|
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0 Transitional//EN"> |
|
<html> |
|
<head> |
|
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=utf-8"> |
|
<title></title> |
|
<meta name="generator" content="LibreOffice 4.2.8.2 (Linux)"> |
|
<meta name="created" content="0;0"> |
|
<meta name="changed" content="0;0"> |
|
<style type="text/css"> |
|
<!-- |
|
@page { margin: 1in } |
|
p { margin-bottom: 0.1in; line-height: 120% } |
|
--> |
|
</style> |
|
</head> |
|
<body lang="en-US" bgcolor="#ffffff" dir="ltr" style="background: #ffffff"> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<br> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<br> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
|
|
<font face="Verdana, serif"><font size="7" style="font-size: 36pt"><b>A |
|
Afirmação da filosofia no Livro I de </b></font></font><font face="Verdana, serif"><font size="7" style="font-size: 36pt"><i><b>A |
|
República</b></i></font></font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Universidade</b></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Federal de Minas</b></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Gerais (UFMG)</b></font></p> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Faculdade de Filosofia e |
|
Ciências Humanas (FAFICH)</b></font></p> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Departamento de Filosofia</b></font></p> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Introdução à Filosofia</b></font></p> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Professor</b></font> <font face="Times New Roman, serif"><b>Newton |
|
Bignotto</b></font></p> |
|
<p style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>Aluno Eduardo Levy</b></font></p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
“<font face="Times New Roman, serif"><i>Todo esforço</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>intelectual, que o seja |
|
rigorosamente, nos afasta da costa</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>comum, |
|
e por</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>rotas |
|
recônditas que</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>precisamente |
|
descobre nos conduz a lugares escondidos, nos situa sobre</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>pensamentos</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>insólitos.” </i></font><font face="Times New Roman, serif">José |
|
Ortega y Gasset</font></p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
“<font face="Times New Roman, serif"><i>Quanto</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>maior |
|
a obra pensada de um</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>pensador |
|
– a qual</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>não |
|
coincide de maneira alguma com a extensão e o número de seus</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>escritos -, tanto</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>maior, nessa obra, aquilo</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>que foi deixado sem</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>pensar, isto é, aquilo</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>que, através dela e somente |
|
dela, chega a nós</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>como</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>jamais pensado.”</i></font><font face="Times New Roman, serif"> |
|
Martin Heidegger </font></p> |
|
<p align="right" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>I.</b></font> <font face="Times New Roman, serif"><b>Introdução: |
|
As bruxas e o porteiro</b></font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">A cronologia das obras de Platão |
|
é tradicionalmente dividida pelos comentadores em</font> <font face="Times New Roman, serif">quatro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">períodos: 1) período</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">socrático: Platão ainda está |
|
sob</font> <font face="Times New Roman, serif">grande</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">influência de Sócrates; 2) |
|
período de transição: Platão começa a afastar-se do mestre; 3) |
|
maturidade: a filosofia</font> <font face="Times New Roman, serif">platônica |
|
propriamente dita; 4) velhice: Platão reconsidera ou aprofunda temas |
|
de que</font> <font face="Times New Roman, serif">já tratara na |
|
terceira</font> <font face="Times New Roman, serif">fase (Copleston, |
|
1985).</font> <font face="Times New Roman, serif">Embora Aristóteles, |
|
discípulo</font> <font face="Times New Roman, serif">direto de |
|
Platão, não tenha tratado</font> <font face="Times New Roman, serif"><i>A |
|
República</i></font> <font face="Times New Roman, serif">com</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">grande</font> <font face="Times New Roman, serif">distinção</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">entre os diálogos do mestre, |
|
esse</font> <font face="Times New Roman, serif">livro vem sendo |
|
considerado a obra</font> <font face="Times New Roman, serif">prima |
|
de Platão desde</font> <font face="Times New Roman, serif">que Hegel |
|
baseou nele</font> <font face="Times New Roman, serif">a sua</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">interpretação do filósofo. No |
|
entanto, </font><font face="Times New Roman, serif"><i>A República</i></font><font face="Times New Roman, serif">, |
|
estruturalmente, parece um</font> <font face="Times New Roman, serif">diálogo</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">falho: é composta de dez</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">livros, mas o primeiro deles é |
|
bastante</font> <font face="Times New Roman, serif">diferente dos |
|
outros</font> <font face="Times New Roman, serif">nove. Estes fazem |
|
parte dos diálogos da maturidade; aquele, parece ter sido escrito</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ainda</font> <font face="Times New Roman, serif">sob</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">grande</font> <font face="Times New Roman, serif">influência |
|
de Sócrates, e costuma-se considerá-lo anterior aos demais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">livros. O Livro I, como os |
