a catholica fide auctores eorum discederent, | |
| perfectionem Spiritus, quam acceperant, amiserunt, | |
| nec dare eius plenitudinem possunt, que maxime | |
| in ordinationibus operatur, qui per inpietatis suae perfidiam | |
| fidem domini perdiderunt. Propter | |
| quod fieri non potest, ut eorum profanos sacerdotes | |
| dignos Christi honoribus arbitremur, quorum laicos inperfectos, | |
| ut dixi, ad sancti Spiritus percipiendam gratiam cum | |
| penitentiae imagine recipimus. <T I> Item: <T T> -@. 1.+ Legitur | |
| "Qui tetigerit inmundum inmundus erit," quomodo | |
| ergo ei tribuetur qui inmunditiam et spurcitias | |
| consueuit accipere? <T I> Et infra: <T T> -@. 2.+ Qui particeps | |
| factus est dampnati, quomodo honorem debeat accipere, | |
| inuenire non possumus. | |
| <T P> -Gratian.+ Ex eo autem, quod manus inpositio iterari precipitur, | |
| sacramentum non esse ostenditur. | |
| Unde Augustinus de baptismo libro III.: -[contra Donatistas | |
| c. 16.]+ | |
| <4 74> -C. LXXIV.+ <T R> Manus positio non est sacramenti iteracio. | |
| <T T> Manus inpositio non, sicut baptismus, repeti non | |
| potest. Quid enim est aliud, nisi oratio super hominem? | |
| <T P> -Gratian.+ Cum ergo Innocentius solum baptisma hereticis | |
| ratum esse permittat; cum Gregorius sacrilegam uocet consecrationem | |
| Arrianorum; cum Ciprianus quecumque ab hereticis | |
| fiunt carnalia, inania, et falsa iudicet; cum Ieronimus | |
| omnia, que ab eis offeruntur, contaminata in conspectu Domini | |
| asserat; cum Leo extra ecclesiam nec rata esse sacerdotia, | |
| nec uera sacrificia testetur: patet, quod sacramenta | |
| ecclesiastica preter baptisma (ut supra dictum est) ac hereticis | |
| ministrari non possunt. | |
| Item obicitur illud Ieronimi ad Luciferianum: | |
| <4 75> -C. LXXV.+ <T R> Qui in baptismo sanctus est, ad altare | |
| peccator non erit. | |
| <T T> Sicut Christus est qui baptizat, ita ipse est qui | |
| <S 385><L 1> -385+ | |
| sanctificat. Unde oro te, ut aut sacrificandi licentiam ei | |
| tribuas, cuius baptisma probas, aut reprobes eius baptisma, | |
| quem non putes esse sacerdotem. Neque enim | |
| fieri potest, ut qui in baptismo sanctus est sit ad altare | |
| peccator. | |
| <T P> -Gratian.+ Sed hoc de peccatore tantum catholico, | |
| non heretico intelligendum est. Qui quicquid cum | |
| fide pro offitio suo facit licet indignus, tamen diuina | |
| gratia cooperante ratum esse creditur. Alioquin si de hereticis | |
| dictum intelligitur, ipse sibi contrarius esset, cum | |
| dicat in Oseae: "Sacrificia eorum etc". Et alibi | |
| in persona Domini: | |
| <4 76> -C. LXXVI.+ <T R> Benedictionibus hereticorum Deus maledicit. | |
| <T T> "Maledicam benedictionibus uestris": hoc est, | |
| quicquid a uobis benedicetur per me erit maledictum. | |
| -+ | |
| -XI. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Hoc igitur intelligendum | |
| est de heretico, illud autem ad Luciferianum de peccatore | |
| ecclesiastico. De quo Augustinus ait in libro de | |
| corpore Domini. | |
| <4 77> -C. LXXVII.+ <T R> Boni et mali sacerdotes eque corpus | |
| Christi conficiunt. | |
| <T T> Intra ecclesiam catholicam in ministerio corporis et | |
| sanguinis Domini nichil a bono maius, nichil a malo minus | |
| perficitur sacerdote, quia non in merito consecrantis, | |
| sed in uerbo perficitur creatoris et uirtute Spiritus sancti. | |
| Si enim in merito sacerdotis, nequaquam ad Christum | |
| pertineret. Nunc autem sicut ipse est qui | |
| baptizat, ita ipse est qui per Spiritum sanctum hanc suam | |
| efficit carnem et transfundit in sanguinem. Credendum | |
| est enim, quod in uerbis Christi sacramenta conficiantur. | |
| Cuius prius creantur inperio, eius utique uerbo recreantur | |
| ad melius. | |
| <4 78> -C. LXXVIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Idem in libro II. contra epistolam Parmeniani. -[c. 10.]+ | |
| <T T> Omnia sacramenta cum obsint indigne tractantibus, | |
| prosunt tamen per eos digne sumentibus, sicut et uerbum | |
| Dei. Unde dictum est: "Que dicunt facite, que | |
| autem faciunt facere nolite." | |
| <S 386><L 1> -386+ | |
| <4 79> -C. LXXIX.+ <T R> De his, qui sanctis male utuntur. | |
| <T I> Idem tractatu epistolae Iohannis. | |
| <T T> Prophetauit Saul malus rex, cum etiam | |
| sanctum Dauid persequeretur. Non ergo se iactent qui | |
| forte sine karitate habent munus. Dei sanctum, | |
| sed uideant, qualem rationem habituri sint | |
| cum Deo, qui sanctis non sancte utuntur. Ex his erunt, qui | |
| dicturi sunt in iudicio: "In nomine tuo prophetauimus." | |
| Quibus non dicetur: "Mentimini," sed: "Non noui | |
| uos, etc." | |
| <T P> -Gratian.+ Spiritum ergo prophetiae dicendi sunt habuisse, | |
| non meritum. | |
| <4 80> -C. LXXX.+ <T R> Quisque non tam sanctificatur ex hostiis, | |
| quam peccato polluitur. | |
| <T I> Item Ieronimus in -[cap. 2.]+ Aggeo. | |
| <T T> Propheta, qui altari extructo tantum et domo mea | |
| diruta hostias mihi offers in altari, et uictimis eius sanctificari | |
| te putas, scito, quoniam sanctum est quidem quod | |
| offertur in altari, sed non tam sanctificaris ex hostiis, quam | |
| ex operibus mortuis pollueris. | |
| <4 81> -C. LXXXI.+ <T R> Contra Spiritum sanctum uerbum dicitur, | |
| cum ex dispersione numquam reditur. | |
| <T I> Item Augustinus in libro de uerbis Domini. -[serm. XI. | |
| circ. fin.]+ | |
| <T T> Ita fit uerbum contra Spiritum sanctum, cum ex dispersione | |
| ad congregationem numquam uenitur, que ad | |
| remittenda peccata accipit Spiritum sanctum. Ad quam | |
| congregationem etsi per malum clericum, sed tamen | |
| catholicum ministrum, reprobum et fictum, si aliquis | |
| accesserit corde non ficto, in ipso Spiritus sanctus | |
| operatur remissionem peccatorum, qui in sancta ecclesia | |
| ita operatur, ut reprobos fugiat tamen per eorum | |
| ministerium probos colligat. | |
| <4 82> -C. LXXXII.+ <T R> Non hominum meritis, sed uirtute Spiritus | |
| sancti peccata remittuntur. | |
| <T I> Idem in sermone de remissione peccatorum. | |
| <T T> Ut euidenter ostenderet Dominus, a Spiritu | |
| sancto quem donauit suis fidelibus, dimitti peccata, non | |
| meritis hominum, quodam loco sic ait: "Accipite Spiritum | |
| <S 387><L 1> -387+ | |
| sanctum;" et continuo subiecit: "Si cui dimiseritis | |
| peccata, remittentur ei:" hoc est, Spiritus dimittit, non | |
| uos. Proinde sicut is, quem sacerdos in ecclesia tollit, | |
| est tamen extra ecclesiam, et extra corpus, cuius caput | |
| est Christus, si ei ostiarius non aderit, ita non | |
| extra ecclesiam est, et non est de corpore, si quis pastoris | |
| preiudicio conpellitur foris esse. | |
| <4 83> -C. LXXXIII.+ <T R> Non merita personarum, sed offitia | |
| sacerdotum dominus considerat. | |
| <T I> Item Ambrosius de sacramentis. | |
| <T T> Cum scriptura testetur, quod ad preces Ieroboa | |
| ignis descendit de celo, et rursus precante Helia | |
| ignis missus est, qui sacrificia consumeret, datur | |
| intelligi, quod Deus non merita personarum considerat, | |
| sed offitia sacerdotum. -@. 1.+ Ille ignis uisibilis mittebatur, | |
| ut crederent: nobis inuisibilis operatur, qui credimus. | |
| -@. 2.+ Crede ergo, adesse Dominum Iesum | |
| inuocatum precibus sacerdotum, qui ait: "Ubi fuerint | |
| duo uel tres ibi sum in medio eorum." | |
| <4 84> -C. LXXXIV.+ <T R> Non merita sacerdotum, sed uirtus diuina | |
| sacramenta sanctificat. | |
| <T I> Item Gregorius Papa. | |
| <T T> Multi secularium hominum, cum plus sacerdotum uitam | |
| quam suam discutiunt, in magnum contemptionis diuinorum | |
| sacramentorum crimen incurrunt. Magna enim trabe | |
| uulneratos habentes oculos, eamque negligentes festucam | |
| tenuem in aliorum conspiciunt oculis, quam dum incaute | |
| festinant auellere, erroris in foueam dilabuntur, minus | |
| quidem considerantes, quod non eos sacerdotum uita lederet, | |
| si ipsi humiliter bonis sacerdotum admonitionibus | |
| aurem accommodarent. Sed dum ypocritarum more plus | |
| illorum famam quam propriam uitam uel uitae negligentias | |
| diiudicant, spernunt sancta monita et spiritualia | |
| dona. Unde fit, ut non solum ab eis dicta respuant, sed | |
| (quod est deterius) diuina etiam misteria contempnant, ut | |
| nec corporis communionem aut sanguinis Domini nostri | |
| Iesu Christi eorum ministerio confectam assumant, putantes, | |
| hanc minus esse sanctificatam, si illorum fiat offitio, quorum | |
| uita eorum oculis uidetur ignobilis. -@. 1.+ Heu in quam | |
| magnum laqueum incidunt, ut diuina et occulta misteria plus | |
| ab aliis sanctificata posse fieri credant, cum unus idemque | |
| Spiritus sanctus in ecclesia diffusa per totum orbem terrarum | |
| inconprehensibiliter ea misteria et occulte atque | |
| inuisibiliter et operando sanctificet et benedicendo benedicat. | |
| -@. 2.+ Misterium itaque, fratres, ob hoc dicitur, | |
| <S 388><L 1> -388+ | |
| quod secretam et reconditam habeat dispensationem; sacrifitium | |
| autem, quasi sacrum factum, quia prece mistica | |
| consecratur pro nobis in memoriam dominicae passionis. | |
| -@. 3.+ Sacramentum uero est in aliqua celebratione, cum | |
| res gesta ita sit, ut aliquid significare accipiamus, | |
| quod sancte accipiendum est. Sunt autem sacramenta: | |
| baptisma, crisma, corpus et sanguis, que ob id sacramenta | |
| dicuntur, quia sub tegumento corporalium rerum diuina | |
| uirtus secretius salutem eorundem sacramentorum operatur. | |
| Unde a secretis uirtutibus uel sacris sacramenta | |
| dicuntur. Que ideo fructuose penes ecclesiam fiunt, quia sanctus | |
| in ea manens Spiritus eundem sacramentorum latenter | |
| operatur effectum. Cuius panis et calicis sacramentum | |
| grece eucharistia dicitur, latine bona gratia interpretatur. | |
| Et quid melius corpore et sanguine Christi? -@. 4.+ Siue | |
| ergo per bonos, siue per malos ministros intra ecclesiam; | |
