nabijaczleweli/10kojrany 4.jpg

## 10kojrany 4.jpg

      
    Raw
  

              10kojrany 4.jpg
            
          
## 10paz3.htm
<html>

<head>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html">
<meta charset="utf-8">
<meta name="GENERATOR" content="Microsoft FrontPage 4.0">
<meta name="ProgId" content="FrontPage.Editor.Document">
<title>Kojrany za hrabiów Łopacińskich i Tyszkiewiczów</title>
<meta name="Microsoft Theme" content="none">
</head>

<body>

 <span LANG="EN-GB">
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><b><font size="3" color="#006600" face="Arial">Kojrany
 za hrabiów Łopacińskich i Tyszkiewiczów</font></b></p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><img border="0" src="10kojrany%204.jpg" width="425" height="297"></p>
 </span><span LANG="P"><font SIZE="2">
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Ostatnio stało się modnym pojechać do Kojran. Na plener malarski, ślubną
 sesję zdjęć, spacer po parku, rodzinny piknik czy wycieczkę z
 przewodnikiem. A jeżeli trafi się nam niedouczony przewodnik, to oprócz niby
 to lokalnych legend i opowiastek, niczym rzeczowym nie popartych, usłyszymy i
 taką wiadomość: <i>„Tu stał przed wojną murowany, obszerny i piękny pałac
 hrabiów Tyszkiewiczów, w którym było pełno kolekcji dzieł sztuki, bogata
 biblioteka i archiwum”</i>.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Gwoli prawdy, Tyszkiewiczowie nigdy żadnego pałacu w Kojranach nie posiadali.
 I żadnych zbiorów w Kojranach nie trzymali. Na przestrzeni wielu wielu lat
 Kojrany były tylko i wyłącznie gospodarstwem rolno-leśnym z przynależnymi
 do nich jeziorami: Jodzie, Topielsk, Szeszkucie i Szczupacznik. Gospodarstwo
 nieco wyższego standardu niż przeciętne folwarki ziemskie, gdyż z młynami,
 fabryką papieru etc. Papier był wyrabiany na wielką skalę jeszcze przed Łopacińskimi
 i Tyszkiewiczami, bo już na początku XVIII w. Znakiem firmowym fabryki były
 serce i kotwica, a firmowy napis brzmiał: <i>„Koi rany”</i>. Nazwa
 miejscowości Kojrany – pisana przez „i”, nie „j” – była zgodna z
 ówczesną pisownią, jednak odstęp (prawdopodobnie przypadkowy), dzielący
 wyraz na pół tudzież symbol kotwicy i serca posłużył za Tyszkiewiczów do
 wytłumaczenia jej genezy: Kojrany – <i>„niby nadzieja koi rany w sercu”</i>.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Jednak nawet Antoni Tyszkiewicz (syn hrabiego Józefa z Landwarowa, który z
 czasem przeniósł swoją rezydencję do Kretyngi), choć na mocy działu majątkowego
 z roku 1887 otrzymał od ojca Kojrany (plus nieruchomości w Wilnie oraz ziemię
 i lasy na Polesiu), nigdy tu nie mieszkał. Owszem, chętnie przebywał latem i
 nocował w kilkakrotnie dobudowywanym w swej historii „białym drewnianym
 dworku na podmurówce”, do którego się wchodziło murowanymi schodami. Dla
 bezspornej wygody tudzież z braku odpowiedniego miejsca w swojej
 reprezentacyjnej kamienicy wileńskiej, właśnie w Kojranach trzymał konie różnej
 maści i o różnym przeznaczeniu (wierzchowe i zaprzęgowe), jak też pojazdy:
 sanie, karety, bryczki, landary, breki, dwukołówki, kolasy. Bywająca tu
 Gabriela Puzynina z majątku Postawy (obecnie na Białorusi) w swoich
 wspomnieniach „W dworach i dworkach na Litwie”, opisując Kojrany państwa
 Łopacińskich przed 1843 rokiem odnotowała: „mały domek o niskich oknach,
 cały w przybudówkach, jakby jakie domino”. Trzeci ordynat birżański, Józef
 Tyszkiewicz syn Michała, w „Tyszkiewicianie” wydanej w 1903 roku zaznaczył,
 że domem Tyszkiewiczów w Kojranach było „kilka niskich, skleconych ze sobą
 domków, które z wejściem otaczały gościa czarem gustu i elegancji”.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Natomiast nowoczesne stajnie w Kojranach miały boksy z urządzeniami
 higienicznymi i wodą, czego nie było nawet w kojrańskim domku hrabiego.
 Zgodnie z modą konie, których używano do odświętnego zaprzęgu, obowiązkowo
 musiały być kurtyzowane: golone specjalną maszynką i przykrywane
 granatowymi czaprakami ze złocistym herbem Tyszkiewiczów – Leliwą. Nad
 stajniami mieściły się mieszkania zarządcy stajni, stajennych i służby.
 Okoliczni ziemianie, a głównie najbliższa rodzina – Tyszkiewiczowie z
 Landwarowa, Waki i Zatrocza – chętnie latem korzystali z zaproszeń do
 Kojran na przejażdżki konne, zwykle kończące się piknikiem. Głównymi
 daniami były: rosół z indyka, paszteciki nadziewane mięsem, parówki cielęce
 oraz landwarowska starka, w którą w razie potrzeby zaopatrywał młodszego
 brata Władysław Tyszkiewicz urzędujący w Landwarowie. Na deser podawano
 owoce leśne (maliny, poziomki, czarne jagody) z bitą śmietaną.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Najstarsze akta dotyczące Kojran leżących nad rzeczką Werzówką sięgają
 XVI wieku. Są to m. in. dokumenty królewskie: Przywilej Zygmunta Starego
 (1544) i Dekret Stefana Batorego (1586). Lista właścicieli Kojran jest długa,
 bowiem dobra należały kolejno do: Jermołów, Kiszków, Isajkowskich, Tarłowskich,