|
diálogos do período</font> <font face="Times New Roman, serif">socrático, |
|
é essencialmente</font> <font face="Times New Roman, serif">inconclusivo |
|
(“aporético”); os personagens têm caracterizações muito |
|
definidas, o que</font> <font face="Times New Roman, serif">não se |
|
verifica nos</font> <font face="Times New Roman, serif">livros</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">seguintes; eles</font> <font face="Times New Roman, serif">são |
|
“psicologicamente vívidos e historicamente concretos, de tal</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">forma</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">suas</font> <font face="Times New Roman, serif">crenças |
|
teóricas brotam de sua</font> <font face="Times New Roman, serif">personalidade |
|
e sua</font> <font face="Times New Roman, serif">circunstância” |
|
(Pappas, 1995, p.28), ao</font> <font face="Times New Roman, serif">passo</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que</font> <font face="Times New Roman, serif">nos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">diálogos</font> <font face="Times New Roman, serif">posteriores |
|
“os interlocutores desaparecem em</font> <font face="Times New Roman, serif">pouco</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mais</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">formalidades dramáticas”. |
|
(Pappas, 1995, </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Loc.</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>cit</i></font><font face="Times New Roman, serif">.)</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Não podem restar</font> <font face="Times New Roman, serif">dúvidas: |
|
sob</font> <font face="Times New Roman, serif">qualquer</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">critério, o Livro I é anterior</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">aos outros</font> <font face="Times New Roman, serif">nove</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">livros de </font><font face="Times New Roman, serif"><i>A |
|
República</i></font><font face="Times New Roman, serif"> e |
|
estruturalmente diverso deles. (O que, felizmente, ainda</font> <font face="Times New Roman, serif">não |
|
fez com</font> <font face="Times New Roman, serif">que surgisse</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">entre</font> <font face="Times New Roman, serif">eruditos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">alemães uma “questão</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">platônica”...) Teria Platão, |
|
escritor</font> <font face="Times New Roman, serif">tão</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">exímio, adorado nos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">cursos de Filologia</font> <font face="Times New Roman, serif">por</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">seu</font> <font face="Times New Roman, serif">grego</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">perfeito, cometido tal</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">erro</font> <font face="Times New Roman, serif">primário? |
|
O que</font> <font face="Times New Roman, serif">este</font> <font face="Times New Roman, serif">trabalho |
|
pretende mostrar é que</font> <font face="Times New Roman, serif">não, |
|
que a aparente</font> <font face="Times New Roman, serif">falha, como</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">tudo</font> <font face="Times New Roman, serif">em |
|
Platão, é um</font> <font face="Times New Roman, serif">recurso</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">literário, um</font> <font face="Times New Roman, serif">tipo |
|
de subtexto, um</font> <font face="Times New Roman, serif">modo de |
|
dizer</font> <font face="Times New Roman, serif">algo nas |
|
entrelinhas, que</font> <font face="Times New Roman, serif">só se |
|
pode considerar</font> <font face="Times New Roman, serif">falho na |
|
medida</font> <font face="Times New Roman, serif">em</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
se considera uma falha as bruxas</font> <font face="Times New Roman, serif">e |
|
o porteiro</font> <font face="Times New Roman, serif">inexplicáveis |
|
de </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Macbeth</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ou as personagens de </font><font face="Times New Roman, serif"><i>O |
|
Processo</i></font> <font face="Times New Roman, serif">que aparecem |
|
e desaparecem</font> <font face="Times New Roman, serif">sem</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">razão.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>II.</b></font><b> |
|
</b><font face="Times New Roman, serif"><b>Estrutura do Livro I</b></font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">A estrutura do Livro I é a |
|
seguinte: Sócrates está saindo do Pireu, para</font> <font face="Times New Roman, serif">onde |
|
havia descido</font> <font face="Times New Roman, serif">para</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">assistir a uma celebração</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">religiosa,</font> <font face="Times New Roman, serif">com |
|
Glauco e Adimanto (irmãos de Platão), quando Polemarco, filho de |
|
Céfalo, e alguns</font> <font face="Times New Roman, serif">escravos |
|
o coagem a ir</font> <font face="Times New Roman, serif">para a casa |
|
deste último</font> <font face="Times New Roman, serif">discutir, |
|
porque</font> <font face="Times New Roman, serif">eles estão em</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">maior</font> <font face="Times New Roman, serif">número |
|
e Sócrates não poderá enfrentá-los. Assim se dá. Céfalo reclama |
|
que está velho</font> <font face="Times New Roman, serif">demais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">para</font> <font face="Times New Roman, serif">ir |
|
à cidade: Sócrates é que deveria ir vê-lo com</font> <font face="Times New Roman, serif">mais |
|
frequência.</font> <font face="Times New Roman, serif">Sócrates |
|
aproveita para</font> <font face="Times New Roman, serif">perguntar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">como é a velhice. Céfalo |