| dispensetur, sacrum tamen est, quia Spiritus | |
| sanctus mistice ille uiuificat, qui quondam apostolico | |
| in tempore uisibilibus aparebat operibus. Nec | |
| bonorum meritis dispensatorum ampliantur, nec malorum | |
| attenuantur, quia "neque qui plantat est aliquid, | |
| neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus." | |
| Hoc de corpore et sanguine Domini nostri Iesu Christi, hoc | |
| etiam de baptismate et crismate sentiendum est et | |
| tenendum, quia uirtus diuina secretius operatur in eis, | |
| et diuinae solummodo est hec uirtus siue potestas, non | |
| humanae efficaciae. Polluimus itaque panem, id est | |
| corpus Christi, quando indigni accedimus ad altare et | |
| sordidi mundum sanguinem bibimus. <T I> Et infra: <T T> -@. 5.+ Maledicam, | |
| inquit, benedictionibus uestris, hoc est, his, | |
| que nunc meis benedictionibus possidetis, seu quicquid benedicitur | |
| a uobis, uel quoniam non benedicunt sanctis | |
| ex uero corde, uel quia qui inique agunt benedicuntur | |
| ab eis, adulanturque peccatoribus, dummodo diuites | |
| sunt. | |
| <4 85> -C. LXXXV.+ <T R> Non sacerdotum uitam, sed que docent et | |
| ministrant considerare debemus. | |
| <T I> Item Fabianus Papa Episcopis Orientalibus. -[epist. II.]+ | |
| <T T> Significastis insuper plerosque attendere, multos in | |
| ipsis honoribus ecclesiasticis non congruenter uiuere sermonibus | |
| et sacramentis, que per eos populis ministrantur. | |
| O miseros homines, qui hos intuendo Christum obliuiscuntur! | |
| qui et multo ante predixit, ut legi Dei potius | |
| obtemperetur quam imitandi uideantur illi, qui ea, que | |
| dicunt, non faciunt, et traditorem suum tolerans usque in | |
| finem etiam euangelizaturum cum ceteris misit. | |
| <S 389><L 1> -389+ | |
| Nam apostoli talem consuetudinem non habuerunt, ne | |
| habendam docuerunt. | |
| <4 86> -C. LXXXVI.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Nicolaus papa Michaeli Inperatori. -[in epist. que | |
| incipit: "Proposueramus."]+ | |
| <T T> Non quales sacerdotes Domini, sed quid de | |
| Domino loquantur, est uobis magnopere preuidendum, | |
| nec in uicariis B. Petri apostoli uobis est attendendum | |
| quid sint, sed quid pro correctione ecclesiarum, | |
| quid pro salute uestra satagant. Nec enim illos inferiores | |
| dicetis scribis et phariseis sedentibus super cathedram | |
| Moysi, de quibus Dominus precepit, dicens: "Quecumque | |
| dixerint uobis facite, secundum opera eorum | |
| nolite facere." Ergo, inperator, considera, si illos dixit | |
| audiendos, qui super cathedram Moysi sedebant, quanto | |
| potius, qui super cathedram Petri resident, esse existimatis | |
| obaudiendos? | |
| <4 87> -C. LXXXVII.+ <T R> Sacerdotum inmunditia sacramentum | |
| non polluit. | |
| <T I> Item Augustinus contra Petilianum. -[lib. II. c. 22.]+ | |
| <T T> Dominus declarauit in uno cetu hominum eadem sacramenta | |
| sumentium, non obesse mundis aliquorum inmunditiam. | |
| -@. 1.+ Petilianus dixit: At si quisquam | |
| carmina sacerdotis memoriter teneat, numquid inde sacerdos | |
| est, quod ore sacrilego carmen publicat sacerdotis? | |
| Augustinus respondit: Ita istud dicis, quasi modo queramus, | |
| quis sit uerus sacerdos, et non quid sit uerum | |
| baptisma. Ut enim quisque uerus sit sacerdos, oportet, | |
| ut non solum sacramento, sed iustitia quoque induatur, | |
| sicut scriptum est: "Sacerdotes tui induantur iustitia." | |
| Qui autem solo sacramento sacerdos est, sicut fuit pontifex | |
| Caiphas, persecutor unius et uerissimi sacerdotis, quamuis | |
| ipse uerax non est, quod dat tamen uerum est, si non | |
| det suum, sed Dei. <T I> Item: <T T> -@. 2.+ "Cretenses, | |
| malae bestiae, pigri corde." Si ergo apostolus | |
| nescio cuius alienigenae testimonium, quia uerum | |
| conperit, etiam ipse attestatus est, cur nos, apud quemcumque | |
| inuenerimus quod Christi est et uerum est, etiamsi | |
| ille, apud quem inuenitur, peruersus et fallax est, non | |
| discernimus propter uicium, quod homo habet, ueritatem, | |
| quam non suam, sed Christi habet, et dicimus, | |
| sacramentum hoc uerum est, sicut ille ait: "Testimonium | |
| hoc uerum est?" Numquid ideo dicimus: etiam ipse | |
| homo uerax est, quia dicimus: sacramentum hoc uerum est? | |
| -@. 3.+ Vos autem necesse est ut semper erretis, quamdiu | |
| propter hominum uicia Dei sacramenta uiolatis, aut nos | |
| propter Dei sacramenta, que in uobis uiolare nolumus, | |
| etiam uestri scismatis sacrilegium assumere putatis. | |
| <S 390><L 1> -390+ | |
| <T I> Item: <T T> -@. 4.+ Baptismi ergo puritas a puritate uel inmunditia | |
| conscientiae siue dantis siue accipientis omnino | |
| distincta est. <T I> Item: <T T> -@. 5.+ Memento sacramentis Dei | |
| nichil obesse mores malorum hominum, quo illa uel non | |
| sint, uel minus sancta sint. <T I> Item: <T T> -@. 6.+ Si non habebat | |
| Saul sacramenti sanctitatem, quid in eo Dauid uenerabatur? | |
| Si autem habebat innocentiam, quare innocentem | |
| persequebatur? Nam eum propter sacramenti unctionem | |
| et honorauit uiuum, et uindicauit occisum. Et quia uel | |
| panniculum ex eius ueste abscidit, percusso corde trepidauit. | |
| Ecce Saul non habebat innocentiam, et tamen habebat | |
| sanctitatem, non uitae suae, (nam hoc sine | |
| innocentia non potest), sed sacramenti Dei, quod | |
| et in malis hominibus sanctum est. <T I> Item: <T T> -@. 7.+ Nos | |
| dicimus tale cuique sacrificium fieri, qualis accedit ut offerat, | |
| et qualis accedit ut sumat, et eos de sacrificiis talium | |
| manducare, qui ad illud tales accedunt, quales et illi | |
| sunt. Itaque si offerat Deo malus, et accipiat inde bonus, | |
| tale cuique est, qualis quisque fuerit, quia et illud | |
| scriptum est: "Omnia munda mundis." Per hanc sententiam | |
| ueridicam et catholicam etiam uos Optati sacrificio | |
| non estis polluti, si facta eius displicebant uobis. Nam | |
| utique panis illius panis luctus erat, sub cuius iniquitatibus | |
| Africa tota lugebat, sed panem luctus omnibus uobis | |
| esse communem omnium uestrum malum scismatis | |
| facit. <T I> Item: <T T> -@. 8.+ Gratias Deo, quia tandem confessus | |
| es, posse ualere inuocatum nomen Christi ad aliorum salutem, | |
| etiam si a peccatoribus inuocetur. Hinc ergo intelligite, | |
| cum Christi nomen inuocatur non obesse | |
| aliorum saluti aliena peccata. | |
| <4 88> -C. LXXXVIII.+ <T R> Etiam per malum ministrum dona Dei ad eos | |
| perueniunt, qui cum fide accipiunt. | |
| <T I> Idem in libro Psalmorum. | |
| <T T> Christus quid fecit uobis, qui tanta patientia traditorem | |
| suum pertulit, ut ei primam eucharistiam confectam | |
| manibus suis et ore suo commendatam traderet, sicut ceteris | |
| apostolis? Quid uobis fecit Christus, qui eundem | |
| traditorem suum, quem diabolum nominauit, qui ante | |
| traditionem Domini nec loculis dominicis fidem potuit | |
| exhibere, cum ceteris discipulis ad predicandum regnum | |
| celorum misit, ut monstraret, dona Dei peruenire ad | |
| eos, qui cum fide accipiunt, etiam si talis sit, per quem | |
| accipiunt, qualis Iudas fuit? | |
| <4 89> -C. LXXXIX.+ <T R> Sacramentis malitia non nocet episcopi. | |
| <T I> Item Gregorius. | |
| <T T> Non nocet malitia episcopi, neque ad baptismum infantis, | |
| neque ad consecrationem ecclesiae, quia baptisma a Deo | |
| datur, non ab homine uenit; sic et eucharistia, et alia | |
| <S 391><L 1> -391+ | |
| quecumque in altari ponuntur, non ab homine, sed a | |
| Deo sanctificationem accipiunt. | |
| <T P> -Gratian.+ Sed obicitur illud Ieronimi in Sophonia: | |
| -[c. 3.]+ | |
| <4 90> -C. XC.+ <T R> Sacerdotis non uerba, sed merita eucharistiam | |
| faciunt. | |
| <T T> Sacerdotes, qui eucharistiae seruiunt, et sanguinem | |
| Domini populis eius diuidunt, inpie agunt in legem Christi, | |
| putantes eucharistiam inprecantis facere uerba, non | |
| uitam, et necessariam esse tantum solempnem orationem, | |
| et non sacerdotum merita, de quibus dicitur: "Sacerdos, | |
| in quacumque fuerit macula, non accedat | |
| offerre oblationes Domino." | |
| <4 91> -C. XCI.+ <T R> Tanto facilius sacerdotes exaudiuntur, quanto | |
| apud Deum sunt digniores. | |
| <T I> Item Alexander. -[epist. II.]+ | |
| <T T> Ipse sacerdotes pro populo interpellant et peccata | |
| populi comedunt, quia suis precibus ea delent atque | |
| consumunt; qui, quanto digniores fuerint, tanto facilius | |
| in necessitatibus, pro quibus clamant, exaudiuntur. | |
| <4 92> -C. XCII.+ <T R> Non adest Spiritus sanctus sacramentis, que | |
| per criminosos ministrantur. | |
| <T I> Item Gelasius Elphidio Episcopo. | |
| <T T> Sacrosancta religio, que catholicam continet disciplinam, | |
| tantam sibi reuerentiam uendicat, ut ad eam quilibet | |
| nisi pura conscientia non audeat peruenire. Nam quomodo | |
| ad diuini misterii consecrationem celestis Spiritus inuocatus | |
| adueniet, si sacerdos, et qui eum adesse deprecatur, | |
| plenus actionibus criminosis reprobetur? | |
| <4 93> -C. CXIII.+ <T R> Manus inmunda tacta coinquinat, non | |
| mundat. | |
| <T I> Item Gregorius in Registro. -[lib. I. epist. 24.]+ | |
| <T T> Necesse est, ut munda sit manus, que diluere sordes | |
| curat, ne tacta queque deterius inquinet, si sordida | |
| sequens lutum tenet: scriptum namque est: "Mundamini, | |
| qui fertis uasa Domini." Domini etenim uasa | |
| ferunt, qui proximorum animas ad interiora perducendas | |
| in conuersationis suae exemplo suscipiunt. | |
| <4 94> -C. XCIV.+ <T R> Eque seruandum est uerbum Christi et corpus Christi. | |
| <T I> Item Augustinus. -[lib. L. homiliarum, homil. 26.]+ | |
| <T T> Interrogo uos, fratres uel sorores, dicite mihi, quid uobis | |
| plus esse uidetur, corpus Christi an uerbum Christi? Si | |
| uultis uerum respondere, hoc dicere debetis, quod | |