 Szretterów, Sapiehów, Kirkorów, Tyzenhauzów, Kryszpitów, Piątkowskich, Łopacińskich,
 od których w 1870 roku majątek ziemski odkupił Józef Tyszkiewicz.
 Uszczuplony, co prawda, o 650 dziesięcin ziemi uprawnej na rzecz włościan
 (wg spisu naliczono ich 417, wszyscy wyznania rzymsko-katolickiego) na
 podstawie wymogów Najwyższego Manifestu z roku 1861.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 W roku 1759 Kojrany były rezydencją i zapleczem przemysłowo-gospodarczym księdza
 Jana Łopacińskiego (późniejszego biskupa żmudzkiego), gdzie też mieszkał
 jego rodzony brat Mikołaj, wojewoda, który w roku 1764 stał się prawnym właścicielem
 Kojran. Notabene, obaj byli zamieszani w konfederacji barskiej. W rękach hrabiów
 Łopacińskich herbu Lubicz majątek przetrzymał się 106 lat, a
 Tyszkiewiczom, z powodu zadłużenia wyjątkowo gościnnej i nieoszczędnej
 rodziny Łopacińskich, dostał się za symboliczną sumę.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Rodzinnej pamiątki pozbył się Ignacy, syn Józefa i Doroty z Morykonich Łopaciński.
 Nie mieli w Kojranach pałacu, bo taka potrzeba nie istniała. Posiadali
 kamienicę w Wilnie, a ich gniazdem rodzinnym była Saria (Sarya) z przynależnym
 do majątku Leanopolem nad Dźwiną (byłe Inflanty polskie, powiat drysieński),
 licząca przed Powstaniem Listopadowym przeszło 2 tys. dziesięcin ziemi. Właśnie
 w Sarii znajdowały się „cenne dzieła sztuki, znaczne, porządnie utrzymane
 archiwum, kilkutysięczna doborowa biblioteka, portrety familijne i inne pamiątki
 rodzinne”. Na zimowe bale i rauty przyjeżdżano do Wilna, a latem jechało
 się do Kojran, które za Łopacińskich odegrały znaczną rolę w życiu społeczeństwa
 wileńskiego, zarówno ze względu na bliskość z miastem nad Wilią, urodą
 tego pięknie położonego i zielonego miejsca, jak też wyjątkową szczodrość
 gospodarzy. Od czasu do czasu w zimie urządzano tu kuligi.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Jeden z naocznych świadków wspomina: <i>„Pani Łopacińska stworzona była
 do życia na wielkim świecie, bo świat jej w niczym nie odrywał od Boga,
 tylko jednał jej przyjaciół. Czasu i serca wystarczało jej na wszystko. Nie
 dość, że dom otwarty na oścież czekał, wzywał i ugaszczał wszystkich
 tak, że nigdzie weselej się nie bawiono. Gospodyni jeszcze każdemu z osobna,
 bynajmniej znaczącej osobie, chciała i umiała okazać uprzejmość, nawet
 przyjaźń, ani przysiadła cały wieczór, chodząc od grupy do grupy, rzucając
 uśmiech, po słówku, nie tylko grzecznym, ale zastosowanym do osoby</i>”.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Drugi naoczny świadek potwierdza:<i> „Miejscowość z natury ładna, którą
 i ręka ludzka przyozdobiła znacznie gustownymi polanami, sadzawkami,
 wodotryskami, teatrem (...)”</i>.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Gospodarze nosili się (swada, postawa, styl bycia i ubierania się) „iście
 po pańsku”. Jako ludzie światowi (często odbywali wojaże zagraniczne –
 turystyczne i kuracyjne) dbali o zjednywanie coraz to nowszych serc, a dzięki
 gościnności i uprzejmości zaskarbili powszechny szacunek. W swoim majątku
 pod Wilnem przyjmowali zarówno świat arystokratyczno-ziemiański, uczonych,
 ludzi pióra, jak też przedstawicieli zubożałej szlachty, studentów. Ogrody
 i parki miały tyle placów i łączek, klomb i zakamarków, że właściwie każda
 grupka towarzyska mogła poczuć się tu dobrze.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 W pamiętnikach ziemianek I połowy XIX wieku znajdujemy potwierdzenie, że
 Kojrany gromadziły Wilno w porze letniej. Słynęły z licznych gości,
 doskonałej orkiestry przygrywającej publiczności spacerującej po parku, a
 wieczorem gromadzącej się na tańce pod otwartym niebem, publicznych gier i
 zabaw oraz teatru amatorskiego, w którym grywali także sami gospodarze, a
 najczęściej odgrywanymi sztukami były bardzo popularne w tamtych czasach
 komedie Aleksandra Fredry. Z rozrzutności i dobroci gospodarzy korzystano
 czasami tak nachalnie, że w końcu doprowadzono łatwowiernych ludzi do ruiny,
 więc musieli mocno okroić swoje latyfundia i całkowicie odmienić
 dotychczasowy beztroski tryb życia, a Kojrany sprzedać za bezcen.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 W trzynastym roku po nabyciu Kojran od Łopacińskich przez Tyszkiewiczów w
 jednym ze źródeł pisanych stwierdzono: <i>„Majętność przeważnie leśna
 w powiecie wileńskim, o wiorst 5 od przedmieścia Wilna, Antokolem zwanego,
 odległa, około półtora włok litewskich rozległości mająca, z kaplicą
 od parafialnego kościoła św. Piotra na Antokolu zależną, stanowi obecnie własność
 hr. Józefa Tyszkiewicza (...)”.</i> Produkowana w miejscowych młynach mąka,
 tzw. „mąka kojrańska”, tak poszukiwana w Wilnie i Mińsku, trzymała swoją
 markę, jednak papiernię, przed 1870 rokiem podupadłą i nastawioną jedynie
 na produkcję tektury i bibuły, hrabia Józef zreorganizował w fabrykę gwoździ
 drutowych, gdyż analogiczna, świetnie prosperująca a urządzona przez niego