|
responde que é muito tranquila, que tem a consciência</font> <font face="Times New Roman, serif">em</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">paz</font> <font face="Times New Roman, serif">com |
|
os deuses, porque pagou a todos o que</font> <font face="Times New Roman, serif">lhes</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">devia e não mentiu para</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ninguém. Sócrates transforma a |
|
sentença</font> <font face="Times New Roman, serif">em uma |
|
definição: Justiça, para Céfalo, seria restituir aos outros o que |
|
se</font> <font face="Times New Roman, serif">lhes deve e falar a |
|
verdade. É isso?, pergunta Sócrates a Céfalo. É. Sócrates faz |
|
ver a Céfalo, no entanto, que</font> <font face="Times New Roman, serif">em |
|
uma série de circunstâncias</font> <font face="Times New Roman, serif">falar |
|
a verdade e restituir o que</font> <font face="Times New Roman, serif">nos |
|
deram seria injusto, isto é, essa concepção de justiça</font> <font face="Times New Roman, serif">não |
|
é universal. Deve-se proceder a uma nova</font> <font face="Times New Roman, serif">análise. |
|
Mas Céfalo não</font> <font face="Times New Roman, serif">quer</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mais</font> <font face="Times New Roman, serif">saber |
|
de discussão: ele</font> <font face="Times New Roman, serif">deixa a |
|
casa</font> <font face="Times New Roman, serif">para</font> <font face="Times New Roman, serif">fazer</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sacrifícios</font> <font face="Times New Roman, serif">religiosos, |
|
e seu</font> <font face="Times New Roman, serif">filho, Polemarco, |
|
assume seu</font> <font face="Times New Roman, serif">argumento, |
|
invocando o poeta Simônides como</font> <font face="Times New Roman, serif">autoridade: |
|
justo é devolver aos outros o que</font> <font face="Times New Roman, serif">lhes |
|
devemos, o que Sócrates acaba transformando em “ajudar os amigos e |
|
prejudicar os inimigos” [332], e mostra</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">tal</font> <font face="Times New Roman, serif">asserção |
|
resulta</font> <font face="Times New Roman, serif">em consequências |
|
absurdas. Nisto, o sofista Trasímaco nervosamente acusa Sócrates de |
|
não</font> <font face="Times New Roman, serif">responder</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">nada, de apenas</font> <font face="Times New Roman, serif">perguntar |
|
e refutar o argumento do outro. Sócrates convence-o de que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">não responde nada</font> <font face="Times New Roman, serif">porque</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">não sabe; ele, Trasímaco, o |
|
sábio, é que deve responder, já</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
parece saber. Mas</font> <font face="Times New Roman, serif">com</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que</font> <font face="Times New Roman, serif">vantagem?, |
|
pergunta. Responde Sócrates: Com a vantagem dos que sabem: ensinar |
|
aos que</font> <font face="Times New Roman, serif">não sabem. Não é |
|
suficiente: ele</font> <font face="Times New Roman, serif">quer, caso |
|
vença a discussão, dinheiro. Os amigos de Sócrates comprometem-se |
|
a pagar</font> <font face="Times New Roman, serif">por</font> <font face="Times New Roman, serif">ele, |
|
se for o caso. Trasímaco sentencia: “A justiça</font> <font face="Times New Roman, serif">não |
|
é nada</font> <font face="Times New Roman, serif">mais</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
o interesse do mais</font> <font face="Times New Roman, serif">forte” |
|
[337]. Procede-se à discussão e Sócrates acaba mostrando a |
|
Trasímaco que</font> <font face="Times New Roman, serif">sua</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sentença é um</font> <font face="Times New Roman, serif">erro. |
|
Fim do Livro I.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Temos, portanto: Céfalo, |
|
Polemarco e Trasímaco forçam Sócrates a discutir. Sócrates |
|
discute com</font> <font face="Times New Roman, serif">um</font> <font face="Times New Roman, serif">por</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">um e, embora</font> <font face="Times New Roman, serif">não |
|
chegue a nenhuma conclusão</font> <font face="Times New Roman, serif">positiva, |
|
chega, em</font> <font face="Times New Roman, serif">cada</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">caso, a conclusões</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">negativas: a definição de cada</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">um deles está equivocada.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>III. Uma história dos |
|
discursos</b></font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">3. 1 – Homero: a</font> <font face="Times New Roman, serif">poética</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Toda</font> <font face="Times New Roman, serif">civilização |
|
se ergue tendo por</font> <font face="Times New Roman, serif">base |
|
uma narrativa de cunho poético, que é, a um</font> <font face="Times New Roman, serif">só</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">tempo, repositório de lendas e |
|
mitos, explicação da vida,</font> <font face="Times New Roman, serif">orientação</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">religiosa e</font> <font face="Times New Roman, serif">diretriz</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ética.</font> <font face="Times New Roman, serif">Assim</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">fala de Homero o historiador da |
|
literatura Otto Maria Carpeaux:</font> <font face="Times New Roman, serif">“A |
|
</font><font face="Times New Roman, serif"><i>Ilíada</i></font><font face="Times New Roman, serif"> |
|
e a</font> <font face="Times New Roman, serif"><i>Odisseia</i></font><font face="Times New Roman, serif"> |
|
eram usadas, nas escolas</font> <font face="Times New Roman, serif">gregas, |
|