| non sit minus uerbum Dei quam corpus Christi. Et ideo, | |
| quanta sollicitudine obseruamus, quando nobis corpus Christi | |
| ministratur, ut nichil ex ipso de manibus nostris in terram | |
| cadat, tanta sollicitudine obseruemus, ne uerbum Dei, quod | |
| <S 392><L 1> -392+ | |
| nobis erogatur, dum aliud aut cogitamus, aut loquimur, de | |
| corde puro depereat, quia non minus reus erit qui | |
| uerbum Dei negligenter audierit, quam ille, qui corpus | |
| Christi sua negligentia in terram cadere permiserit. | |
| <4 95> -[C. XCV.]+ | |
| <T I> Item. -[lib. IV. de Trinitate c. 14.]+ | |
| <T T> Neque enim id potest rite offerri nisi per sacerdotem | |
| iustum et sanctum, nec nisi ab eis accipiatur quod offertur, | |
| pro quibus offertur, atque id sine uicio sit, ut pro uiciosis | |
| mundandis possit offerri. Hoc certe omnes cupiunt, qui pro | |
| se offerri sacrificium Deo uolunt. | |
| <T P> -Gratian.+ Cum uita sacerdotum eucharistiae necessaria esse | |
| dicitur, non consecrationi, sed effectui intelligendum est; non | |
| enim effectum confert salutis ei, quem merita faciunt indignum; | |
| potius conpletur in eo illud Apostoli: "Qui manducat et | |
| bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit." Ergo contra eos, | |
| qui crebra oblatione sacrificii se putant posse mundari, non cessantes | |
| inpie agere in lege Dei, intelligitur illud esse | |
| dictum Ieronimi. Quod uero sacerdos, etiamsi malus sit, | |
| tamen pro offitio suae dignitatis gratiam transfundat hominibus, | |
| testatur Augustinus in libro questionum ueteris testamenti: -[c. 11.]+ | |
| <4 96> -C. XCVI.+ <T R> Sacerdotes nomen Domini inuocant, Dominus | |
| autem benedictionem prestat. | |
| <T T> Dictum est a Domino in Numeris ad Aaron: | |
| "Vos ponite nomen meum super filios Israel, ego Dominus | |
| benedicam eos," ut gratiam traditio per ministerium | |
| ordinati transfundat hominibus, nec uoluntas sacerdotis | |
| obesse aut prodesse possit, sed meritum benedictionem | |
| poscentis. -@. 1.+ Quanta autem dignitas sit sacerdotalis offitii | |
| uel ordinis, hinc aduertimus. Dictum est autem de | |
| nequissimo Caipha, interfectore Saluatoris, inter cetera: | |
| "Hoc autem a semetipso non dixit, sed, cum esset pontifex | |
| sacerdotum anni illius, prophetauit." Per quod | |
| ostenditur, Spiritum sanctum gratiarum non personam | |
| sequi digni, aut indigni, sed ordinem traditionis | |
| ut, quamuis aliquis boni meriti sit, non tamen possit | |
| benedicere, nisi fuerit ordinatus, ut offitium ministerii | |
| exhibeat. Dei autem est effectum tribuere benedictionis. | |
| <T P> -Gratian.+ Quod uero per hereticos sacramenta dignitatis | |
| ministrata dicuntur carere effectu, inprobatur auctoritate Anastasii | |
| Papae, qui ordinationem Acacii, quamuis heretici, ita ratam | |
| approbat, ut etiam eis, quos post dampnationem suam baptizauit, | |
| uel ordinauit, in nullo ream personam nocuisse asserat. Sed | |
| hoc eum illicite, et non canonice, imo contra decreta suorum | |
| predecessorum et successorum fecisse, probat Felix et | |
| Gelasius, qui Acacium ante Anastasium excommunicauerunt, et | |
| Hormisda, qui ab ipso Anastasio tertius eundem Acacium dampnauit. | |
| Unde etiam ab ecclesia Romana repudiatur, et a Deo | |
| fuisse percussus legitur in gestis Romanorum Pontificum hoc | |
| modo: "Anastasius secundus natione Romanus, etc." | |
| Require retro in tractatu decretalium epistolarum. | |
| <S 393><L 1> -393+ | |
| Item obicitur illud Augustini ad Parmenianum de hereticis | |
| etiam dampnatis: | |
| <4 97> -C. XCVII.+ <T R> Qui recedit ab ecclesia, nec baptisma, nec uim | |
| dandi amittit. | |
| <T T> Quod quidam dicunt, baptisma, quod accepit, non | |
| amittit qui recedit ab ecclesia, ius tamen dandi, | |
| quod accepit, amittit, multis modis aparet frustra et inaniter | |
| dici. -@. 1.+ Primo, quia nulla ostenditur causa, cur ille, | |
| qui ipsum baptismum amittere non potest, ius dandi | |
| amittere possit. Utrumque enim sacramentum | |
| est, et quadam consecratione homini datur utrumque, | |
| illud, cum baptizatur, illud, cum ordinatur; ideo | |
| non licet a catholico utrumque iterari. -@. 2.+ Nam | |
| si quando ex ipsa parte uenientes etiam prepositi | |
| pro bono pacis, correcto scismatis errore, suscepti sunt, | |
| etsi uisum est opus esse, ut eadem offitia gererent, que agebant, | |
| non sunt rursus ordinandi, sed sicut baptismus | |
| in eis, ita ordinatio mansit integra, quia in precisione | |
| fuerat uicium (quod unitate pacis est correctum), non in | |
| sacramentis, que ubicumque sunt ipsa sunt. Et cum | |
| ipsi expedire uidetur ecclesiae, ut prepositi | |
| eorum, uenientes ad catholicam societatem, honores | |
| suos ibi non administrent, non eis tamen ipsa ordinationis | |
| sacramenta detrahuntur sed manent super eos. | |
| Ideoque non eis manus inponitur, ne non homini, | |
| sed ipsi sacramento fiat iniuria. -@. 3.+ Sicut autem | |
| in baptismo est quod per eos dari possit, sic in | |
| ordinatione ius dandi est; utrumque ad perniciem | |
| suam, quamdiu karitatem non habent unitatis; sed tamen | |
| aliud est non habere, aliud perniciose habere, aliud | |
| salubriter habere. Quicquid non habetur dandum est, | |
| cum opus est dari, quod uero perniciose habetur, per | |
| correctionem depulsa pernicie agendum est, ut | |
| salubriter habeatur. Quod si laicus alicui | |
| pereunti necessitate conpulsus baptisma dederit, | |
| quod, cum ipse acciperet, quomodo dandum esset | |
| addidicit, nescio, an quisquam dixerit pie esse repetendum. | |
| Nulla enim necessitate cogente si fiat, alieni muneris | |
| usurpatio est. Si autem necessitas urgeat aut nullam, | |
| aut ueniale delictum est. Sed si nulla necessitate | |
| usurpetur, et a quolibet cuilibet detur, quod datum fuerit | |
| non potest dici non datum, quamuis recte dici possit illicite | |
| <S 394><L 1> -394+ | |
| datum. Illiciti ergo usurpationem corrigit reminiscentis | |
| et penitentis affectus. Quod si non correxerit, manebit | |
| ad penam usurpatoris quod datum est, uel eius, qui illicite | |
| dedit, uel eius, qui illicite accepit: non tamen pro | |
| non dato habebitur -@. 4.+ Si enim aliqui furtim | |
| et extraordinarie, non in monetis publicis, aurum uel | |
| argentum percutiendo signauerint, cum fuerit deprehensum, | |
| nonne illis punitis uel indulgentia liberatis cognitum | |
| regale signum thesauris regalibus cogeretur. | |
| <T I> Et paulo post: <T T> -@. 5.+ Si forte miliciae caracterem | |
| in corpore suo non militans pauidus exhorruerit, et ad | |
| clementiam inperatoris confugerit, et inpetrata uenia | |
| militare iam ceperit, numquid homine liberato atque correcto | |
| caracter ille repetitur, ac non potius agnitus approbatur? | |
| An forte minus habent sacramenta Christiana | |
| quam corporalis hec nota, cum uideamus, nec apostatas | |
| carere baptismo, quibus utique per penitentiam redeuntibus | |
| non restituitur, et ideo amitti non posse iudicatur? -@. 6.+ | |
| De his, qui ab ecclesiae catholicae unitate separati | |
| sunt, nulla iam questio est, quin habeant, et | |
| dare possint, sed perniciose habeant, pernicioseque | |
| tradant, quia extra uinculum pacis sunt. -@. 7.+ | |
| Neutri sacramento iniuria facienda est. -@. 8.+ Sicut non | |
| recte habet qui ab unitate discedit, sed tamen | |
| habet, et ideo redeunti non redditur, sic etiam | |
| non recte dat qui ab unitate discedit, sed dat tamen, et | |
| ideo quod ab eo accepit uenienti ad unitatem non iteratur. | |
| <T I> Infra: <T T> -@. 1.+ Sicut redeunti non redditur quod | |
| et foris habebat, sic uenienti repetendum non est quod | |
| foris acceperat. Unde consequenter intelligitur | |
| peruersitatem hominum esse corrigendam, sanctitatem autem | |
| sacramentorum in nullo peruerso esse uiolandam. Constat | |
| enim, eam in peruersis hominibus et sceleratis, siue in | |
| eis, qui intus sunt, siue in eis, qui foris, inpollutam | |
| atque inuiolabilem permanere, et quod dicuntur | |
| eam mali polluere, quantum in ipsis est dicuntur, | |
| cum illa inpolluta permaneant; sed in bonis | |
| permanent ad premium, in malis permanent ad iudicium. | |
| <T I> Infra: <T T> -@. 10.+ Quomodo catholici non clarificant | |
| Dominum, qui sacramenta eius tam debita ueneratione | |
| prosecuntur, ut, etiam si ab indignis tractata | |
| fuerint, illi sua peruersitate dampnatis, illa intemerata | |
| sanctitate permanere demonstrantur? | |
| <S 395><L 1> -395+ | |
| -XII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Ex his uerbis Augustini | |
| constat, in omnibus tam apostatis quam hereticis uel dampnatis | |
| permanere Christi sacramenta uera, quantum ad se, et sancta, | |
| et nisi penitentia uel indulgentia subuentum fuerit, ad dampnationem | |
| usurpatoris peruenient, uel habentis, uel dantis, uel accipientis. | |
| Quid ergo prodest, quod uera et sancta sunt, cum usurpatores | |
| suos eque perimant, ac si essent mala et noxia? | |
| Crassus aurum sitiuit, aurum bibit; eque periit uero | |
| auro, sicut uero ueneno. -@. 1.+ Item aurum eque uerum est | |
| in arca furis, sicut in thesauris regis. Sed a fure, quia | |
| illicite habetur, illicite datur uel accipitur; a rege autem | |
| licite habetur, datur et accipitur; ideo ipse fur | |
| et communicator furti (nisi forte de conscientia furti se purgauerit), | |
| ut perhibet Gelasius ad Anastasium inperatorem, | |
| uterque iuste et digne dampnabitur. -@. 2.+ Opponitur autem | |
| huic sententiae Augustini: potestas dandi baptismum, et ius | |
| consecrandi dominicum corpus, et largiendi sacros ordines, plurimum | |
| inter se differunt. Suspenso enim uel deposito sacerdote, | |
| nulla ei relinquitur potestas sacrificandi. Sacramentum tamen | |
| baptismi non solum a sacerdote deposito uel laico catholico, uerum | |
| etiam ab heretico uel pagano si ministratum fuerit, nulla | |