 w Landwarowie, dawała wysokie dochody.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Dziedzic Kojran, Antoni Tyszkiewicz syn Józefa, traktował majątek jako
 miejsce wypoczynku, spotkań rodzinnych, przejażdżek konnych i zaplecze
 rolne, pozwalające mu cieszyć się ze zdrowej wiejskiej żywności w Wilnie.
 Z Kojran do Wilna wędrowały pudy mąki do magazynów, sklepów i piekarń, które,
 mimo młodego wieku, mając w sobie wyjątkową żyłkę przemysłowca, założył.
 Odwołajmy się do „Kraju” z roku 1897, wydawanego w języku polskim w
 Petersburgu: <i>„Wilno. Od paru dni niezwykły ruch panuje w magazynach,
 piekarniach, założonych przez Antoniego hr. Tyszkiewicza, w kilkunastu
 punktach miasta. Lokale magazynowe uderzają elegancją urządzenia i wszystko
 tam na biało malowane, ramy, ściany, szafy, kontenery, meble. Pieczywo
 rozchwytywane jest w jednej chwili. Wielka piekarnia parowa na Święto Stefańskiej
 ulicy, połączona z młynem parowym. W stanie jest dostarczyć całemu miastu
 chleba, ciasta, krup i mąki. Jeżeli interes utrzymany będzie na ściśle
 handlowych podstawach, stać się może, że wszystkie drobne piekarnie upadną.
 Szkody w tym nie byłoby, bo zamiast chleba z gliną, piaskiem, rozczynionym na
 brudnym rosole śledziowym, miasto miałoby chleb zdrowy, czysty (...)”.</i>
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Antoni Tyszkiewicz (1866-1919) miał swoją rezydencję w byłym pałacu
 Ignacego hr. Korwin-Milewskiego (pseudonim „Dziki”, gdyż był samotnikiem,
 stronił od ludzi i nie miał w Wilnie, w którym mieszkał z przerwami
 zaledwie 10 lat, przyjaciół), wychowanego za granicą, a pochodzącego z majątku
 Geranony (obecnie na Białorusi). Wraz z wykwintnym i gustownie urządzonym pałacem
 przy dawnym zaułku Świętojerskim (obecnie K. Sirvydo 6) otrzymał cenne
 archiwum, marmurowe popiersia i bibliotekę. Zofia Tyszkiewiczówna (bratanica)
 wspomina: <i>„Popiersia Stanisława Augusta i brata jego Michała, prymasa
 Polski. Kilka dobrych obrazów, portrety dostojników rodu Tyszkiewiczów
 (grandeur naturelle) zdobiły imponującą klatkę schodową prowadzącą do
 sal recepcyjnych I-go piętra, u szczytu której galeria wzdłuż domu łącząca
 się z okazałej wysokości drzwiami do Sali jadalnej, Sali balowej, buduaru
 pani domu, do jej apartamentów osobistych i do dziecinnych”.</i> Antoni
 Tyszkiewicz był żonaty z Heleną Cywińską, córką Zenona, wziętego w
 swoim czasie lekarza okulisty. Mieli dwójkę dzieci – Michała i Marię (późniejsza
 Janowa Plater-Zyberk).
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Z prasy: „<i>Po objęciu Kojran Antoni Tyszkiewicz ofiarował bezpłatnie pięć
 włok ziemi z lasem na założenie centralnego domu dla obłąkanych. (...)
 Lecznica zakrojona na szeroką skalę. Budowle kosztować mają z góry
 2.000.000 rb. Całe miasteczko powstałe z budowli zakładowych, domów lekarzy
 i oficjalistów oraz prywatnych przemysłowców, których tu ściągnie ruch życia
 kilkutysięcznej ludności. Kojrańskie dobra dotykają do gruntów przedmieścia
 Antokolskiego, oczywiście silny prąd interesów w stronę takiej olbrzymiej
 lecznicy przedłuży Antokolskie przedmieście, z czasem aż do murów nowego
 zakładu. Gubernator wileński udał się do Petersburga w celu przedstawienia
 wyższym władzom korzyści wypływających z oferty hr. Tyszkiewicza”.</i>
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Pomimo że powyższej inicjatywy tak i nie udało się do końca zrealizować
 ani też wielu innych ciekawych propozycji wcielić w życie (m. in. otwarcie w
 Wilnie politechniki), czemu nie sprzyjały ani obcy zabór, ani zazdrośni
 ziomkowie Polacy, jednak z powodzeniem została przez właściciela Kojran
 rozwinięta sieć sklepów spożywczych i otwarto kilkadziesiąt piekarń nad
 Wilią. W ten sposób przedstawiciele niższych warstw społecznych znaleźli
 nowe, a przy tym dobrze wynagradzane miejsca pracy, zaś prywatni sprzedawcy
 otrzymywali od hrabiego 12 proc. zysku od zrealizowanego towaru.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Antoni Tyszkiewicz był człowiekiem bardzo dobrze wykształconym. Po starannym
 nauczaniu domowym z całym sztabem bon i guwernerów ukończył Instytut
 Aleksandryjski w Petersburgu oraz Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa
 w Puławach. Znał kilka języków obcych. „Ruchliwy, rzetelny i obrotny”,
 choć jako kawaler nie stronił od modnych w tamtych czasach gier w ruletkę i
 w karty, prowadził bogate życie duchowe. Prywatne zbiory biblioteczne i
 archiwalne udostępniał uczonym i księżom. Był członkiem Towarzystwa
 Przyjaciół Nauk w Wilnie, członkiem i ofiarodawcą na rzecz Towarzystwa
 Muzeum Nauki i Sztuki oraz członkiem i założycielem komitetu budowy pomnika
 Adama Mickiewicza w kościele św. Jana w Wilnie (1899), jednym z
 najhojniejszych na ten cel ofiarodawców. Hrabia napisał, własnym sumptem
 wydał i opatentował książkę „Zarys stosunków polsko-rosyjskich” (Kraków
 1895), która ukazała się w językach polskim i rosyjskim.
 </font>
 </p>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