como</font> <font face="Times New Roman, serif">livros</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">didáticos; não da maneira</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">como</font> <font face="Times New Roman, serif">nós</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">outros fazemos ler aos meninos |
|
algumas grandes</font> <font face="Times New Roman, serif">obras de |
|
poesia</font> <font face="Times New Roman, serif">para educar-lhes o |
|
gosto</font> <font face="Times New Roman, serif">literário; mas</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sim da maneira</font> <font face="Times New Roman, serif">como |
|
se aprende de cor</font> <font face="Times New Roman, serif">um</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">catecismo. Para os antigos, |
|
Homero não</font> <font face="Times New Roman, serif">era uma obra</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">literária</font> <font face="Times New Roman, serif">... |
|
Era</font> <font face="Times New Roman, serif">um</font> <font face="Times New Roman, serif">Código. |
|
Versos de Homero</font> <font face="Times New Roman, serif">serviam |
|
para</font> <font face="Times New Roman, serif">apoiar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">opiniões literárias, teses |
|
filosóficas, sentimentos</font> <font face="Times New Roman, serif">religiosos, |
|
sentenças dos tribunais, moções</font> <font face="Times New Roman, serif">políticas”(Carpeaux, |
|
1959, p.52). Werner Jaeger concorda: “A concepção do poeta</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">como</font> <font face="Times New Roman, serif">educador |
|
do seu</font> <font face="Times New Roman, serif">povo – no sentido</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mais</font> <font face="Times New Roman, serif">amplo |
|
e profundo da palavra – foi familiar aos gregos</font> <font face="Times New Roman, serif">desde |
|
a sua</font> <font face="Times New Roman, serif">origem e manteve |
|
sempre a sua</font> <font face="Times New Roman, serif">importância” |
|
(Jaeger, 1936, p.56).</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">3. 2 – Os sofistas: a</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">retórica</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Num estágio civilizacional mais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">avançado, o desenvolvimento</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">progressivo da atividade</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">política gera a preocupação</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">do homem</font> <font face="Times New Roman, serif">consigo</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mesmo e a necessidade de falar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">bem: é o apogeu da sofística. |
|
Segundo Ricardo López Pérez e Werner Jaeger demonstraram, os |
|
sofistas tiveram papel</font> <font face="Times New Roman, serif">fundamental</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">não</font> <font face="Times New Roman, serif">apenas |
|
na história da Grécia, mas na história do Ocidente. Foram os |
|
inventores do conceito de educação</font> <font face="Times New Roman, serif">para |
|
o espírito e da educação</font> <font face="Times New Roman, serif">superior</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">como a conhecemos. “Pela</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">primeira</font> <font face="Times New Roman, serif">vez |
|
na história da Ocidente, se aventa o objetivo de formar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">pessoas autônomas com</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">capacidade de pensar e de |
|
intervir lucidamente nos</font> <font face="Times New Roman, serif">assuntos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">públicos</font> <font face="Times New Roman, serif">mediante |
|
o discurso” (Pérez, 1996).</font> <font face="Times New Roman, serif">Nenhum |
|
dos dois</font> <font face="Times New Roman, serif">estudiosos |
|
discorda, no entanto, que a principal</font> <font face="Times New Roman, serif">atividade |
|
dos sofistas foi mesmo a retórica, que Aristóteles definia como a |
|
faculdade de considerar teoreticamete os meios</font> <font face="Times New Roman, serif">possíveis |
|
de persuadir</font> <font face="Times New Roman, serif">ou de |
|
conferir</font> <font face="Times New Roman, serif">verossimilhança |
|
a qualquer</font> <font face="Times New Roman, serif">assunto |
|
(</font><font face="Times New Roman, serif"><i>Retórica</i></font><font face="Times New Roman, serif">, |
|
1, 2, 1355 b).</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">3.3 – O fenômeno Sócrates: a |
|
dialética</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">É nesse ambiente</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
surge Sócrates. De início, parecia, como</font> <font face="Times New Roman, serif">bem |
|
demonstrou Aristófanes em</font> <font face="Times New Roman, serif"><i>As |
|
Nuvens</i></font><font face="Times New Roman, serif">, um sofista |
|
como</font> <font face="Times New Roman, serif">outro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">qualquer. No entanto, aquele</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">homem</font> <font face="Times New Roman, serif">nanico |
|
de nariz achatado, que andava descalço</font> <font face="Times New Roman, serif">pela</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ágora e falava de tudo, tem |
|
algumas características</font> <font face="Times New Roman, serif">em</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">particular: Não abre escola, não</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">cobra, não exige que</font> <font face="Times New Roman, serif">lhe |
|
ouçam. Por</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">fala, então? Porque</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">precisa</font> <font face="Times New Roman, serif">investigar |
|
a mensagem</font> <font face="Times New Roman, serif">que o Oráculo |
|
de Delfos, o mais</font> <font face="Times New Roman, serif">famoso |
|