| reiteratione uiolabitur; nulla autem ratio sinit, ut inter sacerdotes | |
| habeantur, qui de manibus laici uel pagani oleum sacrae | |
| (imo execrandae) unctionis assumunt. Non ergo consequenter | |
| colligitur, ut, si recedentibus a fide ius baptizandi relinquitur, | |
| potestas etiam distribuendi sacros ordines eis relinquatur, quamuis | |
| utrumque consecratione proueniat. Degradatus enim | |
| episcopus potestatem largiendi sacros ordines non habet, facultatem | |
| baptizandi tamen non amisit. -@. 3.+ Sed ne Augustinum | |
| in hac sententia penitus reprobemus, intelligamus aliud esse potestatem | |
| distribuendi sacros ordines, aliud esse executionem | |
| illius potestatis. Qui intra unitatem catholica ecclesiae | |
| constituti sacerdotalem uel episcopalem unctionem accipiunt, | |
| offitium et executionem sui offitii ex consecratione adipiscuntur. | |
| Recedentes uero ab integritate fidei, potestatem acceptam | |
| sacramento tenus retinent, effectu suae potestatis penitus priuantur, | |
| sicut coniugati ab inuicem discedentes coniugium semel | |
| initum non dissoluunt, ab opere tamen coniugali inueniuntur | |
| alieni. -@. 4.+ De his ergo, qui accepta sacerdotali potestate ab | |
| unitate catholicae ecclesiae recedunt, loquitur Augustinus, non de | |
| illis, qui in scismate uel heresi positi sacerdotalem unctionem | |
| accipiunt; alioquin esset contrarius Calcedonensi concilio, | |
| in quo ordinati a symoniacis in nullo proficere iudicantur, | |
| et Innocentio, qui ordinatos a ceteris heretici per prauam | |
| manus inpositionem solam dampnationem et uulnus capitis assecutos | |
| testatur. -@. 5.+ Quamuis possit generaliter dici, sacramenta, | |
| que apud hereticos non aliter quam in ecclesia Dei | |
| celebrantur, uera et rata esse quantum ad se, falsa uero et inania | |
| quantum ad effectum, et in his, a quibus male tractantur, | |
| et in illis, a quibus male suscipiuntur. Nec mirum, ipsa enim | |
| salus nostra bucellam Iudae dedit; statim cum bucella non | |
| bonus, sed malignus spiritus intrauit: quare? non quia bonus non | |
| daret bonum, sed quia malus male accepit bonum; sicque bonum | |
| effectum bonum non habuit, quia ubi illud faceret non inuenit. | |
| -@. 6.+ Item Dominus in patria sua presens et uerus affuit; non | |
| per malum ministrum, sed per semet ipsum nichil potuit, | |
| <S 396><L 1> -396+ | |
| quia fidem non inuenit; pro perfidia aliorum non caruit sua | |
| ueritate, sed effectus boni uirtute. -@. 7.+ Quod ut plane in | |
| omnibus sacramentis ostenderet, bis est transfiguratus, cum | |
| esset in carne. In una transfiguratione sicut sol aparuit | |
| mirabilis ut fides credentium augeretur ad contemplandam | |
| celestem gloriam super se eleuatam. In altera ut peregrinus | |
| et incognoscibilis de se dubitantibus ire se longius finxit, et, | |
| ne agnosceretur, eorum oculos tenuit: ad quid aliud, nisi ut, quia | |
| per fidem non erat in cordibus eorum, longius se ab iis recedere | |
| ostenderet, et quia ipsum non credebant esse quod erat, | |
| uiderent etiam eum alium quam erat? Ecce in utraque | |
| uisione sua erat praesenti et ueritas: sed in una exercebatur | |
| fides, ut magis crederent quam credebant, in altera tenebatur | |
| incredulitas, ne etiam agnoscerent quod uidebant. Sacramentum | |
| ergo corporis et sanguinis sui aliis est ad salutem, aliis ad | |
| iudicium. Fides etiam, quamuis sit uera, tamen sine operibus | |
| mortua est. Sic et omnes decem uirgines equaliter erant | |
| uirgines, sed ex his erant quinque fatuae et quinque prudentes. | |
| Equa erat uirginitatis ueritas, sed pro eiusdem uirginitatis | |
| intentione non omnibus equa meriti identitas. Sic etiam est | |
| es sonans aut cymbalum tinniens martirium uel elemosina, | |
| quam nescit karitas. Si uero cecus ceco lucernae | |
| ministret ueritatem, neuter tamen ideo magis suam illuminat | |
| cecitatem. Sic et malus ministrat malo uera sacramenta, sed | |
| non ideo dona spiritualia, quia malis eorum meritis Spiritus | |
| sanctus inpeditur, ne in eis quod suum est operetur. Unde | |
| Innocentius, cum hereticorum baptisma concedat esse ratum, non | |
| tamen ex illo baptismate concedit haberi Spiritum sanctum. | |
| Et Leo hos, qui formam baptismatis acceperunt, non sinit | |
| rebaptizari, sed iubet Spiritum sanctum, quem ab hereticis nemo | |
| accepit, per eius inuocationem et manus inpositionem a | |
| catholicis sacerdotibus consequi. Sciendum uero est, quod | |
| sacramenta hereticorum dicuntur irrita, uel etiam dampnanda, | |
| falsa et inania, non quantum ad se, cum sint sancta et uera | |
| etiam ab heretico celebrata, sed quia, cum illicite dantibus | |
| perfidis sint ad iudicium, illicite ab eis accipientibus non conferunt | |
| Spiritum sanctum. Irrita et non uera dicuntur, quia quod | |
| promittunt et conferre creduntur non tribuunt, et ideo dampnanda, | |
| ut ea dari uel recipi ab hereticis non approbetur sed | |
| interdicatur. Non enim quantum ad se polluta sunt, quamuis ab | |
| hereticis pollui dicantur. Unde Gregorius communionem | |
| Arii uocat execrationem, et Innocentius uocat Bonosi ordinationem | |
| dampnationem, non quod ita in se sint, sed quia male | |
| dantibus uel accipientibus id efficiunt. Sic etiam Ieronimus | |
| in Osee sacrificia eorum panem luctus uocat | |
| non quantum ad se, sed quantum ad effectum, quod ipsemet | |
| ostendit, subiungens: "Quicumque comederint ex eo, | |
| contaminabuntur, quia sibi ad iudicium sument." | |
| Hinc etiam Augustinus in libro II. contra epistolam Parmeniani: | |
| -[cap. 5.]+ | |
| <4 98> -C. XCVIII.+ <T R> Sacramenta quamuis obsint indigne tractantibus, | |
| prosunt tamen per eos digne sumentibus. | |
| <T T> Per Ysaiam dicit Dominus: "Facinorosus, qui | |
| sacrificat mihi uitulum, quasi canem occidat, et qui | |
| <S 397><L 1> -397+ | |
| coquit similaginem, quasi sanguinem porcinum, | |
| et qui offert thus in memoriam, quasi blasphemus." | |
| -@. 1.+ Quilibet ubilibet offert sacrificium tali corde | |
| uel factis, ut hoc mereatur audire, perniciem sibi infert, | |
| non illis bonis, qui accipiunt ab eis eadem sacramenta, | |
| qui secundum prophetam Ezechielem gemunt et merent | |
| peccata et iniquitates, que fiunt medio eorum, | |
| quamuis non se inde corporaliter separent. <T I> Infra: <T T> | |
| -@. 2.+ Sacrificia inpiorum eis oberunt, qui offerunt | |
| inpie. Nam unum atque idem sacrificium est propter nomen | |
| Domini, quod ibi inuocatur, et semper est sanctum, | |
| et tale cuique fit, quali corde ad accipiendum accesserit. | |
| "Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat | |
| et bibit;" non aliis sed sibi. <T I> Infra: <T T> -@. 3.+ Hoc | |
| pene in omnibus talibus questionibus intelligendum admonemus, | |
| quia scilicet omnia sacramenta, cum obsint | |
| indigne tractantibus, prosunt tamen per eos digne sumentibus. | |
| <T I> Infra: <T T> -@. 4.+ Spiritus sanctus in ecclesiae preposito | |
| uel ministro sic inest, ut, si fictus non est, operetur | |
| per eum, et eius mercedem in salutem sempiternam | |
| et eorum regenerationem uel edificationem, qui per eum | |
| siue consecrantur siue euangelizantur. Si autem fictus est, | |
| quoniam uerissime scriptum est: "Spiritus sanctus | |
| disciplinae effugiet fictum," desit quidem | |
| saluti eius, et auferat se a cogitationibus eius, que | |
| sunt sine intellectu, ministerium tamen eius non deserat, | |
| quo per eum salutem operatur aliorum. | |
| <T P> -Gratian.+ Constat ergo, ut Innocentius ait, de ceteris | |
| hereticis, ordinatos a symoniacis per prauam manus inpositionem | |
| symoniacis uulneratum habere caput. -@. 1.+ Sed obicitur, quod | |
| in ordinatione symoniacorum hoc solum reprehensibile inueniatur, | |
| quod gratia Spiritus sancti sub pretio redigi putetur, aliorsum | |
| autem in omnibus integra forma sacramentorum seruetur. Cum | |
| ergo illicita sacramenti usurpatio per penitentiam correcta | |
| fuerit, ut gratia Spiritus sancti gratuita et non uenalis existimetur, | |
| integer debet adesse unctionis effectus; imo etiam, si non sequatur | |
| penitentia, licet symoniace, tamen reuera consecratus reputetur, | |
| sicut illi, qui quondam nonnisi; pretio dato, ad sacri baptismatis | |
| regenerationem nec ad sanctae communionis participationem | |
| admittebantur, licet symoniace, tamen non ideo minus baptizati, | |
| uel sacrae communionis participes reputati sunt. Sed hoc tantum | |
| sacris canonibus constitutum est, ne de cetero sacramenta Christi | |
| symoniace distribuantur. | |
| <S 398><L 1> -398+ | |
| Unde Gelasius: -[ad Episcopos per Lucaniam, epist. I., | |
| cap. 7.]+ | |
| <4 99> -C. XCIX.+ <T R> A baptizandis uel consignandis pretia non | |
| exigantur. | |
| <T T> Baptizandis consignandisque fidelibus sacerdotes pretia | |
| nulla prefigant, nec illationibus quibuslibet | |
| inpositis exagitare cupiant renascentes, quoniam quod | |
| gratis accepimus gratis dare mandamur. Et ideo nichil | |
| a predictis prorsus exigere moliantur, quo uel paupertate | |
| cogente deterriti, uel indignatione reuocati redemptionis | |
| suae causas iure despiciant, certum habentes, quod qui | |
| prohibita deprehensi fuerint admisisse, uel commissa non | |
| potius sua sponte correxerint, periculum subeant | |
| proprii honoris. | |
| <4 100> -C. C.+ <T R> A percipiente gratiam communionis pretium exigi | |
| non debet. | |
| <T I> Item de Sexta Synodo. -[c. 23.]+ | |
| <T T> Nullus episcopus, aut presbiter, aut diaconus, qui sacram | |
| dispensat communionem, a percipiente gratiam communionis | |
| aliquod pretium exigat. Neque enim uenditur gratia, | |
| neque pro pretio Spiritus sancti gratiam damus, sed dignis | |
| munere sine defraudatione participare concedimus. | |
| Si quis uero eorum, qui connumerantur in clero, ab eo, cui | |
| sacram communionem dispensat, aliquod pretium exegerit, | |