 <font face="Arial" SIZE="2">
 Ostatni dziedzic Kojran sprzedał dobra w roku 1905. Przemysłowiec, handlowiec
 (handlował drzewem, maszynami rolniczymi, pszenicą i placami miejskimi), biorący
 udział w licznych akcjach dobroczynnocharytatywnych i dbający o to, aby
 polskie pamiątki historyczne nie trafiały w obce ręce za zaboru rosyjskiego,
 po zakończeniu I wojny światowej włączył się do pracy społecznej na
 rzecz odradzającej się Polski. Brał udział w sporządzaniu listy pamiątek
 i zbiorów polskich, które ubyły z muzeów i archiwów wileńskich, głównie
 za sprawą wycofujących się z Wilna Rosjan w 1915 z całym aparatem
 administracyjno-urzędowym i wyposażeniem. Między innymi szefował bursie
 uczniowskiej Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta. W czerwcu 1919 roku zaangażowany
 był w popieranie działalności Komitetu Wykonawczego Odbudowy Uniwersytetu
 Wileńskiego. W lipcu tegoż roku został aresztowany przez bolszewików i
 wywieziony do Moskwy, gdzie ślad po hrabim zaginął.
 </font>
 </p>
 </font><b>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><font size="1" face="Arial">Liliana
 Narkowicz</font></p>
 </b>
 <p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><font size="1" face="Arial">Fot.
 z albumu prywatnego</font></span><font face="Arial"><font size="1"> </font><span LANG="P"><font size="1"><b>Klary
 Wilbraham</b> &nbsp;</font></span></font></p>
 <p ALIGN="justify" style="text-indent: 15"><a href="javascript:history.back()" target="main"><font face="Arial" SIZE="1">Wstecz</font></a><font face="Arial" SIZE="1">&nbsp;</font></p>