da Ática, dera a um</font> <font face="Times New Roman, serif">amigo</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">seu: Sócrates é o mais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sábio dos homens. Como, se ele</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mesmo se julga tão</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ignorante? Sócrates se põe a</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">interrogar</font> <font face="Times New Roman, serif">homens |
|
representativos de todos as áreas do conhecimento a fim de ver no |
|
que consiste sua</font> <font face="Times New Roman, serif">sabedoria, |
|
e descobre que</font> <font face="Times New Roman, serif">nenhum |
|
deles sabe nada</font> <font face="Times New Roman, serif">nem</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mesmo</font> <font face="Times New Roman, serif">sobre</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">seu</font> <font face="Times New Roman, serif">próprio</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">ofício, embora se julgue o mais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sábio dos homens. Eis no |
|
consiste a sabedoria de Sócrates: saber</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">nada sabe, enquanto os outros</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">nada sabem mas julgam saber. E |
|
esta é a atividade</font> <font face="Times New Roman, serif">dialética |
|
de Sócrates: a respeito de qualquer</font> <font face="Times New Roman, serif">assunto, |
|
ele interroga o interlocutor</font> <font face="Times New Roman, serif">até</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que se defina rigorosamente de |
|
que se fala e fique clara a premissa</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
subjaz a opinião do interlocutor a respeito daquele assunto, |
|
premissa</font> <font face="Times New Roman, serif">que, uma vez</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">exposta, se mostra</font> <font face="Times New Roman, serif">absurda |
|
e insensata. Sócrates desfaz o que os sofistas haviam feito, e |
|
mostra</font> <font face="Times New Roman, serif">que “as noções</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">em</font> <font face="Times New Roman, serif">torno |
|
das quais</font> <font face="Times New Roman, serif">estes [os |
|
atenienses] creem poder</font> <font face="Times New Roman, serif">organizar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sua</font> <font face="Times New Roman, serif">conduta</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">política, sua</font> <font face="Times New Roman, serif">prática</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">social e sua</font> <font face="Times New Roman, serif">existência |
|
quotidiana são</font> <font face="Times New Roman, serif"><i>vazias</i></font><font face="Times New Roman, serif">, |
|
vazias de sentido</font> <font face="Times New Roman, serif">preciso, |
|
que, desde</font> <font face="Times New Roman, serif">que se as |
|
interrogue, elas se revelam confusas e contraditórias” (Châtelet, |
|
1973, p. 85, vol. I).</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">3.4 – Aristóteles e a lógica</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Fica evidente, nos</font> <font face="Times New Roman, serif">três</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">itens</font> <font face="Times New Roman, serif">anteriores, |
|
uma progressão</font> <font face="Times New Roman, serif">histórica. |
|
Pode-se questionar: E os pré-socráticos? Segundo Jaeger, é “um</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">erro</font> <font face="Times New Roman, serif">evidente |
|
de perspectiva</font> <font face="Times New Roman, serif">histórica</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">pôr os mestres da </font><font face="Times New Roman, serif"><i>arete</i></font><font face="Times New Roman, serif"> |
|
[os sofistas] ao lado de pensadores do estilo de Anaximandro, |
|
Parmênides ou Heráclito” (Jaeger, 1936, p.320). O pensador</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">alemão</font> <font face="Times New Roman, serif">traça |
|
uma linha</font> <font face="Times New Roman, serif">histórica</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que vai dos poetas aos sofistas, |
|
que “vinculam-se à tradição</font> <font face="Times New Roman, serif">educativa |
|
dos poetas, a Homero, e a Hesíodo, a Teógnis, a Simônides e a |
|
Píndaro”. Os pensadores pré-socráticos,</font> <font face="Times New Roman, serif">como |
|
mostrou Voegelin (Voegelin, 1980, vol.</font> <font face="Times New Roman, serif">2),</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">não criaram nenhuma “escola” |
|
propriamente dita, à exceção do pitagorismo, que foi antes</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">seita iniciática que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">escola filosófica. Eles</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">representaram,</font> <font face="Times New Roman, serif">isto</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sim,</font> <font face="Times New Roman, serif">erupções |
|
isoladas, que tiveram influência</font> <font face="Times New Roman, serif">histórica</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">através de sua</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">apropriação</font> <font face="Times New Roman, serif">por |
|
Sócrates, Platão e Aristóteles. </font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Temos, pois, uma teoria da |
|
sucessão</font> <font face="Times New Roman, serif">histórica dos |
|
discursos. Ora, tal</font> <font face="Times New Roman, serif">teoria |
|
é uma pequena</font> <font face="Times New Roman, serif">implicação |
|
da</font> <font face="Times New Roman, serif">teoria da</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">unidade</font> <font face="Times New Roman, serif">intrínseca</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">subjacente às quatro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">formas de discurso</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
Aristóteles estudou,</font> <font face="Times New Roman, serif">formulada</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">por Olavo de Carvalho. Segundo</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">esse</font> <font face="Times New Roman, serif">filósofo, |