| deponatur, sicut imitator symoniacae fraudis. | |
| <4 101> -C. CI.+ <T R> Munera inuisibilis gratiae questibus non sunt | |
| conparanda. | |
| <T I> Item ex Concilio Tolletano XI. -[c. 8.]+ | |
| <T T> Quicquid inuisibilis gratiae consolatione tribuitur, | |
| numquam questibus uel quibuslibet premiis uenundari | |
| penitus debet, dicente Domino: "Quod gratis accepistis | |
| gratis date." Et ideo quicumque deinceps in ecclesiastico | |
| ordine constitutus aut pro baptizandis consignandisque | |
| fidelibus, crismate, uel promotionibus graduum | |
| precia quelibet uel premia (nisi uoluntarie | |
| oblata) pro huiusmodi ambitione susceperit, equidem, si | |
| sciente loci episcopo tale quicquam a subditis perpetratum | |
| fuerit, idem episcopus duobus mensibus excommunicationi | |
| subiaceat pro eo, quod inscientia mala contexit | |
| et correctionem necessariam non acquisiuit. | |
| <S 399><L 1> -399+ | |
| Sin autem suorum quispiam, eodem nesciente, quicquam | |
| de supradictis capitulis accipiendum sibi esse | |
| crediderit, si presbiter est, quatuor mensium excommunicatione | |
| plectatur; si diaconus, trium; subdiaconus | |
| uero uel clericus his cupiditatibus seruiens competenti | |
| pena, et debita excommunicatione plectendus est. | |
| <4 102> -C. CII+ <T R> Nichil a sacerdotibus exigatur pro balsamo, quod | |
| in crismate ponitur. | |
| <T I> Item ex Concilio Bracarensi II. -[c. 4.]+ | |
| <T T> Placuit, ut nullus episcoporum pro balsami modico, | |
| benedictum pro baptismi sacramento per ecclesias | |
| datur, quia singuli tremissem pro ipso exigere solent, | |
| aliquid ulterius exigat, ne forte quod pro salute | |
| animarum per inuocationem sancti Spiritus consecratur, | |
| sicut Symon magus donum Dei pecunia uoluit emere, | |
| ita nos uenundantes dampnabiliter uenundemur. | |
| <4 103> -C. CIII.+ <T R> Non est aliquid exigendum ab his, qui infantes | |
| suos ad baptizandum adducunt. | |
| <T I> Item ex eodem. -[cap. 7.]+ | |
| <T T> Placuit, ut unusquisque episcopus per ecclesias suas | |
| hoc faciat, ut hi, qui infantes suos ad baptismum offerunt, | |
| si quid uoluntarie pro uoto suo offerunt, suscipiatur | |
| ab eis. Si uero per necessitatem paupertatis aliquid | |
| non habeant quod offerant nullum eis pignus | |
| uiolenter tollatur a clericis. Nam multi pauperes, hoc timentes, | |
| filios suos a baptismo retrahunt, qui forte, dum | |
| differuntur, si sine gratia baptismi de hac uita recesserint, | |
| necesse est, ut ab illis eorum perditio requiratur, | |
| quorum spolia pertimescentes a baptismi gratia se subtraxerunt. | |
| -+ | |
| <4 104> -C. CIV.+ <T R> Qui baptizantur nullus in concam nummos | |
| mittere cogat. | |
| <T I> Item ex Concilio Eliberitano. -[c. 48.]+ | |
| <T T> Emendari placuit, ut qui baptizantur (ut fieri solebat) | |
| nummos in concam non mittant, ne sacerdos quod gratis | |
| accepit precio distrahere uideatur. Neque pedes eorum | |
| lauandi sunt a sacerdotibus uel clericis. | |
| <4 105> -C. CV.+ <T R> Pro perceptione crismatis uel baptismi aliquid | |
| exigi non debet. | |
| <T I> Item ex Concilio Triburiensi. | |
| <T T> Dictum est, solere in quibusdam locis pro perceptione | |
| crismatis nummos dari, similiter pro baptismo et | |
| communione. Hoc symoniacae heresis detestata | |
| est sancta sinodus et anathematizauit, et ut de cetero nec | |
| pro ordinatione, nec pro crismate, uel baptismo, uel balsamo | |
| <S 400><L 1> -400+ | |
| nec pro sepultura, uel communione quicquam | |
| exigant statuit; sed gratis dona Christi gratuita | |
| dispensatione donentur. | |
| <4 106> -C. CVI.+ <T R> Nec pro dedicandis basilicis nec pro ceteris | |
| sacramentis conferendis aliquid exigi debet. | |
| <T I> Item ex Concilio Cabillonensi. -[tempore Caroli M. c. 16.]+ | |
| <T T> Statuimus, ut, sicut pro dedicandis basilicis et dandis | |
| ordinibus nichil accipiendum est, ita etiam pro balsamo siue | |
| pro luminaribus emendis nichil presbiteri crisma accepturi | |
| dent. Episcopi itaque de facultatibus ecclesiae | |
| balsamum emant, et luminaria singuli in ecclesiis | |
| suis. | |
| -XIII. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Sicut ergo hec sacramenta, licet | |
| symoniace ministrentur, tamen effectum benedictionis conferunt | |
| accipienti, sic et sacerdotalis unctio, licet symoniace ministretur, | |
| suo tamen non debet carere effectu. Sed, sicut supra | |
| dictum est, illa sacramenta sunt necessitatis, hec dignitatis, et | |
| ideo priuilegia eorum non possunt generare communem legem | |
| istorum. Habent ergo symoniaci uulneratum caput per symoniacae | |
| manus prauam inpositionem. Hoc autem de illis intelligitur, | |
| quos nec excusat ignorantia, nec attractionis uiolentia, | |
| qui ab illis ordinantur, quos indubitanter sciunt esse symoniacos, | |
| siue symoniace siue non symoniace ordinentur ab eis. Ut | |
| enim Nicolaus Papa distinguit, alii symoniace ordinantur a symoniacis, | |
| alii symoniace a non symoniacis, alii non symoniace a | |
| symoniacis. Hanc distinctionem innuit capitulo II. dicens: | |
| <4 107> -C. CVII.+ <T R> De multiplici genere symoniacorum. | |
| <T T> Statuimus decretum de symoniacis symoniace ordinatoribus | |
| uel ordinatis et de symoniacis symoniace a non | |
| symoniacis, et symoniacis non symoniace a symoniacis. | |
| -@. 1.+ Symoniaci symoniace ordinati uel ordinatores secundum | |
| ecclesiasticos canones a proprio gradu decidant. Symoniaci | |
| quoque symoniace a non symoniacis ordinati similiter | |
| ab offitio male accepto remoueantur. -@. 2.+ Symoniacos autem | |
| non symoniace a symoniacis ordinatos misericorditer | |
| per manus inpositionem pro temporis necessitate in offitio | |
| concedimus permanere. | |
| <T P> -Gratian.+ Sed hoc intelligendum est de his, qui ordinantur | |
| a symoniacis, quos ignorabant esse symoniacos. Hos facit | |
| symoniacos non reatus criminis, sed ordinatio symoniaci. | |
| De quibus Urbanus Papa -[II. in Concilio Placentino, | |
| cap. 3. et 4.]+ ait: | |
| <4 108> -C. CVIII.+ <T R> De his, qui non symoniace a symoniacis | |
| ordinantur. | |
| <T T> Si qui a symoniacis non symoniace ordinati sunt, siquidem | |
| probare potuerint se, cum ordinarentur, nescisse eos | |
| symoniacos esse, et tunc pro catholicis habebantur in | |
| <S 401><L 1> -401+ | |
| ecclesia, talium ordinationes sustinemus misericorditer, si | |
| tamen eos laudabilis uita commendat. Qui uero scienter | |
| se a symoniacis consecrari (imo execrari) permiserint, eorum | |
| consecrationem omnino irritam esse decernimus. | |
| <4 109> -C. CIX.+ <T R> De eo, qui ordinatur ab illo, quem scit | |
| symoniacum esse. | |
| <T I> Item Nicolaus iunior. -[Hoc idem | |
| Alexander II.]+ | |
| <T T> De cetero statuimus, ut, si quis in posterum ab eo, quem | |
| symoniacum esse non dubitat, se consecrari permiserit, et | |
| consecrator, et consecratus non disparem dampnationis sententiam | |
| subeant; sed uterque depositus penitentiam | |
| agat, et priuatus propria dignitate persistat. | |
| <4 110> -C. CX.+ <T R> Symoniacis in dignitate seruanda nulla est inpendenda | |
| misericordia. | |
| <T I> Idem. -[paulo inferius]+ | |
| <T T> Erga symoniacos nullam misericordiam in dignitate seruanda | |
| habendam esse decreuimus, sed iuxta canonum | |
| sanctionem et sanctorum Patrum decreta eos omnino | |
| dampnamus ac deponendos apostolica auctoritate sancimus. | |
| -+ | |
| <T P> -Gratian.+ Subaudiendum est, nisi uiolenter attractus fuerit. | |
| De his enim et a quibuslibet hereticis uiolenter ordinatis | |
| ait Innocentius: -[ad Episcopos Macedoniae, epist. | |
| XXII. c. 5.]+ | |
| <4 111> -C. CXI.+ <T R> De his qui inuiti ad hereticorum ordinationem | |
| trahuntur. | |
| <T T> Constat multos uim passos atque inuitos attractos, | |
| repugnantesque ab hereticis ordinatos; sed huiusmodi aliquis, | |
| si post talem ordinationem non interfuit, cum illi conficerent | |
| sacramenta, si communioni eorum participatus non | |
| est, si statim discedentibus illis pessimo conciliabulo | |
| eorum abrenunciauit et ad ecclesiam rediit, iste talis | |
| potest habere colorem aliquem excusationis. Ceterum, qui | |
| post mensem aut amplius redierunt, cum se considerent | |
| ab hereticis ordinatos, certe qui nichil ab eis acceperunt, | |
| rei sunt usurpatae dignitatis. | |
| <T P> -Gratian.+ Tales plerumque ex intuitu pietatis reformat | |
| catholicae manus inpositio cum satisfactione et medicina penitentiae; | |
| sed dampnationem symoniacorum et eorum, qui eis | |
| consenserunt, legimus, medicinam uero autenticam ex hac | |
| heresi nominatim non legimus, nisi quod, sicut usurpatum | |
| est in Nouacianis uel Donatistis, minoribus utique hereticis, | |
| non canonice, sed ex intuitu pietatis, ita etiam ex his posse | |
| fieri colligimus, ideo etiam, quia aliorsum per omnia orthodoxam | |
| <S 402><L 1> -402+ | |
| habent fidem, nisi quod Spiritum sanctum credunt esse | |
| uenalem. Et, ut ait B. Augustinus heretici cum redierint | |
| qua parte se sciderint ab ecclesia, curentur, qua uero | |
| parte adheserint, cognoscantur. | |
| Hinc et Leo scribit Ianuario Episcopo: | |
| -[Aquilegiensi, epist. III.]+ | |
| <4 112> -C. CXII.+ <T R> Qui ab heresi ad ecclesiam redeunt, in quo inueniuntur | |
| ordine ex beneficio perseuerent. | |
| <T T> Omnis cuiuslibet ordinis clericus, qui catholicam deserens | |
| unitatem, hereticae uel scismaticae coniunctionis | |
| contagione se maculauerit, si ad ecclesiam redierit cum legitima | |
| satisfactione et erroris sui dampnatione, hoc in magno | |
| beneficio habeat, si, adempta spe omnis promotionis, | |
| in quo inuenitur ordine permaneat. | |
| <T P> -Gratian.+ De his autem, qui ordinantur symoniace a non | |
| symoniacis (utpote illi, qui data pecunia archidiacono uel consiliariis | |
| episcopi, episcopo ignorante, hoc efficiunt, ut de manu | |