</body>

</html>
	<html>

	<head>
	<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html">
	<meta charset="utf-8">
	<meta name="GENERATOR" content="Microsoft FrontPage 4.0">
	<meta name="ProgId" content="FrontPage.Editor.Document">
	<title>Kojrany za hrabiów Łopacińskich i Tyszkiewiczów</title>
	<meta name="Microsoft Theme" content="none">
	</head>

	<body>

	<span LANG="EN-GB">
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><b><font size="3" color="#006600" face="Arial">Kojrany
	za hrabiów Łopacińskich i Tyszkiewiczów</font></b></p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><img border="0" src="10kojrany%204.jpg" width="425" height="297"></p>
	</span><span LANG="P"><font SIZE="2">
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Ostatnio stało się modnym pojechać do Kojran. Na plener malarski, ślubną
	sesję zdjęć, spacer po parku, rodzinny piknik czy wycieczkę z
	przewodnikiem. A jeżeli trafi się nam niedouczony przewodnik, to oprócz niby
	to lokalnych legend i opowiastek, niczym rzeczowym nie popartych, usłyszymy i
	taką wiadomość: <i>„Tu stał przed wojną murowany, obszerny i piękny pałac
	hrabiów Tyszkiewiczów, w którym było pełno kolekcji dzieł sztuki, bogata
	biblioteka i archiwum”</i>.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Gwoli prawdy, Tyszkiewiczowie nigdy żadnego pałacu w Kojranach nie posiadali.
	I żadnych zbiorów w Kojranach nie trzymali. Na przestrzeni wielu wielu lat
	Kojrany były tylko i wyłącznie gospodarstwem rolno-leśnym z przynależnymi
	do nich jeziorami: Jodzie, Topielsk, Szeszkucie i Szczupacznik. Gospodarstwo
	nieco wyższego standardu niż przeciętne folwarki ziemskie, gdyż z młynami,
	fabryką papieru etc. Papier był wyrabiany na wielką skalę jeszcze przed Łopacińskimi
	i Tyszkiewiczami, bo już na początku XVIII w. Znakiem firmowym fabryki były
	serce i kotwica, a firmowy napis brzmiał: <i>„Koi rany”</i>. Nazwa
	miejscowości Kojrany – pisana przez „i”, nie „j” – była zgodna z
	ówczesną pisownią, jednak odstęp (prawdopodobnie przypadkowy), dzielący
	wyraz na pół tudzież symbol kotwicy i serca posłużył za Tyszkiewiczów do
	wytłumaczenia jej genezy: Kojrany – <i>„niby nadzieja koi rany w sercu”</i>.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Jednak nawet Antoni Tyszkiewicz (syn hrabiego Józefa z Landwarowa, który z
	czasem przeniósł swoją rezydencję do Kretyngi), choć na mocy działu majątkowego
	z roku 1887 otrzymał od ojca Kojrany (plus nieruchomości w Wilnie oraz ziemię
	i lasy na Polesiu), nigdy tu nie mieszkał. Owszem, chętnie przebywał latem i
	nocował w kilkakrotnie dobudowywanym w swej historii „białym drewnianym
	dworku na podmurówce”, do którego się wchodziło murowanymi schodami. Dla
	bezspornej wygody tudzież z braku odpowiedniego miejsca w swojej
	reprezentacyjnej kamienicy wileńskiej, właśnie w Kojranach trzymał konie różnej
	maści i o różnym przeznaczeniu (wierzchowe i zaprzęgowe), jak też pojazdy:
	sanie, karety, bryczki, landary, breki, dwukołówki, kolasy. Bywająca tu
	Gabriela Puzynina z majątku Postawy (obecnie na Białorusi) w swoich
	wspomnieniach „W dworach i dworkach na Litwie”, opisując Kojrany państwa
	Łopacińskich przed 1843 rokiem odnotowała: „mały domek o niskich oknach,
	cały w przybudówkach, jakby jakie domino”. Trzeci ordynat birżański, Józef
	Tyszkiewicz syn Michała, w „Tyszkiewicianie” wydanej w 1903 roku zaznaczył,
	że domem Tyszkiewiczów w Kojranach było „kilka niskich, skleconych ze sobą
	domków, które z wejściem otaczały gościa czarem gustu i elegancji”.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Natomiast nowoczesne stajnie w Kojranach miały boksy z urządzeniami
	higienicznymi i wodą, czego nie było nawet w kojrańskim domku hrabiego.
	Zgodnie z modą konie, których używano do odświętnego zaprzęgu, obowiązkowo
	musiały być kurtyzowane: golone specjalną maszynką i przykrywane
	granatowymi czaprakami ze złocistym herbem Tyszkiewiczów – Leliwą. Nad
	stajniami mieściły się mieszkania zarządcy stajni, stajennych i służby.
	Okoliczni ziemianie, a głównie najbliższa rodzina – Tyszkiewiczowie z
	Landwarowa, Waki i Zatrocza – chętnie latem korzystali z zaproszeń do
	Kojran na przejażdżki konne, zwykle kończące się piknikiem. Głównymi
	daniami były: rosół z indyka, paszteciki nadziewane mięsem, parówki cielęce
	oraz landwarowska starka, w którą w razie potrzeby zaopatrywał młodszego
	brata Władysław Tyszkiewicz urzędujący w Landwarowie. Na deser podawano
	owoce leśne (maliny, poziomki, czarne jagody) z bitą śmietaną.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Najstarsze akta dotyczące Kojran leżących nad rzeczką Werzówką sięgają
	XVI wieku. Są to m. in. dokumenty królewskie: Przywilej Zygmunta Starego
	(1544) i Dekret Stefana Batorego (1586). Lista właścicieli Kojran jest długa,
	bowiem dobra należały kolejno do: Jermołów, Kiszków, Isajkowskich, Tarłowskich,
	Szretterów, Sapiehów, Kirkorów, Tyzenhauzów, Kryszpitów, Piątkowskich, Łopacińskich,