|
está implícito</font> <font face="Times New Roman, serif">nos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">escritos</font> <font face="Times New Roman, serif">aristotélicos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que o Estagirita via o discurso</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">humano</font> <font face="Times New Roman, serif">como |
|
uma única</font> <font face="Times New Roman, serif">potência, |
|
atualizável de quatro</font> <font face="Times New Roman, serif">formas |
|
distintas: poética, retórica, dialética e lógica, às quais |
|
correspondem, respectivamente, quatro</font> <font face="Times New Roman, serif">níveis |
|
de credibilidade: possibilidade, verossimilhança, certeza</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">razoável, certeza</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">absoluta. Estas quatro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">formas de atualização são uma |
|
</font><font face="Times New Roman, serif"><i>evolução |
|
epistemológica e histórica</i></font><font face="Times New Roman, serif">: |
|
o discurso</font> <font face="Times New Roman, serif">retórico |
|
necessita do poético, o dialético do retórico e o lógico do |
|
dialético. (Não é de espantar</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
Darwin tenha afirmado que</font> <font face="Times New Roman, serif">seu</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">grande</font> <font face="Times New Roman, serif">mestre |
|
e precursor foi Aristóteles.) Assim</font> <font face="Times New Roman, serif">como |
|
os professores, antes de ensinar</font> <font face="Times New Roman, serif">ciência |
|
às crianças, contam uma história, as civilizações</font> <font face="Times New Roman, serif">também, |
|
antes de aprender a filosofar, necessitam dos poetas</font> <font face="Times New Roman, serif">para</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">lhes</font> <font face="Times New Roman, serif">contar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">histórias e dos sofistas para</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">lhes</font> <font face="Times New Roman, serif">ensinar |
|
a falar, de modo</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>“cada</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>um |
|
dos quatro</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>discursos |
|
desfruta de autoridade</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>durante</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>um</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>certo</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>período da história, e a |
|
ordem da sucessão dos discursos</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>dominantes |
|
acompanha a escala da credibilidade</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>crescente, |
|
do poético para o analítico”</i></font><font face="Times New Roman, serif"> |
|
(Carvalho, 1996, p.51)</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>IV - Platão</b></font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Ora, na tipologia dos quatro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">discursos, as</font> <font face="Times New Roman, serif">áreas |
|
especificamente filosóficas</font> <font face="Times New Roman, serif">são |
|
a dialética e a lógica, de modo</font> <font face="Times New Roman, serif">que, |
|
para</font> <font face="Times New Roman, serif">que possa haver</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">filosofia, é preciso</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">passar do estágio</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">retórico ao estágio dialético. |
|
Essa passagem foi executada, precisamente, por Sócrates, cuja</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">filosofia</font> <font face="Times New Roman, serif">foi |
|
criar as condições</font> <font face="Times New Roman, serif">práticas, |
|
psicológicas, históricas para o exercício da filosofia. Ele</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">não escreveu nada</font> <font face="Times New Roman, serif">porque |
|
a sua</font> <font face="Times New Roman, serif">filosofia foi a sua</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">vida, e, acrescentemos, a sua</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">morte</font> <font face="Times New Roman, serif">também. |
|
Heideggerianamente falando, não é à toa</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
os pensadores</font> <font face="Times New Roman, serif">anteriores a |
|
Sócrates são chamados pré-socráticos.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Mas o trabalho de Sócrates foi |
|
um</font> <font face="Times New Roman, serif">trabalho</font> <font face="Times New Roman, serif">de |
|
desconstrução: ele desfez as certezas</font> <font face="Times New Roman, serif">dominantes, |
|
mostrou a impossibilidade de toda</font> <font face="Times New Roman, serif">reflexão</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">baseada na opinião e, enfim, |
|
mostrou que o rei estava nu. Sócrates destrói, mas</font> <font face="Times New Roman, serif">não |
|
constrói: sua</font> <font face="Times New Roman, serif">conclusão |
|
é saber</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> <font face="Times New Roman, serif">nada |
|
sabe, e o Livro I, como</font> <font face="Times New Roman, serif">todos |
|
os diálogos</font> <font face="Times New Roman, serif">socráticos, |
|
termina em</font> <font face="Times New Roman, serif">um</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">grande</font> <font face="Times New Roman, serif">ponto |
|
de interrogação.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Platão, no entanto, constrói: |
|
ele aprende a lição do mestre e, baseado nela, “estabelece um</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">princípio</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
será, doravante, constitutivo da reflexão filosófica. Esta se |
|