| eius sacros ordines accipiant) scribit Gregorius VII.: | |
| -[lib. 6. Reg. in Synodo Romae habita, A. D. 1078. die | |
| 19. Nou. cap. 5.]+ | |
| <4 113> -C. CXIII.+ <T R> Ordinationes, que symoniace fiunt, diiudicantur | |
| falsae. | |
| <T T> Ordinationes, que interueniente pretio uel precibus, uel | |
| obsequio alicui personae ea intentione inpenso, uel que | |
| non communi consensu cleri et populi secundum canonicas | |
| sanctiones fiunt, et ab his, ad quos consecratio | |
| pertinet, non conprobantur, falsas esse diiudicamus, | |
| quoniam qui taliter ordinantur non per ostium, id est per | |
| Christum, intrant, sed, ut ipsa ueritas testatur, fures | |
| sunt et latrones. | |
| -XIV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quia ergo tripliciter symonia in | |
| hoc capitulo notatur, uidendum est, quot modis pretium in | |
| hac heresi detur. | |
| Hoc B. Gregorius in euangeliorum tractatu -[hom. 4. | |
| in fine]+ euidenter exponit, dicens: | |
| <4 114> -C. CXIV.+ <T R> De multiplici genere symoniacorum. | |
| <T T> Sunt nonnulli, qui quidem nummorum premia ex ordinatione | |
| non accipiunt, et tamen sacros ordines pro | |
| humana gratia largiuntur, atque de ipsa largitate | |
| laudis solummodo retributionem querunt. Hi nimirum | |
| quod gratis accipiunt gratis non tribuunt, quia de | |
| inpenso offitio sanctitatis nummum expetunt fauoris. Unde | |
| bene, cum uirum iustum Propheta describeret, | |
| ait: "Qui excutit manus suas ab omni munere." | |
| Non enim dixit solum a munere, sed: | |
| <S 403><L 1> -403+ | |
| "ab omni munere," quia aliud est munus ab obsequio, | |
| aliud a manu, aliud a lingua. Munus ab obsequio | |
| est seruitus indebite inpensa. Munus a manu | |
| pecunia est; munus a lingua fauor. Qui ergo sacros | |
| ordines tribuit, tunc ab omni munere manus excutit, quando | |
| in diuinis rebus non solum pecuniam nullam, sed nec | |
| etiam humanam gratiam requirit. | |
| <4 115> -C. CXV.+ <T R> Eternam dampnationem inueniet qui quolibet | |
| munere ad sacrum ordinem accedit. | |
| <T I> Idem in Registro. | |
| <T T> Si quis neque sanctis pollens moribus, uel neque a | |
| clero populoque uocatus uel pulsatione coactus, inpudenter | |
| Christi sacerdotium, iam quolibet facinore pollutus, | |
| iniusto cordis amore, uel sordidis precibus oris, siue comitatu, | |
| siue manuali seruitio, siue fraudulento munusculo episcopalem | |
| seu sacerdotalem, non lucro animarum, sed | |
| inanis gloriae auaritia fultus, dignitatem acceperit, et in uita | |
| sua non sponte reliquerit, eumque insperata mors penitentia | |
| non inuenerit, proculdubio in eternum peribit. | |
| <T P> Hinc Gregorius scribit Iohanni Corinthiorum | |
| Episcopo: -[lib. IV. ep. 55.]+ | |
| <4 116> -C. CXVI.+ <T R> Pro ordinationibus nichil omnino accipiatur. | |
| <T T> De ordinationibus aliquid accipere sub districta interdictione | |
| decreuimus. Oportet ergo, ut neque per | |
| donum neque per gratiam, neque per quorundam | |
| suplicationem aliquos ad sacros ordines consentias | |
| uel permittas adduci. | |
| <4 117> -C. CXVII.+ <T R> Nec pretio, nec gratia, uel suplicatione | |
| aliqui ad sacros ordines accedant. | |
| <T I> Idem uniuersis Episcopis per Elladam prouinciam | |
| constitutis. -[eod. lib. epist. 56.]+ | |
| <T T> Quibusdam narrantibus agnoui, quod in illis partibus | |
| nullus ad sacrum ordinem sine commodi datione perueniat. | |
| Quod si ita est, flens dico, gemens denuncio, quia, | |
| cum sacerdotalis ordo intus ortus occidit, foris | |
| quoque diu stare non poterit. Scimus quippe ex euangelio, | |
| quid redemptor noster per semetipsum fecerit, quia ingressus | |
| templum cathedras uendentium columbas euertit. | |
| Columbas enim uendere est de sancto Spiritu (quem | |
| Deus omnipotens consubstantialem sibi per inpositionem | |
| manuum hominibus tribuit) commodum temporale percipere. | |
| Ex quo, ut predixi, malo iam euenire creditur, quia, | |
| qui in templo Dei columbas uendere presumpserunt, eorum, | |
| Deo iudice, cathedrae ceciderunt. -@. 1.+ Qui uidelicet error | |
| in subditis propagatur cum augmento. Nam ipso quoque, | |
| quisque ad sacrum ordinem perducitur, in ipsa | |
| <S 404><L 1> -404+ | |
| iam prouectus sui radice uiciatus, paratior est aliis uenundare | |
| quod emit. Et ubi est quod scriptum est: | |
| "Gratis accepistis gratis date?" Et cum primo contra sanctam | |
| ecclesiam symoniaca heresis sit exorta, cur non perpenditur, | |
| cur non uidetur, quia eum, quem cum precio | |
| quis ordinat, prouehendo agit, ut hereticus fiat? Ideoque | |
| hortamur, ut uestrum nullus denuo hoc fieri patiatur, sed | |
| neque gratia alicuius neque suplicatione aliquos ad sacros | |
| ordines audeat promouere, nisi eum, quem uitae et | |
| actionis qualitas ad hoc dignum esse monstrauerit. Nam si | |
| aliter factum senserimus denuo, districta et canonica | |
| illud noueritis ultione conpesci. | |
| <4 118> -C. CXVIII.+ <T R> Ad episcopalem honorem nullus per | |
| ambitum accedat. | |
| <T I> Item Simacus. -[ad Caesarium, epist. I. c. 5.]+ | |
| <T T> Nullus itaque per ambitum ad episcopalem honorem | |
| permittatur accedere. Nam cum hic excessus in laicali | |
| conuersatione culpetur, quis dubitat, quin religiosis et | |
| Deo seruientibus incutiat obprobrium? | |
| <4 119> -C. CXIX.+ <T R> De eodem. | |
| <T I> Item Gregorius. -[Adeodato Episcopo, lib. II. Indict. XI. | |
| epist. 48.]+ | |
| <T T> Estote ergo precipue in ordinatione solliciti, et ad sacros | |
| ordines nisi prouectiores etate et mundos opere nullatenus | |
| admittatis. Eorum enim, qui in sacro ordine sunt | |
| collocandi, prius uitam moresque discutite, et ut dignos huic | |
| offitio adhibere possitis, non uobis potentia, aut suplicatio | |
| quarumlibet subripiat personarum. Quando igitur | |
| de his tractari necesse est graues expertosque uiros consilii | |
| uestri adhibete participes et cum eis communi hoc | |
| deliberatione pensate. | |
| <4 120> -C. CXX.+ <T R> Neque fauore, neque uenalitate ad sacros | |
| ordines quisquam promoueatur. | |
| <T I> Idem Columbo Episcopo. -[lib. II. Indict. XI. ep. 47.]+ | |
| <T T> Pueri ad sacros ordines nullatenus admittantur, ne tanto | |
| periculosius cadant, quanto citius conscendere ad altiora | |
| festinant. Nulla sit in ordinatione uenalitas; potentia uel | |
| suplicatio personarum nichil aduersus hec, que prohibemus, | |
| obtineat. Nam proculdubio Deus offenditur, si ad sacros | |
| ordines quisquam non ex merito, sed ex fauore (quod absit) | |
| aut uenalitate prouehitur. | |
| <T P> -Gratian.+ Econtra idem Gregorius quibusdam suplicantibus | |
| unum acolitum, et alterum diaconum legitur ordinasse, | |
| sicut ipse scribit -[lib. VII. Indict. I. ep. 2.]+ Petro Episcopo | |
| Corsicae inter cetera: | |
| <S 405><L 1> -405+ | |
| <4 121> -C. CXXI.+ <T R> Episcopo interueniente Papa quemdam acolitum | |
| ordinauit. | |
| <T T> Latorem presentium per intercessionem uestrae sanctitatis | |
| acolitum fecimus, quem ad obsequia tua transmisimus, | |
| ut, si in lucrandis animabus amplius seruierit, | |
| proficere amplius possit. | |
| <4 122> -C. CXXII.+ <T R> Quisquis in Romana ecclesia ordinem sacrum | |
| acceperit, ab ea ulterius egredi non poterit. | |
| <T I> Idem Heliae presbitero et Abbati. -[lib. IV. epist. 30.]+ | |
| <T T> Filium uestrum Epiphanium mandastis ut ad sacrum | |
| ordinem promouere deberemus uobisque transmittere. | |
| Sed in uno uos audiuimus in altero minime | |
| potuimus audire. Diaconus quidem factus est; sed quisquis | |
| semel in hac ecclesia sacrum ordinem acceperit, egrediendi | |
| ex ea ulterius licentiam non habet. Si uero | |
| uidere uos non potui, hac ex re consolationem habeo, quia | |
| in filio uestro requiesco. | |
| <T P> -Gratian.+ Non itaque quorumlibet precibus ordinationes | |
| factae falsae diiudicantur, sed hae demum, que precibus ordinandi | |
| uel eius amici, non spirituali, sed carnali affectu porrectis | |
| fiunt, cum alias futurae non essent; quas non karitas interueniens, | |
| sed ambitio suplicans extorquet. Non solum autem | |
| clericos cuiuslibet episcopi summus Pontifex in ecclesia Romana | |
| ualet ordinare, uerum etiam oportunitate exigente monachos et | |
| quoscumque clericos conuocare potest et inuitare. | |
| Unde Nicolaus papa: -[Michaeli Imperatori in epist., | |
| quae incipit: "Proposueramus"]+ | |
| <4 123> -C. CXXIII.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Per principalem beatorum apostolorum Petri et Pauli | |
| potestatem ius habemus non solum in monachos, | |
| uerum etiam in quoslibet clericos de quacumque diocesi, | |
| cum necesse fuerit, ad nos conuocare atque ecclesiasticis | |
| exigentibus oportunitatibus inuitare. | |
| -XV. Pars.+ <T P> -Gratian.+ Quolibet ergo munere interueniente | |
| falsa diiudicatur ordinatio. Sicut autem pretio interueniente | |
| sacri ordines non sunt tribuendi, ita nec restituendi. Ut enim | |
| ait B. Ambrosius, sacri ordines nec sunt pretio emendi; nec | |
| redimendi. | |
| Hinc etiam Gregorius VII. ait: -[lib. VI. Reg. in Concilio | |
| habito A. D. 1078. Pontificatus sui VI. c. 9.]+ | |
| <4 124> -C. CXXIV.+ <T R> Pretio interueniente offitium sacerdotale non | |
| restituatur. | |
| <T T> Nullus episcopus grauamen seu seruile seruitium ex usu | |
| contra ecclesiasticam normam abbatibus seu clericis suis | |
| inponat, uel interdictum sacerdotale offitium pretio interueniente | |
| restituat. Quod si fecerit, offitii sui periculum subeat. | |
| <T P> -Gratian.+ Qui autem pecuniam accipiunt, ut ordinandis | |
| sacros ordines non tribuant, uel ut canonicae electioni | |
| assensum non prebeant, aut ecclesiis edificandis uel consecrandis | |
| lapidem benedictum uel consecrationem subtrahant, multis argumentis | |
| acceptae pecuniae rei et infames esse probantur. | |