	od których w 1870 roku majątek ziemski odkupił Józef Tyszkiewicz.
	Uszczuplony, co prawda, o 650 dziesięcin ziemi uprawnej na rzecz włościan
	(wg spisu naliczono ich 417, wszyscy wyznania rzymsko-katolickiego) na
	podstawie wymogów Najwyższego Manifestu z roku 1861.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	W roku 1759 Kojrany były rezydencją i zapleczem przemysłowo-gospodarczym księdza
	Jana Łopacińskiego (późniejszego biskupa żmudzkiego), gdzie też mieszkał
	jego rodzony brat Mikołaj, wojewoda, który w roku 1764 stał się prawnym właścicielem
	Kojran. Notabene, obaj byli zamieszani w konfederacji barskiej. W rękach hrabiów
	Łopacińskich herbu Lubicz majątek przetrzymał się 106 lat, a
	Tyszkiewiczom, z powodu zadłużenia wyjątkowo gościnnej i nieoszczędnej
	rodziny Łopacińskich, dostał się za symboliczną sumę.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Rodzinnej pamiątki pozbył się Ignacy, syn Józefa i Doroty z Morykonich Łopaciński.
	Nie mieli w Kojranach pałacu, bo taka potrzeba nie istniała. Posiadali
	kamienicę w Wilnie, a ich gniazdem rodzinnym była Saria (Sarya) z przynależnym
	do majątku Leanopolem nad Dźwiną (byłe Inflanty polskie, powiat drysieński),
	licząca przed Powstaniem Listopadowym przeszło 2 tys. dziesięcin ziemi. Właśnie
	w Sarii znajdowały się „cenne dzieła sztuki, znaczne, porządnie utrzymane
	archiwum, kilkutysięczna doborowa biblioteka, portrety familijne i inne pamiątki
	rodzinne”. Na zimowe bale i rauty przyjeżdżano do Wilna, a latem jechało
	się do Kojran, które za Łopacińskich odegrały znaczną rolę w życiu społeczeństwa
	wileńskiego, zarówno ze względu na bliskość z miastem nad Wilią, urodą
	tego pięknie położonego i zielonego miejsca, jak też wyjątkową szczodrość
	gospodarzy. Od czasu do czasu w zimie urządzano tu kuligi.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Jeden z naocznych świadków wspomina: <i>„Pani Łopacińska stworzona była
	do życia na wielkim świecie, bo świat jej w niczym nie odrywał od Boga,
	tylko jednał jej przyjaciół. Czasu i serca wystarczało jej na wszystko. Nie
	dość, że dom otwarty na oścież czekał, wzywał i ugaszczał wszystkich
	tak, że nigdzie weselej się nie bawiono. Gospodyni jeszcze każdemu z osobna,
	bynajmniej znaczącej osobie, chciała i umiała okazać uprzejmość, nawet
	przyjaźń, ani przysiadła cały wieczór, chodząc od grupy do grupy, rzucając
	uśmiech, po słówku, nie tylko grzecznym, ale zastosowanym do osoby</i>”.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Drugi naoczny świadek potwierdza:<i> „Miejscowość z natury ładna, którą
	i ręka ludzka przyozdobiła znacznie gustownymi polanami, sadzawkami,
	wodotryskami, teatrem (...)”</i>.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Gospodarze nosili się (swada, postawa, styl bycia i ubierania się) „iście
	po pańsku”. Jako ludzie światowi (często odbywali wojaże zagraniczne –
	turystyczne i kuracyjne) dbali o zjednywanie coraz to nowszych serc, a dzięki
	gościnności i uprzejmości zaskarbili powszechny szacunek. W swoim majątku
	pod Wilnem przyjmowali zarówno świat arystokratyczno-ziemiański, uczonych,
	ludzi pióra, jak też przedstawicieli zubożałej szlachty, studentów. Ogrody
	i parki miały tyle placów i łączek, klomb i zakamarków, że właściwie każda
	grupka towarzyska mogła poczuć się tu dobrze.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	W pamiętnikach ziemianek I połowy XIX wieku znajdujemy potwierdzenie, że
	Kojrany gromadziły Wilno w porze letniej. Słynęły z licznych gości,
	doskonałej orkiestry przygrywającej publiczności spacerującej po parku, a
	wieczorem gromadzącej się na tańce pod otwartym niebem, publicznych gier i
	zabaw oraz teatru amatorskiego, w którym grywali także sami gospodarze, a
	najczęściej odgrywanymi sztukami były bardzo popularne w tamtych czasach
	komedie Aleksandra Fredry. Z rozrzutności i dobroci gospodarzy korzystano
	czasami tak nachalnie, że w końcu doprowadzono łatwowiernych ludzi do ruiny,
	więc musieli mocno okroić swoje latyfundia i całkowicie odmienić
	dotychczasowy beztroski tryb życia, a Kojrany sprzedać za bezcen.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	W trzynastym roku po nabyciu Kojran od Łopacińskich przez Tyszkiewiczów w
	jednym ze źródeł pisanych stwierdzono: <i>„Majętność przeważnie leśna
	w powiecie wileńskim, o wiorst 5 od przedmieścia Wilna, Antokolem zwanego,
	odległa, około półtora włok litewskich rozległości mająca, z kaplicą
	od parafialnego kościoła św. Piotra na Antokolu zależną, stanowi obecnie własność
	hr. Józefa Tyszkiewicza (...)”.</i> Produkowana w miejscowych młynach mąka,
	tzw. „mąka kojrańska”, tak poszukiwana w Wilnie i Mińsku, trzymała swoją
	markę, jednak papiernię, przed 1870 rokiem podupadłą i nastawioną jedynie
	na produkcję tektury i bibuły, hrabia Józef zreorganizował w fabrykę gwoździ
	drutowych, gdyż analogiczna, świetnie prosperująca a urządzona przez niego