define, de início, como</font> <font face="Times New Roman, serif">ruptura</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">crítica, como recusa da opinião, |
|
do sistema lacunar e contraditório dos hábitos</font> <font face="Times New Roman, serif">mentais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">correntemente aceitos”</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">(Châtelet, 1973, p.86).</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">São os diálogos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">socráticos. Mas</font> <font face="Times New Roman, serif">ele |
|
vai além, e aí</font> <font face="Times New Roman, serif">já |
|
estamos no terreno dos “diálogos</font> <font face="Times New Roman, serif">platônicos”, |
|
nos</font> <font face="Times New Roman, serif">quais Platão</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">usa o método do mestre</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">para “se esforçar</font> <font face="Times New Roman, serif">para</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">construir</font> <font face="Times New Roman, serif">por</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">intermédio de uma legitimação, |
|
desta vez</font> <font face="Times New Roman, serif">positiva, o |
|
discurso</font> <font face="Times New Roman, serif">integralmente |
|
justificado que, em</font> <font face="Times New Roman, serif">cada</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">momento de seu</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">desenvolvimento, explica o fato |
|
de</font> <font face="Times New Roman, serif">que</font> <font face="Times New Roman, serif">ele |
|
diz isto ao invés daquilo, que o diz desta maneira e não de outra” |
|
(Châtelet, 1973, </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Loc. |
|
cit</i></font><font face="Times New Roman, serif">.).</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>V - Conclusão</b></font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Podemos, assim, restabelecer a |
|
unidade de </font><font face="Times New Roman, serif"><i>A República</i></font><font face="Times New Roman, serif">, |
|
tanto a</font> <font face="Times New Roman, serif">unidade</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">interna</font> <font face="Times New Roman, serif">como</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">a unidade cronológica, e |
|
entender o Livro I, como Eric Voegelin entendia, como</font> <font face="Times New Roman, serif">um</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">prólogo. O objetivo desse livro |
|
é, antes de</font> <font face="Times New Roman, serif">mais</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">nada, mostrar</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
o que se vai fazer</font> <font face="Times New Roman, serif">nos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">outros</font> <font face="Times New Roman, serif">livros</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">só pode ser</font> <font face="Times New Roman, serif">feito</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">porque, antes, Sócrates tornou |
|
possível o exercício da filosofia. Tornou possível de que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">forma?</font> <font face="Times New Roman, serif">Descendo |
|
das alturas da contemplação (Sócrates, na abertura do diálogo, |
|
</font><font face="Times New Roman, serif"><i>desce </i></font><font face="Times New Roman, serif">ao |
|
Pireu) para</font> <font face="Times New Roman, serif">mostrar a |
|
superioridade cognitiva da reflexão filosófica sobre o homem</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">comum da cidade, representado por |
|
Céfalo,</font> <font face="Times New Roman, serif">que, embora exija |
|
que a filosofia vá até</font> <font face="Times New Roman, serif">ele, |
|
acaba abandonando-a;</font> <font face="Times New Roman, serif">sobre |
|
o discurso dos poetas, representados por Polemarco, que</font> <font face="Times New Roman, serif">toma</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">seu</font> <font face="Times New Roman, serif">argumento |
|
de Simônides; e sobre os sofistas, representados por Trasímaco, |
|
que, não</font> <font face="Times New Roman, serif">por</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">acaso, é o único</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
discute realmente</font> <font face="Times New Roman, serif">com |
|
Sócrates e aquele ao qual se dedica o maior</font> <font face="Times New Roman, serif">espaço, |
|
quase a metade do diálogo: os homens</font> <font face="Times New Roman, serif">comuns |
|
e os poetas</font> <font face="Times New Roman, serif">já</font> <font face="Times New Roman, serif">não |
|
representavam tanto</font> <font face="Times New Roman, serif">perigo.</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Mas a conclusão desse livro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">é negativa, porque</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">negativa foi a conclusão da |
|
atividade</font> <font face="Times New Roman, serif">socrática: o |
|
segundo</font> <font face="Times New Roman, serif">objetivo do Livro |
|
I é delimitar o fim da atividade de Sócrates e o início da |
|
atividade de Platão, de tal</font> <font face="Times New Roman, serif">modo</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que Sócrates termina no Livro I |
|
e Platão começa no Livro II, o que</font> <font face="Times New Roman, serif">evidentemente</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">não se poderia</font> <font face="Times New Roman, serif">fazer</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">sem</font> <font face="Times New Roman, serif">imitar |
|
a forma dos diálogos da juventude de Platão, os diálogos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">socráticos, onde, acredita-se, |
|
quem “fala”</font> <font face="Times New Roman, serif">não é |
|
Platão, mas Sócrates. Os caracteres</font> <font face="Times New Roman, serif">dramáticos</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">são</font> <font face="Times New Roman, serif">muito</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">mais</font> <font face="Times New Roman, serif">vívidos |