| <S 406><L 1> -406+ | |
| Ait enim Pascalis II: | |
| <4 125> -C. CXXV.+ <T R> Sacrilegi sunt iudicandi qui ecclesias non | |
| permittunt regulariter ordinari. | |
| <T T> Sunt quidam, qui uel uiolentia, uel fauore non permittunt | |
| ecclesias regulariter ordinari. Hos etiam decernimus | |
| ut sacrilegos iudicandos. | |
| <4 126> -[C. CXXVI.]+ | |
| <T I> Codicis libro IX. ad legem Iuliam repetundarum, Imppp. Gratianus, | |
| Valentinianus et Theodosius. | |
| <T T> Iubemus, hortamur, ut, si quis forte honoratorum, | |
| decurionum, possessorum, postremo etiam colonorum, a | |
| cuiuslibet ordinis iudice fuerit aliqua ratione concussus, | |
| si quis scit uenalem de iure fuisse sententiam, si quis penam | |
| uel pretio remissam uel uicio cupiditatis ingestam, si quis | |
| postremo quacumque de causa inprobum iudicem potuerit | |
| approbare, is uel administrante eo, uel post administrationem | |
| depositam in publicum prodeat, crimen deferat, delatum | |
| approbet; cum probauerit uictoriam reportaturus, | |
| et gloriam. | |
| <4 127> -[C. CXXVII.]+ | |
| <T I> Item in Digestis libro III. titulo de calumpniatoribus, | |
| Ulpianus libro X. ad edictum, -[l.]+ 1. | |
| <T T> In eum, qui, ut calumpniae causa negotium faceret uel | |
| non faceret, pecuniam accepisse dicitur, intra annum | |
| in quadruplum eius pecuniae, quam accepisse | |
| dicitur, post annum simpli in factum actio conpetit. | |
| <4 128> -[C. CXXVIII.]+ | |
| <T I> Ibidem libro XLVII. titulo -[13. l. 2.]+ de concussione, | |
| Marcellus libro I. publicorum iudicum. | |
| <T T> Concussionis iudicium publicum non est. Sed si ideo | |
| pecuniam quis accepit, quod crimen minatus sit, potest | |
| publicum iudicium esse ex senatusconsultis, quibus pena | |
| legis Corneliae teneri iubentur qui in accusationem innocentium | |
| coierint, quiue ob accusandum uel non accusandum, | |
| denunciandum uel non denunciandum testimonium | |
| pecuniam acceperint. | |
| <4 129> -[C. CXXIX.]+ | |
| <T I> Ibidem libro XLVIII. titulo 11. de lege Iulia repetundarum, | |
| -[I. 3.]+ Marcellus libro I. publicorum iudicum. | |
| <T T> Lege Iulia repetundarum tenetur, qui, cum aliquam potestatem | |
| haberet, pecuniam ob iudicandum uel non iudicandum | |
| decernendumue acceperit, <T I> Venuleius Saturninus | |
| libro III. publicorum iudiciorum <T T> uel quo magis aut | |
| minus quid ex offitio suo faceret. | |
| <4 130> -[C. CXXX.]+ | |
| <T I> Idem. -[eod. tit. I. 6.]+ | |
| <T T> Eadem lege tenentur, qui ob denunciandum uel | |
| non denunciandum testimonium pecuniam acceperint. | |
| -@. 1.+ Lege Iulia repetundarum cauetur, ne quis ob militem | |
| <S 407><L 1> -407+ | |
| legendum mittendumue es accipiat, neue quis ob | |
| sententiam in senatu consilioue publico dicendam pecuniam | |
| accipiat, uel ob accusandum uel non accusandum. | |
| -@. 2.+ <T I> Marcellus ibidem. <T T> Lex Iulia de repetundis precipit, | |
| ne quis ob iudicem arbitrumue dandum, mutandumue, | |
| iubendumue, neue ob non dandum uel | |
| non mutandum, non iubendum, neue ob litem estimandam, | |
| iudiciumue capitis pecuniaeue faciendum uel | |
| non faciendum aliquid acceperit. -@. 3.+ Hodie ex | |
| lege repetundarum extra ordinem puniuntur, et plerumque | |
| uel exilio puniuntur, uel etiam durius, prout admiserint. | |
| -@. 4.+ Hac lege dampnatus testimonium publice | |
| dare, aut iudex esse postulareue prohibetur. | |
| <3 2> -QUESTIO II.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| -I. Pars.+ <T A> Sequitur secunda questio, qua queritur, an pro | |
| ingressu monasterii pecunia sit exigenda, uel exacta persoluenda? | |
| Hoc utrumque licite fieri, utriusque testamenti serie conprobatur. | |
| Legitur enim in primo libro Regum, quod Anna detulit secum | |
| Samuelem, postquam ablactatus fuerat, in tribus uitulis, et tribus | |
| modiis farinae, et amphora uini ad domum Dei in Sylo. -@. 1.+ | |
| In Actibus uero apostolorum legitur, quod "multitudinis credentium | |
| erat cor unum et anima una," nec aliquid eorum, que possidebant, | |
| quisquam proprium esse dicebat; sed erant illis omnia | |
| communia. Singuli uendebant predia sua, et ponebant precia | |
| eorum ante pedes apostolorum, quorum unus, nomine Ananias, | |
| dum partem sibi reseruaret, cum uxore sua Sapphira, sententia | |
| maledictionis accepta, ante pedes apostoli cecidit mortuus. | |
| -@. 2.+ Hinc liquido aparet, quod ingressuri monasterium sua debent | |
| offerre rectoribus, nec aliter sunt recipiendi, nisi sua obtulerint. | |
| Sed aliud est sua sponte offerre, aliud exacta persoluere. | |
| Anna mater Samuelis non exacta neque petita, sed sponte munera | |
| sacerdotibus obtulit. Credentes sua sponte offerebant apostolis, | |
| ut indigentium necessitatibus deseruirent, que instante persecutione | |
| infidelium eis possidere non licebat. Ananias quoque non | |
| ideo dampnatus est, quia sua nollet offerre, sed quia, Spiritui | |
| sancto mentitus, precia eorum, que apostolis obtulerat, ex parte | |
| fraudabat. Non ergo his auctoritatibus permittitur rectoribus ab | |
| ingressuris aliquid exigere, sed sponte oblata suscipere, quia illud | |
| dampnabile est, hoc uero minime. | |
| Unde in Bracarensi Concilio II. -[cap. 5.]+ legitur: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> Pro dedicandis ecclesiis nichil exigatur. | |
| <T T> Placuit, ut, quociens ab aliquo fidelium ad consecrandas | |
| ecclesias episcopi inuitantur, non quasi ex debito munus | |
| aliquod a fundatore requirant; sed si ipse quidem | |
| aliquid ex suo uoto obtulerit, non respuatur, si uero aut | |
| paupertas illum aut necessitas retinet, nichil exigantur ab | |
| <S 408><L 1> -408+ | |
| illo. Hoc tamen unusquisque episcoporum meminerit, | |
| ut non prius dedicet ecclesiam, nisi ante dotem basilicae | |
| et obsequium ipsius per donationem cartulae confirmatum | |
| accipiat. Nam non leuis est ista temeritas ut | |
| sine luminariis uel sine substantiali sustentatione eorum, | |
| qui ibidem seruituri sunt, tamquam domus priuata consecretur | |
| ecclesia. | |
| <T P> Item Bonifacius urbis Romae Episcopus scribit uniuersis | |
| Caralitanae ecclesiae cenobitis: | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> Ab his, qui ad conuersionem accedunt, nichil est | |
| exigendum, nec precio aliquis ad conuersionem est inuitandus. | |
| <T T> Quam pio mentis affectu, fratres karissimi, uestrae destitutioni | |
| Romana conpatiatur ecclesia, uobis fortassis incognitum, | |
| sed cognitori omnium non incognitum habetur. | |
| Dubitationi autem uestrae quod idoneum demus responsum, | |
| Deum testificor, ipsa quoque me dubitatio reddit anxium et | |
| ineptum. Numquam enim legimus Domini discipulos | |
| uel eorum ministerio conuersos quempiam ad Dei cultum | |
| aliquo muneris interuentu prouocasse, nisi forte de pauperum | |
| alimento quis inconcinne proponat, quorum nulli, | |
| cuiuscumque professionis esset, uictualia negabantur. Scimus | |
| equidem, quod "omne datum optimum, et omne donum | |
| perfectum desursum est," a quo bonae uoluntatis | |
| donum accipit qui sancto deliberationis arbitrio gratis Deo | |
| seruire disponit. Restat ergo, ut qui pro aliqua ecclesiae | |
| susceptione munus accipit, Dei donum, quod a patre luminum | |
| descendere debuit, uendat; munus autem largiens inportunus | |
| emat. Quid autem de diuini doni uenditoribus uel | |
| emptoribus consequatur, concludi necesse non est. -@. 1.+ | |
| Cauete ergo, fratres, quam sit ambiguum quod petistis consilium, | |
| quod quidem secundum uestrae uoluntatis propositum | |
| nulla inuenimus ratione confirmatum. Verumtamen, si | |
| uestrae necessitati adeo est oportunus quem reperistis, dum | |
| tamen omnis absit pactio, omnis cesset conuentio, nullaque | |
| uestrae ecclesiae fiat distractio, accedat, gratis Deo seruire | |
| incipiat, suique regiminis deuote gestet obsequium ac, | |
| postmodum uos, quasi subsidii gratia, aliqua suae ecclesiae | |
| munera largiri fratrum solatio Romana permittit ecclesia. | |
| -[+ <P 1> Unde Urbanus Papa in Concilio apud Melfiam, c. 12.: | |
| -PALEA.+ | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> De eodem. | |
| <T T> Nullus abbas precium sumere uel exigere ab eis, qui | |
| ad conuersionem ueniunt, aliqua pacti occasione presumat. | |
| Regulam antiquam sequens, nulli umquam de | |
| ordinationibus aliquid omnino accipiendum esse constituo, | |
| neque ex datione pallii, neque ex traditione cartarum, | |
| neque ex ea, quam noua per ambitionem simulatio inuenit, | |
| appellatione pastelli. Quia enim ordinando episcopo | |
| <S 409><L 1> -409+ | |
| Pontifex manum inponit, euangelicam lectionem minister | |
| legit, confirmationis autem eius epistolam notarius scribit. -]+ <P 0> | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Ab ordinato non debet aliquid exigi, sed nec | |
| uoluntarie oblata respui oportet. | |
| <T I> Item Gregorius in Registro. -[lib. IV. epist. 44. siue | |
| cap. 88. in Sinodo Romae habita.]+ | |
| <T T> Sicut episcopum non decet manum, quam inponit, uendere, | |
| ita minister uel notarius non debet in ordinatione eius | |
| uocem suam uel calamum uenundare. -@. 1.+ Is autem, | |
| qui ordinatus fuerit, si non ex placito, neque exactus | |
| ac petitus, post acceptas cartas et pallium offerre aliquid | |
| cuilibet ex clero gratiae tantummodo causa uoluerit, | |
| hoc accipi nullo modo prohibemus, quia eius oblatio nullam | |
| culpae maculam ingerit, que non ex ambientis petitione | |
| processit. | |
| <T P> -Gratian.+ Auctoritate Bonifacii patenter ostenditur, quod, | |
| sicut nullus precio est inuitandus ad conuersionem, ita nulli pecuniae | |
| interuentu ecclesiae largiri oportet ingressum. Auctoritate | |
| uero Gregorii datur intelligi, quod pro ingressu ecclesiae non licet | |
| pecuniam exigere, sed spontanee oblatam suscipere licet. | |