	w Landwarowie, dawała wysokie dochody.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Dziedzic Kojran, Antoni Tyszkiewicz syn Józefa, traktował majątek jako
	miejsce wypoczynku, spotkań rodzinnych, przejażdżek konnych i zaplecze
	rolne, pozwalające mu cieszyć się ze zdrowej wiejskiej żywności w Wilnie.
	Z Kojran do Wilna wędrowały pudy mąki do magazynów, sklepów i piekarń, które,
	mimo młodego wieku, mając w sobie wyjątkową żyłkę przemysłowca, założył.
	Odwołajmy się do „Kraju” z roku 1897, wydawanego w języku polskim w
	Petersburgu: <i>„Wilno. Od paru dni niezwykły ruch panuje w magazynach,
	piekarniach, założonych przez Antoniego hr. Tyszkiewicza, w kilkunastu
	punktach miasta. Lokale magazynowe uderzają elegancją urządzenia i wszystko
	tam na biało malowane, ramy, ściany, szafy, kontenery, meble. Pieczywo
	rozchwytywane jest w jednej chwili. Wielka piekarnia parowa na Święto Stefańskiej
	ulicy, połączona z młynem parowym. W stanie jest dostarczyć całemu miastu
	chleba, ciasta, krup i mąki. Jeżeli interes utrzymany będzie na ściśle
	handlowych podstawach, stać się może, że wszystkie drobne piekarnie upadną.
	Szkody w tym nie byłoby, bo zamiast chleba z gliną, piaskiem, rozczynionym na
	brudnym rosole śledziowym, miasto miałoby chleb zdrowy, czysty (...)”.</i>
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Antoni Tyszkiewicz (1866-1919) miał swoją rezydencję w byłym pałacu
	Ignacego hr. Korwin-Milewskiego (pseudonim „Dziki”, gdyż był samotnikiem,
	stronił od ludzi i nie miał w Wilnie, w którym mieszkał z przerwami
	zaledwie 10 lat, przyjaciół), wychowanego za granicą, a pochodzącego z majątku
	Geranony (obecnie na Białorusi). Wraz z wykwintnym i gustownie urządzonym pałacem
	przy dawnym zaułku Świętojerskim (obecnie K. Sirvydo 6) otrzymał cenne
	archiwum, marmurowe popiersia i bibliotekę. Zofia Tyszkiewiczówna (bratanica)
	wspomina: <i>„Popiersia Stanisława Augusta i brata jego Michała, prymasa
	Polski. Kilka dobrych obrazów, portrety dostojników rodu Tyszkiewiczów
	(grandeur naturelle) zdobiły imponującą klatkę schodową prowadzącą do
	sal recepcyjnych I-go piętra, u szczytu której galeria wzdłuż domu łącząca
	się z okazałej wysokości drzwiami do Sali jadalnej, Sali balowej, buduaru
	pani domu, do jej apartamentów osobistych i do dziecinnych”.</i> Antoni
	Tyszkiewicz był żonaty z Heleną Cywińską, córką Zenona, wziętego w
	swoim czasie lekarza okulisty. Mieli dwójkę dzieci – Michała i Marię (późniejsza
	Janowa Plater-Zyberk).
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Z prasy: „<i>Po objęciu Kojran Antoni Tyszkiewicz ofiarował bezpłatnie pięć
	włok ziemi z lasem na założenie centralnego domu dla obłąkanych. (...)
	Lecznica zakrojona na szeroką skalę. Budowle kosztować mają z góry
	2.000.000 rb. Całe miasteczko powstałe z budowli zakładowych, domów lekarzy
	i oficjalistów oraz prywatnych przemysłowców, których tu ściągnie ruch życia
	kilkutysięcznej ludności. Kojrańskie dobra dotykają do gruntów przedmieścia
	Antokolskiego, oczywiście silny prąd interesów w stronę takiej olbrzymiej
	lecznicy przedłuży Antokolskie przedmieście, z czasem aż do murów nowego
	zakładu. Gubernator wileński udał się do Petersburga w celu przedstawienia
	wyższym władzom korzyści wypływających z oferty hr. Tyszkiewicza”.</i>
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Pomimo że powyższej inicjatywy tak i nie udało się do końca zrealizować
	ani też wielu innych ciekawych propozycji wcielić w życie (m. in. otwarcie w
	Wilnie politechniki), czemu nie sprzyjały ani obcy zabór, ani zazdrośni
	ziomkowie Polacy, jednak z powodzeniem została przez właściciela Kojran
	rozwinięta sieć sklepów spożywczych i otwarto kilkadziesiąt piekarń nad
	Wilią. W ten sposób przedstawiciele niższych warstw społecznych znaleźli
	nowe, a przy tym dobrze wynagradzane miejsca pracy, zaś prywatni sprzedawcy
	otrzymywali od hrabiego 12 proc. zysku od zrealizowanego towaru.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Antoni Tyszkiewicz był człowiekiem bardzo dobrze wykształconym. Po starannym
	nauczaniu domowym z całym sztabem bon i guwernerów ukończył Instytut
	Aleksandryjski w Petersburgu oraz Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa
	w Puławach. Znał kilka języków obcych. „Ruchliwy, rzetelny i obrotny”,
	choć jako kawaler nie stronił od modnych w tamtych czasach gier w ruletkę i
	w karty, prowadził bogate życie duchowe. Prywatne zbiory biblioteczne i
	archiwalne udostępniał uczonym i księżom. Był członkiem Towarzystwa
	Przyjaciół Nauk w Wilnie, członkiem i ofiarodawcą na rzecz Towarzystwa
	Muzeum Nauki i Sztuki oraz członkiem i założycielem komitetu budowy pomnika
	Adama Mickiewicza w kościele św. Jana w Wilnie (1899), jednym z
	najhojniejszych na ten cel ofiarodawców. Hrabia napisał, własnym sumptem
	wydał i opatentował książkę „Zarys stosunków polsko-rosyjskich” (Kraków
	1895), która ukazała się w językach polskim i rosyjskim.
	</font>
	</p>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15">