|
e historicamente reconhecíveis no Livro I de forma a simbolizar</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que a atividade de Sócrates e a |
|
disputa dele com o homem</font> <font face="Times New Roman, serif">comum, |
|
os poetas e os sofistas aconteceu de fato, enquanto os outros</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">livros</font> <font face="Times New Roman, serif">são</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">montagens dramáticas para</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que Platão exponha sua</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">filosofia. O terceiro</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">objetivo do Livro I é, |
|
justamente, explicar “o fato de que</font> <font face="Times New Roman, serif">ele |
|
diz isto ao invés daquilo, que o diz desta maneira e não de outra”, |
|
ou seja, mostrar</font> <font face="Times New Roman, serif">que, |
|
pelas vias</font> <font face="Times New Roman, serif">anteriormente |
|
oferecidas, não é possível</font> <font face="Times New Roman, serif">chegar |
|
a conclusão</font> <font face="Times New Roman, serif">satisfatória: |
|
a reflexão filosófica se impõe.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">O grande</font> <font face="Times New Roman, serif">escritor</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">que foi Platão faz, portanto, na |
|
estrutura</font> <font face="Times New Roman, serif">interna de </font><font face="Times New Roman, serif"><i>A |
|
República</i></font><font face="Times New Roman, serif">, o que</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">já fizera na sua</font> <font face="Times New Roman, serif">obra</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">como</font> <font face="Times New Roman, serif">um</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">todo:</font> <font face="Times New Roman, serif">combater |
|
a opinião</font> <font face="Times New Roman, serif">comum da |
|
cidade, combater os poetas, combater os sofistas e</font> <font face="Times New Roman, serif">marcar |
|
nitidamente onde termina Sócrates e onde</font> <font face="Times New Roman, serif">começa |
|
Platão. Não foi à toa</font> <font face="Times New Roman, serif">que |
|
o gênio filosófico de Hegel viu, em</font> <font face="Times New Roman, serif"><i>A |
|
República</i></font><font face="Times New Roman, serif">, a</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">síntese</font> <font face="Times New Roman, serif">da</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">filosofia</font> <font face="Times New Roman, serif">platônica.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><b>REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS</b></font><font face="Times New Roman, serif">:</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">CARPEAUX, Otto Maria. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>História |
|
da Literatura</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>Ocidental</i></font><font face="Times New Roman, serif">. |
|
Rio de Janeiro: O Cruzeiro, 1959-1966. 8 vols.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">CARVALHO, Olavo de. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Aristóteles</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>em</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>Nova</i></font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>Perspectiva: Introdução à |
|
teoria dos quatro</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>discursos</i></font><font face="Times New Roman, serif">. |
|
Rio de Janeiro: Topbooks, 1996.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">CHÂTELET, François (Dir</font><font face="Times New Roman, serif"><i>.</i></font><font face="Times New Roman, serif">)</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif"><i>História da Filosofia: |
|
Idéias, doutrinas</i></font><font face="Times New Roman, serif">.</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Trad.: Maria José de Almeida. |
|
Rio de Janeiro: Zahar, 1973-74. 8</font> <font face="Times New Roman, serif">vols.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">COPLESTON, Frederick, S.J. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>A |
|
History of Philosophy</i></font><font face="Times New Roman, serif">. |
|
New York: Image Books/ Doubleday, 1985. 9</font> <font face="Times New Roman, serif">vols.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">JAEGER, Werner. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Paideia: |
|
a formação do homem</i></font> <font face="Times New Roman, serif"><i>grego</i></font><font face="Times New Roman, serif">. |
|
Trad.: A.M. Parreira. São Paulo: Herder, 1936.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">PAPPAS, Nickolas. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Plato |
|
and The Republic</i></font><font face="Times New Roman, serif">. |
|
London: Routledge, 1995.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">PÉREZ, Ricardo L. |
|
Reinterpretación de los sofistas. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>Excerpta</i></font><font face="Times New Roman, serif"> |
|
3 (1996). Publicação eletrônica da Facultad de Ciências</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Sociales, Chile.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">PLATO. </font><font face="Times New Roman, serif"><i>The |
|
Dialogs of Plato</i></font><font face="Times New Roman, serif">.</font> |
|
<font face="Times New Roman, serif">Transl. Benjamin Jowett. Chicago: |
|
Encyclopaedia Britannica, 1952.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
<font face="Times New Roman, serif">VOEGELIN, Eric.</font> <font face="Times New Roman, serif"><i>Order |
|
and History</i></font><font face="Times New Roman, serif">. Baton |
|
Rouge: Louisiana State University Press, 1980-83. 4 vols.</font></p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
<p align="justify" style="margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-bottom: 0in; line-height: 100%; page-break-inside: auto; widows: 0; orphans: 0; page-break-after: auto"> |
|
</p> |
|
</body> |
|
</html> |