| -II. Pars.+ Item opponitur illud Apostoli -[1.]+ ad Timotheum: | |
| -[cap. 5. u. 2.]+ | |
| <4 5> -[C. V.]+ | |
| <T T> "Viduas honora, que uere uiduae sunt. Que autem non sunt | |
| uere uiduae, id est que suis uel parentum opibus sustentari possunt, | |
| non recipiantur, ut ecclesia sufficiat his que uere uiduae sunt." | |
| <4 6> -C. VI.+ <T R> Qui sumptibus propriis sustentari possunt, ab ecclesia | |
| stipendia non accipiant. | |
| <T I> Item Ieronimus ad Damasum Papam. | |
| <T T> Clericos autem illos conuenit ecclesiae stipendiis sustentari, | |
| quibus parentum et propinquorum nulla suffragantur. | |
| Qui autem bonis parentum et opibus sustentari possunt, | |
| si quod pauperum est accipiunt, sacrilegium profecto committunt, | |
| et per abusionem talium iudicium sibi manducant | |
| et bibunt. | |
| <4 7> -C. VII.+ <T R> Quibus sua sufficiunt alimentis ecclesiae non | |
| sustententur. | |
| <T I> Item Prosper in libro de contemplatiua uita capitulo X. | |
| <T T> Pastor ecclesiae his, quibus sua sufficiunt, non debet | |
| aliquid erogare, quando nichil aliud sit habentibus dare | |
| quam perdere. Nec illi, qui sua possidentes sibi dari aliquid | |
| uolunt, sine grandi suo peccato unde pauper uicturus erat | |
| accipiunt. De clericis quidem Spiritus sanctus dicit: | |
| "Peccata populi mei comedunt." Sed sicut nichil habentes | |
| proprium, non peccata, sed alimenta, quibus indigere | |
| uidentur, accipiunt, ita possessores non alimenta, quibus | |
| habundant, sed aliena peccata suscipiunt. | |
| <T P> -Gratian.+ Verum his auctoritatibus prohibentur ab ecclesia | |
| suscipi non illi, qui quomdam fuerunt diuites, et omnia | |
| reliquerunt, ut Petrus et Mattheus et Paulus, aut pauperibus | |
| <S 410><L 1> -410+ | |
| distribuerunt, ut Zacheus, aut ecclesiae rebus adiunxerunt, sicut | |
| illi, qui predia sua uendentes ponebant precia ante pedes apostolorum, | |
| ut essent illis omnia communia: sed illi, qui in domibus | |
| parentum residentes uel sua relinquere nolentes ecclesiasticis | |
| facultatibus pasci desiderant. | |
| De quibus in eodem libro Prosperi -[c. 10.]+ subinfertur: | |
| <4 8> -C. VIII.+ <T R> Qui sua relinquere non uult sumptibus ecclessiae | |
| sustentari non debet. | |
| <T T> Si quis propter hoc non uult sua relinquere, ut habeat | |
| unde uiuat, ut quid accipit, unde rationem reddat? ut quid | |
| peccatis alienis sua multiplicat? <T I> Idem: <T T> -@. 1.+ Non est | |
| meum dicere, quale peccatum cibos pauperum presumendo | |
| suscipiant; qui ecclesiam, quam iuuare de | |
| propriis facultatibus debuerant, suis expensis insuper | |
| grauant, propter hoc fortassis in congregatione uiuentes, | |
| ne aliquos pauperes pascant, ne aduenientes excipiant, aut | |
| ne suum censum cottidianis expensis inminuant. -@. 2.+ Quod | |
| si aliquid de fructibus suis ecclesiae uelud pro ipsa sua expensa | |
| contulerint, non se preferant inani iactantia illis, quos | |
| nichil habentes pascit et uestit ecclesia, quia perfectior | |
| est ille, qui se mundi rebus expoliat, aut qui, cum nichil | |
| habuerit, nec habere desiderat, quam ille, qui ex multis, que | |
| possidet, ecclesiae aliquid prestiterit, ac se de eo, quod | |
| prestiterit, forsitan iactat. | |
| <T P> -Gratian.+ Ecce, qui prohibentur suscipi ab ecclesia. Illi | |
| uero, qui omnia sua relinquunt, uel pauperibus distribuunt, uel | |
| ecclesiae rebus adiungunt, et ab ecclesia laudabiliter sunt suscipiendi, | |
| et eius opibus sustentandi. | |
| Unde in eodem libro -[cap. 11.]+ legitur: | |
| <4 9> -C. IX.+ <T R> Qui sua relinquunt, uel pauperibus distribuunt, uel | |
| ecclesiae rebus adiungunt, laudabiliter ecclesiastica dispensant. | |
| <T T> Sacerdos, cui dispensationis cura commissa est, non | |
| solum sine cupiditate, sed etiam cum laude pietatis accipit | |
| a populo dispensanda, et fideliter dispensat accepta, quia | |
| omnia sua aut parentibus reliquit, aut pauperibus distribuit, | |
| aut ecclesiae rebus adiunxit, et se in numero pauperum | |
| paupertatis amore constituit, ut unde pauperibus subministrat, | |
| inde et ipse tamquam pauper uoluntarius uiuat. | |
| Clerici quoque, quos pauperes natiuitas fecit, cum perfectione | |
| uirtutis uitae necessaria siue in domibus suis, siue | |
| in congregatione uiuentes accipiant, quia ad ea accipienda | |
| non eos cupiditas ducit, sed uiuendi necessitas | |
| cogit. -@. 1.+ De talibus uidetur dicere Apostolus: | |
| "Qui in sacrario operantur que de sacrario sunt edunt, et | |
| qui altario deseruiunt cum altario participantur." | |
| Qui, nisi hoc de contemptoribus facultatum suarum uellet | |
| intelligi, numquam secutus adiungeret: "Ita et Deus ordinauit | |
| his, qui euangelium annunciant de euangelio uiuere." | |
| De euangelio uiuunt qui nichil habere proprium uolunt; | |
| qui nec habent, nec habere aliquid concupiscunt, non suorum, | |
| sed communium possessores. Quid est aliud de euangelio | |
| <S 411><L 1> -411+ | |
| uiuere, nisi laborantem inde, ubi laborat, necessaria uitae | |
| percipere? Apostolus tamen, qui sic euangelium predicauit, | |
| ut necessaria sibi suis manibus ministraret, de | |
| se confidenter loquitur: "Ego autem nullo horum usus | |
| sum." Et quare dixerit, secutus aperuit, dicens: "Expedit | |
| mihi magis mori quam ut gloriam meam quis euacuet." | |
| Euacuari dicit gloriam suam, si ab eis, quibus predicabat, | |
| uoluisset accipere uitae temporalis expensam. Nolebat | |
| quippe in presenti sui laboris fructum, sed in futuro recipere. | |
| -+ | |
| <4 10> -C. X.+ <T R> Iuxta meritum laboris sacerdotes clericis | |
| ecclesiastica stipendia distribuant. | |
| <T I> Item ex Concilio Agatensi. -[c. 36.]+ | |
| <T T> Clerici omnes, qui ecclesiae fideliter uigilanterque | |
| deseruiunt, stipendia sanctis laboribus debita secundum | |
| seruitii sui meritum per ordinationem canonum a sacerdotibus | |
| consequantur. | |
| <T P> -Gratian.+ Multorum auctoritatibus luce clarius constat, | |
| quod ab ingressuris monasterium non licet pecuniam exigere, ne | |
| et ille, qui exigit, et ille, qui soluit, symoniae crimen incurrat. | |
| <3 3> -QUESTIO III.+ | |
| -GRATIANUS.+ | |
| <T A> Sed adhuc obicitur, qui ingressuri monasterium pecunias | |
| tribuunt, non propositum religionis, sed participationem stipendiorum | |
| ecclesiae emunt. Temporalia ergo non spiritualia ementes, | |
| nequaquam symoniaci habendi sunt. -@. 1.+ His ita respondetur: | |
| Non solum qui spiritualia, sed etiam qui temporalia eis annexa | |
| precio accipiunt symoniaci iudicantur. Unde Malachias loquens | |
| ex persona Domini: "Quis est," inquit, "in uobis, qui claudat ostia | |
| et incendat altare meum gratuito? Non est uoluntas mihi in uobis, | |
| dicit Dominus exercituum, et munus non suscipiam de manu | |
| uestra." Ostia claudere non est sacri muneris offitium, sed tantum | |
| sibi adiunctum. | |
| Item Gregorius scribit uniuersis Yspanis Episcopis: | |
| <4 1> -C. I.+ <T R> De his, qui sacros ordines munerum acceptione dispensant. | |
| <T T> Audiuimus, dilectissimi, quod nos audisse oportuit, | |
| sed audisse profecto non libuit, quosdam scilicet esse sacrorum | |
| ordinum professores, qui sub munerum datione uel | |
| acceptione Dei ecclesias, uel earum beneficia sibi usurpant. | |
| Quod quidem scelus uos iam non dudum acriter correxisse | |
| uehementer admiramur; iuste enim uterque corripiendus | |
| est et a sanctae liminibus ecclesiae submouendus, et qui pro | |
| ecclesiae ambitu munera largitur, et qui ut ecclesiam | |
| adeat quicquam presumit accipere. Iste quippe donum Dei | |
| emere, hic autem uendere presumit. A sacrilegio quoque | |
| hoc facinus non dispar dixerim, cum id, quod sponte et sacro | |
| deliberationis arbitrio gratis fieri debuit, sub pecuniae | |
| pactione causatur. Quare, fratres karissimi, que taliter facta | |
| sunt curiose refellite, infecta prohibete, uestrisque iussionibus | |
| resistentes digno anathematis uinculo percutere non | |
| dubitate. | |
| <S 412><L 1> -412+ | |
| <4 2> -C. II.+ <T R> De his, qui ecclesias uel ecclesiastica beneficia | |
| uendunt. | |
| <T I> Idem Rotomagensi Episcopo et Gallicis omnibus. | |
| <T T> Si quis dator uel acceptor Dei ecclesias uel ecclesiastica | |
| beneficia (que quidam prebendas uocant) sub pecuniae | |
| interuentu susceperit, siue dando emerit, siue accipiendo | |
| uendiderit, a Symonis non excluditur perditione. Sed si | |
| perseuerans fuerit, perpetua mulctetur dampnatione. Nam | |
| qui sub religionis obtentu Deo famulari uoluerit, si quid | |
| acceperit, et meritum perdit, et beneficio accepto frustratur. | |
| Rationis ergo uigore cogitur quod iniuste recepit | |
| restituere, et quicquid turpis lucri gratia receperat non | |
| tenere. | |
| <4 3> -C. III.+ <T R> Ab offitio suspendatur episcopus beneficia uel | |
| ecclesiastica offitia uendens. | |
| <T I> Item Gregorius VII. Papa. -[lib. VI. Reg. in | |
| Sinodo, cap. 4.]+ | |
| <T T> Si quis episcopus prebendas, archidiaconatus, preposituras | |
| uel aliqua ecclesiastica offitia uendiderit, uel | |
| aliter, quam statuta sanctorum Patrum precipiunt, ordinauerit, | |
| ab offitio suspendatur. Dignum est enim, ut, sicut | |
| gratis episcopatum accepit, ita membra eiusdem episcopatus | |
| gratis distribuat. | |
| <4 4> -C. IV.+ <T R> Nec altaria, nec prebendas episcopis uendere licet. | |
| <T I> Item ex Concilio Urbani Papae II. habito | |
| Aluerniae. | |
| <T T> Quesitum est de episcopis, qui altaria monasteriis data | |
| frequenter redimi pecunia conpellebant, quia quidam symoniacae | |
| prauitatis usus in Galliarum partibus iam diutius | |
| inoleuit, ut ecclesiae ue |
(Sorry about that, but we can’t show files that are this big right now.)
(Sorry about that, but we can’t show files that are this big right now.)
(Sorry about that, but we can’t show files that are this big right now.)