	<font face="Arial" SIZE="2">
	Ostatni dziedzic Kojran sprzedał dobra w roku 1905. Przemysłowiec, handlowiec
	(handlował drzewem, maszynami rolniczymi, pszenicą i placami miejskimi), biorący
	udział w licznych akcjach dobroczynnocharytatywnych i dbający o to, aby
	polskie pamiątki historyczne nie trafiały w obce ręce za zaboru rosyjskiego,
	po zakończeniu I wojny światowej włączył się do pracy społecznej na
	rzecz odradzającej się Polski. Brał udział w sporządzaniu listy pamiątek
	i zbiorów polskich, które ubyły z muzeów i archiwów wileńskich, głównie
	za sprawą wycofujących się z Wilna Rosjan w 1915 z całym aparatem
	administracyjno-urzędowym i wyposażeniem. Między innymi szefował bursie
	uczniowskiej Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta. W czerwcu 1919 roku zaangażowany
	był w popieranie działalności Komitetu Wykonawczego Odbudowy Uniwersytetu
	Wileńskiego. W lipcu tegoż roku został aresztowany przez bolszewików i
	wywieziony do Moskwy, gdzie ślad po hrabim zaginął.
	</font>
	</p>
	</font><b>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><font size="1" face="Arial">Liliana
	Narkowicz</font></p>
	</b>
	<p ALIGN="justify" DIR="LTR" style="text-indent: 15"><font size="1" face="Arial">Fot.
	z albumu prywatnego</font></span><font face="Arial"><font size="1"> </font><span LANG="P"><font size="1"><b>Klary
	Wilbraham</b>  </font></span></font></p>
	<p ALIGN="justify" style="text-indent: 15"><a href="javascript:history.back()" target="main"><font face="Arial" SIZE="1">Wstecz</font></a><font face="Arial" SIZE="1"> </font></p>

	</body>

	</html>